Heimskringla - 27.09.1939, Blaðsíða 3

WINNIPEG, 27. SEPT. 1939
HEIMSKRINGLA
3. SÍÐA
menn, getur orðið mikill styrkur yfirsjónum er gerðar voru í
Bretum og bandaþjóðum þeirra. friðarsamningunum í Versölum,
Og eins og sakir standa, þá
er það óhugsandi að slík hjálp
væri eigi veitt.
Canada á því að sameinast
Bretum og Frökkum sem sjálf-
stæð þjóð, og eg er sannfærður
um, að hún muni veita þeim
allan þann styrk, sem í hennar
valdi stendur. Áf þessum á-
stæðum, hr. þingforseti, styð eg
undantekningarlaust þær ákvarð
anir sem stjórnin hefir tekið og
sem Canadamaður skuldbind eg
mig til að veita stjórninni allan
þann stuðning sem í mínu valdi
stendur gagnvart ákvæðum
þeim, er nauðsynleg þykja til
hinnar hagkvæmustu samvinnu
á milli Canada og Bretlands og
bandaþjóða þess. Hin mikil-
vægustu áhugamál Canada í
þessu stórstríði, sem Bretland
ið var síðar nefnt Þingvalla-
vatn. Áin frá vatninu var og
og að vorir friðasamningar sáijnefnd Ölvisá alla leið til sjávar
ekki fræum að enn annari
góða fólks. Af allri þessari
reynslu á hálfri öld verð eg að
viðurkenna, að okkar gamla góða
heimsstyrjöld.
Þangað til hefir Canada þjóð-
in, með fullri meðvitund um
hvað fyrir höndum er, kastað
teningnum. Hún hefir gert það
sem frjáls þjóð. Hún má eigi
bregðast skyldu sinni í því hlut-
verki.”
Bygðir, sem vatnið og áin frá'íslenzka þjóðarsál (íslenzkur
því mynda hálfhring um, hefir mannsandinn dregin saman í
og verið nefn ölvissveit, (eða eina heild) er eins göfug, gagn-
Ölvisársveit) ; sveitin var í leg og uppbyggileg fyrir okkur
fyrstu frá Járn kleif til (Þor- íslendinga og afkomendur vora,
ISLANDS-FRÉTTIR
Höfðingleg gjöf frá
Vestur-íslendingum
Kristján Jónsson frá Sveina-
tungu og Guðrún Davíðsdóttir
frá Fornahvammi, nú búsett í
Duluth, Minn., í Ameríku hafa
nýlega gefið allstórt bókasafn
eftir sinn dag ásamt 500 doll. í
l pengum, til eflingar Lestrarfé-
er nú statt í, eru af sama oga jagj ;fyrjr Norðurárdalshrepp, og
spunnin og þau málefni, sem
Bretar berjast fyrir. Eg er þess
fullviss, að þær skoðanir, er eg
hefi látið uppi í ræðu minni, eru
einnig skoðanir þúsunda Canada-
manna af brezkum, frönskum
og annara þjóða uppruna. Það
er aðeins ein ákvörðun fyrir
Canada að taka. Hún getur
eigi, og mun eigi bregðast því
hlutverki að veita Bretlandi og
Frakklandi alla þá hjálp, sem í
hennar valdi stendur. Vér verð-
um að standa hlið við hlið með
Bretum og Frökkum í hinu
hræðilega stríði, er vér erum í.
Eg er samþykkur öllum þeim
skoðunum er komið hafa fram í
þessum umræðum í sambandi
við hernaðar gróðabrall. Slíkt
skyldi skoðast sem glæpur, og
hver sá maður er gerði tilraun
til að græða vegna áhrifa
stríðsins, á að skoðast sem óvin-
ur þjóðarinnar. Stríðið mun
leggja þunga byrði á þjóð vora,
og það er skylda vor að hlutast
til um, að sú fórnfæring, sem
nauðsyn krefur, komi sem jafn-
ast niður.
Auður landsins jafnframt
mannkraftinum verður að tak-
ast til notkunar í þágu stríðsins.
