Heimskringla - 10.10.1945, Side 6

6. SIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 10. OKTÓBER 1945
Þegar við vorum allir komnir upp á múr-
inn spurði eg leiðsögumanninn í hvaða átt við
skyldum halda. Hann benti út á þökin og héld-
um við svo í halarófu eftir þeim og með mestu
gætni.
Þegar við vorum komnir upp á þriðja hús-
ið, komum við að lítilli götu. Þar sem við sá-
um engan þar hoppuðum við niður af húsinu.
Leiðsögumaðurinn sagði að nú yrðum við að
hlaupa eftir götunum og snúa svo til vinstri.
Það gerðum við og komum brátt í breiðari
götu, ea eftir henni höfðum við farið til mosk-
unnar.
Þegar við höfðum áttað okkur stefndum
við niður að höfninni, eða að þeim hluta bæjar-
ins, sem eg kannaðist við. Við töfðum ekkert
en hlupum eins og fætur toguðu. En þótt hið
umliðna æfintýri vort væri all merkilegt, þá
áttum við samt annað í vændum, sem var
ennþá merkilegra.
Er við vorum komnir inn í göturnar, sem
voru lýstar með gasljósum, og fundum að við
vorum óhultir, kvöddum við mennina, sem
höfðu valdið okkur öllum þessum óþægindum,
og eftir að við höfðum orðið ásáttir við leið-
sögumanninn um hver laun hann skyldi fá,
sendum við hann leiðar sirjnar og héldum svo
áfram tveir saman.
Fimm mínútum síðar stönsuðum við fyrir
framan dyr, sem ljós streymdi út um, og sá eg að
þetta var spilahúsið “Casino”. Þar inni var
margt fólk,7>g þar sem við höfðum ennþá næg-
an tíma, og félagi minn sagðist ekkert þreyttur,
fanst mér þetta tækifæri til að sýna honum
nýja hlið á lífi Austurlanda borganna.
Og nú greip eg tækifærið til að segja frá
einkennilegu atviki. Þegar við gengum inn í
bygginguna, þá var það eitthvað — eg veit
ekki hvað — sem knúði mig til að líta til baka,
og mér til mestu undrunar sá eg, eða fanst að eg
sæi, Dr. Nikola standa úti á götunni og stara á
mig. Eg bað samferðamann minn að bíða
augnablik þar, sem hann var, flýtti mér síðan
út og hljóp þangað sem eg hafði séð hann. En
eg var of seinn. Ef það var Nikola, þá var hann
horfinn alveg eins fljótt og eg hafði séð hann.
Eg leitaði hér og þar, alstaðar, við húsdyrnar
og niður götuna, en árangurslaust; eg sá hann
hvergi. Eg hætti því leitinni og Jiélt aftur til
“Casino” Beckenham hafði beðið eftir mér og
við héldum inn í húsið.
Herbergin voru full af fólki, sem stóð þar
• í kring um öll borðin, en við ætluðum ekki að
spila. Okkur þótti meira gaman af að horfa á
þá, sem spiluðu. Og víst er um það, að svipur-
inn á mörgum andlitunum þar, var þess virði
að horfa á hann. Stundum lýsti hann tak-
markalausri von, svipur sumra aftur á móti
lýsti ósegjanlegri örvænting. En allra svipur
lýsti hinni mestu fíkn eftir gróðanum. Áhrifin
á unga manninn við hlið mína voru mjög eftir-
tektaverð. Hann leit af einu andlitinu og á
annað eins og hann væri að athuga margskonar
óvenjuleg dýr og sérkenni þeirra. Eg athugaði
hann nákvæmlega og sá, að svipur hans breytt-
ist alt í einu.
