Heimskringla - 18.10.1944, Page 2

2. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 18. OKT. 1944
BÓKAGERÐ OG ÞÝÐING
HENNAR FYRIR IS-
LENZKU ÞJÓÐINA
Við Islendingar höfum oft
stært okkur af því, að næstum
hver einasti maður á landinu,
sem kominn er til fullorðins ára,
sé læs og jafnvel skrifandi. Það
er líka nokkuð til að stæra sig
af, þar sem þetta eru þær náms-
greinar, sem taldar eru undir-
staða allrar mentunar og lær-
dóms. Með því móti getum við
notfært okkur þekkingu og vit-
neskju liðinna kynslóða og jafn-
framt lagt okkar skerf til við-
halds og eflingar þeirri þekk-
ingu og afhent sem arf til niðj-
anna.
Ritlistin og síðar bókagerðin
eru mikilsverðar uppgötvanir.
Við höfum heldur ekki verið eft-
irbátar annara á þeim sviðum,
enda þótt aðstaða okkar hafi til
skamms tíma verið mjög erfið.
Þegar í byrjun var tekin rétt
stefna í bókaritun hjá okkur,
þar sem bækurnar voru ritaðar á
landsmálinu en ekki á alþjóða-
máli mentamanna þess tíma og
síðar. Það gerði það að verkum,
að þær bækur, sem ritaðar voru,
voru lesnar af öllum þorra
manna. En bókagerð var þá
seinvirk þegar skrifa þurfti
hverja bók fyrir sig, þ. e. a. s.
hvert eintak og stóð slikt verk
Jarð»rberja Plöntur
Ljúffengt, swtt og lystugt
Suðurlanda ávöxt-
ur sem bæði er
ávaxtaríkur og
fagur til hýbýla
skrauts. — Þakin
blómum og ávöxt-
um samtímis.
Blómin snjóhvít
og angandi. Á-
vöxturinn á stærð
volhnotu, rauður
að lit og lúffeng-
ur, borðist hrár eða i jelly. Vex upp
af fræi, og byrjar snemma að
blómstra.
(Pk. 25<t) (3 pk. 50<í) póstfrítt.
PHJ__Vor stóra útsœðisbók fyrir 1945
þegar hún er tilbúin
stundum svo árum skifti. Slíkar
bækur voru dýrar. En menn
lögðu mikið á sig til þess að eign-
ast afrit af'þeim eða fá að lesa
þær og munu margar þeirra
beinlínis hafa verið “lesnar upp
til agna.”
Innlend bókagerð og mikil
lestrarhneigð almennings gerði
það að verkum, að málið hefir
varðveitzt frá því á söguöld og
til okkar tíma, þrátt fyrir erlend-
ar “árásir” eða áhrif sem um
skeið virtust mundu verða tungu
okkar örlagarík. Með tilstyrk
góðra manna tókst að bjarga
málinu óspjölluðu framhjá þeim
blindskerjum, sem urðu á veg-
inum.
Stafsetningin
Málið okkar, íslenzkan, er all-
erfitt og virðist nokkrum erfið-
leikum bundið að kenna mörg-
um að rita það rétt. Mál, sem
hefir jafn miklar og óreglulegar
beygingar, er vandasamara í
daglegri notkun og krefst meiri
nákvæmni, bæði í töluðu máli og
rituðu, heldur en mál, sem hafa
litlar beygingar. Það er margt
að varast og margs að gæta í
notkun málsins, svo sem réttar
endingar, rétt föll, rétt tala, rétt
kyn. Þessir erfiðleikar verða
mörgum ofurefli að því er virð-
ist. Þó hygg eg að þar um ráði
meira hugsunarleysi og kæring-
arleysi í meðferð málsins, held-
ur en getuleysi í því að fara rétt
með málið. Sumir kennarar
kvarta undan því að kenna börn-
um og unglingum að nota “z”,
sem lögboðin er í okkar staf-
setningu, þeirri, er nú gildir. En
eg held að sumir hafi horn í síðu
þessa stafs og þá bresti því vilja
til að leggja sig fram við að
kenna undirstöðuatriðin í regl-
um þeim, er gilda um notkun
hans. Eg þekki roskna menn,
sem undir eins gátu skift um rit-
hátt og nota “z” alveg rétt. Það
munu líka margir sammála mer
um það, að notkun þessa stafs
sé ekki svo býsna erfið. Eg segi
dominion seed house
Georgetown, Ontario
*
•Vjt*

VILJIÐ
ÞIÐ HJÁLPA
NÆSTA VETUR?
Ef þú ert ekki nauðsynlegur við búskapinn
þennan vetur, ættir þú að vinna önnur verk.
