Heimskringla - 21.11.1945, Side 1

We recommend lor
Your approval our
//
BUTTER-NUT
LOAF "
CANADA BREAD CO. LTD.
winnipeg Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgr.
vVe recommend tor
your approval our
"BUTTER-NUT
LOAF"
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeg Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgr.
LX- ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 21. NÓV. 1945
NÚMIER 8.
frettayfirlit og umsagnir
Atóm sprengjan enn
F'undur þeirra Attlee, Tru-
mans og Kings í Washington
ætti að útrýma nokkru af óttan-
Um, sem ríkjandi mætti ætla að
vasri víða, af hávaðanum að
^®ma, út af atómsprengjunni.
í*að sem þeir komu sér saman
Una, var að veita öðrum þjóðum
taekifæri á að kynnast gerð atóm-
sprengjanna með sér. En það á-
liíu þeir að yrði að gerast með
Pví móti að fela ráði Bandaþjóð-
anna umsjána og það skipaði vís-
indanefnd til að hafa gætur á
nieðferð hennar og að hún yrði
ekki notuð sem vopn í stríði. Á
nióti þessu á svo það að koma, að
nefnd þessari verði af öllum
nðrum þjóðum tilkynt hver ný
uPPgötvun, sem að stríði getur
lotið.
í*etta virðist nú ætti að nægja.
En það er þó óvíst að það nægi
°Jlum þjóðunum, sem eftir upp-
iýsingum um þetta efni bíða með
Svo mikilli óþreyju. Meðan Al-
Þjóðaráðið er að koma þessari
nefnd á fæturna, gæta Banda-
rikin, Bretland og Canada leynd-
arniálsins.
Sú athugasemd hefir við þessa
raðstöfun verið gerð af Dorothy
Thompson, að Alþjóðaráðið sé
ekki sjálfu sér ráðandi, og eitt
atkvæði á móti gerðum þess eða
aformum, nægi til að fella þau.
^etta mun satt vera. 1 heimin-
um er nú enginn sér ráðandi,
nema hinir stóru þrír. Og við
'tví verður ekki mikið gert.
Alt í uppnámi
Á Frakklandi er stjórnarfars-
|e§a alt í uppnámi þessa stund-
ina.
öe Gaulle bráðalbirgðaforseti
Sagði s. 1. föstudag stöðu sinni
isusri.
L*etta skeði fjórum dögum eft-
lr að hann hlalut forseta stöð-
una og var falið að koma fótum
Undir fjórða ríkið.
Eftir er nú að vita hvað þingið
Serir við uppsögn hans. En það
tréttist bráðlega.
£*að er eftir þeim haft, er De
^aulle þekkja, að hann muni,
að honum er lagt, reyna enn
að mynda stjórri. Það hefir ekki
tekist til þessa og er orsökin til
^ess að hann býðst.til að rýma
torseta-stöðuna.
^röskuldur á leið hans þar,
v°ru kröfur kommúnista um að
ta einhverja af sínum mönnum
1 nieiri stöðurnar í ráðuneytinu.
í^að vildi De Gaulle ekki og
Vlrðist ekki lagt það vel út. —
°mmúnistar fóru fram á að fá
mann úr sínum flokki í eina af
®rri stöðunum: utanríkis-, her-
naála- ega innanríkisráðherra-
St°ðuna. Þar sem kommúnistar
eru fjölmennasti flokkurinn á
^nginu, virtist þarna ekki farið
ram á neitt órýmilegt.
^afviikjun Manitoba
Eafvirkjun Manitoba gengur
ki greiðlega, þó reynt sé alt,
Sem unt er að flýta henni. Skort-
. a vírum og öðru, veldur mik-
Uli töf.
1 lok þessa árs var áætlað að
. yrði að koma rafleiðslunni
? n a 660 sveitaheimili og um
1 þorpum. Voru þorpin í
efnum reiðubúin að
lei
Helming heimilanna í sveitum
úti, er lokið, en þessa stundina
er nálega ekkert hægt að hafast
að, vegna skorts á ýmsu efni. Um
40 af þorpunum bíða einnig
leiðslunnar.
Starfinu verður þó haldið á-
fram í vetur. Raforkusala hefir
aukist frá því á s. 1. ári alt að
20%.
ÍJR ÖLLUM ÁTTIJM
§gja féð fram fyrir leiðsluna
til
Sln frá aðalleiðslunni, sem
endurgreidd yrði þeim að vísu,
J1 t>að kemur ekki að notum,
lris °g á stendur.
