Heimskringla - 10.10.1945, Side 4

4. SIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 10. OKTÓBER 1945
llcíittsltringk
(StofnuO 1816)
Kemur út á hverjum miðvikudegi.
Eigendur: THE VIKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg — Talsími 24 185
Verð blaðsins er $3.00 árgangurinn, borgist fyrirfram.
Allar borganir sendist: THE VIKING PRESS LTD.
öll viðskiftabréf blaðinu aðlútandi sendist:
The Viking Press Limited, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFAN EINARSSON
i Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Advertising Manager: P. S. PÁLSSON
| ------— ----------——---------------------------------
"Heimskringla" is published by and printed by
THE VIKING PRESS LIMITED
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man. — Telephone 24 185
WINNIPEG, 10. OKTÓBER 1945
Eins og sakir standa
Hvaða stjórn, sem sýnt hefði eins góða fjárhags afkomu og
stjórn Manitoba-fylkis gerir í þessum kosningum, hefði fyr á
árum verið fyrirfram vís sigur.
Samvinnustjórnin, sem fyrir fáum árum var hér stofnuð af
öllum flokkum, hefir gert f járhagslega svo mikið betur, en nokkur
flokksstíórn áður,. að eins dæmi er í sögu fylkisins.
Síðan 1940 hefir fylkissjórnin, eða Garson-stjórnin, sem hún
er nú oftast nefnd, eftir formanni hennar, lækkað skuld fylkisins
um 17 miUón dali, auk stofnunar varasjóðs, er nemur fjórum
miljón dölum. Um 13 miljón dalir hafa verið áætlaðir til starfa
að stríðinu loknu, svo að öllu töldu má segja hag fylkisins hafa
batnað um 35 miljón dali. Skuld þessa fylkis var fyrir 4 eða 5
árum ein hin hæsta á hvern mann í vestur fylkjunum, en er nú
hin lægsta.
Að véfengja þetta er ekki til neins. Þó sá flokkurinn (C. C. F.)
sem samvinnunni hefir nú slitið og sækir á móti stjórnarflokkin-
um, haldi fram að þessi afkoma sé ekki samvinnustjórninni að
þakka, heldur Hitler, hefir það lítið að segja. Og sú gagnrýni
stj órnarandstæðinga, að fé þessu hefði átt að verja til velferðar
almenningi á einn eða annan hátt á stríðsárunum, en hrúga því
ekki upp á þennan hátt, hefir við lítið að styðjast vegna þess, að
það er einmitt nú að stríðinu loku, sem meiri þörf er fyrir að nota
þetta fé en áður. Og það er vegna þess, að nú er hægt að færast
hina miklu menningarnauðsyn í fang, að raflýsa sveitir fylkisins
— sem þegar er byríað á, svo aðeins ein af starfsáætlunum Garson
stjórnarihnar sé nefnd.
Aðstaða þessa fylkis er góð. Það gerir þeirri stjórn auðveld-
ara, sem með völd fer eftir kosningar, af hvaða flokksbergi sem
hún er brotin. Það skal heldur ekki sagt, að C. C. F. flokkurinn
eða hver annar flokkur sem væri gæti ekki hagað svo seglum, að
fylkisbúar nytu góðs af því. En hitt er nokkurn veginn víst, að
það er eigi síður vandi að gæta fengins fjár en afla þess. Stjórninni
sem hina góðu afstöðu skapaði, gæti verið eins sýnt um að nota
hana fylkisbúum til góðs og jafnvel fremur, en nokkurri anhari
stjórn, ekki sízt þar sem hún hefir starfsáætlun fyrir fram um
það gerða. ~ *
Þetta er ef til vill megniatriðið, sem kjósendur verða að vega
í huga sínum í þessum kosningum.
Ef fylkisbúar eru ekki sjálfir færir um það, geta forsætisráð-
herra Saskatchewan-fylkis og fjórir ráðherrar hans, sem hingað
hafa verið pantaðir, leiðbeint okkur. Þeir þurfa ekki að vera neitt
sparir á það, þar sem við, en ekki þeir, berum ábyrgðina.