Þó að hægt sé að mæla með her-
skyldunni sem sanngjörnustu og
áhrifamestu aðferðinni, þá meg-
um vér eigi gleyma því að gegn
henni er ærin mótstaða allvíða
í Canada, ekki aðeins í einu
fylki, og það er ekki heppilegt
að ganga í berhögg við þá mót-
stöðu, því að slíkt gæti ollað
sundrung og sundurlyndi. Al-
þjóðar sameiningar og samstarfs
er hin brýnasta þörf. Á stríðs-
' tímum er aldrei meiri þörf, en
að hugur fylgi máli. Það er
eigi hægt að herskylda landið
gagnvart vilja allstórs hluta í-
búanna. Gerist þörf að setja
herskyldu á, verður það að vera
með almennum vilja þjóðarinn-
ar. Það er enn annað, er eg
vildi minnast á. Þátttaka vor í
þessu stríði er gerð af þeirri
þörf að vernda mannlegt frelsi í
heiminum. Gangið úr skugga
um það, að vér á þessu þingi
samþykkjum engin þau lög, er
hnekkja frelsi Canada. Réttur
einstaklingsins verður altaf að
vera í gildi. Stríð það sem nú
er hafið, verður langt stríð. Öll
stríð, þar sem mest reynir á
þolgæði og þrautseigju, eru löng
stríð.
Það er þörf á viturri og dug-
legri stjórn, ekki aðeins til að
hrinda í framkvæmd þeim at-
höfnum, sem nauðsynlegar eru,
er fyrsta bókasendingin þegar
komin ásamt peningaupphæð-
inni.
Kristján Jónsson er nú 81
árs að aldri og eru 53 ár síðan
hann flutti vestur um haf; hann
segir meðal annars í bréfi sínu:
“Þetta er gjöf til Norðdæl-
inga, til stofnunar Lestrarfélags
fyrir sveitina, og fylgja heilla-
óskir til míns kæra dals og allra
hans íbúa.”
láks-) Hafnarness. —
Vera má og að í fyrstu hafi
sveitin verið kent við ölvisvatn,
hafi höfðinginn (goðinn) búið
þar (eins og segir um Grímkel).
og þá verið nefnd Ölvisvatns-
sveit (Ölvisvatns goðorð). —
Snemma er nafn sveitarinnar
stytt í Ölvis, er í fornum ritum
svo er misritað: Ölves, ölfos,
Ölfus, en fyrir því nafni verða
engin skynsamleg rök fundin.
Efsti hluti Ölvisár, þar sem
hún sogast í gljúfurþröng milli
Ölvisvatns og Úlfljótsvatns, var
nefndur og heitir Sog. En nú er
farið að nefna svo allan efra
hluta árinnar ,til þess er hún
mætir Hvítá (við Ármót), en
þar fyrir neðan er hún nefnd
enn Ölfusá. —
Þá er Ljósifoss í Ölvisá var
virkjaður til rafmagnsfram-
leiðslu var það nefnt “Sogs
vorkjun”! En Sogið er óvirkjað
enn.
Þá er Ölvissveit var skift í 2
sveitarfélög, var skor sú, norðan
í Grafningahálsi, er Grafningur
heitir, merki milli hreppanna
Þau hjónin hafa sýnt með En nú er sveitin fyrir ofan
þessu óvenjumikla átthagatrygð
og þakkarverðan bróðurhug.
—Mbl. 25. ág.
* * *
Þýzkalandsförunum óhætt
Margir hafa spurt hvernig
fara mundi fyrir knattspyrnu-
mönnunum í Þ.ýzkalandi ef stríð
skyldi skella á. Hafa sumir
óttast að eitthvað mundi verða
að þeim, en það er ástæðulaus
ótti.
f gærkvöldi fékk Morgunblað-
ið skeyti frá fréttaritara sínum,
ívari Guðmundssyni, sem er með
knattspyrnuflokknum. Skeytið
er sent frá Trier, þar sem þeir
eiga að keppa í dag og er á
þessa leið:
— Við lendum ekki í neinum
vandræðum vegna ástandsins í
álfunni. Okkur hefir þegaí
verið séð fyrir ferð til Kaup-
mannahafnar ef með þarf.
—Mbl. 25. ág.
* * *
Húsvíkingar í bardaga við hvali
f gær tókst mönnum á Húsa-
vík að drepa 12 álna langa and-
arnefju, eftir all harða viður-
eign.
Um hádegi urðu þeir varir
við þrjá hvali skamt undan
landi. Reru þeir út og ætluðu
að freista þess að reka hvalina
á land. En þeir rótuðu sér ekki,
þó skotið væri á þá með riffli og
grjóti troðið í blásturshol þeirra.
Loks var það ráð tekið að krækja
í þann stærsta til þess að draga
hann í land. En þá tók hann á
sprett og dró bátinn með sér
langt út á flóa. Mistu menn-
irnir af honum þar.