Er eg leit í sömu átt og hann, sá eg ungan
mann, sem lagði peninga sína niður á sérstakt
spil. Eg gat ekki séð andlit hans, en er hann
færði sig til, sá eg að það var ungi halti maður-
inn, sem hafði sagt okkur raunasöguna um fá-
tækt fjölskyldu sinnar, og Beckenham hafði
fyrir tveim stundum síðan gefið svona mikið
fé. Hann lagði síðasta skildinginn sinn á spilið,
tapaði og bjóst að fara burtu. Til þess að gera
það, hlaut hann að fara fram hjá þeim stað,
sem við stóðum á. Er hann leit á velgerða-
mann sinn, læddist hann niður tröppurnar með
svip, sem næstum lýsti blygðun og fór í burtu.
“Komdu, við skulum fara héðan,” sagði
félagi minn með óþolinmæði. Eg held eg yrði
brjálaður ef eg þyrfti að vera hér lengur.”
Við gengum síðan út á götuna, og brátt
héídum við í áttina þangað, sem eg hugði að
“Saratoga” lægi. Ungur náungi, eitthvað átján
ára gamall, spurði okkur á bjagaðri ensku hvert
hann gæti fylgt okkur, en þar sem eg var viss
um að rata, neitaði eg ákveðið því tilboði.
Við gengum í kvart tíma án þess að ná
höfninni. Þetta fanst mér undarlegt. Þetta
var skrítinn bæjarhluti, sem við vorum nú í.
Húsin urðu óvandaðri að útliti og göturnar
þrengri. Að síðustu neyddist eg til að játa, að
eg vissi ekki hvar við vorum.
“Hvað eigum við nú að gera,” sagði lá-
varðurinn og leit á úrið sitt. “Klukkuna vant-
ar 20 mínútur í ellefu, og eg lofaði Mr. Baxter,
að eg skyldi vera kominn um borð kl. 11.”
“En hvað eg gat verið heimskur að fá eng-
an til að vísa okkur leið.”
Varla hafði eg slept orðinu fyr en sami ná-
unginn kom í ljós á ný við húshom eitt, og kom
nú í áttina til okkar. Eg var alt of glaður yfir
að sjá hann til að taka eftir hinu illgjarnlega
sigurhrósi í svip hans, er eg sagði honum nafnið
á skipinu, sem við ætluðum að finna. Hann
virtist skilja þetta prýðisvel, og síðan gengum
við eftir fyrirsögn hans og fylgd, í andstæða átt
og við höfðum áður farið.
Við hlutum að hafa gengið í einar tíu mín-
útur án þess að segja orð. Göturnar voru enn-
þá mjóar og illa útlítandi, en eg hugsaði að
þetta væri til að stytta okkur leið, og sagði því
ekki neitt.
Við snerum úr þröngri hliðargötu inn i
aðra, sem var breiðari. Þarna sást ekki neinn
á ferð, ekkert nema fáeinir hundar, sem lágu og
sváfu á strætinu. Þarna virtust engin götuljós,
og þótt tunglið væri næstum fult, var samt hálf
gatan í niðamyrkri. Leiðsögumaður okkar
gekk á undan og við 6—7 skref á eftir honum.
Eg man að eg sá grískt nafn þar á auglýsingu
einni, og að eg hafði heyrt sama nafnið á Þórs-
dags eyjunni, þá snerti eitthvað, sem líktist
þræði, nef mitt og smaug svo undir hökuna,
áður en eg gat fært upp hendina, tók taugin að
stríkka um háls minn. í hinni sömu andrá
heyrði eg félaga minn reka upp hátt vein, og svo
man eg ekkert framar.
8. Kap. — Fangelsisvist okkar og tilraunir
að losna úr henni.
Hversu lengi eg var meðvitundarlaus eftir
að eg heyrði Beckenham æpa upp, og fann taug-
ina stríkka um háls minn eins og áður var getið,
veit eg alls ekkert um; en eg veit, að þegar eg
kom til sjálfs míns á ný, var eg í kolniða myrkri.
Snúran var ekki framar um háls minn, en eitt-
hvað var samt í kring um hann, sem var all
óþægilegt. Þegar eg þreifaði fyrir mér með
hendinni, fann eg mér til mestu undrunar, að
um háls minn var jámhringur, læstur með lás
og úr hringnum lágu sverir hlekkir í hring,
festan í múrinn, sem var á bak við mig.
