Heimskringla - 09.08.1939, Page 7

WINNIPEG, 9. ÁGÚST 1939
HEIMSKRINGLA
7. SfÐA
SUMARDVÖL Á ÍSLANDI
Framh. frá 3. bls.
það voru ánægjuleg endalok
dagsins að aka heim í kveld-
kyrðinni og láta óma um lög og
láð hina góðu gömlu ísl. söngva.
Eg skoðaði gömlu síldarverk-
smiðjuna á Krossanesi og fanst
hún furðuverk. En er eg hafði
séð hina snildarlegu nýtízku
verksmiðju Thors bræðra á
Hjalteyri, þá féll eg í stafi. Þar
er síldin flutt á beltum úr skip-
unum og beint í bræðslukatlana.
Olían er geynTd í stórum stein-
steypukerum, og úr þeim rennur
hún í pípum rakleitt út í út-
flutningsskipin.
Já, stórt spor hefir verið stig-
ið á stuttum tíma. Mér dettur
í hug lýsing Þorbergs Þórðar-
sonar á síldarvinnunni á
Akureyri 1912 (ísl. Aðall). Þeim
þótti einna verst aumingja fá-
tæku stúdentunum að þurfa að
skríða innan í bræðslukatlana til
þess að hreinsa þá en ofurlitla
dægrastytting höfðu þeir ein-
stöku sinnum, eins og t. d. þeg-
ar Tryggvi Sveinbjarnarson
fékk “ofurmennisköst’f, stökk
upp á síldartunnu og hélt yfir
þeim þrumandi ræður sem þeir
ekkert skildu í. Þegar eg var í
Kaupmannahöfn, var verið að
sýna á Konungl. leikhúsinu
leikrit eftir Tryggva. Þetta
hafðist upp úr æfingum hans á
síldartunnunum.
stórkostlegar rannsóknir og til-
raunir um land alt með því
augnamiði að auka iðnað og
framleiðslu á öllum sviðum. —
Vilhjálmur Þór, kaupfélags-
stjóri Eyfirðinga, sem nú er í
ÍNew York, framkvæmdarstj.
jísl. sýningarinnar, sýndi okkur
Jsvæði þar sem þeir eru að gera
1 tilraunir í kornrækt inn með
iEyjafirði; hefir það tekist mis-
jafnléga eftir því hvernig árar.
[Einnig benti hann okkur á stað
‘þar sem sérstök tegund af gul-
stör vex við Eyjafjarðarárósa.
Hafa verið gerðar rannsóknir,
og sýnishom a<f þessu grási
sent til Þýzkalands, með þeirri
niðurstöðu að hægt sé að fram-
leiða úr því “pressed board” og
pappír. Verksmiðja fyrir þetta
fyrirtæki myndi kosta um eina
miljón krónur.
| Fyrir skömmu sá eg á tízku-
sýningu í Winnipeg (á hreyfi-
mynd) stúlku í yndislega falleg-
um kjóljir glitvefnaði, sem var
búin til úr stör (swamp grass)
og eg hugsaði sem svo: bráðum
fer ísland að framleiða silki-
vefnað af ýmsum gerðum, úr
sinni dýrmætu gulstör norður
í Eyjafirði.
Þýzkir vísindamenn hafa
rannsakað námur á íslandi þar
sem fást litir fyrir húsmál, alla
reiðu er framleitt mikið af hús-
máli. Einnig finst í þessum
námum eitthvað af efni fyrir
sement og leir sem nota má í
_ leirtau.