Síðustu fréttir frá Frakklandi
herma, að þingið, að kommún-
istum frátöldum, hafi beðið De
Gaulle að halda áfram forseta-
stöðunni og reyna enn að mynda
stjórn. Þinghöllin var umkringd
af vopnuðum vörðum. Horfir
þarna ekki friðsamlegar en ann-
ars staðar í heiminum.
* * ★
Við rannsókn sem fór fram um'
hvort viðskiftasamtök ættu sér|
stað milli iðjuhölda í Canada ogl
annara landa með það fyrir aug- j
um, að halda uppi verði, kom í |
ljós, að slíkt hefir viðgengist ög í j
svo stórum stíl, að erlendum við-
skiftum hefir háð og atvinnu-
leysi; lækkun tolla álítur stjóm-
in ráðið til að koma í veg fyrir
þetta. Það verður víst gert eða
hitt þó heldur.
★ ★ *
Búist er við að þeir Attlee,
Truman og Stalin eigi bráðlega
fund með sér.
★ * ★
* Josef A. Meisinger, leynilög-
regluyfirmaður þýzkur, var
fluttur s. 1. laugardag í flugfari
frá Californíu til Frankfurt í
Þýzkalandi. Hann verður yfir-
heyrður þar með öðrum Þjóð-
verjum. Hann var handtekinn
í Japan og er sagður sekur um
að hafa gefið skipun um að
drepnir væru 100,000 Gyðingar í
Varsjá. Hann er öðru nefni
nefndur “slátrarinn frá Varsjá.”
* * *
Tékkneskur fangi í Dachau
fangaverinu á Þýzkalandi skamt
frá Munich, var kvaddur til að
bera vitni um meðferð fanganna
af herrétti Bandaríkjanna í
Þýzkalandi s. 1. laugardag. Fang-
inn var læknir og heitir Franz
Blahan; hann var í verinu frá
1941 til 1945. Fjörutíu Þjóð-
verja var verið að yfirheyra. --
Sagði læknirinn að Þjóðverjar
hefðu drepið 3000 rússneska
fanga í verinu og marga á hinn
hryllilegasta hátt. Hann benti á
fjóra Þjóðverja í dómsalnum, er
hann kvað frumkvöðla hafa ver-
ið að þsssu; roðnuðu þeir í and-
liti, er þeir heyrðu sögu læknis-
ins. Sumir Rússarnir voru
drepnir með gasi, aðrir með til-
rauna vísindaaðferðum, sumir
sveltir í hel, aðrir lamdir, lim-
lestir og píndir.
* * *
Barón Nathaniel Rothschild
tilkynti nýlega, að hann hefði
gengið í verkamannaflokkinn á
Brietlandi. Er hann sá eini af
þessum kunna auðmannsættlegg,
sem verkaflokki tilheyrir.
Rothschild er 35 ára; hann er
vísindamaður og kennir við
Camlbridge háskóla. Honum kvað
ætlað sæti í lávarðadeild þings-
ins.
* * *
King-stjórnin mpn ráðin í því,
að fella nýju tollahækkunina úr
gildi, sem getið var fyrir skömmu
um í fjármálaræðu stjórnarinn-
ar, og nam 20% á stálpípum, die-
sel-vélum o. s. frv.
Bréf til kjósenda í annari kjördeild
Kæru vinir:
Kjörtímabil mitt í skólaráðinu er nú úti, og eg verð nú
í þriðja sinn, að leita til kjósenda í annari kjördeild borgar-
innar fyrir endurkosningu í kosningunum sem fara fram á
föstudaginn, 23. nóvember og vona að eg megi
eiga von á hinum sama ágæta stuðningi, sem
menn í þessari kjördeild hafa áður veitt mér.
Eg hefi nú verið í skólaráði í Winnipeg
s. 1. þrjú ár; á þeim tíma hefi eg gert tilraun til
að styðja þau mál og koma iþeim í framkvæmd,
sem mér hefir fundist vera börnum þessarar
borgar mest í hag, og tryggja framtíð þeirra
bezt, frá sjónarmiði fræðslumálanna. Framtíð
þjóðarinnar byggist á æskulýðnum og hæfileikum hans. Dýr-
mætustu auðæfi nokkurar þjóðar, eru börn hennar. Það
bezta sem hver þjóð getur veitt börnum sínum, og á sama
tíma trygt framtíð sína, er uppfræðsla og mentun. Engin
þjóð getur gert ráð fyrir bjartri eða framtakssamri framtíð,
ef að uppfræðsla barna er látin víkja fyrir öðrum kröfum.
