Heimskringla - 20.09.1939, Qupperneq 1

Beer at its best—
KIEWEL’S
CWHÚe Seat'
BEER
Phone 96 361
LIII. ÁRGANGUR
HELZTU FRÉTTIR
Eitt lýðríki Evrópu
enn úr sögunni
Pólland, sem búið var að koma
svo vörn fyrir sig í vikulokin
síðustu, að ætlað var að það
mundi geta varist Hitlerfram á
vetur, gafst alt í einu upp s. 1.
mánudag. En ástæðan fyrir því
var eðlileg, þó óvænt væri. Pól-
verjar, sem við her Hitlers áttu
að etja að vestan, urðu nú að
fara einnig að verja sig að aust-
an. Stalin, sem hrúgað hafði
her á vestur-landamæri Rúss-
lands, sunnan frá Rúmaníu og
norður að Eystrasaltslöndum,
gaf s. 1. sunnudag skipun um að
hefja innrás í Pólland. Varð fyr-
irstaðan sem vita mátti lítil af
hálfu Pólverja enda tóku Rússar
hverja borgina af annari og
voru á mánudagskvöld komnir
alla leið til Brest-Litovsk, inni í
miðju Póllandi. Komu þeir þar
til móts við fóstbræður sína,
Þjóðverja. Er þetta sama borg-
in og Þjóðverjar og Rússar
sömdu með sér frið í stríðinu
mikla.
Þegar svona var komið, flúði
pólska stjórnin suður til Rúman-
íu. Var straumur þangað af
Pólverjum s. I. mánudag. Fyrst-
ir komu þangað Ignace Moscicki,
forseti Póllands og Joseph Beck,
utanríkisráðherra og á eftir
þeim hópur starfsmanna stjórn-
arinnar, einir 56 talsins. Út úr
því komu hermenn þangað hóp-
um saman, flestir með vopn sín,
stórskotabyssur og flugvélar.
Var það alt tekið af þeim við
landamærin af varðliði Rúmaníu
til geymslu.
Áður en þetta skeði, hafði
mikið af ríkisskjölum og gull-
forða Póllands verið sent til Rú-
maníu.
Pólland er því orðið löndum
þessum að bráð enn einu sinni.
Það hefir að vísu ekki lýst enn
yfir ósigri sínum, en við því er
búist á hverri stundu er þetta
er skrifað (á mánudagskvöld).
Og Varsjá er ennþá ótekin og
verst frækilega, þó umsetin sé
her Þjóðverja. En sú vörn er
gagnslítil úr þessu.
Hvað verður svo um Pólland?
Rússar og Þjóðverjar skifta því
eflaust að mestu á milli sín. Það
hefir verið minst á, að skeð geti,
að eitthvað af mið og suðurhluta
þess verði gert að nokkurs kon-
ar peðríki. En það mun þó enn
óákveðið. Þjóðverjar taka norð-
ur og vestur hlutann, en Rússar
austur hlutann, sem er mikið
land, eða ef svipað er og hlutinn,
sem af Rússlandi var tekinn, um
47,000 fermílur, með 71/2 miljón
íbúa, Ukraníumanna og Rússa.
En blaðið Pravda í Moskva,
taldi daginn áður en herinn hóf
innrásina, að alls myndu um 11
miljónir Ukraníumanna og
Rússa vera í Póllandi, sem heima
ættu hjá þjóðbræðrum sínum
í Sovét-ríkinu.
Pólland var tæpar 150,000
fermílur að stærð (svipað og
hinn byggilegi hluti Manitoba-
fylkis) og íbúarnir rúmar 33
miljónir. Nú verður það síðan
1772 í fimta sinni brytjað sund-
ur, nema því aðeins, að alt fari
öðru vísi en Hitler ætlar sér að
yfirstandandi stríði loknu.
Hvað fyrir Rússanum vakir
með því að fara nú af stað með
herinn, eru miklar spár og bolla-
legingar um. Molotoff utanrík-
isráðhera Rússa gerði nokkra
grein fyrir þessu. Hann kvað
fyrir Rúsusm vaka það eitt, að
bjarga þjóðbræðrum sínum í
Póllandi, Hvíta-Rússum og Uk-
raníu-mönnum. Þeir væru mjög
illa staddir fyrir fíflskap leið-
toganna pólversku, er hörmung-
ar, hungur og dauða hefðu leitt
yfir þjóðina. Þessi herferð væri
gerð til þess að bjarga þeim.