Nú er verið óðfluga að gera íslendingar hafa fundið upp
INNKOLLUNARMENN HEIMSKRINGLU
I CANADA:
Amaranth..............................J. B. Halldórsson
Antler, Sask.........................K. J. Abrahamson
Árnes...............................Sumarliði J. Kárdal
Árborg................................G. 0. Einarsson
Baldur..........................................Sigtr. Sigvaldason
Beckville.............................Björn Þórðarson
Belmont..................................G. J. Oleson
Bredenbury.............................H. O. Loptsson
Brown.............................Thorst. J. Gíslason
Churchbridge.........................H. A. Hinriksson
Cypress River..*..................... Páll Anderson
Dafoe...................................S. S. Anderson
Ebor Station, Man...................K. J. Abrahamson
Elfros...............................J. H. Goodmundson
Eriksdale..............................ólafur. Hallsson
Fishing Lake, Sask.....................Rósm. Árnason
Foam Lake..............................H. G. Sigurðsson
Gimli........'............................K. Kjernested
Geysir............................... Tím. Böðvarsson
Glenboro..................................G. J. Oleson
Hayland...............................Slg. B. Helgason
Hecla...............................Jóhann K. Johnson
Hnausa.................................Gestur S. Vídal
Húsavík.................................John Kernested
Innisfail.....................................Ófeigur Sigurðsson
Kandahar................................S. S. Anderson
Keewatin...........................................Sigm. Björnsson
Langruth..................................B. Eyjólfsson
Leslie...............................Th. Guðmundsson
Lundar........................Sig. Jónsson, D. J. Líndal
Markerville........................ ófeigur Sigurðsson
Mozart..................................S. S. Anderson
Oak Point..............................Mrs. L. S. Taylor
Otto...............................................Björn Hördal
Piney...................................S. S. Anderson
Red Deer.......................................Ófeigur Sigurðsson
Reykjavík...........................................Árni Pálsson
Riverton.........................................Björn Hjörleifsson
Selkirk............................Magnús Hjörleifsson
Sinclair, Man.........................K. J. Abrahamson
Steep Rock........................................Fred Snædal
Stony Hill.......................................Björn Hördal
Tantallon..............................Guðm. ólafsson
Thornhill........................... Thorst. J. Gíslason
Víðir...............................................Aug. Einarsson
Vancouver....•.......................Mrs. Anna Harvey
Winnipegosis.....................Finnbogi Hjálmarsson
Winnipeg Ðeach......................................John Kernested
Wynyard................................S. S. Anderson
( BANDARÍKJUNUM:
Akra...................................Jón K. Einarsson
Bantry..................................E. J. Breiðfjörð
Bellingham, Wash..................Mrs. John W. Johnson
Blaine, Wash...................Séra Halldór E. Johnson
Cavalier....1.........................Jón K. Einarsson
Crystal............................. Th. Thorfinnsson
Edinburg..............................Th. Thorfinnsson
Garðar.....................-..........Th. Thorfinnsson
Grafton.................................Mrs. E. Eastman
Hallson...............................Jón K. Einarsson
Hensel..................................J. K. Einarsson
Ivanhoe............................,Miss C. V. Dalmann
Los Angeles, Calif....Thorg. Ásmundsson, 4415 Esmeralda St.
Milton....................................S. Goodman
Minneota............................Miss C. V. Dalmann
Mountain..............................Th. Thorfinnsson
National City, Calif......John S. Laxdal, 736 E 24th St.
Point Roberts..........................Ingvar Goodman
Seattle, Wash.........J. J. Middal, 6723—21st Ave. N. W.
Svold.................................Jón K. Einarsson
Upham.................................E. J. BreiðfjörO
The Viking Press Limsted
Winnipeg Manitoba
á því að búa til veggplötur
(large flat bricks) úr bruna-
isandi (vikur); er það ;á%itið,
mörgum sinnum heppilegra efni
til húsasmíða en steinsteypa.
Eitt hús hefir verið bygt úr
þessum plötum til prófs, var
mér sagt. Vonandi verður í
nálægri framtíð hægt að koma
upp verkstæði fyrir þessa þörfu
iðn.
Nú á að fara að hita Reykja-
vík með heitu vatni. Þá þarf
ekki að kaupa kol, og þá verður
ekki reykur í Reykjavík!
Nú er framleitt úr fossum
íslands rafmagn sem nær til
70,000 manns, meira en helm-
ing þjóðarinnar. Við lítum til
baka og sjáum í anda lítinn
torfbæ með litlar hlóðir þar sem
mó er brent, og taði. Við sjá-
um í anda lýsislampa á lágu
borði, í dimmri stofu. Og við
segjum hrifin: “ísland er eitt
óendanlegt, óútreiknanlegt æf-
intýri!”
Já framsóknin er hörð; iðn-
aðar baráttan krefst ósérplægni
og drengilegrar atorku leiðtoga
og lýðsins í heild, því að hrað-
fleygum framförum 1 fylgja
skuldir, erfiði og dýrtíð.
