Heimskringla - 21.11.1945, Síða 5
WINNIPEG, 21. NÓV. 1945
5.S1ÐA
HEIMSKRINGLA
l
lenzks máls fari að þverra. Svo
ramt er farið að kveða að þessu,
að hugsandi menn hér á Strönd-
inni, eru farnir að tala um, að
stofna íslenzkt blað, sem gefi ís-
lenzkri tveggja hliða hugsun oln-
bogarúm. í>eir líta svo á að hún
eigi ekkert athvarf, ef hún ætli
að sýna menn og málefni í réttu
fjósi.
Það er ein af stærstu harm-
sögum þessa skammvinna lífs,
þegar hugsjón á hugsuðu máli,
fær ekki að fljúga. Það minnir
á vísuna hans Þ. G. um tamda
svaninn:
Og von er þér sé hrygð í hug,
°g horfinn næsti blóoiinn,
er mist þú hefir frelsi flug
°g fagurgjalla róminn.
En ekkert böl þig beygja má,
þú berð svo langt af öðrum,
þó svartri for þú sitjir á
°g sért með stýfðum fjöðrum.
J. S. Kaldbak
—2907—6th St.
New Westminster, B. C.
Aths.: Höfundur ofanskráðrar
greinar kann að þekkja vel Hkr.,
en það er áreiðanlegt, að hann
þekkir illa sjálfan sig.
Hann þekkir sig illa að því
Wti, að hann heldur sig einan
areiðanlegan dómara um að
Heimskringla sé svo þröngsýn,
á orðum hennar sé ekkert
mark takandi. Hér þykir “Hkr.”
heldur hánkast á fyrir höfundi
því hann gleymir að undanskilja
rúdóm sem hún birti um 'bók
hans og hann í bréfi til hennar
Smjattaði á af ánægju. En við-
víkjandi hinu, þröngsýni Hkr., í
stjórnmálum, þykir ritstjóra
hennar það næsta undarlegt, að
hvorki hann né neinn annar af
þessum sjálfsmurðu frelsisfröm-
uðum okkar, hafa ekki einu orði
minst á eitt hið mesta frelsis-
mál, á þjóðskipulegum grund-
velU, sem hægt er að hugsa sér,
°g Hkr. ein allra blaða hér um
sióðir hefir haldið fram, sem sé
óeinni löggjöf”, eða því að lög
hvers lands ættu öll að vera með
almennings atkvæði samþykt,
en ekki eftir leiðum þingræðis-
!ns í svonefndum lýðræðislönd-
um. Þessir menn hafa ekki enn
attað sig á því, að það er frelsið
°g ekkert annað sem mannkynið
verður að hafa opin augun fyrir
" og eiginlegt lýðræði er ekki
Um að tala í þjóðskipulegum
skilningi með öðru, en beinni
löggjöf. Það dettur engum í hug
að halda fram, að mistök geti
ekki með því stundum orðið á
hlutunum, en þau ættu ekki að
Verða önnur en þau, er menn þá
elga skilið. Og að þau verði
skjótar leiðrétt, en ýms lagaá-
hvæði nú eru, sem þröngvað er
UPP á þjóðir njeð því markmiði,
að vera fáum, en ekki fjöldanum
hagur, mætti eiga víst. En tagl-
hnýtingar flokka, sem framfara-
malin gera sér og sínum að tekju-
lindum, en gefa ekki túskilding
tyrir fjöldann, mega auðvitað
elcki til þessa hugsa. Því eru
alt of mikil gæði samfara fyrir
alntienning. Þeirra boðskapur
er> vertu komúnisti, liberali, C.
P. sinni, social credit-sinni,
^haldssinni og tilheyrðu ein-
hverri klíku eða samtökum, sem
fyrir sínum hag einum berjast,
en hag 0g réttindi heildarinnar
§efa ekki meira fyrir en orminn
1 m°ldinni, það er þeirra stefna.
ná völdum og drotna yfir
óðrum, án tillits til heilla fjöld-
ans, er markmiðið. Eg þekki
ekki eina einustu kunna stefnu,
som að fólki er nú haldið, sem
ekki hefir þennan yfirgangs og
ðfrelsisboðskap að flytja. “Eg
er sá drottinn, sem hag þinn get-
Ur bætt, armi almenningur, ef
þú vilt aðeins vera svo góður, að
§era mig að drotni þínum!” —
^etta er lögmálið og spámenn-
lrnir á pólitískum vettvangi
heimsins á þessum tímum. Og
þetta er “hin hliðin” hans Jónas-
ar frá Kaldbak og fleiri. Það er
°fríkis, ofbeldis og ófrelsisstefn-
an ,sem Hitler fylgdi og sem
hann lærði af Rússum, en ekki
1 Islendingum, eins og Jónas held-
ur fram. Getur hver skyniborinn
maður gert sér grein fyrir þessu.!
