Heimskringla - 13.09.1939, Blaðsíða 2

2. SíÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 13. SEPT. 1939
“MARGUR ER RÍKARI
EN HANN HYGGUR”
Eg byrja nú línur þessar með
því, að biðja alla lesendur Hkr.
fyrigefningar á því, að um það
leyti sem blaðið flutti grein
mína: “Settu marki náð”, var
búið að gera ónýtt alt það laga-
smíð, sem fiskikaupmenn, eða
réttara sagt, verstöðvar eigend-
ur og stjórnin voru búin að telja
okkur fiskimönnum trú um, að
væru sett lög. Svo þar sem eg
fullyrti að einkaleyfi væri feng-
ið, lögum samkvæmt, var þess
vegna algerlega rangt með farið
af minni hálfu, og vona eg að
allir lesendur virði mér til vor-
kunnar, þar sem svo virtist,
sem Mr. J. S. McDiarmid virðist
hafa ímyndað sér að þetta væru
lög. En í sama tölubl. Hkr. og
grein mín birtist í, var birt á
fyrstu síðu, grein þar sem alt
þetta lagasmíð (eða mest af því)
var gert ónýtt og veit eg því að
allir lesendur blaðsins hafa þar
af leiðandi séð í hverju mín mis-
tök voru fólgin. Svo birtist
grein 10. ágúst í Lögberg skrif-
uð af Mr. G. F. Jónassyni, og er
hún í nokkurri mótsögn við
grein mína í Hkr. Eg tók fram
í grein minni að stóru félögin í
Winnipeg, hefðu viljað loka
vatninu fyrir sumarveiði, sökum
söluvandræða, þar með talið
Keystone fiskifélagið, og hefi eg
engan fiskimann heyrt ásaka
neinn fyrir það, þótt fiskurinn
væri óseljanlegur, hvorki fiski-
kaupmenn né stjórnina.
Það var aðeins ein breytingar-
tillagan í þessari lagasmíði-
stjórnarinnar, og fiskikaupm.
(eða kennske við köllum þá
heldur útgerðarmenn), en rétt-
asta nafnið mun þó vera ver-
stöðvareigendur, var sú að gefa
hverjum bát vissa upphæð, að
punda tölu, og á sama tíma viss-
an faðma fjölda af netum. Hefði
það verið gert fyrir 5—6 árum
síðan þá mundu færri bátar hafa
verið bygðir af verstöðvar eig-
endum, eða fiskikaupmönnum.
En að það hefði hjálpað út úr
söluvandræðum nær náttúrlega
engri átt, þar sem fiskuð er viss
punda tala á ári, eða síðan vetrar
veiði var lokuð fyrir hvítfisk,
sem að mínu áliti var mjög
hyggilega gert. Það hefði á-
reiðanlega átt að hjálpa út úr
söluvandræðunum á sumarfisk-
inum.
Eg var stundum að nefna
þetta við hina og aðra um það
leyti sem flestir bátarnir voru
bygðir, að rétta leiðin til að
stöðva hættulega samkepni, væri
að gefa hverjum bát vissa upp-
hæð. En svarið var: “Ó það nær
ekki nokkurri átt, hvernig ætti
að halda opinni verstöð fyrir
1—2 báta, til að ljúka við sína
upphæð, þegar hinir bátarnir
um fiskmönnum atvinnu á bát-
um, sem sumir voru 1 byrjun
bygðir fyrir fiskimenn sjálfa, en
lentu í hendur útgerðarmanna
eða verstöðvar eigenda á sama
hátt og bátar sem Keystone
eignaðist og á.
Það kemur oft fyrir að einn
getur rekið sömu atvinnu með
hagnaði, þótt annar geri það
með tapi; svo virðist með þetta
fiskirí. Fiskimenn virðast frem-
ur kjósa að vinna fyrir kaupi
væru búnir, og náttúrlega farnh. hjá verstöðvar eigendum heldur
en fiska fýrir sig sjálfa.