Þessi óþægilega uppgötvun hvatti mig til
að reyna að komast eftir hvar eg væri, og hvað
annað eins og þetta gæti þýtt. Að eg var í her-
bergi var eg viss um, því með því að fálma eins
langt og eg gat, tókst mér að finna tvo veggi,
sem mynduðu horn, en auðvitað gat eg ekki
sagt hvar í bænum herbergi þetta væri. Eitt
var samt víst. Veggurinn var úr múrsteinum,
og voru þeir ekki þaktir með neinu.
Vegna þess að þarna sást ekki minsta ljós-
glæta, stakk eg hendinni í vasann, þar sem eg
var vanur að hafa eldspýturnar mínar, og þegar
eg fann að þeir höfðu þó ekki tekið þér frá mér,
kveikti eg á einni þeirra og litaðist um. Það
sem eg sá við þessa litlu týru var fremur dauf-
legt ásýndar. Herbergið þar, sem eg var fangi í
var fremur lítið. Það var bara tíu feta langt og
átta fet á breidd, og hefði eg getað staðið upp-
réttur, mundi eg næstum hafa getað náð til
loftsins með hendinni. í horninu lengst til
vinstri var hurð, en við hægra vegginn, en of
langt í burtu til þess að eg gæti náð, var lítill
gluggi, sem var næstum því byrgt fyrir með
fjölum. Meira gat eg ekki séð, því að nú dó
eldspýtan út. Eg flýtti mér að kveikja á annari.
Rétt þegar þessu var lokið heyrði eg stunur
og hálfgert vein úr hinu hominu. Eg lyfti eld-
spýtunni upp, og nú sá eg mann í hnipri í horn-
inu, þvert yfir frá hurðinni. Ekki þurfti eg
lengi að horfa til að ganga úr skugga um að
þetta var minn ungi vinur, Beckenham mark-
greifi. Hann var auðsæilega ennþá meðvitund-
arlaus; því að hann svaraði ekki, þótt eg kallaði
á hann með nafni, en lá grafkyr og veinaði lágt.
Eg gat aðeins litið á hann sem snöggvast,
því að seinasta eldspýtan mín brann niður að
fingurgómum mínum, og eg varð að slökkva
hana. Þegar aftur varð dimt, kom yfir mig
svimi, svo að eg hneig niður í horn mitt, og þótt
eg misti ekki alveg meðvitundina, þá gat eg
samt ekkert hugsað um hina undarlegu og ó-
þægilegu aðstöðu okkar.
Það var orðið bjart þegar eg náðijvaldi yfir
hugsunum mínum. Langir geislar smugu inn
milli rifanna á gluggahleranum. Mér fanst nú
herbergið ennþá minna og óhreinna en það
hafði sýnst við ljósið af eldspýtunum. Ungi
lávarðurinn lá í horni sínu alveg eins og hann
hafði legið þegar eg sá'hann síðast, og var enn
meðvitundarlaus, en vegna þess, að ljósið var
nú skýrara, sá eg, að það stafaði fremur af því,
að hann var hlekkjaður við hornið á svipaðan
hátt og eg, en af því að hann væri mjög særður.
Eg dró upp úrið mitt, sem ekki hafði verið
tekið frá mér, og sá að klukkuna vantaði fimm
mínútur í sex. Þegar eg hafði látið það í vasann
á ný, fór eg að reyna að finna út hvar við vær-
um niðurkomnir. Vegna þess hver aðstæða mín
var og hlekkjanna, sem héldu mér föstum, gat
eg aðeins reynt að hlusta. Eg lokaði því aug-
unum og hlustaði eins og eg gat. Nokkur stund
leið áður en nokkuð hljóð baiwt að eyrum mér,
svo heyrði eg hana gala í garði til vinstri, og
hund gelta til hægri handar. Stuttu síðar heyrði
eg dauft fótatak eins og einhver gengi eftir göt-
unni. Þessi göngumaður eða hvað það nú var
kom frá hægri hlið, og hin næma heyrn mín
t
fræddi mig um, að hann væri haltur og gengi
við hækju. Hann kom nær og nær. En mig
furðaði á því að hann gekk ekki fyrir framan
gluggann, því þegar hann kom á móts við hann
dó skóhljóðið út. Þetta fræddi mig um tvent.