Það munu ýmsir neita því, að það sé óvenjulega góður hagur
þessa fylkis, sem þungamiðja þessara kosninga sé. En hafa menn
tekið eftir því, að það var einmitt þegar á honum fór að bera, sem
einn flokkanna í samvinnustjórninni, sagði sig úr lögum við hana.
Að hér sé margt að, dettur engum í hug að neita. En að guðs-
ríki verði skapað hér með kosningu nokkurs sérstaks flokks, er
jafn fjarri, að gera sér í hugarlund. Það verður sitt hvað að hér,
hvort sem samvinnustjórnin, eða C. C. F. flokkurinn er kosinn.
Verksvið fylkisstjórna er ekki stórt. Og það er oft hlægilegt að
sjá og heyra, hvað þær og stjórnmálaflokkarnir og jafnvel kjós-
endur taka verksvið þeirra alvarlega í kosningum. Þær eru aðal-
lega veganefnd og nú síðai árin rafyrkju og heilbrigðismálanefnd,
sem sveitarstjórnir gætu alveg eins haft eftirlit með. En úr því
þessar stjórnir eru til sem eining, þó sú eining fari oft mjög lútið
eftir því, sem kalla mætti heillavænlegt, frá hagsmunalegu sjónar-
miði skoðað og svo margt skorti til þess, að þær séu nokkur sjálf-
stæð eining, er ekki um það efni nú að ræða. Það er aðeins hverja
við setjum til eftirlits þessara mála, sem hér skiftir nokkru.
Svo aftur sé vikið að flokkunum, skyggir það ekki á fylgi
samvinnustjórnarinnar, að við lok vals þingmannaefnanna, voru
strax sjö fylgismenn hennar kosnir gagnsóknarlaust. Voru þrír
þeirra núverandi ráðherrar. Hvernig sem kosningunum lýkur, er
það nokkuð.ljós fyrirboði um, að ástæður samvinnustjórnarinnar
fyrir endurkosningu hafi talsvert vel mælst fyrir hjá almenningi.
VASASÖNGBÓKIN
Þetta er bók sem svo lítið fer
fyrir, að hafa má hana í vestis-
vasa sínum. Innihald hennar er
300 íslenzkir söngvar, sem safn-
að hefir verið og sjáanlega eru
gefnir út til þess fyrst og fremst
að hafa með sér í ferðalög og
syngja sér til dægrastyttingar.
Söngvarnir eru að vísu alkunnir
allir eða flestir, en þeir eru þrátt
fyrir það margir, sem ekki kunna
textana of vel og eiga þessvegna
ver með að taka þátt í söngnum.
Úr þessu bætir Vasasöngbókin
og kemur það sér vel, þó ekki
væri fyrir neitt annað. En auð-
vitað er hvar sem er, gaman að
blaða í henni og athuga, hvar
manni skjátlar í textunum.
Einhver sem heima hafði mik-
ið ferðast, mintist á það, að Is-
lendnigar væru nærri ávalt
syngjandi á ferðalögum um land-
ið. Hann var undrandi yfir, hvað
mikið fjöldinn kynni af söngv-
um. Það er ekkert ólíklegt, að
þetta sé Vasasöngbókinni mikið
að þakka. Bókin sem Hkr. hefir
verið send er sjötta prentun
hennar, svo hún virðist ganga
vel út.
Útgáfan er og vönduð og mörg
hending, sem aflagast hefir í
meðferðinni, er þar leiðrétt. T.
d. mun óvíða rétt hendingin —
og guma girnist mær — í þjóð-
söngnum gamla, nema í þessari
bók. Þjóðsöngvar Norðurlanda,
I Þýzkalands, Frakklands, Eng-
lands, Bandaríkjanna og Canada,
eru og í bókinni.