Auka vetrarvinna við trjátekju er mjög þörf
— flutning og pulp-tekju og til eldsneytis —
málmnámum, kolanámum, kjötpökkun og í
frystihúsum, kornflutning, járnbrautarvið-
gerðir, járnverksmiðjum og önnur nauð-
synjastörf eftir því hvar hver er.
Gefið ykkur fram til vinnu við:
The nearest Employment and
Selective Service Office; or
The nearest Provincial Agricul-
tural Representative; or
Your Local Farm Production
Committee.
Góðar undirtektir eru mjög áríðandi fyrir
velferð Canada — gerið svo vel að svara
strax.
Undanþágur frá heræfingum eru í gildi
meðan menn gegna nauðsynjastörfum utan
heimilis.
NATIONAL SELECTIVE SERVICE
DEPARTMENT OF LABOUR
HUMPHREY MITCHELL A. MacNAMARA
Minister of Labour Director, National Eelective Service
Þessi auglýsing er gefin út af the Dominion Deparment
of Labour til hjálpar the Dominion-Provincial Farm
Labour Programme.

Admiral Sir Bertram Home Ramsay, K.C.B., M.V.O.,
sem var gerður að aðayfirmanni yfir sjóflota bandamanna í
október 1943.
þó ekki, að okkur hafi borið brýn
nauðsyn til að taka upp “z”-
notkun, þó að hún sé hvergi
nærri ný í okkar stafsetningu.
En eg vil einkum leggja áherzlu
á það, hvaða nauðsyn okkur ber
til að hafa eina stafsetningu i
höfuðatriðum, en ekki margar
útgáfur. Eg verð að játa, að það
er ekki beinlínis hvatning eða
örvun að eitt pappírsmesta blað-
ið og víðlesnasta, skuli ekki
treystast að taka upp hina lög-
boðnu stafsetningu. Vera má að
það sé meira fyrir viljaleysi og
vanafestu, heldur eri vanmátt.
En blöðin geta haft mikil áhrif á
málið og því vitanlega til ills og
góðs. Eg ætla þó ekki að ræða
það frekar, heldur minnast á
nokkrar mjög algengar málvill-
ur í daglegu tali og riti.
Algengar málvillur
Við heyrum fólk oft segja'
“Mér langar” og “mér vantar”, í
stað þess að segja, “mig langar”
og “mig vantar”. Þetta er af-
káraleg misnotkun falla, eða ein
tegund svokallaðrar “þágufalls-
sýki” og er vafalaust mest að
kenna hugsunarleysi í meðferð
talaðs máls.
Við heyrum menn oft bæði í
blöðum og útvarpi og náttúrlega
í viðræðum hver við aðra, tala
um að þeir vilji “taka einhverju
fram”, sem er margsinnis ábent
vitleysa í meðferð málsins. Þeg-,
ar við tölum um að eitthvað taki
öðru fram eigum við við að það
sé betra en annað, standi því
framar. En að taka eitthvað
fram þýðir að leggja áherzlu á
eitthvert atriði.
Oft heyrast orð eins og læknir,
vísir og mælir ranglega beygð.
Menn segja: læknirar í stað
læknar, vísirar og mælirar í stað
vísar og mælar. Orð þessi beygj-
ast eins og nægir því að sýna
beygingu eins þeirra, t. d. lækn-
is. Það er læknir, um lækni, frá
lækni til læknis, í eintölu, en
læknar, um lækna, frá læknum,
til lækna, í fleirtölu.
Þetta geta menn lært, ef þeir
reyna að greina rétt mál frá
röngu.
Nokkur íslenzk mannanöfn
heyrast alloft rangt beygð. Má
þar nefna kvenmannsnafnið
Unni. Algengast er, að menn
hafi það eins í öllum föllum, þ.
e. a. s. eins og nf.: Unnur. En
við eigum að segja um Unni (þf.),
frá Unni (þgf) og til Unnar (ef).
Svipað er að segja um karl-
mannsnafnið Má. Það á að vera
Már, Má, Má, Más. Nafnið Hjört-
ur er og ranglega beygt, — á að
vera Hjörtur, Hjört, Hirti, Hjart-
ar. Mörg fleiri mætti telja, en
eg læt þetta nægja að sinni.
Erlendu mannanöfnin
Smekkleysi finst mér það,
begar fólk, sem vill láta kalla sig
Islendinga og er af íslenzku
bergi brotið, er að dragast með
dönsk, hálfdönsk eða latnesk
nöfn, sem löngu liðnir forfeður
þess höfðu tekið upp og notað.
Mörg þessi áhrif minna á hættu
þá, sem íslenzkan var þá stödd í.
