Heimskringla - 28.11.1945, Síða 1

I—
We recommend lor
your approval our
"BUTTER-NUT
LOAF
//
CANADA BREAD CO. LTD.
Wmnipeg Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgr.
LX. ÁRGANGUR
We recommend íor
your approval our
//
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 28. NÓV. 1945
fréttayfirlit og umsagnir
Nefndir King-stjór narinnar
L'yrir nokkru hélt einhver ná-
Ungi því fram, að nefndir King-
stjórnarinnar mundu kosta þjóð-
ina nokkur hundruð miljón doll-
ara, áður lyki.
Mr. Ilsley kvað þetta helberar
öfgar.
Blaðið Edmonton Bulletin hef-
lr rannsakað þetta og segir um
það:
“The Wartime Prices and
Trade Board (verðlags-eftirlits-
nefndin) eyddi frá 3. sept. 1939
til 30. sept. 1945—$349,286,451”.
i*rjú hundruð og fimtíu miljón
dölum eytt af aðeins einni nefnd!
i*að væri hægt að reisa nokkur
hús fyrir þessa fjárhæð!
Það hafa engar tölur enn verið
gerðar kunnar um hvað National
Selective Service nefndin hefir
kostað almenning. Sú nefnd var
sögð skipuð sérfræðingum í bæði
vísinda- og óvísindalegum grsin-
nni, eins og menn muna. Ef-
iaust hefir ekki fjáreyðsla henn-
ar gert sér það til skammar, að
vera lægri en nefndarinnar, sem
á hefir verið minst. Og svo all-
ar hinar nefndirnar. Það munu
angar öfgar, að nefndir þessar
kosti landið fulla biljón dala.
Er þetta satt?
Spurning: — Viltu gera svo
vel og svara því í blaðinu, hvort
að það sé satt, sem eg hefi heyrt
um það, að eyðileggja eigi mikið
af vörum, sem framleiddar voru
í þágu hernaðarins, til þess að
sporna við atvinnuleysi?
Svar: — Mr. G. H. Lash, að-
stoðarmaður forseta War Assets
Corporation (félags sem lítur eft-
ir birgðum hersins), gerði fyrir
löngu grein fyrir þessu máli í
blöðum landsins, sem hér segir:
“Nú að stríði loknu, fer ekki
hjá því, að við höfum miklar
birgðir á hendi, sem erfitt verð-
ur að ráða fram úr hvað gera
skuli við, þegar friðarstarfið
verður hafið. Til þess að það
komi ekki í bága við það, er
hætt við að eyðileggja verði vör-
Una.
Við skulum til dæmis gera
ráð fyrir, að margar þúsundir af
sokkum og'peysum verði þá á
naeðal herbirgðanna. Á sama
fíma og félög, sem þessa fram-
leiðslu reka, eru að reyna að
gefa hermönnum vinnu, kæmu
þessar birgðir vorar sér illa á
nrarkaðinum. Það mundi stöðva
þennan iðnað og fjöldi manna
fapa atvinijiu við það.
Þar sem þannig stendur á,
væri viturlegra, að rekja þessar
vörur upp og láta félögin- gera
þær að nýju. Það væri skyn-
semlegra heldur en að sslja
birgðirnar og þurfa að veita at-
vinnulausum framfærslueyrir
(dole), sem vinnu töpuðu við
það.”
Það fnun margur af ofan-
skráðu geta sér þess til, að það
Verði að eyðileggja talsvert af
vörubirgðum, til þess að bæta
nieð því að einhverju úr at-
vinnuleysinu hér.
Eer Ilsley með skáldskap?