Síðan reru þeir aftur að hin
um tveimur. En annar var þá
horfinn og sást ekki til hans
síðan.
Kræktu þeir nú í þann eina,
sem eftir var. En hann stefndi
þegar til lands, kendi brátt
grunns og sat fastur.
Var hann nú skotinn og skor-
inn með ljáum, og tókst að ráða
niðurlögum hans til fulls.
Var þetta andarnefja, 12 álnir
Grafning nefnd Grafningur! og
hinn hlutinn Ölfus!
Líklega reynist ógerningur að
fá þessu nafnabrengli kipt í lag.
Afbökun örnefna fæst sjaldan
lagfærð, sé hún, eins og hér,
nokkuð rótgróin orðin og skjal-
fest (löggilt!). Eru þá hinir
lærðu menn einna þverastir
“þrándar í götu”.
Björn Bjarnason
—Vísir.
* * *
Gröf frá bronzeöld
fundin í Noregi
Um það 1 km. fyrir vestan
Grinde í Roysen hefir fundist
steinhrúga mikil einkennilega
hlaðin. Við nánari athuganir
kom í ljós, að þar undir var gröf
lögð hellum, og er ætlað að hún
sé frá bronzeöld, eða 1500 árum
fyrir Krists burð.
—Vísir, 24. ág.
sem það bezta er finst á meðal
helztu menningarþjóða þeirra er
byggja þetta stóra meginland,
N orður-Ameríku.
íslenzka þjóðarsálin er sjálf
íslenzka menningin í raun og
veru. Þessi ósýnilega göfuga
persóna er okkar (character
builder) menningar vermireitur
íslendinga í Vesturheimi, sem
hefir reynst okkur prýðilega
traustur og ábyggilegur í meira
en hálfa öld. í þessu sambandi,
sé eg að okkar niðjar eiga heimt-
ingu á að verða hluthafar og
viðtakendur að taka við og not-
færa sér það bezta sem íslenzk
menning skilur afkomendunum
eftir í arf frá kyni til kyns.
Eg lít svo á, að það beri að
þakka íslendingadags hátíða-
höldum og nefndum þeim er að
þeim hafa starfað á liðnum ár-
um, fyrir stórt þarflegt verk,
með því að sameina sem mest
alla íslendinga á einn stað á
sólhýrum sumardegi, þar sem
vinir geta mætt vinum, og þar
sem menn geta gleymt öllum á-
greiningsmálum sínum, en að-
eins skemt sér hjartanlega á
menningarlegan hátt við að
heiðra ódauðlega og altaf starf-
andi íslenzka þjóðarsál og ís-
enzka þjóð.
Nú eru það aðallega fjórar
menningarstofnanir sem hafa
laldið vorri íslenzku þjóðarsá!
ifandi vestan hafs, og á sama
tíma bygt upp karakter og
manngildi vort vesturheims ís-
endinga, bæði heildarinnar og
einstaklinga.
Fyrsta andlega menningar-
stofnunin sem frumbyggjar
vorir vekja til starfs á meðal sín
vestan hafs, öldum og óbornum
til blessunar er lúterska kirkjan.
Þar næst verður til sá félags-
skapur sem annast um “íslend-
ingadag” og stofnar til allsherj-
ar hátíðahalda einhvern góðan
blíðtviðrdsdagi að sumrinu <til,
meðal íslendinga, og hefir annar
ágúst jafnan verið höfuðdagur
þeirra hátíðahalda.
B R É F
þeim athöfnum sem skaðlegar
eru. Það má gera ráð fyrir, að
viturlegar kröfur verði gerðar
fyrir skjót úrslit, og þess brýn-
ari þörf er á, að framkvæmdirn-
ar séu réttar og viturlegar.
Vér skulum láta þau víti oss
að varnaði verða er komu fyrir í
síðasta stríði. Þetta stríð kref-
ur viturlegra samtaka allrar
þjóðarinnar.
Það er enn sem komið er of
snemt að tala um frið, en vér
skulum vona, að þegar friður
fæst, verði sneitt fram hjá þeim
heldur og einnig til að afstýra á, len^d- En annar hinna- sem
slapp, var töluvert stærri.
—Mbl. 25. ág.
* * *
Afbakanir örnefna
hafa víða átt sér stað á landi
hér. Eru því jafnvel nöfn
sveita orðin vitleysa. Svo er t.
d. um ölvissveit í Árnessýslu.
