Heimskringla - 16.08.1939, Blaðsíða 5

WINNIPEG, 16. ÁGÚST 1939
HEIMSKRINGLA
5. SíÐA
Helgason hefði gjarnan mátt tilliti hefir þjóðin gengið í gegn-
sýna myndir frá þjóðlífi Hotten-|um fjögur tímabil: Ásatrú, ka-
totta í Afríku eða af kjólatízku þólsku og gamla og nýja guð-
í Hollywood, án þess að meiða
tilfinningar þeirra sem halda
gleymskustefnunni fram.
Eg vona nú, að eg hafi gert
fræði lúterskrar kirkju. En að
því má færa skír rök, að íslend-
ingar hafa altaf haft sterka til-
hneigingu til þess að vera frjáls-
yður ljóst að vandamálið, sem lyndir, umburðarlyndir og sjálf-
hér er um að ræða, er ekki það, jstæðir í trúmálum. Og þeir hafa
SIGURÐUR FRÁ
SELHAGA
hvort það eigi að varðveita
minni íslands eða Canada, —
því að það fer vel saman — held-
ur hvort það eigi að muna ís-
land líka, ásamt öllum öðrum
löndum, hvort það eigi að fræða
um það og kenna tungu þess til
jafns við aðrar tungur. Hvort
það eigi að viðurkenna það jafn-
holt, að ungur æskulýður leiti
sér mentunar við íslenzkan
mentabrunn og við enskan,
þýzkan eða franskan. —
Eg sagði jafn-holt, — en nú
ætla eg að færa mig upp á
skaftið og segja, að það hafi
meiri uppeldislega þýðingu fyrir
æskulýð af íslenzkum ættum að
muna ísland og það, sem íslenzkt
er, en nokkuð annað land.
En af hverju?
Af því að með því móti þekkir
það sjálft sig betur og fær
gleggri hugmynd um, hvert því
beri að stefna. Allir menn eru
guðsættar. Öllum hefir skapar-
inn gefið neista af sínu eigin eðli
án tillits til þjóðernis eða þjóð-
flokks. öllum eru áskapaðar
hinar sömu frumhvatir. En
þrátt fyrir það eru mennirnir
jafn frábrugðnir hver öðrum og
blöðin á trjánurq. Og sumt af
því sem er sérkennilegt í fari
þínu og mínu, stafar af um-
hverfinu, sem vér höfum lifað
við. Það er því ekki frekar hægt
að skilja manninn, aðskilinn frá
umhverfi sínu, heldur en jurt-
ina, aðskilda frá jarðveginum.
Ef eg t. d. fer að rannsaka sjálf-
an mig, andlegt líf mitt, áhuga-
mál, tilfinningar, jafnvel lund-
arfar, þá finn eg, að það stendur
að meiru eða minna leyti í sam-
bandi við myndina af bernsku-
stöðvunum mínum, landslag og
lifnaðarháttu sagnir og sögu. En
þetta gildir líka um aðra ein-
staklinga og um þjóðirnar sem
heild. Lundarlag, skapgerð og
hugsunarháttur hverrar þjóðar
mótast kynslóð fram af kyn-
slóð og verður henni runnið í
merg og bein. Það er álit sumra
fremstu sálarfræðinga vorrar
aldar, að þú og eg höfum fólgið
í undirvitund vorri mjög mikið
af hugmyndum og jafnvel innri
reynslu löngu liðinna kynslóða.
Ef það er rétt, ætti þekking á
reynslu og umhverfi forfeðranna
að hjálpa oss til að skilja vora
eigin skapgerð. Og sú þekking
gæti ef til vill líka stundum
hjálpað oss til að átta oss á því,
hvað er bezt við vort eigið hæfi
í andlegu tilliti.
Eg skal gera þetta skýrara
Á ferðalagi, friðsælt kvöld,
Þá fyrst mig bar í Galtadal,
Á vegamótum hærðan höld
Hitti — spurði um gistisal.
Hann reyndist mér til fylgdar
fús.
Og ferðum stýrði rétta braut.
Við götu næsta gistihús
Eitt gamalt stóð; eg hvíld þar
hlaut.
Hinn gamla, lúna greiða mann
Eg gleðja vildi, bað um staup
En vínið óðar hresti hann
Og hýrgar, annað glasið saup.