Út af yfirlýsingu Mr. Ilsley á
sambandsþinginu nýlega, um að
ráðuneytið í Ottawa gæti gert
hvað sem því sýndist fyrir þing-
lnu, hafa spunnist miklar um-
ræður í blöðum þessa lands. Yfir-
iýsingin reis út af því, að þing-
naenn vildu vita eitthvað um
þann sæg laga, sem King-stjórn-
in hefir samið, án þess, að spyrja
þing nokkuð um það. Ráðuneyt-
ið í Ottawa má heita frægt orðið
forseti og Wallace telja félögin
geta hækkað kaup verkalýðs síns
um 20 til 25%, án þess að vöru-
verð sé hækkað, vegna skatt-
lækkunar stjórnarinnar. En Gen-
eral Motors segja það ekki hægt.
fyrir hvað mikið af lögum það! Þessa stundina er þarna við hinu
hefir sjálft samið. Stríðið hefir j versta búist^.
oft rekið á eftir með þetta. En| .
hví að halda því nú leyndu fyrir Samvinnufelög sköttuð
þingi? Þingmenn eru ekki ein-
ungis á þing sendir til að greiða
atkvæði með fjárlögum stjórn-
arinnar.
Þegar farið var að kvarta und-
an þessu, varði Mr
með stjórnarskránni. En blaðið
“Saturday Night” heldur fram
að á ráðuneyti, stjórnartilhög-
um, leyndarráð eða forsætisráð-
herra sé ekki minst í stjórnar-
skránni. Frá grundvallarlögun-
Konunglega nefndin undir
stjórn Mr. McDougall dómara
sem verið hefir að rannsaka
hvort skatta skuli samvinnufélög
í Canada, hefir lagt álit sitt fyrir
Ilsley sig! þingið í Ottawa. Er skýrslan
1 35,000 orð.
Yfirleitt er haldið fram að
samvinnufélög skuli skatta o£
núverandi tekjuskattslögum
breytt samkvæmt því.
Þetta áhrærir allar tegundir
bach, A. Zaharaschuk. (Fyrir! Þau hjón eignuðust þrjár dæt-
voru: O. Orlikow, P. Taraska). ur, er heita Ingibjörg, Jóhanna
og Lára. Þær Ingibjörg og Lára
Kosningar voru heldur daufar eru giftar hériendum mönnum
og ^kenna því margir um, að! Qg hha f prinCe Rupert, og þar
ekki var kosið um borgarstjóra, einnig er móður þsirra ennþá
í ár. Kjósendur hölluðust mjög Jóhanna er ógift og á heima {
að endurkosningu þektra og yancouver. Þrjú systkini Thor-
reyndra manna.
Fjörutíu af hundraði greiddu
atkvæði. Lýsir það litlum áhuga.
8 pientaraverkföll
í Bandaríkjunum
fjórum
Prentarar 8 blaða í
borgum í Bandaríkjunum hafa
gert verkfall.
BUTTER-NUT
LOAF"
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeg Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgr.
NÚMER 9.
urt bú eftir 15 ára búskap. Var
Kristján bóndi atorkumaður
hinn mesti, eins og hann átti kyn
til. Hann var frá Elliða í Stað-
arsveit. — Eftir að Steinunn í
Hraunhöfn hafði mist mann
sinn, varð hún fyrir hverju stór-
tjóni af öðru, flutti af jörðinni
eftir 1 ár og brá búi nokkru síð-
ar fyrir fult og alt. Hún hafði frá
um hafi ráðuneytið því ekki vald samvjnnufélaga, vátryggingar
sitt, alt sem um það sé sagt, su , féi5g og hvaða viðskifti, sem þau
skáldskapur og þar á meðal það hafa meg hondum>
sem llsley segi um að ráSuneyt-. Mr B N ^ fri Regina,
ínu se falið vald sitt af drotnmg-) - ,
_ . , ' , sem var einn nefndarmanna,
unni. Þetta getur hafa stuðst *
•* •xtv. * , % i v 1CG, „„ lagði í serstakri skyrslu til, að
við eitthvað a Englandi 1667, en .
U * *• U * iwr, ’ viss fjarhæð varasjoðs kaupfe-
það gerði það ekki 1767 og var J . , , • , .. •
, , ,, , . ... , , I laga væn undanþegin skatti;
alger skaldskapur um log lands-. ° , .._ f,,?. . ,
• K-r , r. hann kvað oðrum felogum jafnr
ins 1867, er stjornarskram var , ,, ,
þarft, að fa slika skattundan-
samin. f,
, | þagu.