Um sölumöguleika á fiski,
játa eg að mér er ekki kunnugt,
En þetta sumar virðist hafa
sannað, að þetta má vel takast;
það var biðið eftir, að allir bátar
lykju við sína ákveðnu upphæð, , . , ,
, , , en mer er kunnugt um það skil-
að undanskildum þeim, sem of °
. , . ,, , yrði sem fiskimaður þarf, til að
semt komu ut í verstoðvar, til J . t/ J ,
'vera sjalfbjarga. Fyrsta skil-
að geta lokið veiðinni, áður en
veiðitími var búinn. Það sem
yrði er góð veiði, annað hátt
,, ,, T, ___verð, þnðja að það litla sem lof-
okkur Mr. Jonasson aðallega ber \ . , , » ,
, , 4.4. tt ________• að er fynr fiskinn, se borgað an
á milli, er þa þetta: Hann segir , »
. . ,, , , mikns auka tilkostnaðar. Það
fiskimenn eiga flesta batana. , , , •*•**•* 4,- , •
, , , 4. , . mun hafa bonð við, að við fiski-
Og ef svo. er, þa gætu þeir vist
sagt eins og málshátturinn hljóð-
ar: “Margur er ríkari en hann
hyggur”. — Og Mr. Jónasson
segir fiskimenn hafa sam-
ið við stjórnina, eða Mr. J. S.
McDiarmid.
Eg skal ekki fullyrða neitt
um það, hverrar stéttar þeir
teljast til, verstöðvareigendur,
eða í hvers nafni þeir hafa við
Mr. J. S. McDiarmid samið, en
hitt er víst, að verstöðvar eig-
menn, höfum séð reikninga af
! fiski sem verstöðvar eigendur
hafa selt, (áður af okkur keypt-
um) en þeir reikningar, hafa þá
venjulega sýnt tap á sölunni, og
þá vanalega farið fram á, að
fiskimaðurinn taki þátt í því tapi
Mér dettur ekki í hug að halda
því fram, að fiskikaupmaðurinn
hafi ekki fullan rétt til að gera
út, bæði báta fyrir sumarveiði
eða hvaða vertíð sem er, en bet-
ur hefði mér líkað að fiskimenn
endur eiga flesta fiskibátana og hefgu getað fengið sv0 hátt verð
suma flutningabátana hka.
Mér er kunnugt um 3 verstöðv- ]
fyrir fiskinn, að þeir fiskikaup-
. mennirnir hefðu getað tekið svo
ar og þeir verstöðvar eigendur, M sölulaun; að þeir hefðu getað
selja allir til Keystone fiskifel | komigt fjárhagslega af>
án þess
A þeirri fyrstu voru 6 batar, 2|
eign fiskimanna og gerðir út af j
þeim, en 4 bátar eign verstöðv-í
areigenda og gerðir út af hon-1
um. Á annari verstöðinni voru
að gera út fyrir sjálfa sig.
Á þeim tíma sem eg skrifaði
“Settu marki náð”, var undir-
; skrift mín rétt nefni; sem penna-
4 bátar, allir eign 0g gerðir út na^n> cinn af þeim útskúfuðu .
af verstöðvar eigenda. Á þeirri \ snkum víkingablóðs Mr. H.
þriðju, 5 eða 6 bátar, mér vit- j Magnússonar á Gimli og dreng-
anlega, allir eign og gerðir út af i ^di Mr- G-. S- Thorvaldsonar,
verstöðvar eigendum. Við get-! og ekki síðst manns, sem
Mr. G. F. Jónasson er mikið
kunnugri en eg sjálfur, mætti
um lengi deilt um hvað kalla
eigi verstöðvar eigendur, en eg
held að það sé ekkert rangt, að eg nu eiginlega teljast einn af
nefna þá fiskikaupmenn, þar
sem fáir eða engir stíga fæti á
bát til fiskiyeiða, en kaupa fisk
á öllum opnum vertíðum. árið
um kring. En auðvitað er rétt
nefni, að kalla þá útgerðarmenn,
því margir af þeim hafa stóra
útgerð eins og eg þegar hefi
bent á, þar sem þeir eru eigend-
ur flestra fiskibáta á vatninu og
gefa þar af leiðandi fjölda mörg-
Commísslon is not responsible for statements made as to quality of products advertised.
This advertisment is not inserted by the Govemment Liquor Control Commlssion. The
þeim útvöldu. Eg lagði út í þa
áhættu, að fara á síðustu stund
út á vatn og fyrir góða aðstoð
verstöðvar eigenda og sömuleið-
is fiskimanna, sem á verstöðinni
unnu, tókst mér að veiða hér um
bil hina ákveðnu upphæð, sem
leyfið kallaði fyrir af fiski. En
aldrei mun eg finna ástæðu til
að þakka Mr. J. S. McDiarmid
fyrir það. Eg játa að sá veldur
miklu, sem upphafinu veldur, en
sá ræður meiru, sem úrslitunum
ræður. Og úrslit þessa máls
voru í höndum fiskimálaráð-
herra. Það var hann, sem að
mínu áliti átti þar, sem annar-
staðar, að gæta hag heildarinn-
ar, eins í þessum málum sem
öðrum, sem alþýðu varðar. Það
er ekki þar með sagt að Mr. J.