Annað var að glugginn, sem eins og eg hefi
áður sagt var byrgður, sneri ekki út að neinni
götu; hitt var það, að gatan lá við þann vegg,
sem eg var hlekkjaður við.
Þegar eg hafði ákveðið þetta opnaði Beck-
enham augun. Hann rétti sig upp eins langt og
hlekkirnir leyfðu, og litaðist um forviða á svip.
Svo tók hann hendina um járnhringinn á hálsi
sér og skildi auðsæilega hvernig ástatt var hvað
það snerti, en undrun hans virtist vaxa, sem
vonlegt var. Hann virtist ætla að falla í ómeg-
in á ný, en opnaði samt augun, sá mig og sagði:
“Mr. Hatteras,” sagði hann með rödd er
helst líktist því er menn tala upp úr svefni,
“hvar erum við, og hvað í ósköpunum eiga
þessir hlekkií að þýða?”
“Þar spyrjið þér mig um atriði, sem mér
þætti sjáKum mikið varið í að vita,” svaraði
eg. “Ekki geteg sagt yður hvar við erum, nema
að við erum í Port Said. En ef yður langar til
að vita hvernig á þessu stendur, þá hugsa eg að
þetta séu verk og ráðstafanir svikara eins. En
hvernig líður yður annars?”
“Eg er mjög sjúkur, eg hefi hræðilegan
höfuðverk. En eg get alls ekki skilið þetta.
Hvað eigið þér við með því að tala um svikara?”
Þetta var spurningin, sem eg óttaðist mest
af öllu; því mér fanst, að þegar eg hefði útskýrt
það, þá væri það eg, sem hefði mesta sökina á
því, að við vorum í þessari klípu. En hversu
slæmt, sem mér þótti það, þá varð eg nú samt
að koma með skýringuna og það tafarlaust.
“Beckenham lávarður,” sagði eg og settist
upp eins vel og eg gat og spenti höndunum um
hnén, “þetta er mjög ílt ástand, sem eg er kom-
inn í. Eg hefi eiginlega aldrei fengið orð fyrir
að vera heigull, en eg verð að játa, að eg er
mjög beygður og aumur, er eg sé yður liggja
þarna á gólfinu með járnviðju um hálsinn festa
með hlekkjum í múrinn, einkum þegar eg veit
að það er að nokkru leyti heimsku minni að
kenna að þetta er svo.”
“Æ, talið þér ekki svona, Mr. Hatteras!”
svaraði ungi maðurinn innilega. “Hvað það er,
eða hver það er, sem á sök að þessu, þá er eg
viss um að það eruð ekki þér.”
“Það stafar af því, að þér vitið ekki hvernig
í öllu liggur, lávarður minn. Bíðið þangað til
þér heyrið málavöxtu með að sýkna mig.”
“Ekki ætla eg að skella skuldinni á yður,
hvað svo sem þér segið mér. En látið mig nú
heyra sögu yðar.”
Svo hóf eg söguna, og sagði honum alt, sem
mig hafði hent síðan eg kom til London. Eg
sagði honum frá samfundum okkar Dr. Nikola,
um hina skyndilegu burtför Wetherells til
Ástralíu, um grun minn á Baxter; eg lýsti fyrir
honum er eg las símskeytið, sem Baxter hafði
sent, og sagði honum frá hinu einkennilega
háttalagi hans á eftir, og því næst er eg hitti
Dr. Nikola í “Græna sjómanninum”. Síðast
lýsti eg ferð minni til Plymouth og hvað þar
kom fyrir mig.
“Af þessu getið þér séð,” sagði eg að síð-
ustu, “hversvegna eg kenni mér sjálfum svo
mjög um þetta.”