Hafi börnin mentun, þá hafa þau lykil að allri fullkomnu. Eg
held að eg gæti verið mentamálum þessarar borgar að góðu
liði og hefi þess vegna leyft að útnefna mig aftur í skóla-
ráðið. Þessvegna leita eg stuðnings og bið alla kjósendur í
Iþessari kjördeild að greiða atkvæði með mér og flokksmanna
minna, eins og getið er um á öðrum stað í þessu blaði.
Eg þakka traustið og tiltrúna, sem mér hefir verið sýnd
er eg var kosinn í skólaráðið í fyrsta og annað sinn, og vona
að mega enn verða aðnjótandi þeirrar tiltrúar og trausts.
Með vinsemd og virðingu,
Yðar einlægur,
ler nú allt 9em eg hef að færa þér, 1 University of Toronto Quart-
og má vel vera að þú kannist erly, júlí 1944, minnist próf.
Rússland er í þann veginn að
viðurkenna Argentínu og við-
skiftasamband við landið.
* * *
1 Winnipeg hefir 24 nýjum lög-
reglumönnum verið bætt við lið-
ið sem áður var; eru þeir allir
hermenn, er verið hafa minst 5
ár í stríðinu. Hafa þeir notið 3ja
mánaða þjálfunar í starfinu. Alt
eru þetta ungir menn og með
miðskóla mentun að minsta
kosti. Verður starf fyrir 100
fleiri á næsta ári. Fjöldi aldr-
aðra hætta þá störfum.
★ * *
Setulið Rússa og Bandarikja-
manna í Tékkóslóvakíu, er að
flytja burtu úr landinu. Með
stjóm landsins þar kvað alt i
lagi.
* * *
í Luenburg í Þýzkalandi fann
herrétturinn brezki Josef Kram-
er, “dýrið frá Belsen”, sekan um
illa meðferð fanga í Belsen og
Oswiecin fangaverunum. Tutt-
ugu og níu af gæzhtliði hans
voru einnig fundnir sekir. Fjór-
tán voru sýknaðir, þar á meðal
5 konur. Réttar-rannsóknin hef-
ir staðið yfir i 9 vikur. Yfir
Kramer og 10 öðrum hefir verið
kveðinn upp líflátsdómur. Um
hegningu annara sem sekir
fundust, er ekki kunnugt.
* ★ *
*
Verkfallið í Ford-verksmiðj-
unum í Windsor, stendur enn
yfir; það hófst fyrir tveim món-
uðum, eða 12. sept. Um 10,000
í verksmiðjum þessum eru frá
vinnu og eflaust eins margir
hafa víðsvegar hætt vinnu í sam-
hygðarskyni. Eitthvað eru þó
betri vonir um að sakir verði
senn jafnaðar en áður.
V
BRÉF TIL HKR.
I
381 Harvard St.,
Cambridge 38, Mass.
16. nóvember, 1945.
Kæri Stefán Einarsson:
Eg er ekki viss um að þú hefir
við þetta allt. Þessi seinasta ráð
stöfun íslensku stórnarinnar
virðist að mínu viti talsverð
stórnkænska, því að vitanlega
hlytur að koma til varanlegra
yfirráða útlendinga á Islandi
eins og málum er nú komið.
Héðan af Harvard eru engar
serstakar frettir að segja. Við
erum hér fimm Islendingar, fer
eg væntanlega heim upp úr ný-
ári, en tveir aðrir fara næsta
sumar. Yfirleitt liggur straum-
urinn heim aftur, þótt auðvitað
séu alltaf einhverjir á leiðinni
vestur til viðskifta eða náms.
Viertu sæll, þinn
Gunnar Norland
SAGA ÍSLENDINGA í
VESTURHEIMI
Nú er þriðja bindi af Sögu Is-
lendinga í Vesturheimi, eftir Þ.
Þ. Þoristeinsson komið út, og
fjallar einungis um sögu Nýja Is-
lands. Er þetta stór bók, í sama
ibroti og fyrri heftin, en á fimta
hundrað blaðsíður (407 + 12).