Skoðun mín um það er þessi:
Maður sá, er fyrstur bygði við
“bjarta vatnið fiskisæla”, hét
ölvir; vatnið fékk því nafn af
honum og var nefnt ölvisvatn,
og bústaður hans einnig (ölvis
vatn í Grafningssveit nú). Vatn
Bréf það, ,sem hér fer á eftir,
er frá Guðmundi S. Johnson frá
Glenboro. Var hann einn af
hljómsveitinni, sem lék að Gimli
þann 7. ágúst s. 1. Reit G. S.
Johnson bréfið til íslendinga
dagsnefndarinnar þann 21. ág.
s. 1. Fanst nefndinni bréfið svo
vinsamlegt og hlýlegt í garð ís-
lendinga og ísleazkra fólags-
mála, að hún áleit rétt að það
kæmi fyrir almenningssjónir, og
fékk því leyfi hans að birta það.
Davíð Björnsson
Kæru herrar:
Þar sem eg var einn af band-
fólki því er spilaði á íslendinga
dagshátíðinni að Gimli þann 7
þ. m. þá langar mig til að segja
fáein orð til ykkar nefndar-
manna hátíðarinnar.
Það sem eg vil minnast á eru
helztu kostirnir sem fylgja þessu
hátíðahaldi Vestur-íslendinga
og prýða það.
Við íslendingar vestan hafs
vitum að við erum ekki að öllu
leiti ennþá afsniðnir og viðskila
við íslenzka menning; og ekki
erum við ennþá alveg undir það
búnir að segja skilið við íslenzka
“þjóðarsál” með öllu; sízt við
hinir eldri, sem erum fæddir út
á fslandi.
Eg er búinn að vera vestan
hafs yfir fimtíu ár. Eg hefi
kynst hérlendu fólki á því tíma-
bili. Eg hefi fundið yfirleitt,
mjög gott fólk, með góðar og
göfugar hugsjónir.
Eg hefi fundið það uppbyggi
legt að starfa og lifa meðal þessa
Þriðja stofnunin sem hefir
orðið til vestan hafs hjá oss, og
reynir að gera vora íslenzku
þjóðarsál göfugri og varanlegri,
er Sambandskirkjan. — Þessi
stofnun hefir orðið til af sér-
stakri þörf, — sem sé þeirri, að
sameina í eina kirkjuheild,
fjöltía marga íslendinga sem
ekki voru ánægðir með ýmsar
kenningar lútersku kirkjunnar.
En hafa í þess stað í þessu landi
frelsisins, sniðið sinn boðskap
til fólksins, em mest í samræmi
við viðurkend vísindaleg sann-
indi. Þannig hafa þeir valið sér
það sem mannsandinn veit rétt-
ast vera, að sumum sínum aðal
boðorðum, og finst mér það
einnig vera “character builder”
að sameina alt þetta fólk í raman
íslenzkan félagsskap.
Fjórða stofnunin sem vill
varðveita íslenzka þjóðarsál og
þjóðar menning, er Þjóðræknis-
félag fslendinga í Vesturheimi.
Það aðallega umfram öll önnur
félög, vakir yfir karakter og
menningu íslendinga gagnvart
þjóðum þeim sem byggja Can-
ada og Bandaríkin.
Þessar þjóðir af misskilningi
og stundum af vankunnáttu,
dæma stundum all ranglega um
okkur íslendingana. Þetta félag
hefir því lyft íslenzkri þjóð-
arsál upp í hærra veldi með auk-
inni þékking á vorrf menningu,
meðal ensku þjóðarinnar vestan
hafs. Þannig finst mér þetta
vera.
fslendingadags hátíðahöldin
eru sérstaklega gagnleg til við-
halds íslenzkum og andlegum
verðmætum. Á þessum árlegu
skemtimótum geta allir verið
vinir. Þar eru ekki trúarbrögð
né pólitík gerð að ágreinings-
efni, heldur geta allir mæst á
einum skemtistað á þessum alls-
herjar hátíðisdegi íslendinga. —
Jafnvel er nú þjóðin á íslandi
að verða snortin af þörf fyrir
einum veðurblíðum skemtidegi
fyrir alt ísland árlega. Það
mundi gera starfandi alþýðu á
íslandi lífið tilkomumeira að
taka nefið af hverfisteini strits
og erfiðis einn sólríkan dag að
sumrinu.