Hann að mér rétti hrjúfa hönd
—En hrukkótt mjög var öðlings
brá
En stinn mér virtust vöðva-bönd
Og viljans glóð í auga að sjá.
“Þú vildir mína sögu sjá”
—Hann sagði—“Hún er falin hér
í viðleitninni, verkin smá
Þó vitni hljóti bera mér.
mjög verið gefnir fyrir að hafa
skynsemi sína í heiðri. Þær til-!
raunir, sem gerðar hafa verið|
til þess að sníða íslenzku þjóð-
kirkjunni stakk þröngsýnnar
trúarskoðunar hafa orðið áhrifa-
lausar. Hér vestan hafs hefir
reynslan bent í sömu átt. Um
skeið sýndist svo sem þröngsýn
íhaldsstefna ætlaði að móta all-
an feril kirkjunnar. En hér var
ekki um að kenna áhrifum frá
íslandi, heldur áhrifum annarar
þjóðar. En smám saman óx hin
íslenzka kristni aftur upp úr
hinum óþjóðlega stakki, sem
henni hafði verið skorinn, og
frjálslyndið, umburðarlyndð og
skynsemistrúin sagði til sín. Og
nú ríður á því fyrir oss, að
tengslin við hina þjóðlegu móð-
urkirkju vora slitni ekki á ný.
Vér getum átt samstarf við . _ , . ,
aðrar kirkjur þessa lands. ef £ Fr0”' ,4h,e™a ar
þær virða þessi þjóðareinkenni g'a.afrett fra™ 1Ja|a>’r0'1í
íslendingsins, en ef vér göngum
þeim á hönd V)g fórnum fyrir
það voru eigin þjóðareðli, verð-
um vér minni og lakari menn.
Það spáir aldrei góðu að selja
frumburðarrétt sinn fyrir bauna-
disk. Á Vestm.daginn á Þingvöll-
um við Öxará sagði biskup ís-
lnads að ísl. kirkjan hefði áhuga
á meiri samvinnu við kirkjufé-
lög íslendinga í Ve^turheimi.
Mér skilst, að af hans hálfu
verði sennilega stigin ákveðnari
spor á nætsu árum í þessa átt.
Vonandi verða þá leiðtogar vest-
ur-íslenzkrar kristni búnir að
taka sig fram um að stíga sams-
konar spor í áttina til þess að
skipuleggja samvinnu vorra eig-
kirkjufélaga. Eg veit að
Þ6r sem notið—
TIMBUR
KAUPIÐ AF
THE
Empire Sash & Door
CO., LTD.
Birgölr: Heary Ave. Eut
Sími 95 551—95 552
SkrUstofa:
Henry og Argyle
VERÐ - GÆÐI - ÁNÆGJA
ín
sumir yðar munu bregða mér
um að koma hér með óviðkom-
andi mál inn á íslendingadag.
En í mínum augum er þetta þýð-
ingarmesta þjóiðræknismálið,
sem vér höfum til meðferðar.
Eg veit líka, að það er að verða
móðins að fara í kringum þetta
mál, eins og köttur í kringum
heitt soð. En á meðan stendur
fólkið ráðvilt úti á eyðimörk ó-
vissunnar. Eg hefi af veikum
mætti reynt að vera hrópandans
rödd í eyðimörkinni, og eg er
sannfærður um að sé þetta mál
ekki tekið til alvarlegrar íhug-
unar þegar í stað, veldur það
úrkynjun og afturför í þjóð-
stofni vorum, dáðleysi og dug-
leysi, og vér hverfum ofan í
hafið, ekki eins og áin sem renn-
ur, heldur eins og þegar seitlar
úr biluðum vatnskrana. En von-
andi fer ekki svo. Ef vér höld-
um sambandi við móðurkirkjuna
Eg fyrrum undi frjáls en smár
Við fossanið og lóu söng
En vetrarfarsins voða tíð
Hún var í fjalladalnum ströng
Þar ægibyljir ægðu lýð
Um útmánaðar dægrin löng.
Um bjargarþrota bæinn rauk
í bylgjum háum skaflsins hrönn,
Á alla haga fenti, fauk
En frostið beitti níðings tönn.
Þár seint kom vorsins varma sól
Að verma, græða kalin svörð.
Hve löng sú bið hjá líknar stól
Að líkna, næra sína hjörð?
Við fátæklingsins önn og arf
Undum sæl í gleði og ró.