Með því á eg einkum við nöfn
eins og Stephensen, Hansen,
Nielson, Thorlacius, Thordarsen
o. fl. Það er gagnstætt íslenzkri
málvenju og okkur finst það
leiðinlegt að kalla menn aðeins
þessu svokallaða ættarnafni. —
Ekkert er við því að segja, þótt
menn, sem eru svo óhepnir, að
nafn þeirra eða föðurnafn byrj-
ar á Þ, sem aðeins er notað í fá-
um málum, breyti því í Th. með-
an þeir dvelja í öðrum löndum.
Það er nauðsyn. En þegar þessir
menn hverfa heim aftur, er
vandalaust og smekklegast að
taka aftur upp íslenzka rithátt-
inn. En ýmsum hefir bara láðst
að gera það og tel eg það miður
farið.
Björn Guðmundsson
frá Fagradal
—Þjóðviljnn, 11. marz.
Þér Fáið Ætíð Peningavirði Yðar
Kaupið VOGUE
SÍGARETTU
TOBAK
ÞORLEIFUR í HóLUM
ÁTTRÆÐUR
NOKKUR MINNINGAR-
ORÐ
Þess var nýlega getið í ís-
lenzku blöðunum að Mrs. Sig-
ríður Ingibjörg Jackson að El-
fros í Saskatchewan hefði látist
á sjúkrahúsinu í Wadena. Hún
var fædd í Winnipeg 6. ágúst
1890. Foreldrar hennar voru
þau Eiríkur Sumarliðason og
Þorbjörg Jónsdóttir.
Eiríkur var ættaður úr Borg-
arfirði vestra og var búfræðing-
ur frá Ólafsdal. Hann var móð-
urbbróðir Arnrúnar skáldkonu
frá Felli. Þorbjörg var systur-
dóttir Andrésar Fjeldsteds á
Hvítárvöllum og þeirra bræðra.
Haustið 1911 giftist Ingibjörg
Eymundi Jackson bónda að El-
fros í Saskatchewan. Þau eign-
uðust fjögur börn, eina dóttir:
Þorbjörgu (Mrs. H. S. Hender-
son) í Moose Jaw í Saskatchew-
an og þrjá syni: Þorvald að El-
fros, Guðjón, W.O. 1, R.C.A.F. í
Gander Bay í Nýfundnalandi og
Henry Kristinn, Corp. í R.C.A.F.
í White Horse í Yukon.
Auk barnanna lifa hana fjög-
ur systkini, ein systir: Jónína,
kennari í Winnipeg og þrír bræð-
ur: Leifur, deildarstjóri hjá Eat-
on félaginu í Winnipeg, Henry
og John í Vancouver, B. C.
Mrs. Jacksoji misti mann sinn
í október mánuði 1923. Hún lézt
á sjúkrahúsinu í Wadena, 23.
sept. s. 1. af heilablóðfalli; lifði
aðeins örfáa daga eftir að hún
veiktist. Jarðarförin fór fram
26. sama mánaðar frá Sam-
bandskirkjunni í Elfros, (United
Church).
Hin látna var vel gefin kona,
fríð sýnum og tilkomumikil. —
Hún var frábærlega glaðvær.
bjartsýn og félagslynd — sann-
kölluð sól á heimilinu.
Öll gæði lífsins galt hún fullu
verði,
jafnt gleði og sorgir hamingjunni
fól,
og heimilið að himnaríki gerði —
á himni þeim ’hún skein sem
stöðug sól.
Sig. Júl. Jóhannesson
Námsskeið til sölu
við fullkomnustu verzlunar-
skóla í Winnipeg. Upplýsingar
gefur:
The Viking Press Ltd.
853 Sargent Ave., Winnipeg
Allir, sem nokkurn gaum hafa
gefið almennum þjóðmálum síð-
asta mannsaldur, kannast við
Þorleif í Hólum. Hann hefir átt
svo drjúgan og farsælan þátt í
opinberu starfi og framþróun
sveitar- og þjóðmála. það sem af
er þessari öld. Þingferill hans
var langur og leystur af hendi
með sæmd. Heima í héraði hefir
hann gegnt og gegnir enn flest
um trúnaðarstörfum sveitar- og
íélagsmála. Hefir hann jafnan
haft þar forustu um öll fram-
fara- og menningarmál.
Eg kyntist Þorleifi fyrst árið
1916, er eg kom á þing. Þá hafði
hann verið þingmaður í 7 ár.