Um starf Hkr. s. 1. nærri sex-J
tíu ár farast Jónasi orð á þá leið,'
J að það hafi aldrei gert Islending-1
um hér neitt gott, vegna skoðana
þröngsýnis hennar og auðvitað^
margt fleira. Þetta fær svo á
hann, að hann sér enga lífsvon
hér fyrir viðhald íslenzks þjóð-
ernis aðra en þá, að hann og
aðrir hans nótar vestur á strönd
stofni nýtt íslenzkt blað. Hkr.
segir bara, að ef það blað hans
geri ekki lakar á næstu 60 árum
í að stuðla hér að viðhaldi og
kynningu Islendinga hver at'
öðrum en hún hefir gert á liðn-
um 60 árum, þá í guðsbænum
farið af stað. Verði blað það
ekki of háð neinum af valda-
bröltsklíkum heimsins, mun hún
ekki svo mikið sem gera athuga-
semd við slík áform. Hún er hálf
hissa á að Jónasi eða nokkrum
manni hér skuli detta annað eins
í hug og það, að Heimsrkinglu
væri ami að þessu. Hún finnur
vel til þess hve hún hefir oft
miklu minna áorkað hér í þjóð-
ernismálum, en hún vildi og
æskti. En að hún hafi reynt að
hlúa að því máli, hafa fáir aðrir
en Jónas frá Kaldbak til þessa
brígslað henni um. Ef svo er að
hún hefir í þjóðræknismálunum
ekki skilið eftir neitt spor hér
við tímans sjá, hefir starf henn-
ar æði mikið hishepnast. En
hún býst við, að Jónas eigi verk
fyrir hendi, að sannfæra Islend-
inga um það.
Þá víkur Jónas nokkrum orð-
um að trú unitara, en aldrei
þessu vant, get eg orðið honum
þar samferða, þar til að hann
kemur að því, að í hana vanti
innblástur. Hann þarf nú ekki
nauðsynlega að eiga með þessu
við innblástur biblíunnar eftir
mælisnúru kaþólskra eða lút-
rskra. En hann á þá líklega við
innblástur guðspekinga, því
hann virðist nú á trú þeirra
vera kominn. 1 langri grein um
“Dultrúarstefnur nútímans í
sambandi við trúna”, er séra
Guðm. heitinn Árnason reit í
Heimir, fyrir mörgum árum, far-
ast honum þannig orð um trú
guðspekinga:
-----“Þrátt fyrir það, þó fyr-
brigði þau, sem sannanir fyrir
andatrúnni, séu af vísindamönn-
um yfirleitt talin til tauga- og
geðveiklunar, fremur en til trú-
ar og heilbrigði andlegs lífs, þá
hefir samt þessi sérstaka dultrú-
artegund marga áhangendur. —
Hún hefir lifað gegnum fjölda
margar uppljóstranir og mun
lengi verða við líði, vegna þess
að hún er grundvölluð á vilja að
trúa slíkum fyrirbrigðum. Af-
leiðing af því er sú, að þeir sem
sjá blekkingarnar láta oft ginn-
ast af öðrum tegundum dultrú-
ar. Þannig eru margir guðspek-
ingar (theosophists) fyrverandi
andatrúarmenn; og eftir að
enska sálarrannsóknarfélagið
hafði sýnt fram á, að frú Blavat-
sky var einn hinn leiknasti svik-
ari, sem sögur fara af, sneru sum-
ir af þeim, sem eru dultrúar-
hneigðir, sér að öðrum stefnum,
sem undirniðri voru alveg það
sama og hún hafði haldið fram.