Ráðuneytisstofnun virðist því _ _ . , ,. , , ,
. , f... Það stendur yiir arsfundur
sprottm af þorf emm, er vel atti! . , ,, ,„ , ,,
r samvmnufelaga í Canada í þess-
við tímana, að því er tilhögun á
stjórnarrekstri áhrærði og styðst
við það, en lagastaf ekki.
En jafnvel þó ráðuneytið væri
þannig sprottið upp af náttúr-
legum ástæðum, skerðir það ekki
vald þess. Stjórnarskrár allar
breytast á þann hátt, að það serr,
einu sinni var mikilvægt ákvæði
í þeim, hefir að mestu horfið fyr-
ir breytingar tímanna. Að verja
sig með gömlum ákvæðum sem
þar standa, er því ávalt viðsjár-
vert.
I stjórnarskrá Bandaríkjanna,.
segir að fólkið kjósi sinn bezta
mann fyrir forseta. En svo
spretta upp margir flokkar og
það eru þeir sem hafa meira að
segia um hver forseti verði en
fólkið.
En Ilsley hefir það til síns
mals, að ráðuneytið er valdmik-
ið. Bracken og aðrir þingmenn,
sem mintu hann á, að þingið
væri alráðandi í Canada, höfðu
að vísu rétt fyrir sér í því, en
eins og á stendur, starfar þingið
ekki nema stuttan tíma árs, en
ráðuneytið, sem framkvæmdir
stjórnarathafna hefir með hönd-
um, verður þessvegna oft að
taka á sig þá ábyrgð, að semja
lög milli þinga.
En að lofa ekki þingmönnum
að vita neitt um þau lög, er þó
ófyrirgefanlegt, sé ekki um
leyndardóm að ræða, sem ekki
má fréttast. En jafnvel þó um
svo alvarlegt leyndarmál sé að
ræða, væri sjálfsagðara, að ráðu-
neytið fengi vald frá þinginu til
að halda því leyndu, helzt áður
en til framkvæmda kemur.
Ef Ilsley heldur að þingið sé
ekki alráðandi, er hann að tapa
skilningi á nútíðar stjórnar-
rekstri í landi, sem á lýðræði
trúir eins og Canada. ,
Bílaverkföllin
Verkfall gerðu s. 1. viku um
200,000 í verksmiðjum General
Motors-verksmiðjufélagsins í
Bandaríkjunum. Um kauphækk-
un er beðið, sem nemur 30%. Er
búist við áð verkfall þetta hafi
áhrif á starfsrekstur félagsins út
um alt land, eða á tvær miljón
manna. General Motors neita að
hækka kaup, nema þeir fái hækk
að framleiðslu sína, en það bann-
ar Bandaríkjastjórnin. Truman
leifs eru enp á lífi: Jóhann, bóndi
nálægt Hallson í Norður Dakota;
Ingibjörg Bjarnason, ekkja, nú því hún var 4 ára alist upp hjá
til heimilis í Winnipeg og Guð- föðursystur sinni Steinunni Jóns
rún, ekkja séra Jóhanns P. Sól-jdóttur og manni hennar Guð-
mundson, sem einnig á heima í mundi Guðmundssyni að Búðum,
Winnipeg. j var því uppeldissystir Sveins
Við sem þektum Thorleif hér Guðmundssonar kaupmanns þar.
áður en þau hjón fluttu vestur Þegar hér var komið sögu var
Þrjú blaðanna eru í Seattle; að strönd þökkum honum fyrir Sveinn fluttur frá Búðum, tek-
hafa þau nú ekki komið út í samvinnuna, meðan leiðir lágu inn við verzlunarstjórp á Borð-
viku. Um 250 prentarar (com- saman, og trygðina við þau mál eyri. Og þess vegna flutti Stein-
positors) lögðu þar niður vinnu. sem við sameiginlega unnum. unn þangað.