S. McDiarmid geti ekki haft
marga kosti til að bera, sem
stjórnmálamaður, en sem fiski-
málaráðherra, er hann búinn að
tapa öllu áliti í mínum augum,
og var áður en þetta kom fyrir.
Eg játa marga kosti, sem vík-
ingar höfðu til að bera, svo sem
sannsögli, hugrekki og orð-
heldni, og játa eg að mér eru
fáir hans kostir gefnir, (víkings-
ins), en ef það var eðli hans, að
taka með þögn og þolinmæði, ef
hlutur hans var skertur á ein-
hvern hátt, þá hefi eg misskilið
eðli hans. En þótt kostir v
ingsins væru margir, þá held
eg að ef heimurinn ætti meira
af mönnum, sérstaklega þeiir
sem háar stöður skipa í þjóðfé-
laginu, sem hefðu meira af lynd-
iseinkennum Síðu-Halls, heldur
en víkings, þá mundi heimurinn
hafa annað viðhorf heldur en
hann hefir þann dag í dag.
Hafsteinn Jónsson
HITT OG ÞETTA
(Alþbl.)
er nu
Prófessorinn: Hvar
hatturinn minn?
Frúin: Þú hefir hann á höfð-
inu, elskan!
Prófessorinn: Jæja — hann er
þá vonandi á vísum stað!
Prófessor Albert Einstein,
hinn heimsfrægi vísindamaður,
hefir nýverið tilkynt, eða lýst
að nokkru viðleitni sinni til úr-
lausnar á ráðgátum þyngdarlög-
málsins.
Einstein kveðst í litlum vafa
um að niðurstaða sú, sem hann
hafi nú komist að, geti orðið
lykill að hinni langþreyðu þekk-
ingu á og fullvissu um, hvert
það einfalda eðlislögmál sé, sem
— nái menn að skilja það —
mundi gera auðráðna og skilj-
anlega hina miklu ráðgátu umj
hvers eðlis sá kraftur sé, sem
heldur hnattkerfinu í gangi, or-
sakaði myndun þess, og skipu-
lag, muni um leið upplýsa leynd-
ardóma alls efnis og útgeislana.
Þyngdarlögmálið var — og er
— erfiðasta úrlausnarefnið. —
Segjast vísipdamenn munu geta
skilið hinar aðrar ráðgátur sól-
kerfisins, sé hægt að komast að
sannleikanum um uppruna
þyngdarlögmálsins.
Vísindalegar rannsóknir hafa
sannað það, að fast efni er úr
sundurleitum tegundum, sem
virðist vera raforka í. Einnig
vita menn að rafmagn fer jafnt
gegnum autt rúm sem fast efni
Þekt staðreynd er það einnig
að þar sem er rafurmagn, þar
kennir segulafls. Fullsannað
er, að bæði rafurmagn 0g segul-
magn fer áfram í öldum, eins þó
það virðist af efniseindum gert.
Hvort tveggja getur haft hraða
Ijóssins: hvorutveggju hafa
fleira en eitt auðkenni. Það
hefir þyngdarlögmálið líka.
Einnig er það á vísindalegan
hátt sannað, að allir geislar,
hvort heldur vanaleg ljós, eða
radio, eða sjálf alheimsbirtan að
hita meðtöldum, eru í raun og
veru bara raf- eða segulmagns-
öldur.
Með fágætum vísindatækjum
hefir það sannast, að geislarnir
geta breyst í fast efni. Þannig
er hægt að gera skiljanlegar
ráðgátur efnis 0g orku. En þá er
eftir þyngdarlögmálið. Leyndar-
dóma þess fá menn ekki ráðið
Fyrir ári síðan hélt Próf. Ein-
stein ekki með öllu ómögulegt
að úrlausn fengist með því móti
að skoða hvern hlut úr föstu efni
sem “tengibrú á skurni loftsins.”
En þessi niðurstaða reyndist
samt ónóg til útskýringar á öllu
efni.