Enginn getur haft neitt á móti
guðspekinni, sem kenningu um
allsherjar bræðralag, en það er
sorglegt að sjá almúgann, sem
fólk hefir fyrir henni sem dul-
rænni heimspeki. Guðspekin
hefir náð allmikilli útbreiðslu í
ameríku og víðar á síðustu ára-
tugum. 1 “Century Path”, sem
er sent út af kvenfélagi fyrir út-
breiðslu guðspekis á Point Loma
í Californíu, er útdráttur úr fyr
irlestri, sem var haldinn af guð
spekis fyrirlesara fyrir áheyr-
endahóp, sém fylti Isis-leikhúsið
í San Diego. Fyrirlesturinn var
um glæpamálsrannsókn í New
York. Og í þessari fregn, sem
er gefin út af félaginu, er gefið
í skyn, að hinn nafnkendi lög
maður, sem tólf eða fimtán
stundum síðar hélt ræðu, sem
manns líf var undir komið, hafi
fylgt framsetningu dult.rúar-
mannsins vestur í Californíu í
öllum aðalatriðum og nákvæm-
I lega. En til þess hlaut hann að
| breyta afstöðu sinni algerlega og
J skifta skoðunum í málinu, svo
! fullkomlega var hugur hans á
j valdi þessa dultrúar-fyrirlesara,
'sem var í þrjú þúsund mílna
fjarlægð.
Tuttugasta öldin stendur nú
yfir; fólk kann að lesa, það er
ókeypis skóli í hverri sveit og
vísindin taka stórkostlegum
framförum; og þó getur annað
eins og þetta átt sér stað og haft
fylgjendur meðal fólks, sem er
vel efnum búið og í miklum met-
um. Maður nokkur sem heim-
sótti eina af stórborgum vorum,
svaraði, þegar hann var spurð-
ur, hvað honum þætti eftirtekta-
verðast, að eitt af því sem hvað
helzt hefði vakið eftirtekt sína,
væri sá fjöldi af stjörnuspá-
mönnum, lófalesurum og fjar
sýnismönnum, sem auglýstu sig.
Að líkindum hafa allir þessir
sálarfræðisskrumarar aðsókn, og
þeir eru vottur um að það er til
fjöldi fólks, sem þráir heilbrigði,
velmegun metorð, ást og ham-
ingju, en sem ekki hefir dáð og
dugnað til að ná þessum lífsgæð-
um á réttan hátt, og kannast við
dáðleysi sitt með því að leita
hjálpa hjá dulkendum öflum. —
Þannig hefir það jafnan verið;
jafnvel í gömlu sögunni í ibiblí-
unni, leitar Sál fyrst hjálpar
galdrakvenna og anda þegar
hans eigin máttur er farinn að
bila.”
Þetta nægir í svip að segja um
dultrúna, sem unitara trúna
skortir og sem Jónasi frá Kald-
bak þykir svo áfátt þessvegna.
Enn lætur Jónas í ljós fjálg-
skap út af því, að Hkr. skuli láta
sér detta í hug, að vera á móti
því, að Island segði Þjóðverjum
og Jöpum, að boði Rússa stríð á
hendur og riðu svo til San Fran-
cisco-fundarins. Það er ljótt að
Hkr. skyldi gera athugasemd við
þessa kúgunartilraun! En hún
gerði hana nú samt og bygði mál
sitt á því, að með þessum kaup-
skap væri Island að afsala sér
þeim skoðunum, sem það ætti til-
veru sína og þjóðfrelsi inn á við
og út á við alt að þakka. Þjóðin
kemur að óbygðu landi, býr þar
öld eftir öld, vinnur, og mótast
sjálf af öllum landsháttum. Hún
á því sögulegan rétt til frelsis
síns; hún á einnig náttúruréttinn
til þess vegna þess, að hún ein
allra þjóða er samtvinnuð nátt-
úru skilyrðum þess. Hún ein
hefir bygt landið og á í öllum
skilningi rétt til að ráða því og
sér sjálf. Það eiga fáar þjóðir
eins alhliða kröfur til frelsis síns
og íslenzk þjóð. Þetta var inni-
hald greinar sem í Hkr. birtist,
er krafan um að reka Islendinga
út í stríð kom fram, þjóð sem á
undan öllum öðrum þjóðum varð
til, að leggja niður vopn og ráða
á viturlegri hátt fram úr ágrein-
ingsefnum manna. Grein þessi
var birt í einu dagblaði að minsta
kosti heima á Islandi, Alþýðu-
blaðinu. Um málið vitum við nú
hvernig fór. Island lét ekki kúga
sig til að láta af frelsis- og mann-
réttindaskoðunum sínum. Jónas
frá Kaldbak má víst lengi vera
hissa á því, að Islendingar skyldi
ekki fara að vinna að friðarmál-
um með því að segja tveimur af
voldugustu þjóðum heimsins
stríð á hendur, í stað þess að
vera að fást um afvopnunarhug-
sjónina, hina sjálfsögðustu leið
til tryggingar friði. Þó Island
sé þar öllum heimi fyrirmynd,
var sú hugsjón einskis verð hjá
hnefaréttinum. Ef allar þjóðir
heimsins hefðu átt í eins ríkum
mæli afvopnunarhugsjónina og
ísland, væru stríð fyrir löngu úr
sögunni.