Og saman tvinnast tveggja störf
Svo trúlega við hússins smíð
f sálum beggja sama þörf,
f sorg og gleði, ástin blíð.
Og rjóðrið stækkar iðnin alt
Á endanum fær sigrað stríð
En heimilið varð blítt og bjart
Sem blómið ungt, í sumar tíð.
Þar geymdist lífs mín unun öll
Það alt, sem lít eg fegurst hér
Mitt vetrar skýli og himnahöll
Var húsið þetta lága mér.
Þar borin voru börn mín flest
Við bæinn heima léku sér
—Eitt gróið leiði á grundu sést
Við gaflinn, lítið á því ber.
Þar gróf eg yngsta ástvin minn
Og ári síðar móður hans.
Svo trútt þar andann tengja finn
Þau tjóðurbönd við rætur lands.
En börnin hin, þau flýðu frá
Föðurgarði, í auðnu leit
Eg reyndi af megni lið þeim hjá
Svo leifum veikra krafta sleit.
Minn faðir hné, eg flýði burt
Af feðra storð, á Vínlands
grund.
Af foldu Leifs eg fékk það spurt
Að frelsi hún gæfi, auð í mund.
Hún kom í fyrra, Kata mín
Að kveðja mig á braut með sér,
Til bæjarins að sjá þá sýn
Er siðmenningin opnar þér.
Eg feginn þaðan flýði heim
Og fældist þessa búðar ös
Því gáfur vilja glatast þeim
Er gista þessa manna kös.
á sama tíma og þér njótið
VOGUE fín-skorna tóbaks
Snúið yðar eigin vindlinga úr
hinu mjúka góða Vogue fínt
skorna tóbaki og þér sparið með-
an þér reykið—því það er meira
tóbak í ÍOc pakkanum, og U2
punds dósin hefir verið sett niður
í 55c. Vogué fín-skorið tóbak
með “Vogue” vindlinga pappír,
það er hið ágætasta sem kostur
er á til að vinda sér vindlinga úr.
OG 06
‘/2-PUNDA
DóS
MÐUR-
SETT,
55c
Að gera vindlinga úr Vogue, er sparnaður
En þessi hinsta ósk mín er
—Örlögin þig vinum rýja?
Þá að ellin eigi sér
Endurminning birtu hlýja.
H. E. Johnson
Erindi þessi voru flutt á Mið-
sumarmótinu í Blaine, í fyrra
sumar, nokkrir kunnnigjar mín-
ir hafa farið þess á leit við mig
síðan, að eg léti prenta þau í
Heimskringlu og við þeirri bón
skal nú verða þótt seint sé.
H. E. J.
ÁVARP FORSETA
Frh. frá 1. bls.
fyrir áhrif þess starfs
Hinn danska kóng og klerkinn
minn
Eg kvaddi, stutta blessun hlaut,
En gegnum tár í síðsta sinn
Mér sigu fjöll í unnar skaut.
Þar gleymist lífsins gleði, ró
Við gullsins tryltu aflaföng
En nautnir mörgum byltu bjó
Þar búa menn við skort og
þröng.
Eg leit á kveldi, langt um sæ
Ljósa akra, skóga-geim
Og lygnar elfur, lýstan bæ
Lagar strandir — Vesturheim.
Og fuglar kvaka kátt á grein
Kveld ljóð sín við hreiðrin smá
Á blóma ekrum björtum skein
Blíðviðrinu sólargljá.
Frjósemd bæði og fegurð lands
Fögnuð inní hugann ber
Sem töfra storð í geisla glans
Góða Vínland fagnar mér.
Eg vildi út á víða mörk
í veiðimensku, skóga hroð
með tveimur dæmum. Saga ís- 0g sambandi við vora eigin for-
lands gegnum aldirnar sýnir, að tíð, mun hér þróast sú kirkja,
þjóðin hefir verið hneigð til sem er við íslendinga hæfi og'Hjá lima ríkri byggja björk
fræðiiðkana og skáldskapar.HaíaJiyftir þeim, hvetur og örvar tiljEinn bjálkako^a, eignast gnoð.
bæði uppruni hennar, lifnaðar-' manndóms og manngöfgi um
er tyrir annl pess staris að
óvíða, eða hvergi hér vestra er
íslenzkari æskulýð að finna á
meðal vor en þar.