Mig langar til að benda á
tvent, sem eg álít að gerði ís-
lendingadaginn vingjarnlegri og
skemtilegri. Hið fyrra er, að ef
vel orðuð ræða hæfilega löng,
flutt á ensku og stíluð til ungra
íslendinga sem ekki skilja vel
íslenzku, væri flutt unga fólk-
inu, þá finst mér að það unga
fólk fengi meiri áhuga á þessu
hátíðahaldi. Eftir alt saman
verða ungir íslendingar að halda
áfram að vera góðir íslendingar
þó þeir mæli á enska tungu að-
eins.
Hið annað atriðið sem eg álít
gagnlegt fyrir daginn er að hafa
hljómsveit (band) á sérhverjum
meiriháttar fslendingadegi. —
Þetta gefur deginum og öllu há-
tíðastarfinu sem þar fer fram
sérstakan hátíðablæ og hefur
þetta íslenzka mannamót langt
upp yfir vanaleg “picnics” —
upp í hærra veldi mannfagnað-
ar sem er sérstök þörf hinni gáf-
uðu íslenzku alþýðu.
Ekki meina eg að við ættum
að spila aftur að Gimli, við erum
helzt til langt í burtu til þess,
og einnig óþarflega mannmörg
til svo langrar ferðar.
Eg sem bandsmaður. var frem-
ur vonsvikinn með veðrið eins
og það snerist rétt eftir kl. 4
e. h. til hinnar miklu rigningar.
Þetta skildi samt skoðast sem
sigurmerki til næstu fimtíu ára
starfsemi íslendingadagsins. —
Bandið okkar gat því ekki vegna
regnsins hjálpað til við skrúð-
förina fyrirhuguðu að landnema
minnisvarðanum.
Og ekki heldur gátum við
gefið concert að kvöldinu svo
sem við höfðum búist við að
gera.
Mér þykir samt vænt um
þennan dag að Gimli 7. ágúst.
Eg vildi einnig óska þess að fs-
lendingadagsnefndin sæi sér
fært að gera daginn að Gimli há-
tíðlegri og betri en alla aðra
daga á öðrum stöðum meðal ís-
lendinga vestan hafs, sem kunna
að verða gerðir að mannfagn-
áðarmótum á komandi árum. f
þessu efni væri það mjög æski-
legt að hafa bara einn dag fyrir
alt Nýja ísland, og daginn bara
það mikið betri. En svo fer
enginn líklega eftir því sem eg
helzt vil.
íslendingadagsnefndin þarf
altaf að vara.
Með þakklæti og virðingu til
nefndarmanna.
G. S. Johnson
RESERVE YOUR DESK
As in former years The Success College will be selected by those who
appreciate thorough instruction and definite employment service.
We admit only Grade XI, Grade XII, and University Grade Students to our Day Classes.
Our Minimum educational admittance standard for Day School
is Grade XI. (Supplements allowed).
EXPERT INSTRUCTORS
We employ 20 experienced, expert instructors, most of whom are University Graduates.
INDEPENDENT GRADUATION EXAMINATIONS
The Business Educators’ Association of Canada, Head Office, London, Ontario, sets and
marks the Graduation Examinations of approximately 40 of the outstanding private
Commercial Colleges ip Canada, including the Success Business College of Winnipeg.
The B. E. A. system of independent examinations is a dislinct advantage in that it ensures
uniformity of standards, thorough instruction, thorough examinations and freedom from
prejudice on the part of officials and teachers of the College.
CIVIL SERVICE EXAMINATION RESULTS
The opportunities for employment in Civil Service seem to be favorable to “Success”
Graduates. Out of a total of 192 passes for Winnipeg, on a Dominion Government Civil
Service Examination, 106 were “Success-trained” apd 86 came from other schools, includ-
ing 7 other Business Colleges in Manitoba. Every Civil Service Examination held dur-
ing the past decade showed a majority of passes for “Success-trained” candidates.
MODERN OFFICE MACHINES
At “The Success” you will find modern office machinery, including Comptometer, Bur-
roughs Calculator, Elliott Fisher and Burroughs Bookkeeping, Dictaphone, Gestetner,
Telephone Switchboard. Our 165 new Noiseless Standard and Master Typewriters pro-
vide the finest equipment in the City of Winnipeg.
THERE IS EMPLOYMENT FOR SUCCESS GRADUATES
More than 1,000 yearly placements of Success applicants is the unexcelled record of our
Employment Department. It pays to be able to say, “I am a ‘Success’ Graduate.”
New students may enroll at any time
Write for our thirty-six page book of information on “Business Opportunities”
Phone 25 843
SUCCESS BUSINESS COLLEGE
Portage Ave., at Edmonton St., Winnipeg
/