“Afsakið,” sagði hann, “en eg get alls ekki
séð þetta frá því sjónarmiði.”
“Þá er eg hræddur um að eg megi til að
lýsa þessu nánar. Fyrst og fremst verður yður
að skilja, að ekki er nokkur vafi á að Baxter
var valinn af Dr. Nikola til að verða kennari
yðar, og í ákveðnu augnamiði. Nú hvað haldið
þér að þetta augnamið hafi verið? Þér vitið það
ekki? Jú, til að fá föður yðar til að láta yður
ferðast. Við skulum athuga þá hlið málsins
undir eins. Sú fyrirætlan yðar að fá að ferð-
ast var komin á góðan rekspöl þegar'fundum
okkar bar saman, og af því að eg er reginflón,
þá rýk eg til og styrki þá af öllum mætti í þess-
ari smánarlegu ráðagerð þeirra. Faðir yðar
veitir loksins samþykki sitt, og því er komið
svo fyrir, að þér skuluð fara tafarlaust til
Ástralíu. Síðan finna þessir þorparar það út, að
eg ætla að ferðast með sama skipinu. Þetta á
ekki við fyrirætlun Nikola, og hann ákveður að
hindra að eg ferðist með yður. Fyrir hepni og
hendingu getur hann ekki afstýrt því, og eg næ
skipinu í Neapel. En bíðið við! Nú skil eg eitt
ennþá!”
“Hvað er það?”
“Það er þetta. Mér gat aldrei fundist sjó-
veiki yðar eðlileg á milli Neapel og þessarar
bannsettrar holu. En nú skil eg hvernig á henni
stóð. Mér skjátlast ekki þegar eg segi, að yður
hafi verið gefin inn einhver ólyfjan, og það
væri Baxter, sem gerði það.”
“En hversvegna?”
“Já, um það vitum við ekkert ennþá. En
þér megið vera alveg viss um, að það var eitt
atriðið í hinu glæpsamlega samsæri þeirra. Eg
er eins viss um það og við sitjum hérna. Og
ennþá eitt. Munið þér að eg hljóp út úr “Cas-
ina” í gærkveldi? Eg gerði það af því að eg sá
Nikola standa úti á götunni og athuga okkur.”
“Eruð þér viss um það? Hvernig gat hann
hafa komist hingað? Og hvaða ástæðu ætti
hann að hafa til að sitja fyrir okkur?”
“En getið þér ekki séð það? Það var auð-
vitað til að sjá sjálfur hvernig fyrirætlanir
hans mundu hepnast.”
“Það færir okkur að fyrstu spurningunni:
Hverjar eru fyrirætlanir hans?”
“Þeirri spurningu á eg örðugra með að
svara. En ef þér viljið heyra skoðun mína,
sagða hreinskilnislega, þá er það fyrirætlan
hans, að hafa yður hér í haldi og neyða föður
yðar til að borga sér lausnargjald.”
Hvorugur okkar sagði neitt um stund. Alt
útlitið fyrir okkur var svo skuggalegt, og mark-
greifinn var alt of veikur til að geta háð langar
samræður. Hann studdi höfuðið með höndun-
um, svo leit hann upp.
“Vesalings föður minn,” sagði hann, “en
hvað hann hlýtur að vera sorgmæddur!”
“Og það sem mér svíður sárast,” sagði eg,
' “er — hvað hann hlýtur að sjá eftir að hafa
hlýtt ráði mínu. En hvað það var heimskulegt
af mér að segja honum ekki frá grun mínum!”
“Þér megið ekki ásaka yður fyrir það. Eg
er viss um að faðir minn álítur yður alveg eins
saklausan um þetta og eg álít yður saklausan.
En nú skulum við íhuga ástæður okkar. Hvar
haldið þér að við séum? Og í öðru lagi, eru
nokkur ráð til að sleppa héðan?”