Fyrir tveim árum síðan lét
prófessor -Einstein þess getið í
bók sinni, að hin þekta orka,
rafurmagn, segulmagn og þyngd-
arlögmálið muni vera hinn eini
raunveruleiki, sem til sé. Alt
annað, einnig fast efni, sé bara
samsafn af áðurnefndum öflum.
j*e 5k ak
Síminn verk myrkrahöfðingjans
Fyrir nokkrum árum síðan
ætlaði Arabakonungurinn Ibn
Saud að koma á símasambandi í
landinu, en hinir rétttrúuðu Mú-
hameðstrúarmenn börðust ákaft
á móti, vegna þess að þeir sögðu
að síminn væri verk djöfulsins.
Þá spurði Ibn Saud: “Geta hin
heilögu orð kóransins borist
manna á milli með verkfærum
djöfulsins?” Það álitu andstöðu
mennirnir ómögulegt. En þá
bað Ibn Saud einn starfsmanna
sinna að lesa nokkrar setningar
úr hinu heilaga riti og var öllum
gefið tækifæri til að hlusta á
upplesturinn í gegnum síma, sem
komið hafði verið fyrir. Upp-
lesturinn gekk eins og í sögu og
hinir rétttrúuðu Múhameðstrii-
armenn heyrðu hvert éinasta
orð, enda gáfu þeir að upplestr-
inum loknum símanum sitt fulla
traust, og nú flytur hann orð
hins heilaga rits óhindrað um
ríki Ibn Saud.
* * *
Það þarf minni gasolíu fyrir
bíla, þar sem er svo láglent, að
ekki ber land hærra en sjávar-
flöt. Bíll með vél sem hefir 100
hesta afl þar sem landið liggur
FEDERAL GRAIN LIMITED
“Federal”
hvernig
yður
agentar leiðbeina
þér getið fengið sem
mest fyrir hveiti yðar með
\ verðinu sem á það er sett >£m5jíæsjr
af stiórninni. Xf fff I
ínsas
HEIMLEIÐIS
svo lágt, hefir ekki meira en 82
hesta afl þar sem landið er 5,000
fet yfir sjávarmál. Afl gasolíu-
vélar þver, eftir því sem hærra
dregur í loft upp.
Við Louise-vatn í Klettafjöll-
um í Canada, hefir sami bíllinn,
sem á tiltölulega lágu landi hefir
100 hesta afl, aðeins 82 hesta afl.
* * *
Sumarið 1889 hittust þeir
fyrst Mark Twain og Rudyard
Kipling. Kipling, sem þá var
orðinn alþektur sem rithöfund-
ur, var á ferðalagi kringum jörð-
ina, og á leið sinni gegn um
Bandaríkin heimsótti hann Mark
Twain. Heimsókninni lýsti Mark
Twain síðar í eftirfarandi orð-
um:
“Kipling dvaldi fáeina tíma
hjá mér, og endaði það með, að
eg gerði hann næstum eins undr-
andi, eins og hann mig. Eg held,
að hann viti meira en nokkur
annar maður, sem eg hefi nokk-
urn tíma hitt, og eg vissi, að
hann vissi, að eg vissi minna en
nokkur annar maður, sem hann
hafði nokkurntíma hitt — þrátt
fyrir það, að hann segði það
ekki, sem eg bjóst heldur ekki
við, að hann mundi gera. . .
Hann er mjög merkilegur mað-
ur, og það er eg líka. Við deild-
um milli okkar allri mannlegri
vizku. Hann veit yfirleitt alt,
sem maður getur vitað, en eg
veit hitt.”
* * *
Þegar svartir eða dökkir blett-
ir sjást á sólinni, veit það á
regn. Alt síðan viðvarandi tjón
tók að verða af hinni langvar-
andi þurkatíð, sem verið hefir
mörg undanfarin ár, háfa fræði-
menn mjög lagt sig fram við
náttúru- og veðurathuganir. —
Lýsingin á sólblettum er þessi:
Það er víst tímabil, 11 ár, frá því
sólblettirnir sjást fyrst og þang-
að til þeir smáhverfa aftur. Að
regnfall fylgi, þegar mikið er
af þeim, er talið víst. Má því
til sönnunar færa fleira en eitt.
Hinn brezki stjörnufræðingur,
J. Jeans, hefir skýrt svo frá, að
frá 1896 hafi stöðugar árlegar
athuganir verið gerðar á hækkun
og lækkun í hinu mikla Victoria
Nyanza vatni í Afríku, og það
var ætíð undantekningarlaust
hæst í vatninu, þegar mest var
af sólblettum.