Þeir kröfðust kauphækkunar er Okkar íslenzku og frjálstrúar fé- Er Thor Jensen hafði lokið
nam $2.95 á dag. Blöðin buðu lagsmál hefðu verið fátækari verklegu verzlunarnámi við
þeim hækkun er naiTi $1.65. Nú- hefði hann ekki lifað og starfað Brydesverlzunina á Borðeyri og
verandi kaup þeirra er $10.35 á hér. Dagsverkinu er lokið og framlengt íslandsveru sína að
dag.
nú bægir þér ekki
1 hinum borgunum, sem eru straumur frá strönd.
St. Petersburg, Fla., Reading,
Pa. og Portsmouth O., er lengra
lengur
H. P.
síðan verkföllin byrjuðu. Er
krafan um kauphækkun þar frá
$1.40 til $1.62 á dag. Blöð
þeirra borga koma nú út á sama
hátt og Winnipeg-blöðin. í Se-
attle hefir ekki frézt um að slík
blöð komi út.
:i
FRÚ MARGRÉT ÞOR-
BJÖRG JENSEN
Minningarorð —
ari viku í Vðinnipeg. Hófst hann
á mánudag og var afskrift af
skýrslunni komin í hendur fund-
i armanna. Enn er ekki byrjað að
ræða hana, en þegar þar að
kemur, er búist við fjörugum
fundi.
Talningu atkvæða
í Winnipeg lokið
Tveir Islendingar kosnir
í bæjarkosningunum, sem fóru
fram 23. nóv., náðu tveir Islend-
ingar kosningu, V. B. Anderson
í bæjarráð, en séra Philip M
Pétursson í skólaráð. Mr. Paul
Bardal, sem við fyrstu talningu
náði í jafnmörg atkvæði að heita
mátti og James Black, hlaut
færri atkvæði en hann við aðra
talningu. Annar Islendingur er
í skólaráð sótti, Roy Shefley,
náði heldur ekki kosningu. 1
hverri deild fyrir sig, fóru kosn-
ingarnar þannig:
I bæjarráð:
Fyrstu kjördeild
Þar náðu kosningu C. E. Gra-
ham (við fyrstu talningu og sótti
þó í fyrsta sinni); Hilda Hesson
og C. E. Simonite, bæði endur-
kosin. (í þessari deild voru fyr-
ir J. C. Glassco, J. G. Harvey, H.
C. Morrison).
í annari kjördeild:
V. B. Anderson, Jack St. John
og James Black, allir endur-
kosnir (fyrir voru í þessari deild
E. Hallonquist, James Simpkin,
H. B. Scott).
í þriðju kjördeild:
M. J. Forkin, J. Blumberg, J.
Stepnuk, allir endurkosnir (fyrir
eru í þessari deild E. A. Brotman,
J. Penner, Wm. Scraba).
I skólaráð:
I. deild:
Kosnir: A. H. Fisher; Mrs. D
A. P. McKay; W. S. McEwen
(Fyrir voru: G. P. McLeod, C
Haig).
2. deild:
Kosnir: Adam Beck, séra Phil-
ip M. Pétursson, H. A. Chapell.
(Fyrir voru: A. N. Robertson, P.
C. Jessiman).
3. deild:
Kosnir: J. Zuken, M. Aver-
náminu loknu um eitt ár, fór
hann utan. Hugðist hann að leita
sér frekara verzlunarnáms. Hann
var þá févana með öllu. Hann
varð að hætta við mentaáform
sín, sakir féleysis, en bauðst þá
atvinna hér á landi og kom aftur
að heita má um hæl. Þá var
Frú Margrét Þorbjörg Jensen, ^^kjörg með móður sinni á
kona Thor Jensen, verður jarð- Akranesi. Og tveim árum seinna
sungin frá Dómkirkjunni í dag. ■ kafði Thor Jensen, þá 22 ára,
, Hún andaðist að heimili þeirra fen§ið forstöðu verzlunarinnar í
THORLEIFUR JÓNASSON hjóna, Lágaifelli, sunnludaginn Borgarnesi, er norskur kaupmað-
14. okt. eftir nokkurra mánaða ur’. Lange, stofnaði. Þar settust
Hafði hún fótavist Þau að nýgift Þorbjörg og maður
hennar sumarið 1886. Var heim-
vanheilsu.