Rússastjórn hefir skrifað öllum
þeim þjóðum, er hún á nokkur
skifti við, eða er bundin samn*
ingum og tjáð þeim, að með
þessu skoðaði hún hlutleysi sitt
ekki rofið. Og Eystrasalts-
löndin sem á hafi verið minst,
að Rússland mundi senn áseilast
væru ekki fremur í hætt.u, en
hver önnur hlutlaus þjóð.
En hvort eftir þessu er nú að
fara og spurningin um það,
hvort að hlutleysissamningar
Rússa og Þjóðverja gangi ekki
lengra en uppi hafi verið látið,
er nú mörgum ferskari í huga
eftir innrásina í Pólland en
áður. Og af útvarpsfrétt að
dæma á mánudagskvöld, eru
Bretar ekki sem ánægðastir með
ástæðurnar, sem Molotoff gefur
fyrir innrásinni í tilkynningu
sinni. Og í brezkum blöðum er
ínnrásinni líkt við að ganga með
hnífinn að baki mönnum.
Landinn heimsmeistari
í tafli
Frétt frá Buenos Aires í Suð-
ur-Ameríku tilkynnir, að íslend-
ingar hafi hlotið flesta vinninga
í alheims-taflkepni, er þar hefir
staðið yfir undainfarna daga.
Hljóta þeir með því Argentínu-
bikarinn og heiðurinn að vera
heimsmeistarar í manntafli. —
Sumar stærri þjóðirnar, svo sem
Bretar og Þjóðverjar tóku ekki
þátt í þessari samkepni í ár, en
við marga mestu taflmenn í
heimi var þarna að keppa eigi
að síður. Sigur landans er eins
mikill fyrir því.
Dúntekja á Baffinsland
Suðurströndina á Baffinsland
og mikið af eyjum þar nyrðra,
hefir Hudsons Bay félagið leigt
til þess að reyna að auka þar
eggvarp og æðardúnstekju. —
Maðurinn sem umsjón á þessu
starfi hefir með höndum fyrir
félagið, er Jón J. Bíldfell úr
Winnipeg. Eskimóum, sem um
1500 búa á þessum slóðum getur
orðið það mikil búbjörg, ef vel
hepnast með þessa nýju iðn-
grein.
Á vestur-vígstöðvunum
Á vesturvígstöðvunum hefir
gengið í sama þófinu og fyr s.
1. viku. Frakkar hafa sótt hægt
og sígandi á, en stórar orustur
hafa engar verið háðar. Það 1
virðist meira hafa verið gefið
sig að því, að hreinsa upp smærri
víghreiðrin, eitt hér, annað
þar. Alls er talið að franski
herinn sé nú búinn að leggja
svo niður fyrir sér starfið, að
koma megi að ótakmörkuðum
her, enda hafa þeir kallað ný-
lendulið sitt nú á vígvöll. Víð-
ast á vesturvígstöðvunum, er
sagt að Frakkar séu komnir 10
mílur inn á Þýzkaland, á milli
varnarvirkjanna miklu auðvit-
að.
Að til stórorustu dragi senn,
eða eftir að Hitler hefir komið
nægilegu liði á vesturvígstöðv-
arnar, er talið víst. En þangað
er hann nú að flykkja því, þar
sem Pólland er fallið og þess
þarf þar ekki lengur með. Á
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 20. SEPT. 1939
NÚMER 51.
austurvígstöðvunum er ætlað að
hann hafi haft um 70 stórdeildir
(divisions) eða sem næst eina
miljón manna. Engin furða var
þó Pólverjar stæðust ekki slikt
áhlaup.
Þegar sóknin á vesturvíg-
stöðvunum hefst, er búist við
henni skarpri. Hitler trúir á
að vinna í skorpunni. Honum er
ógeðfelt að hugsa til langs
stríðs.
Canada hervæðist í ákafa
Síðan þingi var slitið, er sagt
að stjórnin í Ottawa hafi verið
önnum kafin við að skipuleggja
herútbúnaðinn.
Fréttin af að Rússar séu ef til
vill komnir í stríðið með Hitler,
hefir alstaðar hert á herútbún-
aði.
í gærkvöldi var í fréttunum
allmiklu plássi varið til þess að
ræða um að Ottawa-stjórnin
hefði í hyggju að senda sem
fyrst eina herdeild, um 20,000
manns, til Evrópu.
Annað sem fyrir stjórninni
vakir, er að efla skipastól Can-
ada. Það er álitið, að fátt geti
komið að betri notum en það að
hafa skip. Að koma vopnum og
vistum sem fyrst til Englands,
er 0g stjórninni mikið áhuga-
mál.