Heimurinn er nú í ógurlegri
umbrotum en nokkru sinni fyr.
Virðist manni helst að allar
þessar ægilegu byltingar og um-
rótanir hljóti að stefna mann-
kyninu út í ólgusjó eyðilegging-
arinnar. “Vökumaður, hvað
líður nóttinni?” spyr Davíð
Stefánsson frá Fagraskógi. ís-
land er einnig í umbrotum, en
þau virðast, þvert á móti, vera
til uppbyggingar landi og þjóð,
sérstaklega á iðnaðarsviðinu.
Ef til vill mætti segja að breyt-
ingar á sumum sviðum séu of
hraðfara í fyrstu. Sumir halda
því fram að breyttir lifnaðar-
hættir í borgunum geri það að
verkum að þar sé að tapast hin
gamla góða sveitamenning, og
sé það efamál hvort borgarbúar
hafi enn sem komið er ratað
inn á nokkurn betri menningar-
farveg. Á fslandi eins og um
heim allan finnast öflugar nýjar
stefnur í bókmentum og listum,
— stefnur sem orsaka byltingar
og raska jafnvægi á þeim svið-
um um sinn. Já, ennþá er órói
og umbrot í sálum mannanna, og
ennþá vonum við með skáld-
inu að eitthvað fullkomið, eitt-
hvað dýrmætt skapist í hreins-
undareldinum.
“Skuggarnir falla eins og skrið-
ur í hlíðum.
öll mannskepnan stynur af fæð-
ingar hríðum.
Mannsandinn sigrar myrkranna
veldi
Mannkynið ^r í hreinsunareldi.
Hver einasta sál verður sjálf-
stætt ríki,
í sambandi lífsins við guð og
menn.
Alt sem er í veginum, víki,
Vakið og starfið, svo enginn
svíki,
Því máttugt er myrkrið enn. . .”
En hvað íslenzku skálain era
næm fyrir æðarslætti tilver-
unnar. Kemur ekki þessi sama
hugmynd í ljós í hinu máttuga
skáldverki Einars Jónssonar,
“Fæðing Psyches.” Psyche —
sálin er mótuð í samstarfi lífs-
ins við guð og náttúruna. “Hver
einasta sál verður sjálfstætt
ríki. . .”
Já, enn ríkir sami skapandi
skáldskapar andinn með þjóð-
inni!
í sumar sem leið þegar hr.
Hermann Jónasson, forsætisráð-
herra, og frú Vigdís voru í
Kaupmannahöfn, gatf Ejnar
Munksgaard út fáein ljós-
myndaeintök (facsimile) af
handritum Jónasar Hallgríms-
sonar og Bjarna Thorarensens,
í heiðursskyni við þau hjón.
Eitt kveld vorum við öll stödd
á heimlii hr. Sveins Björnsson-
ar, sendiherra. Umræður bár-
ust að skáldskap; við vorum
að bera saman handrit Jónasar
og hina prentuðu ljóðabók. —
Sýnir handritið glöggt yrkisað-
ferðir skáldsins og vandvirkni,
og hvernig orðalagi á einstaka
stað hefir verið breytt oftar en |
einu sinni. Eg er viss um að
hr. Hermann Jónasson er ekki
einungis ötull og forsjáll leið-
togi íslands; eg held hann hljóti
að vera skáld. Hvernig að öðr-
um kosti gæti hann verið svo
fullkomlega innlífaður inn í ís-
lenzkan skáldskap, sem mér
fanst hann vera ? Hann las
fyrir okkur sum af hinum feg-
urstu kvæðum Jónasar með svo
hrífandi og innilegri samþýð-
ing við sál skáldsins að eg
gleymi því aldrei. Hann sagði
að Ferðalok eftir Jónas Hall-
grímsson, væri fegursta ásta-
kvæði í heimi.
“Veit eg hvar von Öll
og veröld mín
glædd er guðs loga.
Hlekki brýt eg hugar
og heilum mér
fleygi faðm þinn í.
Hlóðstu mér að höfði
hringum ilmandi
bjartra blágrasa.
Einn af öðrum
og að öllu dáðist
og greipst þá aftur af.