Fylgir uppdráttur á einni blað-
Watson Kirkconnell á sögu Is-
lendinga í Vesturheimi. Segir
hann meðal annars: “Þetta þýð-
ingarmikla verk sem hr. Þor
steinsson hefir tekið sér fyrir
hendur, er í miklu stærri stíl en
nokkuð (samskonar) sem önnur
þj óðfélög nýlega sezt að hér í
Canada hafa ráðist í; stíllinn cg
allur frágangur sómir höfundi
sem er samtímis velþektur sem
skáld og sagnfræðingur.”
Þessi bók er nú til sölu og er
verðið fimm dollarar. Þetta
bindi er um 70 blaðsíðum stærra
en annað bindi og verður því
nefndin að setja það hærra verði.
Þetta er bezta jólagjöfin sem
þér getið valið sjálfum yður eða
vinum og kunningjum.
Þeir sem önnuðust útsölu á
öðru bindi, eru nú vinsamlega
beðnir að láta nefndina vita sem
fyrst, hvað mörg eintök þriðja
bindis þeir vilji láta senda sér
íil útsölu. Þess má geta hér að
íyrsta og annað bindi eru alger-
lega uppseld. Nefndin álítur að
þetta bindi seljist ekki síður en
hin — og helzt betur, — og þess-
vegna voru prentuð 2500 eintök
síðu framan við söguna sjálfa,
sem sýnir legu eldri bygðanna a ^essu Ja m J
nákvæmlega, - vegaiengdir,! ^lter ljuft að
Township og Range. Mun þetta
vera hinn eini uppdráttur sem
þannig hefir verið gerður af
hinu “forna” landnámi Islend-
inga í Nýja íslandi. Einnig á
sömu mynd er önnur lítil í horni,
til að skýra leiðina úr nýlend-
unni til Selkirk og Winnipeg, á-
samt Rauðá og Rauðárósum.
1 þessu bindi birtist í íslenzkri
iþýðingu gerðri af höfundinum,
seð Bandaríkjablöð er birt hafa ræðan sem Dufferin lavarður
fréttir um ágang Bandarikja-, hélt er hann heimsótti ís.|
hefir hlotið frá Mentamálaráði
i íslands við útsölu sögunnar
J heima á Islandi. Mentamálaráðio
hefir nú þegar beðið að senda
heim 1,300 eintök þriðja bindis.
Útsölumenn sendi pantanir
sínar til J. J. Swanson, 308
Avenue Bldg., Portage Avenue,
Winnipeg, Canada.
Aðrir sendi pantanir eða snúi
sér til þessara útsölumanna eða
félaga. Sendið fimm dollara og
manna
Rússa á Islandi
og xvussa d xaiauui ^ lenzlni nýlendu. Einnig eru hér
nýiega.ogvU eg því benda þer ; ^ niður Qrðrétt bygðalðgin sem
svo mikið lof hafa hlotið hvenær
sem þeirra hefir verið minst. —
a eftirfarandi fréttastúfa um
þessi mál. Eg tel víst, að Vestur-
Islendingum muni þykja þeir
fróðlegir.
Munu þó fáir af fjöldanum hafa
haft tækifæri að lesa þau og
Drew Pearson ritar nýlega i yfirvega.
“Washington Merry-go-round | Um hálft þriðja hundrað ný-
(column), að yfirraðastefna lendu bænda frá 1875—1890 er
(imperialismi) Bandaríkja-, mjnst sérstaklega í stuttum þátt-
manna og þó einkum Banda- um
ríkjaflota í Kyrrahafi, hafi Hér er sögu nýlendunnar hvað
leitt til þess að Rússar krefjist áhrærir kirkjumálum, menta-
bækistöðva á Atlantshafi og þá máhim, stjórnmálum, landbún-
helzt á íslandi. Pearson segir, ^ð aði, fiskiveiðum, félagslífi og
bæði Bandarikjamenn og Rússar umbótum í nýlendunni yfirleitt,
hafi beðið um bækistöðvar á ís- fýst eins nákvæmlega og auðið
landi, og vilja Rússar, að því er er og algerlega hlutdrægnislaust.
hann hermir, fá þar veðurat-( Vestur-lslendingar munu kann-
hugunarstöðvar hvað svo sem ast við margt fleira sem minst
það kann nú að merkja. New er a í þessu bindi, hvort heldur
York “Daily News segir sama menn málefni, en þess sem
dag, að Bretar vilji fá sinn skerf, slíýrt verður frá í öðrum bind-
ef til skifta kemur á íslandi.
um, þessa samstæða verks; því
bókin verður send póstfrítt:
Viking Press Ltd., 853 Sargent
Ave., Winnipeg.