Hitler heldur ræðu
Hitler hélt ræðu í Danzig í
gær, er var útvarpað. Sagði
hann þar söguna af hreystiverk-
um þýzka hersins í að kúga Pól-
land. Hann ræddi allmikið um
ástæðuna er knúð hefði hann
til að taka til vopna gegn vilja
sínum og var hún ýmist Bretum
eða Pólverjum að kenna. Bret-
um kvaðst hann upp aftur og
aftur hafa bent á þrælmensk-
una, sem Þjóðverjar í Póllandi
ættu við að búa, en það hefði
aldrei gefið henni gaum. Sem
dæmi af grimd Pólverja benti
hann á, að af Þjóðverjum hefðu
verið höggnar hendur og fætur;
augun stungin út. Eftir þessu
var ýmislegt annað í ræðunni,
þrungið óskammfeilni auk þess
sem það auðvitað var helber
lýgi. Með aðstoð Stalins kvaðst
hann ætla að sjá svo fyrir að
Pólland rísi ekki aftur upp.
Stríð kvaðst hann aldrei hafa
vantað. En þegar menn settu sig
í veg fyrir það sem hann vildi,
yrðu þeir að bera ábyrgðina
sjálfir.
Hví eru Bretar og Frakkar
komnir út í stríð á móti Þjóð-
verjum? spurði hann. Þjóð-
verjum hefir aldrei dottið í hug
stríð á móti þeim. Margt fleira
sem Hitler hafði um þetta að
segja, lýsti því, að hann horfir
ekki með neinni tilhlökkun fram
| á margra ára stríð. Hann sagð-
ist að vísu geta enst 3 til 7 ár í
stríði, ef Bretar og Frakkar
kysu þann kost. En sér væri
óskiljanlegt hversvegna þessi
lönd æsktu þess.
Öll var ræðan markleysu-hjal
eins og þetta 0g skal ekki við
það dvalið.
Enginn hlutleysissamningur
Japanir neituðu því afdráttar-
laust í gær, að þeir hefðu gert
nokkurn hlutleysissamning við
Rússa. Fregnina í blöðum um
þetta kváðu þeir “fjarri öllu
viti”. Þeir neituðu ennfremur
að Þjóðverjar hefðu átt nokk-
urn þátt í samningsgerð í þessa
^tt. Stefna Japans gagnvart
Rússlandi væri hin sama og hún
Ihefði áður verið; Þjóðverjar
gætu ekki breytt skoðunum Jap-
ana hið minsta í því efni.
Tilefnið til þessarar fréttar
telja Japanir þá, að þeir hefðu
dregið athygli Rússa að því
hversu óviðunandi ástandið væri
á alndamærum Mongólíu, og ef
ekki væri reynt að hafa meiri
hemil á rússneska hernum, gæti
það ekki skoðast annað en á-
rásarstríð. Varð þá úr að á-
kveða vopnahlé og reyna með
því, að venja menn af þessum
herferðum. Um önnur mál en
þetta vopnahlé var ekki rætt,
segja Japanir.
SAMANDREGNAR
F R É T T I R
Mr. King, forsætisráðherra
gaf í skyn á þinginu s. 1. viku,
að kosningar væru úr sögunni
á þessu ári í Canada.
* * *
Tweedsmuir lávarður er ætlað
að verða muni annað kjörtíma-
bil landstjóri1 í Canada. For-
sætisráðherra Canada mun fara
fram á þetta við konung og
ráðuneyti hans. Stjórnartíma-
bili landstjórans lýkur í ágúst
1940. Ráðstöfun þessi kvað gerð
vegna stríðsins.
* * *
Þingmönnum, bæði efri- 0$
neðri-deildar sambandsþingsins,
verða greiddir $175 í kaup
hverjum fyrir vikuna, sem þeir
sátu á þingi til að íhuga hermál-
in. Ferðakostnaður ér auðvitað
einnig greiddur af stjórninni.
Starf þingsins stóð yfir í sjö
daga með sunnudeginum. Þó
þann dag væri ekkert gert verð-
ur hann samt talinn verkadagur
og verður því kaupið $25 á dag.
Þetta var aukaþing og kemur
því þessi hreita ekki við vana-
legum launum þingmanna.
* * *
Þing Bandaríkjanna hefir
verið kallað saman 21. sept.
Efst á dagskrá þingsins eru ef-
laust hlutleysislögin.
