Heimskringla - 30.08.1939, Blaðsíða 1

Phone 96 361
“famous for flavor”
PELISSIERS
Country
Club
Beer
Phone 96 361
LIII. ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 30. ÁGÚST 1939
NÚMER 48.
HELZTU FRETTIR
CANADA
12,000,000 menn á vígvelli
Á vígvöllum nokkra landa til
og frá um Evrópu, eru nú komn-
ar alt að því 12 miljón manna.
Það segir nokkurn veginn sög-
una af því hvernig þar er unv-
horfs.
Hitt er þó óhætt að segja
ennþá, að stríð er ekki hafið, en
hvað lengi því er að heilsa, verð-
ur ekki sagt neitt um að svo
komnu.
Það sem gerst hefir í ófriðar-
málunum síðustu viku, er meðal
annars þetta:
Um leið og Þjóðverjar og
Rússar höfðu skrifað undir hlut-
leysissamning sinn, ráðgerði
Hitler að taka Danzig og Norð-
ur-Pólland í skyndi. Kallaöi
hann því á fund sinn sendiherra
Breta, Frakka, ítala og Japana
og sagði þeim hvað í efni væri.
Á fundinum var Joachim von
Ribbentrop, utanríkismálaráð-
herra, þá nýkominn frá Moskva,
með Hitler.
En erlendu sendiherrunum
tjáði Hitler, að Pólverjar væru
að gera svo mikinn óskunda, að
hann ætlaði ekki að láta það
viðgangast lengur. f blöðum
Þýzkalands úði af fréttum af ó-
spektum af þeirra hálfu, en mest
var þó úr einni ‘frétt gert, er
sagði að þeir hefðu skotið á
ferðamanna flugskip, sem var að
fara frá Danzig til Þýzkalands
og á því var háttstandandi naz-
isti. Um skaða eða skemdir
getur engar. En þetta og því-
líkar sögur voru ástæða fyrir
því, að hann ákvað að taka Dan-
zig og Norður-Pólland, öll héruð
þess, er áður heyrðu til Þýzka-
landi. Eftir það var Hitler
reiðubúinn að semja um frið
við Bretland og Frakkland. Og
áður en fundinum lauk, var Ne-
ville Henderson, sendiherra
Breta, afhent uppkast að friðar-
samningi, sem hann átti að
fljúga með undir eins til Eng-
Jands, sem hann og gerði. Kröfur
Hitlers í þessum samningi,
munu hafa verið að hann fengi
auk alls Norður-Póllands, eitt-
hvað af þýzku nýlendunum til
baka. Víst er það þó ekki, því
samning'urinn hefir ekki verið
birtur. En hitt er víst, að Bret-
um var hótað stríði, ef þeir ekki
gengju að þessu.
Bretland yfirfór samningana
og svaraði þeim s. 1. mánudag,
eftir að þingið og stjórnin höfðu
orðið á eitt sátt um svarið. Og
svarið var, að ef Hitler snerti
þumlung af landi Pólverja, yrði
Bretum og Frökkum að mæta.
Þeir væru reiðubúnir að veita
Pólverjum að málum; heriinn
væri á landamærunum. Auk þess
sögðu þeir Hitler, að á friðar-
hjal hans yrði ekki hlustað eins
lengi og hann hefði í hótunum.
Ef hann léti kröfur sínar og
hótanir niður falla, væri ekki ó-
mögulegt að halda áfram frið-
arumleitunxim, en annars væri
honum ekki til neins að svara.
Með þetta svar, (eða það er
sagt í blöðunum að hafi verið
innihald þess, en sjálft svarið
er ekki birt) flaug nú Neville
Henderson aftur á fund Hitlers.
Enn sem komið er, hefir hann
ekki svarað því, en hitt er sagt
að hann muni gera það bráðlega.
Og á því svari veltur nú, hvort
stríð brýst út, eða friður helzt.
Á meðan sendiherrarnir voru
á fundi Hitlers, segja þeir, að
hann hafi látið all-óðslega. En
eftir viðtalið við þá og einkum
Henderson, er sagði honum, að
Bretar mundu ákveðnir í að
fara í stríð, pf á Pólland yrði
ráðist sefaðist hann að nokkru.