Íslendingar vestra ættu að
eignast bókina. Hún fæst í bóka-
verzlun Davíðs Björnssonar, 702
Sargent Ave., og kostar $1.60.
MEÐAL OKKAR SJÁLFRA
Eftir Svanhvít Josie
Við, Islendingar í Canada, vit-
um það yfirleitt að við erum
smátt og smátt að samlagast
framtíðarþjóð þessa lands. Við
vifúm að innflutningur fólks frá
Islandi hefir verið næsta lítill
síðan um aldamótin og við vit-
um, að við fráfall hvers íslend-
ingsr sem á fyrri árum hefir flutt
til Canada, myndast auðn sem
ekki er líklegt að verði fylt.
Maður þarf ekki nema rétt að
líta á giftingar fólks af öðru ís-
lenzkum stofni til að sjá, að við
erum hraðfara að samlagast öðru
fólki í landinu. Hér er ekki urn
það að ræða, að þetta sanni
nokkuð sem ískyggilegt megi
kallast. Feður okkar og mæður
komu til Canada með þeim á-
setningi að eiga hér heima,
skildu það fyllilega, að því að-
eins gátu þau vænst þess, að
byggja börnum sínum hér góða
framtíðar möguleika, að þau
legðu Canada til það bezta sem
pau áttu og færðu sér sem bezt
pau gátu í nyt, þau miklu tæki-
færi, sem þetta unga land hafði
að bjóða. Þótt við metum mik-
ils þann andlega gróða, að kunna
annað tungumál, sérstaklega
málið sem er lykillinn að norr-
ænum bókmentum, þá stöndum
við andspænis þeirri staðreynd
að líkurnar benda ákveðið í þá
átt, að innan fárra áratuga verði
engin íslenzka töluð í Canada,
nema þá kannske í fáeinum
sveitum, því sennilegt er að ís-
lenzkan haldist lengur við þar,
en hægt er að búast við í borgum
og stærri bæjum, þar sem allra
þjóða fólk er samankomið.
Það er ekki ófróðlegt að at-
huga hvernig viðhorfið er nú.
Manntalsskýrslur Canada frá
1941 fræða mann um það hvern-
ig þá standa sakir og maður
leiðist eðlilega til að bera það
saman við eldri manntalsskýrsl-
ur. Til ársins 1901 sýna .skýrsl-
urnar alls ekki hve hér eru marg-
ir íslendingar fæddir á íslandi.
Þeir eru þá taldir með Svíum.
Fyrsta manntalið sem sýnir hve
margir Islendingar, fæddir á ís-
landi, eru í Canada, er frá 1901,
og teljast þeir þá að vera 6,057
Á næstu tíu árum hafði þeim
fjölgað upp í 7,109, sem er hæsta
talan síðan um aldamótin. Á
hverjum áratúg síðan 1911 hefir
Islendingum í Canada, sem
fæddir eru á íslandi, fækkað
mjög mikið og stöðugt, meir og
meir sem árin líða, og árið 1941
eru þeir aðeins 4,425 sem telja
sig fædda á íslandi. Þar sem
fjöldi innflytjendanna eru nú
komnir á elliár, má gera ráð fyr-
ir að fækkunin verði enn meir
hraðfara á næstu árum. Án þess
því, að svo ólíklega kunni að ske,
að innflutningur hefjist aftur frá
Islandi, er full ástæða til að
ætla að árið 1961 sýni manntals-
skýrslurnar í Canada, fáa eða
enga fædda á íslandi.
Því er það ólíklegt að Islend-
ingar fari aftur að flytja hópum
saman til Canada? Þeir örðug-
leikar, sem þess voru valdandi
að svo margir landar fluttust til
Canada, eru nú að miklu leyti
horfnir á íslandi. Satt er það að
vísu, að stríðið hefir örðið þess
valdandi að ísland hefir komist
í nánara samband við umheim-
inn heldur en áður var og kann
það að valda nokkrum fólks-
flutningum. En stríðið hefir
líka mjög aukið velgengni ís-
lands, sem ætti að hjálpa til að
halda fólkinu kyrru í heima-
landinu. Þjóðin er svo smá að
vafalaust er að því unnið að
halda fólkinu kyrru heima. Síð-
ustu áratugina hefir mjög fátt
fólk frá Islandi flutst til Canada.