* * *
Dandurand, stjórnarleiðtoginn
í efri-málstofu Canada, tilkynti
s. 1. miðvikudag, að stjórnin
hefði ákveðið, að taka ekki menn
í herinn, sem fyrir fleiri en
tveimur börnum ættu að sjá. —
Barnamenn eru kostnaðarsam-
ari en ógiftir.
* * *
Kaup hermanna er, eftir því
er blaðið Free Press hermir
$1.30 á dag. Ef þeir eru giftir,
fær konan þeirra $35 mánaðar-
lega og $12 með hverju barni,
sem ekki mega þó vera fleiri en
tvö. Búi hermaðurinn heima
hjá sér, eru honum greidd 85c
á dag aukreitis fyrir það.
* * *
Því var hreyft í efrimálstofu
Canada-þingsins s. 1. miðviku-
dag, að sjálfboðum í herinn væri
að fækka. Það yrði því nauð-
synlegt, að setja af stað starf-
semi, til að safna mönnum í her-
inn, eða eins 0g einn þingmanna
komst að orði um það: “að selja
ungum mönnum þjónustu í
hernum.”
* * *
Erich Wendels, ræðismaður
Þjóðverja í Canada, hefir lagt
niður starf sitt. Hann hélt til
Bandaríkjanna og verður þar ef
til vill fundin konsúlsstaða.
* * *
Tíminn sem skjóta má villi-
hænsni í Manitoba, er frá 4—14
október; veiði hvers eins má
ekki meiri vera en 49 fuglar all-
an tímann.
* * *
Rt. Hon. R. B. Bennett hefir
tekið að sér umsjón á sta^fi
Rauðakross félagsins í Canada
meðan á stríðinu stendur. Fé-
lagið hefir nú þegar sent $10,-
000 til að bæta úr neyð þeirra
Canadamanna, er á skipinu
Athenia voru og hjálpar þurfa
með. Mr. Bennett er stjórn-
andi félagsins, bæði á Bretlandi
og í Evrópu. Aðalstarf þess
hefst ekki fyr en hermenn frá
Canada verða sendir á vígvöll.
* * *
Þýzk blöð hafa ekkert um
það að segja, að Canada sagðí
Þýzkalandi stríð á hendur. —
En þau henda gaman að
hlutleysi Roosevelt forseta,
er hóti að senda her Banda-
ríkjanna til að verja Canada, ef
landið sem það hefir sagt stríð
á hendur taki á móti því. Þýzka-
land dreymdi nú aldrei um að
herja á t. d. Bermuda, Jam-
aica 0. s. frv., en þó svo færi, að
þessi lönd féllu á einhvern yfir-
skiljanlegamhátt í hendur Þjóð-
verja, mundi Þýzkaland að sjálf-
sögðu undir eins afhenda Banda-
ríkjunum þau aftur.
* * *
Ríkisráðið í Ottawa, er sagt
að lengi hafi setið á rökstólum
í gær og verið að íhuga, hvort
Canada ætti ekki að segja Rúss-
um stríð á hendur.
* * *
Tveir af föngunum í Stoney
Mountain, voru s. 1. laugardag
komnir nærri því, að hengja
einn fangavörðinn. Fangarnir
voru kolapiltar frá Kingston,
hafa ekki verið þarna mjög
lengi og ætluðu að reyna að
strjúka. En það mistókst. —
Fangavörðurinn, Herbert Wat-
son, fanst liggjandi í blóði sínu,
hafði verið barinn niður, eftir að
tilraun að hengja hann fórst
fyrir. Fangavörðurinn var flutt-
ur á almenna sjúkrahúsið í Win-
nipeg og þykir vafasamt að
hann lifi.
* * *
Þýzkur kafbátur sökti brezku
herskipi, hinu fyrsta í þessu
stríði, s. 1. mánudag. Herskip-
ið var til þess notað að flytja
flugskip á milli. Á því voru 1260
manns; hefir þegar frézt að 681
hafi verið bjargað, en til 579
hefir ekki spurst. Hvar skipið
var getur ekki. En tundurbátur
í grend við það sökti kafbátn-
um. Þetta er 39 skipið sem sökt
hefir verið fyrir Bretum. Það
hét “Courageous”.
* * *
“Rex”, ítalskt línuskip, neit-
aði í gær að flytja 3 Þjóðverja,
sem með því ætluðu að sigla. Er
ætlað að ítalir hafi valið þennan
kost til þess að komast hjá að
skipið yrði rannsakað og ferð
þess tafin.