Hélt eg þér á hesti
í hörðum straumi,
og fann til fullnustu,
blómhnapp þann gæti’ eg
borið og varið
öll yfir æfiskeið.
Háa skilur hnetti
himingeimur,
blað skilur bakka og egg;
en anda, sem unnast,
fær aldregi
eilífð aðskilið.”
Ó, þið ódauðlegu, íslenzku
skáld, það er aðeins andi ykkar
og sál sem við nú vefjum ástar-
örmum. Oft var það ekki fyr
en hin jarðneska dvöl ykkar var
liðin hjá, að við tókum eftir
því að þið urðuð til sem lifandi
öfl og þróttur þjóðarinnar.
▲
Á ferðalagi verður maður fyr-
ir margvíslegum áhrifum. En
það er svo einkennilegt að feg-
urstu og dýrmætustu áhrifin
verða oft að geymast ógleym-
anlegur fjársjóður í manns eigin
huga, fjársjóður sem erfitt er
að miðla til annara, svo þeir fái
notið hans.
Eg hefi ekki reynt að lýsa
landslagi. Þið sem aldrei hafið
komið til'fslands getið ekki skil-
ið þó eg segi að litbrigði fjall-
anna sé fjársjóður sem aðeins
ísland á; þið hafið ekki séð þau.
Þið sem komuð frá íslandi getið
séð í anda náttúrufegurð lands-
ins. Þið þurfið engan 'til að
lýsa henni fyrir ykkur, enda
væri mér um megn að gera það,
eins og vera bæri, þó að í huga
mínum sé heilt haf af yndisleg-
um myndum.
Eg hefi séð Gullfoss um sólar-
lag; Gullfoss í glampandi tungl-
skini; Gullfoss á sólarbjörtu há-
degi umvafin úða, eins og
“Norðurljósa logum glæst”. Og
breiðann blikandi regnboga ská-
halt yfir neðri fossinn, með lit-
arböndin svo skær, svo tær, og
svo breið; gulur, bleikur, blár,
máske ofurlítið grænn, en ekki
rauður!
Eg hefi klifrað upp í Kerl-
ingafjöll, upp undir jöklatind-
ana, upp á mitt þak íslands; þar
sem árnar skiftast og kveðjast,
renna til suðurs og norðurs;
þar sem hverirnir og jöklarnir
mætast og heyja sitt eilífa ó-
endanlega stríð. Jöklarnir kald-
ir og bitrir hvessa augun á
hina vellandi hveri. En hver-
irnir bara hlægja að hinum
hrímgráu risum og halda áfram
að hvísla inn í eilífðina hlýjum
leyndarmálum. En ekki fá þau
brætt hin ísköldu hjörtu jökl-
- NAFNSPJÖLD -

Dr. M. B. Halldorson 401 Boyd Bldg. Skrlfstofusími: 23 674 Stundar sérstaklega lungnasjúk- dóma. Er að ftnnl 6 skrifstofu kl. 10—12 f. h. o« 2—6 e. h. Heimili: 46 Alloway Aye. Talsimi: 33 lii Thorvaldson & Eggertson Lögfræðingar 705 Confederation Life Bldg. Talsíml 97 024

Ovncs Phoki Res. Phone 87 298 72 409 Dr. L. A. Sigurdson 100 MKDICAL ARTS BUTLDINO Omc* Hovas: 12-1 4 P.M. - 6 P.M. UTD BT APPOINTMENT M. HJALTASON, M.D. ALMENNAR LÆKNINOAR Sirgrein: Taugasjúkdómar Leetur ÚU meððl f Tlðlögiua VliStalstímar kl. 2—4 a. k. 7—8 aV kveldlnu Simi 80 867 666 Vlctor 8t.

Dr. S. J. Johannesðon 272 Home St. Talalml 30 877 VlðtalsUml kl. 3—5 e. h. A. S. BARDAL eelur llkklatur og annaat um útfar- lr. Allur útbúnaður sA besU. — Enníremur selur hann aliskonar minnisvarða og legstelna. 843 SHERBROOKat 8T. Phone: it 007 WINNIPBO

J. J. Swanson & Co. Ltd. REALTORS Rental, Inrurance and Financíal Agents Sími: 26 821 308 AVENUE BLDG.—Winnipeg THL WATCH SHOP Thorlakson Baldwin Diamonds and Weddi^g Rings Agents for Bulova Watches Marriage Licenses Issued 699 Sargent Ave.