Á árunum 1932 til 1940 komu
aðeins 36, sem svarar fjórum á
ári. Rétt helmingi fleiri af ís-
lenzku bergi brotnir, fluttust til
Canada á þessu sama tímabili,
eða 72, og kom það fólk aðallega
frá Bandaríkjunum.
Þótt fólk í Canada, sem fætt
er á íslandi, sé smátt og smátt að
hverfa úr sögunni, þá er öðru
máli að gegna með fólk af ís-
lenzkum uppruna sem hér á
heima. Til ársins 1921 eru þeir
ekki taldir sérstaklega, heldur
með öðrum Norðurlandaþjóðum.
En 1921 eru þeir taldir 15,876 og
hefir fjölgað stórlega á hverj-
um áratug síðan, voru 19,382,
1931 og tíu árum síðar (1941)
21,050. I manntalsskýrslum
þessa lands fer hið upprunalega
þjóðerni eftir faðerninu, séu for-
eldrarnir íslenzk, eða faðirinn
aðeins, teljast börnin af íslenzk-
um uppruna. Fjölda margar ís-
lenzkar stúlkur hafa giftst mönn-
um af öðru þjóðerni en þeirra
eigin, en þeirra börn teljast ekki
með íslendingum í manntals-
skýrslu Canada, móðernið er þar
ekki tekið til greina, og getur
konan því ekkert gert í þá átt
að auka tölu íslendinga hér í
í VALI I MANITOBA KOSNINGUNUM
(Tafla er sýnir nöfn þingmanna-efna, kjördæmi, flokkaskiftingu og tölu hvers sérstaks flokks. Stjarna við nafn merkir
fyrv. þingmaður, stafirnir: L—Liberal, C—-Conservative, SC—Social Credit, CCF—Cooperative Commonwealth Federation,
LP—Labor Progressive, Ind—óháður, Soc—sósíalisti).
KJÖRDÆMI-
Arthur ____
Assiniboia —
Beautiful Plains ----
Birtle_______________
Brandon -------------
Carillon ____________
Cypress______________
Dauphin _____________
Deloraine____________
Dufferin ____________
Emerson _____________
Ethelbert ___________
Fairford ____________
Fisher_______________
Gilbert Plains-------
Gimli________________
Gladstone____________
SAMVINNUMENN C.C.F.
*J. R. Pitt (L) .________ Guy Craven_____
*David A. Best (C)_______ Ernest R. Draffin
*Dr. J. S. Pools (C)_____ A. J. M. Poole-
*F. C. Bell (L)__________ George B. Reid
L. H. McDorman (L)—---
AÐRIR
Tropper W. C. Ross (LP)
Peter McDuffe ___________ *Dr. D. L. Johnson (Ind CCF)_
*Edmond Prefontaine (L)
R. C. Parsons (C)________
J. A. Hamilton
*Hon. Robert Hawkins (L) ___ M. W. Cryderman
J. O. Argue (C)------------------------------
*Earl T. Collins (Ind)-----------------------;
*J. R. Solomon (L)--------
*N. A. Sryherczuk (L)__
*Hon. Stuart S. Garson (L)__ G. W. Leonard -----
*N. V. Hachynsky (L) _______.- L. W. Michalchuk _
*Dr. S. W. Fox (SC)_________ W. G. Doak_________
_ Peter Olchowecki___________ Norman C. McLean (Ind)_____
__ M. Sawchuk__________________ Lance-Cpl John Dubno (LP)
John Kapusta (LP)_
Glenwood
Hamiota
Iberville __
Dr. S. O. Thompson (L)___
*Hon. William Morton (L)_____________________
Gilbert H. Grant____________________________
James W. Breakey (L)______ Leslie V. Robson _
★Hon. N. L. Turnbull (SC)___ C. S. Dawley
John McDowell (C) .___:___ Harold Kendall ...