Columbia Press Ltd., Sargent og
Toronto, Winnipeg.
Bjömsson’s Book Store, 702
Sargent Ave., Winnipeg.
J. J. Swanson, 308 Avenue Bldg.
Portage Ave., Winnipeg.
J. G. Jóhannsson
Einar Magnússon, forseti þjóð-
ræknisdeildarinnar Brúin í Sel-
kirk, var staddur í bænum s. 1.
mánudag. Spurningu um hvernig
þjóðræknisdeildinni gengi starf-
ið, svaraði hann, að norður þar
væru vandræðin mest að fá
kennara í íslenzku, og sem til-
finnanlegt væri þar sem hópur
barna væri reiðubúinn að taka
þátt í náminu.
Dánarfregn
Guðrún Þorvarðardóttir, kona
Jóns Guðjónssonar, andaðist að
heimili sínu í Mikley, 2. nóv. s. 1.
Hún var fædd 10. nóv. 1878, að
Hofstöðum í Borgarfjarðarsýslu.
Foreldrar hennar vorvj, Þorvald-
ur Erlendsson og Sesselja Einars-
dóttir. Sex börn hennar eru á
lífi. — Útförin fór fram frá lút-
ersku kirkjunni í Mikley, 16. þ.
m. (Séra Skúli Sigurgeirsson
jarðsöng.
« * *
Icelandic Canadian
Evening School •
Um hundrað manns hlýddu á.
fyrirlestur Dr. S. J. Jóhannes-
sonar “Take a Trip to Iceland”,
þann 13. nóv., og 35 ungmenni
hafa innritast í skólann.
Séra R. Marteinsson flytur er-
indi um Jón Sigurðsson, 27. nóv.
í neðri sal Fyrstu lút. kirkju,
sem byrjar stundvíslega kl. 8 e.
h. íslenzku kenslan hefst kl. 9.
Aðgangur fyrir þá sem ekki
eru innritaðir, 25c.
« ★ ♦
Séra Halldór Johnson kom
vestan, frá Wynyard í gær til
States, reported intrested in air fara að þær komi allar á einuml bæjarins og hélt norður til
and naval bases there. j stað í seinasta bindinu; eru því Lundar samdægurs. 1 Saskat-
Þá las eg frétt um það í “Bost- til Nýja íslands komu svo marg-
on Traveler” um dagirin, að ir íslenzkir innflytjendur og
þingmaðurinn Gebhart (R , voru þar lengur eða skemur. Og
Cal.) hafi borið fram þá tillögu,! margir verða þeir einnig heima á
að Island væri tekið inn í Banda- ^ íslandi sem hér sjá nöfn hinna
ríkin sem 49. lýðveldið. og annara sem þeir þekkja eitt-
Lóks birti eg þessa frétt orð- hvað til.
rétt upp úr “The Boston Globe” f>. J>. Þorsteinsson gerir alt vel
í gær, 15. nóvember: sem hann tekur að sér að gera.
The goverment of Iceland, Hann hefir gert sitt hið ítrasta
according to official sources in til að afla sér ábyggilegra upp-
London, has indicated to wash- iýsínga þegar um efasemd hefir
ington that it would be ready to verið að ræða; samt kunna hér
discuss the granting of Icelandic að vera villur.
bases to the United Nations Sec-| Fyrst ekki er hægt í svona út-
urity Council but not to any gáfu að leiðrétta villur í sömu
single nation. This was stated to bókinni og þær birtast, heldur í
be the reply to the United næsta bindi, þá þykir bezt á því
The air base the United States missagnir og prentvillur í öðru
is said to want is at Reykjanes, bindi ekki leiðréttar í þessari
about 30 miles from Reykjavík; bók, en fólk sem verður vart við
it was built by the American meinlegar skekkjur, er vinsam-
army during the war and is still ^ lega beðið að tilkyrina þær ein-
manned by American troops. j hverjum úr framkvæmdarstjórn
Svo mörg eru þau orð. Þetta útgáfunnar.
chewan sagði hann í fréttum að
þrír íslendingar hefðu látist ný-
lega. Þeir eru Ari Guðmunds-
son, Elfros; Jón Jóhannsson, El-
fros og Bjarni Þórðarson, Leslie.
Allir voru þeir aldraðir og verð-
ur þeirra minst nánar sjðar.