“Þeir eru eina íslenzka bygð-
in hér vestra, sem þann grund-
völl hefir og varanleik lagt að
þjóðhátíðardegi sínum, að kaupa
land fyrir hann og gera úr því
Að dauft sé hér, það veit eg víst j viðunanlegan slkemtiga/rð með
f viðjur hversdags starfa bundin hinu SOgulega nafni Iðavöllur.
En fornan manndóm hafa hýst j “Það er auðséð að íslenzki
Hörgar skóga og blóma grundin. arfurinn sem verk landnáms-
'mannanna, sigranir á hinum ó-
Og hér er betri sólar sýn jtrúlegustu þrautum< tala þar
f sveitar kyrð má hugan dreyma enn til hinna yngri.
Þótt blásin auðn sé bújörð mín | J>að er þetta, sem að baki því
Eg bý nú einn og dvel þar heima. liggur að íslendingadagurinn á
Iðavelli hefir reynst svo vinsæll
á undanförnum árum. íslenzki
Jandinn hefir heillað gesti dags-
jins hann hefir heilsað þeim í
blænum, á svip manna, í öllu
sem fram hefir farið.
Vij eg þalkka rit:(tjóranum
Á vetrar kvöldum kúri eg
í kofanum hjá aringlæðum,
Á meðan kveina kuldaleg
Kalin trén, á frosnum hæðum
peg. Bókin kostaði upphaflega
$10.00 í góðu bandi, en er nú
færð niður í þriðjung þess
verðs, auk burðargjalds. Pant-
anir ætti að gera sem fyrst, því
ólíklega endist upplagið lengi úr
þessu.
* * *
Útvarpað verður á íslenzku
ytfir stöðina CKY, Winnipeg,
isunnudaginn 20. ágúst, kl. 11—
.2.15; séra Valdimar J. Eylands
flytur erindi um “Samband
kirkjufélagsins við United Luth-
eran Church in America.” Út-
varp þetta er að tilhlutun fram-
kvæmdarnefndar kirkjufélags-
ins.
* * *
fslendingar!
Þér sem eruð bókamenn og
bókavinir! Munið eftir því, að
þér aukið þægindi yðar, og
prýðið alt í kring um yður, með
því, að láta binda og gylla bækur
yðar. Þá þurfið þér ekki annað,
en að renna augunum yfir kjöl-
inn á bókunum, til þess að finna
bókina, sem þér þurfið á að
halda. Sendið því bækur yðar,
sem fyrst, í band eða viðgerð,
til Davíðs Björnssonar að
Heimskringlu”. — Stafirnir
þryktir í gull eða silfur á kjöl-
inn, eftir því sem óskað er. —
Miklu efni úr að velja í mörgum
litum. Verkið vel af hendi leyst.
F
hættir og þjóðvenjur stuðlað að
þvi. Vitneskjan um þetta bæði
skýrir þá miklu mentahneigð,
sem komið hefir fram meðal
æskulýðsins íslenzka hér í álfu,
og er honum hvöt til áfram-
halds. En það er samt eftir-
tektavert hve fá skáld eru enn
komin fram meðal yngri kyn-
slóðarinnar. Ef ekki verða risin
upp innan næstu tuttugu ára
fleiri skáld sem eitthvað kveður
að á ensku eða íslenzku, er þar
um að ræða einhvers konar úr-
kynjun eða óeðli, sem sýnir, að
komandi kynslóð þekkir ekki
sjálfa sig og sína köllun. En
það, sem helst ætti að valda
vakningu í þá átt, og ýta undir
bókmentastarf hinnar yngri
kynslóðar, er það, að ísland bók-
mentanna, sem gerði jafnvel
bjálkakofana að mentasetrum,
haldi áfram að varðveitast í
minnum hinna yngri.
Hitt dæmið er úr trúarlífi
þjóðarinnar. f trúfræðilegu
langan aldur.
Eg hefi haldið því fram, að oss
væri ekki aðeins eðlilegt, heldur
nauðsynlegt að varðveita íslands
minni — ísland hugans. En nú
spyr eg að lokum: Hví höldum
vér íslendingadag?
Til hvers höldum vér jól? —
Til þess að minna sjálf oss á það
líf, sem vér eigum að lifa allan
ársins hring, í anda Krists.
Til hvers höldum vér íslend-
ingadag: Til þess að minna oss
á það líf, sem vér eigum að lifa
allan ársins hring, sem góðir fs-
lendingar.