W. D. Lawrence (L)--------------------------
S. S. Johnson___________1__ M. J. Sago (LP)___
Kildonan-St. Andrews--------- *Hon. J. O. McLenghen (C) William Grundy
G. M. Anderson (L) ________ Glen McMillan ....
*A. W. Harrison (C)____________________________
---------------*Hon. D. L. Campbell (L)------------------------
--------------- *M. R. Sutherland (L)_______
Sgt. W. Gilbey (LP)._.
Killarney _
Lakeside
Lansdowne
W. E. Hargreaves
La Verandrye
Manitou _____
Minnedosa ___
*Hon. Saveur Marcoux (L)
Alfred Lagimodiere (Ind. L)
*Hugh B. Morrison (C) ___
Paul Prince (SC)
Morden-Rhineland
Morris __________
Mountain_________
Norfolk__________
Portage la Prairie _
Roblin___________
Rockwood
Rupert’s Land
Russell _______
St. Boniface
St. Clements
St. George
Ste. Rose__
*D,r. E. Rutledge (C) ........ Ralph J. Frith _
*W. C. Miller (C)_____________ Edward Friesen
J. R. Walkof (L)__________...._________________
*Hon. J. C. Dryden (L)........ Ivan A. Langtry
*Hon. Ivan Schultz (L)________ D. L. McBrien
*John P. Lawrie (C)___________ «L Harry Wood ...
★Charles E. Greenlay (C)_____ Mrs. Horace Mann
Flt. Lt. R. Robertson (Ind. L)
*Dr. M. T. Lewis (Ind. L)___
W. J. Campbell (C)_________
*D. R. Hamilton (Ind. L)____
Dr. W. H. G. Gibbs (Ind L)..._.
Oddur Olafson (L)__________
*W. W. W. Wilson (L)________
Walter Tod (L)_____________
Earl Moffat (LP)
Sqn. Ldr. Leslie Thompson
M. R. Burritt (LP)
M. J. Tokar__
E. A. Hansford
Springfield
Swan River ____
The Pas ________
Turtle Mountain
Virden _________
J. Heesaker _______
George E. Olive ___
L. A. Regnier (Ind. L)-----------------------
*N. J. Stryck (L)___________ Wilbert Doneleyko
Chris Halldorson (L) _____ Eric Stefanson ...
J. A. Howardson (Ind. L)_
*D. M. McCarthy (L)________
Dr. Murdoch MacKay (L)_.__
M. J. Hoban (Ind)______
★George P. Renouf (C)__
Robert F. Milton (L)____
*Hon. E. F. Willis (C)___
*R. H. Mooney (L)__________
*Hon. J. S. McDiarmid (L)__
Jules Pynoo (LP)__________
Angus McDonald (Ind)______
Andrew Bileski (LP) ______
O. P. Johnson (LP)________
J. Ilchena (LP).
R. M. Niven
*B. R. Richards (Ind CCF)
Winnipeg _______
(10 members)
*M. A. Gray_____
Donovon Swailes
Cecil L. Niohol .
*S. J. Farmer____
*C. Rhodes Smith (L)_________ Lloyd Stinson ___
*Paul Bardal (L) . ______
William Scraba (L)_______
Mrs. Harry Walsh (L)____
Mark Long (C)____________
Dr. M. S. Lougheed (C)___
*G. S. Thorvaldson (C)____
R. G. Sully (C)__________
J. F. Davidson (Ind L) __
★William Kardash (LP)_______
Joseph Zuken (LP)__________
*L. St. G. Stubbs (Ind)_____
Flt. Sgt. T. H. Taylor (SC)_
Andrew N. Robertson _________ James Milne (Soc)_
George Stapleton ________________________________