En eftir fundinn, voru allar
símalínur milli Frakklands og
Póllands kliptar sundur, en þær
liggja um Þýzkaland. Þær hafa
þó aftur verið opnaðar.
Slái nú Bretar og Frakkar
ekki a£ þeirri stefnu sem þeir
hafa tekið, verður Hitler sjáan-
lega að gera það, eða fara í
stríð. Hann er ekki vanur að
láta af kröfum sínum og mun
finnast það, að lækka seglin. En
það getur verið að hann verði
einnig að gera það, þó stríðsleið-
in sé farin. Það kemur flestum
saman um ,að Þýzkaland hafi
ekkert þol efnalega í stríði á
móti Frökkum og Bretum. En
her þess getur auðvitað gert
mikinn usla til að byrja með.
Það mun eins liðmargt og Bret-
ar og Frakkar nú sem stendur,
en það getur ekki bætt við her
sinn eða aukið, sem þessi á-
minstu lönd. Nú þegar er og
alt skamtað þjóðinni, bæði fæði
og klæðnaður, áður en út í stríð
er farið. Það virðist svipað
ástand þar að því er þetta snert-
ir og þegar síðasta stríði lauk.
Og herinn, sem Hitler hefir ver-
ið á hvíldarlausum þönum með
í ein tvö ár, er meira að segja
orðinn þvældur og þreyttur og
gæti vel þegið hvíld og frelsi.
Ef þessi mótstaða Breta og
jFrakka gæti orðið til þess, að
sýna þessum uppskapningi í
(þjóðstjórastöðu, sem í augum
jsiðaðra manna er álitamál um
ihvort ganga ætti laus, — sem
jþúsundir eða hundruð þúsunda
jmanna, kvenna og barna, hefir
flæmt með grimd og frekju frá
iheimilum sínum og ættjörð, eða
(Flutt á Iðavelli 5. ág.)
Landið stórra sæva og sanda
Saga þín er góð.
Börn þín vel á verði standa
Voldug, göfug þjóð.
Traust í verki, orði og anda
örr á fé og blóð.
Útsjón skýr og aúður mesti
Afl til góðs þér ljá.
Þú ert verndarvættur besti
Viti og manndóms þrá,
Dýpstar rætur frelsið festi
Fána þínum hjá.
Þegar hálfan heiminn tryllir
Harðdræg víga öld,
Þar sem brugga böðlar illir
Banaráðin köld
Friðar sólin fögur gyllir
Fána þinn og skjöld.
Minni landa menning styður
Mátt og hug þinn fær.
Rödd þín, sterk sem storma niður,
Stilt sem vorsins blær.
' þer dafm frelsi og friður
Fóstra og móðir kær.
Kristján Pálsson
sig þurfa á mönnum að halda að fara varð með tvisvar. Milli
til landvarnar heima fyrir, eink-
um við strendur landsins, en svo
þarf að gæta þess, að flugstöðv-
ar og orkuver séu ekki eyðilögð,
því það er óttast nú meira en
nokkru sinni fyr, að skemdar-
verk verði framin. Að svona
löguðum undirbúningi er nú
mikið unnið af stjórninni.
Oumansky í ónáð?
Sá orðrómur fer um í Wash-
ington, að Constantin Ouman-
sky, sendiherra Rússa í Banda-
ríkjunum, sé fallinn í ónáð hjá
Rússastjórn. Hann tók sér
þriggja mánaða ferð á hen<jur
nýlega til Moskva sér til hvíld-
ar, en það er haldið að vegna
hnept í fangelsi fyrir að verja þess ag hann kom ekki í veg fyrir
freisi sitt, að hann ráði ekki að w G> Krivitsky (Schmelka
jeinn öllum heiminum ennþá, er
hún ekki til einskis framkomin.
Og það er ekki víst að öðrum
þyki neitt vænna um hana en
hans eigin þjóð.
Tveimur skeytum sem Roose-
veljt Bandaríkja forsetj !hefir
sent Hitler um að gæta friðar-
ins, hefir hann þózt ofstór til
að svara.