Eftir það störfuðum við að þing-
málum til ársins 1934. Nú á átt-
ræðisafmæli hans rifjast upp
íyrir mér sú kynning og vinátta.
j sem mér er svo hugstæð og á-
j nægjuleg. Skapgerð hans, prúð -
j rnenska og drenglyndi aflaði
hounm traust og vinsælda allra
samþingsmanna hans, og óhætt
; er að fullyrða, að allir báru til
hans hlýjan hug. Hann var ekki
bardagamaður, en málflutningur
hans var sanngjarn og réttlátur
Iíann tók fult tillit til annara, en
kvikaði þó ekki frá því, sem hann
í taldi rétt vera. Tókst honum
j með lægni og prúðmensku að
koma málum fram. Þorleifur
j var einn af stofnendum Fram-
sóknarflokksins á vetrarþinginu
i 1916, og hefir alla tíð síðan verið
j öflugur stuðningsmaður hans
og um all-langt skeið formaður
þingflokksins. — Reyndi þá oft
á lægni hans og lipurð í vanda-
sömum málum. En hann leysti
það ætíð með festu og jafnframt
þeirri hógværð, sem ætíð hefir
einkent hann við öll störf.
Þorleifur sóttist aldrei eftir
vegtyllum. Sýslubúar hans og
sveitungar hafa beðið hann að
hafa á hendi forustu mála sinna.
Honum treystu þeir bezt, enda
hefir hann ekki brugðist því
trausti. Var trúnaður Austur-
Skaffellinga við Þorleif svo
traustur, að engum tjáði að etja
við hann kappi við alþingiskosn-
ingar. Og víst myndi hann hafa
átt þess kost að vera þingmaður
þeirra fram á þennan dag. En
hann kaus að láta af þingmensku
eftir nær aldarfjórðungs óslitin
feril. Stóð hugur hans til þess
að setjast um kyrt að heimili
sínu í hinni fríðu og friðsælu
Hornafjarðarsveit.
1 dag, á áttræðisafmælinu,
leita margir góðvinahugir heim
til Þorleifs í Hólum. Honum
hefir orðið gott til vina um æf-
ina, og sólskin góðvildar sam-
ferðamannanna vermir á þessum
tímamótum hinn aldna sæmdar-
rnann.
Við þennan merkjastein í lífi
þínu, Þorleifur, leitar hugur
minn til þín. Eg hefði viljað
eiga þess kost að taka í hönd
þína og þakka þér alla trúmensk-
una og góðvildina í minn garð.
En fjöllin og fjarlægðin varna
mér þess. Eg sendi þér því úr
fjarlægðinni hugheilar árnaðar-
kveðjur með þeirri ósk, að þú
megir enn um langt skeið njóta
verndar þeirrar hamingjudísar
sem þér hefir ætíð fylgt.
Heill þér, góður drengur!
21. ágúst 1944.
Einar Árnason
Þorleifur Jónsson fyrv. alþm.
hefir átt eitt og sama heimili alla
sína löngu æfi. Það er Hólar í
Hornafirði. Þar er hann fæddur
21. ágúst 1864. Foreldrar hans
voru Jón Jónsson bóndi þar og
hreppstjóri (d. 1878) og kona
hans, Þórunn (dáin 1905) Þor-
leifsdóttir. — Þorleifur stundaði
nám í Möðruvallaskóla veturinn
1881—82 og var síðan ráðsmað-
ur við bú móður sinnar, þar til
hann hóf sjálfur búskap 1890 á
Hólum. Hreppstjóri hefir hann
verið frá hinu sama ári og þar til
nú. í viðlögum hefir hann gegnt
sýslumannsstörfum í A.-Skafta-
fellssýslu og verið alllengi í
sýslunefnd og hreppsnefnd. Þá
hefir hann verið í stjórn Búnað-
arfél. Nesjahrepps og formaður í
stjórn Kaupfélags Austur-Skaft-
fellinga frá 1919. Alþm. A,-
Skaftfellinga var hann frá 1908
til 1934.
Kona Þorleifs var Sigurborg
Sigurðardóttir, bónda í Kross-
bæjargerði. Hún andaðist 1935.
Dagur flytur hinum aldna
heiðursmanni alúðarþakkir fyrir
öll hans mörgu og þjóðnýtu störf
og árnar honum allra heilla.
—Dagur, 24. ág.
Þjófurinn (við konu sína): —
Það er ljótt að sjá uppeldið á
drengnum. Hann kann ekki einu
sinni að opna sardínudós án þess
að skilja eftir fingraför.
Heimskringla á Islandi
Herra Björn Guðmundsson,
Reynimel 52, Reykjavík, hefir
aðalumboð fyrir Heimskringlu á
Islandi. Eru menn beðnir að
komast í samband við hann, við-
víkjandi áskriftar-gjöldum, og
einnig allir þeir sem gerast vilja
kaupendur hennar, hvar sem er
á landinu.
Hr. Guðmundsson er gjaldkeri
hjá Grænmetisverzlun ríkisins,
og þessvegna mjög handhægt
fyrir borgarbúa að hitta hann
að máli.