Um þetta alt ssgir Jónas frá
Kaldbak: “Njáll varð að láta
segja sér þrisvar sinnum óvænt
tíðindi, áður en hann trúði. En
eg var það meir undrandi (því
ekki vitrari en Njáll?) þegar eg
las áníðslu Heimskringlu á at-
huganir mínar um að íslending-
ar skrifuðu ekki undir hjá stór-
þjóðunum, að eg varð að lesa
orð hennar þrisvar sinnum
þrisvar og trúi þó varla ennþá,
svo illgrinislega er góð og rétt-
mæt hugmynd undin úr liðum og
hártoguð, en forðast að mótmæla
henni með menningarlegum rök-
um.”
Með allri virðingu fyrir menn-
ingarlegum rökblómum Jónasar
frá Kaldbak, verður Hkr. að
segja honum eins og henni finst
satt vera, að þau eru blátt áfram
rýtingur uppi í erminni sem læð-
ast á með að hugsjónum íslenzkr-
ar þjóðar, þjóðar sem djarflegar
hefir öðrum staðið með frelsis og
friðarhugsjóninni, og fá hana til
að láta af slíkum keipum, en í
þess stað æða út í herdansinn,
eins og benni er skipað. Ef slíkt
hefði ekki verið að svíkja friðar-
hugsjón Islendinga, veit eg ekki
hvað annað á að kalla það.
Um þetta mál var auðvitað
mikið rætt heima á sínum tíma.
Minnumst vér þar sérstaklega
greinar, er Jónas alþm. Jónsson
reit í rit samvinnumanna, sem
hann er ritstjóri að. Var ætlun-
in fyrst að birta ummæli úr
grein þessari með þessari athuga-
semd, en eftisr lestur hennar
tímdum vér ekki að skilja neitt
eftir af henni og birtum hana í
þess stað í heilu lagi. En orð
hans af fundi samvinnumanna
um að stríðsyfirlýsing væri
hlægileg, drengskaparlaus og
stórhættuleg, má líklegast eins
ríflegt tillag til íslenzkrar menn-
ingar heita, eins og það sem Jón-
as Stefánsson frá Kaldbak lagði
til og sem Heimskringla gerðist
svo óskammfeilin, að fetta fing-
ur út í. Að öðru leyti skal til
nefndrar greinar vísað eftir J. J.
“Samvinna þjóðanna” í þessu
blaði.
Heimskfingla er hissa á fljót-
færni Jónasar frá Kaldbak, er
hann ræðir um stefnur og
strauma í heimsmálunum. Og
þó er hann í öllu sem hann skrif-
ar að remlbast við, að gera sjálf-
an sig að einhverju merkikerti,
sem honum finst allir ættu að
hlýða á. Hann segist þekkja
Heimskringlu, en það skyldi
ekki vera svo, að Heimskringla
þekti hann einnig. Eitt mun
liggja flestum í augum uppi og
það eru skapbrestir hans. Hann
býr yfir ótakmörkuðu hatri og
heift til eins eða allra, en lang-l
mest til Heimskringlu, sem held-
ur ihefir þó viljað yfir brestina
: breiða, en hitt. En þegar hann
byrjaði að kveða stóradóm upp
yfir henni, og sem hún birti
fyrst, sem ekkert væri, en fyrir
það líklegast fór að verða svo
þrálátt, að óhróðursáróðri var
svipaðast, byrjaði hún að minna
hann á það. En auðvitað mink-
aði ekki hinn sjúki áhugi hans
fyrir ýmsu dularfullu, svo sem
afbrigðilegum skoðunum í trú
og póltík, því ekkert af þessu
bætti skapið. Ef Jónas frá Kald-
bak heldur að þetta sé fráleit
skoðun á honum, vill Hkr. taka
það fram, að hún er velmeint og
það er einmitt fyrir hana, að
eg get fyrirgefið Jónasi fram-
hleypni hans og heift, ósannindi
og brígzl í garð Heimskringlu.
(Ritstj. Hkr.)
Lúterska kirkjan í Selkirk
Sunnudaginn 25. nóv.: Sunnu-
dagaskóla kl. 11 f. h. íslenzk
messa kl. e. h. Allir boðnir vel-
komnir. S. Ólafsson
* * *
Messur í Nýja Islandi
25. nóv. — Hnausa, messa kl.
2 e. h. Riverton, íslenzk messa
kl. 8 e. h.