Gunnar Erlendsson Planokennarl Kenslustofa, 796 Banning St. Sími 89 407 Rovatzos Floral Shop *»6 Notre Dame Ave. Phone 94 »54 Freah Cut Flowers Daily Plants ln Season We specialize in Wedding & Concert Bouquets & Funeral Designs lcel&ndic spokeo

Jacob F. Bjamason —TRANSFER— Baggage and Furniture Moving 691 SHERBURN ST. Phone 35 909 Annast aliskonar flutninga fram og aftur um bœinn. MARGARET DALMAN TEACHER OF PIANO 854 BANNINO ST. Phone: 26 420

DR. A. V. JOHNSÓN DENTIST 506 Somerset Bldg. Office 88124 Res. 36 888 410 Medical Arts Bldg. Dr. K. J. AUSTMANN Stundar eingöngu Augna, eyma, nefs og kverka sjúkdóma 10 tU 12 f.h.—3 til 5 e.h. Skrifstofusími 80 887 Heimasími 48 551

anna. Hvorugir vinna sigur,
og hvorugir slaka til, um aldir
alda.
Eg hefi orðið þess aðnjótandi
að sjá íslenzkt sólsetur í allri
1 sinni dýrð. Eg sit á hárri klöpp
rétt fyrir norðan Akureyri. —
j Kveldkyrðin er sem þykkur,
mjúkur veggur milH mín og
I hveradags tílverunnar. Hinn.
'mikli gullni hnöttur hnígur
Ihægt gegn um hvítt skýjanet
jog hverfur í djúpið, gyltar og
rósrauðar tungur breiðast út
og upp á við, uns alt hið blíð-
bláa himinhvolf er ummyndað.
“Frá sjöunda himni að Ránar
rönd
stíga röðlarnir dans fyrir opn-
um tjöldum.”'
Óteljandi skýhnoðrar, álfalið
himinsins, sem rétt áðan döns-
|
uðu laufléttir og snjóhvítir um
alt loftið, hafa snögglega difið
sér í einhvern hulinn gullsand,
|og svifa nú um sem alvarlegar
himinbornar dísir, þjónandi
frammi fyrir hinu vegsamlega
altari guðanna, sem kveldið
hefir reist til minningar um
sólina. Altarið rís hátt úr hafi
Jog gullsúlur þess umvafðar glit-
ofnum hjúp bera við dimmbláan
himinn. Eg finn að smátt og
smátt tæmist úr huganum lítil-
mótlegt veraldarvafstur, og hann
opnast til að draga að sér dýrð
himnanna.
(“Nú finst mér það alt svo lítið
og lágt,
sem lifað er fyrir og barist á
móti.
Þó kasti þeir grjóti og hati og
hóti
Við hverja smásál er eg í sátt.”
(Ein. Ben.)
Eg hefi séð í sólskini eftir
regn, hin sindrandi, titrandi lit-
brigði á fjöllum eins og gamlar
“Mosaic” töflur í kirkju baðað-
ar í kertaljósi, og eygðar gegn-
um tár tilbiðjanda. Eru ekki
íslenzku fjöllin nokkurs konar
kirkja og hafa ekki íslendingar
í ánauð og þrengingum kropið
við fætur þeirra og þvegið
anda sinn í hreinu, köldu lofti
frá hinum snævi þöktu tindum?
í veislu: Ungur læknir,
sem hefir haldið mörg erindi um
barnahjúkrun og er mjög á-
nægður með sjálfan sig, fær
myndarlega konu til borðs. Hún
veit að vísu hver hann er, en
lætur ekki eins mikið yfir honum
og hann býst við.
Eftir nokkra þögn milli þeirra,
segir hann:
“Þér komið aldrei að hlusta á
erindi mín, frú mín góð?”
“Nei, það geri eg satt að
segja ekki”.
“Hversvegna ekki, ef mér
leyfist að spyrja . . .”
“Eg hefi engan tíma til þess.”
“Jæja?”
“Eg hefi sjálf átta barna að
gæta.”