Skeyti Leopolds Belgíu kon-
ungs og Norðurlanda þjóðanna
um sama efni, hefir hann svar-
að belgisku stjórninni því, að
hann væði ef til vill ekki yfir
land hennar, ef hún gætti þess
stranglega að vera hlutlaus. —
Skeyti, sem Mackenzie King,
Ginsberg), sem greinar hefir
verið að skrifa á móti' stjórn
Stalins í Saturday Evening Post,
var leyfð landganga í New York,
og svo fyrir að hann hefir ekk-
ert gert til þess að stöðva birt-
ingu greina hans, muni sendi-
herrann vera kominn á “hrein-
gerningarskrána” hjá Stalin. —
Kona og börn sendiherrans fóru
ekki í þetta hvíldardaga ferða-
lag.
var skemt með söng, því söng-
kraftar eru góðir á Mikley.
Á eftir voru ágætar veitingar
framreiddar. Skemtu allir sér
vel, og leiddi þessi samkoma í
Ijós, að fólk á Mikley ann frelsi
og fyrirhyggju á andlegum sjm
efnislegum sviðum.
Forseti kvenfélagsms er frú
Þuríður Sigurgeirsson, dóttir
hins alþekta athafnamanns, S.
Thorvaldsonar, M.B.E., í Riv-
erton. Sjást þess glögg merki,
að henni kippir í kynið með
rausn og skörungskap allan, og
var samkoman henni og kvenfé-
laginu í heild sinni til sóma.
Viðstaddur
K V Æ Ð I
flutt á fyrstu samkomu hins ný-
stofnaða kvenfélags Sambands-
safnaðar { Mikley, 15. ág. 1939.
'k. sunnudagskvöld er ráð gert
jfyrir að hann messi í kirkjunni
í Riverton, kl. 8 e. h.
| Allir sem vildu sitja samsæt-
ið sem honum verður haldið í
Winnipeg á laugardagskvöldið
eru góðfúslega beðnir að snúa
sér til Mr. B. E. Johnson, forseta
stjórnarnefndar Sambandssafn-"
aðar í Winnipeg, eða prest safn-
aðarins sem allra fyrst.
P. M. P.
DAKOTA
Eftir Dr. M. B. Halldórson
FRÁ MIKLEY
Þann 25. júní þ. á. stofnaði
frú Kristín Thorvaldson frá
forsætisráðherra Canada sendíiRiverton’ kvenfélag hér á eynni
Hitler um sama efni, vit’um vér!ti! styrktar hinum nýstofnaða
ekki hvort hefir nokkru verið
svarað.
Skeyti þessi voru öllum þjóð-
unum send, er hlut eiga að máli
um yfirvofandi stríð; Þýzka-
land eitt hefir engu svarað þeim.
Hvað er unt Canada
ef til stríðs rekur?
Eins og önnur þjóðstjórn-
arlönd Bretaveldis hefir Mac-
kenzie King forsætisráðherra
lýst því yfir, að Canada taki
þátt með Bretum í stríði, ef til
kemur. Þessi þátttaka verðurjvoru flutt, annað um mannfé-
ef til vill fyrst um sinn mest jlagsmál, hitt um viðhald íslenzk-
fólgin í því, að láta vörur afjunnar hér í bygð, því kvenfé-
hendi og ef til vill einhvern 'lagið hefir, meðal annars, vernd-
mannafla, en forsætisráðherra! un íslenzkunnar á stefnuskrá
Samþandssöfnuði í bygðinni. —
Innrituðust tíu konur í félagið.
Þann 15. ágúst s. 1. efndu þær
til sinnar fyrstu samkomu. —
Veður var indælt, og fjöldi fólks
sótti samkomuna. Fenginn hafði
verið Mr. Árni Árnason frá Riv-
erton til að skemta með “piano
accordion” spili. Spilar hann
yfir útvarp, og er fimur með
afbrigðum. Gaf hann bæði solo
(einspil) og spilaði einnig fyrir
dansi. Var að gerður bezti róm-
ur. Skemtiskráin var marg-
þætt: tvö eftirtektaverð erindi
hefir lýst því yfir að herskylda
verði ekki lögleidd, svo auk her-
manna, er ekki líklegt að margir
aðrir fari héðan. Stjórnin telur
sinni. Einnig var flutt nýort
kvæði og lesin upp gamansaga.