“Fyrri spurningunni get eg svarað með
því, að segja að eg veit það ekki. Síðari með
því, að eg veit það ekki ennþá. Eg hefi samt
komist að því að gatan liggur ekki fyrir framan
gluggann, heldur við vegginn þar, sem eg er.
En því miður er okkur lítið gagn að þessu, þar
sem hvorugur okkar getur flutt sig þaðan, sem
hann er.”
“Er þá engin leið í burtu?”
“Nei, engin aþ svo miklu leyti, sem eg get
séð. Getið þér séð nokkra þaðan sem þér eruð?”
Nei, alls enga, nema ef vera skyldi dymar,
en hvað stendur þarna út úr veggnum hjá fót-
um yðar?”
Eg laut áfram eins langt og eg gat til að sjá
betur.
“Það lítur út fyrir að vera pípa.”
Og það var áreiðanlega pípuendi, en hvert
þessi pípa, sem var nokkuð víð, lá, og hvers-
vegna að hún endaði þarna, vissi hvorugur
okkar.
“Haldið þér að þessi pípa liggi út á götuna?
spurði Beckenham. Ef svo er gætiim við kanske
gegn um hana komið okkur í samband við um-
heiminn og náð í hjálp.”
“Það væri ágætis hugmynd ef eg gæti náð
í enda hennar, en þar sem hlekkirnir leyfa það
ekki, þá mætti hún alveg eins vel vera hundrað
mílur í burtu. Eg get rétt snert hana með
fingrunum.”
“Haldið þér, að ef þér hefðuð spýtu, að þér
gætuð rent blaði, sem við hefðum skrifað á, út
um ihana?”
“Það gæti vel verið. En þá kemur annað
til sögunnar. Eg hefi enga slíka spýtu.”
“Hér er fremur sterkt hálmstrá. Reynið
það.”
Hann fleygði til mín strái, sem var eitthvað
átta þumlunga langt. Þegar eg hafði náð því,
stakk eg því með miklum erfiðismunum inn í
pípuna. En þetta varð ekki nema til að valda
nýjum vonbrigðum.
“Þetta er ekki til neins,” sagði eg rauna-
lega og fleygði frá mér stráinu. “Pípan fer
ekki beina leið út, heldur beygist hún í rétt-
horn, og það varnar okkur að senda nokkuð í
gegn um hana.”
“Þá verðum við að finna eitthvert annað
ráð. Látið ekki hugfallast.”
“Þey! Einhver er að koma.”
Það var rétt. Þungt fótatak heyrðist. Það
hætti fyrir utan fangaklefa okkar, og lykli var
stungið í skrána. í sömu svipan opnaðist hurð-
in og hár maður kom inn. Sólgeisli, sem smaug
í gegn um hlerann féll á hann, og leiddi það í
ljós að hann var mjög bólugrafinn og snjó-
hvítur fyrir hærum. Hvar hafði eg nú séð eða
heyrt um þennan mann, og lýsinguna á örun-
um og hvíta hárinu? Já, nú mundi eg eftir
því. Hann stóð um stund í dyrunum og litaðist
um, síðan gekk hann inn á mitt gólfið.
“Góðan daginn, herrar mínir,” sagði hann
með lítillæti, sem var fremur háð en kurteislegt,
“eg vona að þið hafið ekkert út á herbergi ykk-
ar að setja, sem við höfum vegna fátæktar okk-
ar neyðst til að veita ykkur.”
“Mr. Pendergast,” svaraði eg, því eg var
ákveðinn í að reyna hvernig honum yrði við að
heyra nafnið, sem unnusta mín hafði nefnt
hann með í bréfinu. “Hvað á þetta að þýða?
Því erum við fangar hér. Eg krefst þess að mér
sé slept strax. Þér verðið að standa konsúlnum
okkar reikningskap fyrir þetta.”
Stundarkorn stóð hann og gapti orðlaus af
undrun yfir því, að eg vissi um nafn hans. En
bráðlega náði hann sér og hallaði sér svo upp
að veggnum, og athugaði okkur nákvæmlega
áður en hann svaraði.