* * *
Tala rússneskra hermanna á
vesturlandamærum Rússlands,
var sögð um helgina 2,000,000.
Helmingur þeirra er nú í Pól-
landi.
* * *
Blöð í Þýzkalandi voru hávær
um það í gær, að áformi Hitlers
væri nú lokið með því að Póllandi
væri náð. Út af hverju, spyrja
þau, heyir nú Bretland og
Frakkland stríð á móti Þýzka-
landi? Það er ljóst, að þau ætla
að reyna til að fá stríðinu sem
fyrst lokið að unt er. En Bretar
og Frakkar spyrja hví Þýzka-
land hafi ekki æskt friðar áður
en það tók Pólland eins og nú?
Um frið af þeirra hálfu sé nú
ekki að ræða fyr en Hitler sé
búinn að vera og Pólland sé end-
urreist.
* * *
Er Joseph Goebbels dauður?
Það þykir skrítilegt 1 Þýzka-
landi, að til hans hefir ekkert
heyrst og á nafn hans hefir ekki
verið minst í þýzkum blöðum
síðan stríðið hófst. Sé hann lif-
andi, er ótrúlega hljótt um hann
fyrir annan eins áróðursmann
og hann var fyrir stjórnina. Það
hefir eitthvað fyrir hann komið.
Og hvað það er, geta þeir gizkað
á, sem Ijóst var, að hann var ó-
vinur Rússa Varð hann að
víkja úr stjórninni og setjast á
óæðri bekk, vegna fóstbræðra-
lags þeirra Stalins og Hitlers?
Það veit enginn, en það er nú
talið það sennilegasta.
* * *
óskar prins hinn yngri af
Prússlandi fórst í stríðinu ný-
lega á Póllandi. Hann var hers-
höfðingi í liði Prússa. Faðir
hans er Óskar prins, sonur Vil-
hjálms gamla Þýzkalandskeis-.
ara.
* * *
Þjóðverjar hafa ákveðið að
smíða ekki önnur skip en kaf-
báta fyrst um sinn. Kváðu þeir
ergilegir út af því hvílíkum
fjölda skipa og kafbáta Bretar
hafi þegar af þeim tekið. Og
þessa nýju kafbáta á að senda til
höfuðs brezka flotanum.
* * *
Bretar játa að þeir hafi tapað
allmiklu af skipum nú þegar,
en þess ber að gæta, að vöru-
skip þeirra voru út um öll höf
heimsins, er stríðið skall á. Þeim
hefir að dómi Þjóðverja tekist
ótrúlega skjótt að kvía kafbáta
þeirra inni.
* * *
Bremen, eitt stærsta fólks-
flutningaskip Þjóðverja, er lagði
fyrir 3 eða 4 vikum af stað frá
New York 0g týndist, fullyrti
einn í stjórn nazista um helgina
að væri í höndum Breta. Spyrjið
Churchill hvar það sé, sagði
hann. Skipið kostaði 22 miljón-
ir dala.
FJÆR OG NÆR
Mr. Gísli Jónsson, prent-
smiðjustjóri, lagði af stað um
helgina í skemtiferð austur til
Toronto. Hann verður á aðra
viku að heiman. í Toronto býr
dóttir hans, Mrs. Hugh Robson,
og mun ferðin aðallega hafa
verið til að heimsækja hana.
* * *
S. 1. miðvikudag lagði Baldur
Hannes Kristjánsson á stað til
Virginia Polytechnic Institute,
Blacksburg, Virginia, U. S. A.,
til eins árs fullnaðarnáms í land-
búnaðarhagfræði (Masters de-
gree in Agricultural Economics)
við þá stofnun. Baldur útskrif-
aðist frá búnaðarháskóla Mani-
toba-fylkis á síðasta vori með
ágætis einkunn. Hann er sonur
Hannesar kaupm. Kristjánsson-
ar og konu hans Elínar Magnús-
dóttur á Gimli. Baldur er tutt-
ugu og eins árs að aldri, prýði-
legum gáfum gæddur skarpur
til náms og djúphugsandi sem
fleiri ættmenn hans.
* * *
Young Icelanders News
A general meeting of the
Young Icelanders will be held
on Sunday, October 1, 1939, at
8.30 o’clock p.m., at the home
of Mr. and Mrs. H. J. Líndal,
912 Jessie Ave. Members and
those wishing to join the society,
are asked to attend as the ac-
tivities for the coming season
will be discussed.
An interesting programme has
been arranged.