Þar næst pianospil, framkvæmt
af tveimur — sem líkaði svo vel,
Eg óska þess í bæn og brag
að bygðarinnar efli hag
og nafn sitt stækki nótt og dag
hið nýja kvenfélag.
Þó hópurinn sé heldur smár
um helming vex hann næstu ár
svo tíu verða tuttuggu að
en takmarkið er það:
Að fegra íslenzkt ættar mót,-
og andleg verða sálubót,
og höggva bönd af hönd og fót,
og hugans brúa fljót.
Eg auglýsa það ætla í dag,
að enginn sigrar kvenfélag.
Eg óttast minna byssu og blý
en brjóta á móti því.
f hugsun konan hátt er sett
og hennar mál er alt af rétt. —
Ef leiðsögn hennar leiðist oss
hún lokar upp með koss.
Og þá er úti um alla vörn.
Við ósjálfbjarga verðum börn.
Hún skellihlær, og skemtir sér
og skákar þér og mér.
Ef hjálp þig vantar herra minn!
í himnaríkis sælu inn.
Þig sambandskonur setja inn
í sanna boðskapinn.
—Þig samkoma eg sáttur kveð.
í sannleika þú fylgist með.
Þú frelsi ant, — því fagna ber
og friður sé með þér.
J. S. frá Kaldbak
Dr. Frederick M. Eliot
forseti American Unitarian As-
sociation, messar við sameigin-
lega guðsþjónustu í Sambands-
kirkjunni í Winnipeg næstkom-
andi sunnudagsmorgun kl. 11 f.
h.
Dr. Eliot útskrifaðist frá Har-
vard University árið 1911 og fór
svo til Evrópu, stundaði nám við
ýmsa háskóla og lagði fyrir sig
sem sérgrein bæjarstjórnarfyr-
irkomulag; kom til Harvard aft-
ur og kendi þar þessi fræði,
“Municipal Government”. Seinna
innritaðist hann í prestaskóla
Harvard-háskólans og útskrifað-
ist þaðan 1915. Hann þjónaði
Fyrstu kirkjunni í Cambridge
sem aðstoðarprestur og tveimur
árum seinna sem prestur Unity
kirkjunnar í St. Paul og þjónaði
þar í næfctu tuttugu ár.
f nokkur ár var hann í nefnd
sem var kölluð “Board of
Preachers of Harvard Univer-
sity” og hefir oft prédikað í
skólum og háskólum víða í
Bandaríkjunum. Hann heflr
gefið út nokkrar bækur. Hann
var einn af stofnendum “Ameri-
can Interprofessional Institute”
og í tíu ár ritstjóri ritsins sem
sú stofnun gaf út. Hann var
einnig formaður nefndarinnar
sem kölluð var “Unitarian Com-
mission of Appraisal” og sem
gaf út álit sitt í bók sem nefnd
var “Unitarians Face a New
Age”, og gefin var út 1936.
Hann hefir verið heiðraður af
ýmsum skólum og félögum. —
Árið 1935 heiðraði Carlton Col-
lege hann með doktorsnafnbót í
guðfræði, og árið 1937 hlaut
(hann samskonar nafnbdt frá
Meadville prestaskólanum í Chi-
cago. Sama ár gaf Háskóli
Minnesota-ríkis honum heiðurs-
nafnbót í lögum (Doctor of
Laws).
Á því tuttugu ára tímabili sem
hann var prestur í St. Paul tók
hann mikinn þátt í bæjarmálum.