2. des. — Riverton, minningar-
athöfn (Gnr. Pétur H. Hallgríms-
son). B. A. Bjarnason
1T * #
Messur í Langruth 25. nóv.
íslenzk messa kl. 2 e. h. Ensk
messa kl. 7.30 e. h.
Séra Skúli Sigurgeirsson
* * *
1 grein um tímatal sem Sigfús
Benediktsson reit nýlega, slædd-
ist inn sú villa, að þar stendur
Greiðið atkvæði með
CCF
í bæjarkosningunum
23. nóvember
í bæjarráðið:
VICTOR B. ANDERSON
HOWARD V. McKELVEY
Greiðið 1 og 2 í þeirri
röð sem yður þóknast.
I skólaráðið:
HARRY A. CHAPPELL
PHILIP M. PETURSSON
Greiðið 1 og 2 í þeirri
röð sem yður þóknast.
Fyrir framtaksemi og fram-
sækni greiðið atkvæði með
C C F
eitt tungl á ári, en átti auðvitað
að vera á mánuði. Þó villan sé
auðsæ öllum, þykir rétt að leið-
rétta hana.
★ ★ *
Þakkarorð
Öllum þeim er veittu okkur
aðstoð í tilefni af hinni svip-
legu burtför sonar okkar og bróð-
ur Normans Danielssonar; öllum
þeim er glöddu okkur með
iblómagjöfum við útförina og
heiðruðu minningu hans með
nærvist sinni, vottum við okkar
hjartanlegustu þakkir.
Guðjón Danielsson
Guðlaug Danielsson
og systkini
Winnipeg þarf nýja undirbúnings-skóla
HVERSVEGNA? — Sökum þess, að barnsfœáingum hefir fjölgað
siðan 1939. ÞAÐ ERU 6,000 FLEIRI BÖRN 1 WINNIPEG
YNGRI EN SEX ARA. EN ÞAU VORU FYRIR SEX ARUM
SIÐAN.
Þetta meinar fleiri umsóknir i undirbúningsskólana á
hverju ári og INNAN SEX ARA VERÐUR AÐSÖKNIN 6,000
FLEIRI EN HON ER NÚ.
HVAR? — I RIVER HEIGHTS, SOUTH FORT ROUGE, WEST END
OF CENTRE WINNIPEG, NORTH WEST WINNIPEG OG
EAST ELMWOOD. í þessum pörtum borgarinnar, sem
liggja i kringum Winnipeg, hafa nálega 3,000 heimili
verið bygð siðan siðasti skólinn var bygður. Skólar sem
liggja að þessum pörtum eru allir uppfyltir og i sumum
þeirra eru fleiri en œttu að vera. Nema bœtt sé við skólum
verða börn, sem heima eiga á þessum slóðum að vera utan
skólagöngu.
Winnipeg verður að taka ákveðna stefnu í frœðslumálum
barna sinna. Skólaráðsmenn þinir eru SAMMALA um. að
þörf er þessara skóla. að beiðnin œtti að samþykkjast.
GREIÐIÐ ATKVÆÐI
MEÐ SKóLABEIÐNINNI
næsta föstudag
23. nóvember
For the by-law X
Against the by-law
Á Heiðarbrún
Innan fárra daga kemur á bókamarkaðinn ný ljóðabók.
Höfundurinn er hið velþekta skáld, Sveinn E. Björnsson
læknir frá Árborg, Man. Bókin verður um 230 blaðsíður,
prentuð á ágætan pappír, og í góðri kápu. — Verðið er
$2.50. — Bókin verður til sölu hjá Viking Press Limited,
853 Sargent Ave., Winnipeg, og Bókabúð Davíðs Björns-
sonar, 702 Sargent Ave., Winnipeg. Einnig hjá útsölu-
mönnum víðsvegar um Canada og Bandaríkin.
ENDURKJóSIÐ
JACK ST. JOHN
í annað sinn fyrir bæjarfulltrúa í Ward 2
TILGANGUR FYRIR ENDURKOSNINGU:
1. Minnismerki veraldar stríðsins
2. Klúbbar fyrir yngri kynslóðina
3. Aukin sjúkrahúss viðtaka
4. Heimili fyrir gamalmenni og lasburða
5. Almennar borgarlegar umbætur
ÓPÓLITÍSKUR MAÐUR SEM FULLTRÚI ALLRA STÉTTA
MERKIÐ KJÖRSEÐIL YÐAR: ST. JOHN, JACK 1
Ste. 4—652 Home St. — DruggisL
ENDORSED BY THE CIVIC ELECTION COMMITTEE