Hið annað dæmi er í sambandi
við það er stöðugar athuganir
fara fram. Hver “hringur” í
trénu er eins árs vöxtur þess,
eftir því sem hringurinn er
breiðari, eftir því hefir vöxtur
þess verið meiri það árið.
Því meiri rigning sem er, því
meiri er vöxltur trdsins. Um
fjölda ára hafa náttúrufræðing-
ar haldið skýrslur yfir vaxandi
og minkandi sólbletti, 0g þegar
athuganir um vöxt trjánna og
skýrslurnar um sólblettina var
borið saman, þá voru ætíð vaxt-
arhringir trjánna breiðastir,
þegar sólblettirnir voru sem
mestir.
Eftir útreikningum og athug-
unum má telja víst, að sólblett-
irnir verða mestir 1939—40
fylgi þá meira regn en vanalega,
er eftir að vita, hvort það geng-
ur þá eins jafnt yfir og æskilegt
væri.
* * *
— Hvenær hefir þú orðið
fegnastur á æfi þinni?
— Það var nú í fyrra — þeg-
ar þeim mistókst að slökkva eld-
inn í húsinu mínu!
LESIÐ HEIMSKRINGLU
Flutt í Blaine 30. júlí 1939.
Yndis fagra eyjan bjarta!
ávalt býrð þá mér í hjarta,
þó eg flækist fjarri þér.
Hjá þér liggja æskuárin,
unglingssporin, gleði tárin,
líka sorg, er sótti að mér.
Frá þér hef eg alt, sem ann eg,
einnig það sem veit og kann eg,
lítill þó að sjóður sé.
Engu vil eg af því gleyma,
ávalt mun eg vernda og geyma
það, sem lézt mér þú í té.
Lítt þó hefði eg loðnar mundir
lifði eg hjá þér unaðsstundir
margar, og eg man þær enn.
hlýddi á frjálsa fuglakliðinn,
fossa drunur, lækja niðinn,
eitt og tvent og alt í senn.
Á hverju vori upp þú yngist,
og á metaskálum þyngist
hróður þinn, og hækkar æ.
Fortíðin þó flaki í sárum,
framtíðin mun sigla á bárum
gæfu og frama á glæstum sæ.
Þú átt mæta menn í samtíð,
megnuga ,til að skapa framtíð
þína, og starfa þér í vil.
Enga fyr þú áttir betri,
aldrei var með stærra letri
skráð, að bráðum birti til.
Birtan hafin, bjarmi af degi,
bátar rónir, alt á fleygi-
ferð, og kvak í mýri og mó.
Reykir læðast burt frá bæjum,
bændur víkja fé úr slægjum.
Þjóðin vöknuð — rofin ró.
Birtan er að breiðast hærra,
bráðum verður ennþá stærra
dagsverk ykkar drengir, fljóð.
öldin hefir ykkur vakið,
áfram piltar, herðið takið,
kastið ljóma á land og þjóð.
Gleymdu öllu gaspri um morðin.
gleðstu af því að fúnar korðinn
og fyrri alda fanta stryk.
Frami er enginn fólk að myrða,
og fúlmenskuna eina virða,
en gullvæg öll hin góðu vik.
Lifðu heil, við ljósar nætur.
Ljóma skært þá döggin grætur,.
glitraðu eins og gimsteinn
hreinn.
Vaxi grös frá fjöru og fjalli,
fjölgi blóm á klettastalli.
Hefjist skógur hár og beinn.
Harma lítt þótt hafir minna
handa á milli, en sumir hinna,
með blóðflekkótta sjóðinn sinn.
Lát þér nægja að auðga andann
með afli hugans greiða vandann,
0g fylla af púðri pennann þinn.
Við svanahljóm og sólsksins
nætur,
sittu glöð, þá heimur grætur:
hruninn maura hauginn sinn.
Lát þú börn þín stunda stærra,
stefna ofar, miða hærra,
svo þau flekki ei fánann þinn.
Verið sælir sumardagar,
sundin bláu, grænu hagar,
berjamóar, brekkur, fjöll.
Seinna mun eg sitja í lundi,
sælu njóta á ykkar fundi,
þegar mætumst aftur öll.
ó, sú gæfa, ef eg mætti
eyða mínum síðsta þætti
uppi í hárri hlíðar kinn,
og láta sæta lóukvakið
létta hinzta andartakið,
og deyja svo o’ní dalinn minn.
Jóans Pálsson