Hann var lengi forseti “Minne-
sota League of Nations Society”
og var í stjórnranefnd Massa-
chusetts League of Nations As-
sociation og í 15 ár var hann í
stjórnarnefnd St. Paul Commun-
ity Chest. Auk þess er hann í
stjórnarnefnd Meadville presta-
skólans í Chicago. Hann varð
Annan marz 1861 undirskrif-
aði Buchanan forseti lög um að
stofna nýja hjálendu (territory)
í norðvestur hluta Bandaríkj-
anna. Þessi landspilda var um
450 mílur norður og suður og
7—800 mílur austur og vestur,
nafnið sem henni var gefið var
Sioux orðið, Dakota, sem þýðir
bandamenn og stjórnarsetrið var
ofurlítill bær, Yankton, í suð-
austur horninu meðfram Mis-
souri-ánni. Það er eftirtektar-
vert að þetta nafn skildi vera
valið einmitt þegar alt var að
fara í bál og brand milli norður
og suður ríkjanna.
Tveim dögum eftir að Buchan-
an hafði lögin undirskrifað var
hann komin frá völdum en Abra-
ham Lincoln tekin við. Var það
því eitt hans fyrsta verk að
gera stofnsetningar yfirlýsing-
una og velja menn í stjórnar
embættin. Valdi hann húslækn-
ir sinn fyrir landsstjóra, hefir
víst grunað að fáir mundu þar
kunna mikið til lækninga. —
Stjórnarbyggingin var timbur
íbúðarhús í stærra lagi.
1882 var Dakota Terr'iitory
klofið frá norðri til suður og
vesturhlutinn gerður að Wyom-
ing Territory, en áiður hafði
lítil sneið sunnan af því verið
gefin Nebraska þegar það ríki
var inntekið í ríkjasambandið.
Árið eftir var stjórnarsetrið
flutt frá Yankton til Bismarck,
sem þá var lítill bær á hinni ný-
bygðu Northern Pacific járn-
braut rétt við Missouri-ána. —
Lagði bærinn til 320 ekrur af
landi og $100,000 til nýrrar
stjórnarbyggingar. Var valið
ágætt vegna stöðu bæjarins,
nærri miðju hjálendunnar, enda
hefir Bismarck reynst farsælt
stjórnarsetur, þó margt væri
gruggugt þar framan af eins og
víða annarsstaðar. Þar réði þá
lögum og lofum skozkur Canada-
maður, McKenzie að nafni, risa-
vaxinn og mikið stórmenni til
góðs og ills. Var hann mikið
riðinn við fyrri sögu Norður
Dakota ríkisins, en nú er aldrei
á hann minst.
Skömmu eftir 1880 var íbúa-
fjöldi hjálendunnar orðinn svo
mikill að hugsað var til að fá
hann tekin inn í ríkjasambandið.
En þá gaus það alt í einu upp
að bezt væri að skifta henni í
tvö ríki, Norður og Suður Da-
forseti Unitara félagsins fyrirjkota. Var “The Bismarck Tri-
tveimur árum, og hefir það félag
eflst mikið við það.
Hann hefir verið á Unitara
kirkjuþingi þessa dagana, (24.—
27. ágúst), sem haldið hefir ver-
ið í San Francisco, og kemur
þaðan til Winnipeg. Honum
verður haldið samsæti n. k. laug-
ardagskvöld 2. sept. kl. 7 hjá
Moore’s á Portage Ave., og á
sunnudaginn eins og áður hefir
verið minst, messar hann kl. 11
við sameiginlega guðsþjónustu
í Sambandskirkjunni. Hann fer
síðan um íslenzku bygðirnar og
bune”, blað McKenzies, en hann
var í þjónustu N. P. félagsins,
fyrst til að koma upp með þetta
og mun það hafa verið orsökin,
að norðurhlutinn var að verða
akuryrkju land sem um varhug-
að að hafa járnbrautir og vildi
því mikið á sig leggja til að
fá þær; en suður hlutinn var
hjarðlönd, sem sama var um all-
ar járnbrautir og vildu ekkert
fyrir þær gera.
Var síðar greitt atkvæði um
skiftinguna og hún samþykt,
stjórnarskrá samin og viðtekin í
kemur við á öllum stöðum þar'október 1887. Lög um inntöku
sem að eru Sambandskirkjur. N. Frh. á 5. bls.