Dagurinn sjálfur er því
lands minni.
ís-
Staka
Grætur í hljóði gyðjan há
Gáfna daprast blossinn.
—Hún er líka hengd upp á
hástéttanna “krossinn”.
J. S. frá Kaldbak
Til fangs að leita fýsti mig
Á fiskivötnin djúp og blá
En hungraður má sætta sig
Við súrt ef á hann mat að fá.
Eg mokaði úr moldar þró
í mykju ræsum borgar skríls
Sálu mína í duftið dróg
Dauða myrkur skorts og ílls.
En gegnum sortann sá eg Ijós,
Er signdi mína úfnu brá
—Eg festi ást á fríðri drós
Og fegri heima sá eg þá.
Mig langaði út í ljósið bjart
Að líkjast henni var mín þrá
Hún veikri hendi við mér snart
Eg vaknaði af draumi þá.
•
Að endurheimta manndóm minn
Frá martröð þessa strits 0g kífs
Á blóma ekrum bústaðinn
Bygði úr vonum sælla lífs.
Við saman lögðum sál 0g starf,
Hún sagaði eg bar og hjó
En skuggann kljúfa leiftur ljós
Lífga hin þöglu salarkynni
Draga mynd af manni og drós
í myrkrinu á gólfið inni
Þar endurkomin eru heim
Árni, Bjössi og litla Stína
Að leika sér nú lætur þeim
Líka stundum brjóta og týna.
í GULLBRtJÐKAUPI
Mr. og Mrs. Bjarna Jasonson
Foam Lake, Sask., febr. 1939
Ef uggvænt gerist útlitið
Svo ærslafullir hegning kvíði
Til “babba” koma, leita um
Lausn á hverjum vanda og
stríði.
lið
Hjá hverri laufgri laut og meið
Eg les svo margt um daga
horfna
Er sálu minni leggja leið
Um ljósa grund í hagan forna.
En nokkrir segja, ærður er
í einverunni karlinn þarna
Hann rausar mest með sjálfum
sér
Um svipi manna löngu farna.
þessi fögru ummæli. Eg veit að
þau eru alvöruorð töluð til vor
og bygð á reynslu þeirri og
þekkinug sem hann hefir á bygð
og mönnum hér frá fyrri tíð og
sem er honum enn í fersku
minni.
Einnig vil eg minnast með
þakklæti ritstjóra Lögbergs fyr-
ir öll góð orð töluð og rituð í
‘vorn garð frá því fyrsta. Er
óhætt að segja að frá fyrstu
tíð ristjóranna beggja við blöð-
in, höfum við haft þeirra óskift
fylgi í viðleitni vorri að halda
við vorum íslendingadegi hér.
S. E. Bjömsson
Sléttubanda háttur
FJÆR OG NÆR
Hann reis úr sæti, rétti mér
Risa hönd, í vinartaki
—“Eg bið að gæfan gefist þér,
Gleðin bjarta hjá þér vaki.
Jóns Sigurðssonar félagið I.O.
D.E., hefir beðið “Heimskr.” að
minna fólk á, sem ekki hefir enn
eignast bókina “Minningarrit
íslenzkra hermanna”, sem félag-
ið gaf út fyrir mörgum árum
síðan, að enn gefist því kostur á
að eignast bókina, því fáein ein-
tök eru enn eftir óseld hjá for-
seta félagsins, Mrs. J. B. Skapta-
son, 378 Maryland St., Winni
Hugur tillir hörpu stillir
hjartans gyllir vina brag,
Æfin snilli unað fyllir
undra-hylli þennan dag.
Dagur bjartur bygðar hjarta
biður rart í manna hag.
Úndra margt mun yndi skarta
enginn kvartar þennan dag.
Glitra breiðar bernsku leiðir
bleikar heiðar lífsins á.
áfram greiðar lukku leiðir
lengi þreyðar bygðir sjá.
Fögrum ljóða blíðu blóma
bjugguð sóma hálfa öld,
hýrleiks dróma hepni fróma
hlýja róma vina fjöld.
Lífið hlær og lukku blærinn
lengi grær á tímans braut
fjær og nær þið klufuð kærin
klungur færi vona þraut.
Kærleiks hrifinn angr; yfir
andi skrifar huga-mál.
Sannleiks stefin letrið lifir
lukku bifar ekkert tál.
Guðmundur Johnson