Ef lýsa ætti Thorleifi Jónas
syni í fáum orðum, væri það fram til hins síðasta.
naumast hægt betur en með
þessu erindi úr kvæði Stephans
G. Stephanssonar um Ólaf Guð-
mundsson:
“Þó sjálfum þér bægði oft
straumur frá strönd,
sízt stóð á að hjartað þitt gegndi,
að rétta þeim bróðurþels bjarg-
andi hönd,
sem barst á, og lífshætta þrengdi.
Að styðja þau framfara og fé-
lagsbönd
sem fámennið íslenzka tengdi.”
Frú Þorbjörg Jensen var fædd
að Hraunhöfn á Snæfellsnesi 6.
sept. 1867. Hún var því 78 ára
ili þeirra þá hið eina í Nesinu.
Hin unga húsmóðir í Borgar-
nesi hafði verið þar skamma
Thorleifur Jónasson var fædd
ur í Skagafjarðarsýslu árið 1869. aðartraust, er veitti þeim styrk í
Foreldrar hans voru Jónas Jó- öllum erfiðleikum lífsins. Feg-
hannesson og Ingibjörg Jóhann- urri og farsælli sambúð en þeirra
esdóttir. Fluttist hann með er ekki hægt að hugsa sér.
er hún andaðist. Hún var tólf ] stund er það kom greinilega í
ára, er fundum þeirra bar sam-j ljós, að hún hafði til að bera frá-
an, Thor Jensen og hennar, norð- bæran dugnað, fyrirhyggju og
ur á Borðeyri. 1 66 ár áttu þau reglusemi, samfara óvenjulegri
samleið í lífinu, bundust heit- j ljúfmensku við heimilisfólk sem
orði þegar hún var 15 ára og1 gesti. Nú mætti ætla að hún,
hann 19. En 7 mánuði vantaði! svo ung að árum, hefði átt fult í
til þess, að þau gætu haldið 60 fangi með að sinna þeim heimil-
ára hjúskaparafmæli sitt. 1 löngu isstörfum, er hvíldu fyrst og
samlífi þeirra var ástríki, sem fremst á hennar herðum. En frá
aldrei fölnaði, gagnkvæmt trún- öndverðu fylgdist hún með öll-
þeim og þremur systkinum sín-
um til Canada árið 1883.
um þáttum í starfi eiginmanns-
ins, bæði í verzlunarstjórn hans
og búskap. En búskapur hans á
tveimur jörðum óx svo hröðum
skrefum, að hann varð á fám ár-
um fjárríkasti bóndi á landinu
er framtalsskýrslur
Það er hlutskifti margra
kvenna, og þeim að skapi, að
Faðir hans nam land skamt takmarka starf sitt og hug sinn að því
fyrir sunnan Gimli er hann allan við líf og starf eiginmanna hermdu.
nefndi Grænumörk, bjuggu for- sinna. Frú Þorbjörg Jensen var Eftir 8 ár fóru þau frá Borg-
eldrar hans þar fjölda mörg ár, éin þeirra. Þeir, sem hafa ekki arnesi, elskuð og virt af héraðs-
mjög myndarlegu búi. Þar ólst tækifæri til að svipast um innan búum, er höfðu notið gestrisni
Thorleifur upp við hin vana- þeimilisvébanda þessara kvenna,
legu landnámsbama kjör. Vinna eiga erfitt með að gera sér grein
seint og snemma og mjög lítið af fyrir, hvert er starfssvið þeirra
neinu öðru. Barnaskólar voru í lífinu, umfram hina daglegu
ekki þar í bygðinni, enda þó umsjón með heimilum og skyldu-
svo hefði verið, var of mikið ann- liði.
ríki til að nota þá, og var því) Eg hefi orðið fyrir því láni að
lítið um skólanám. Þó mátti fá alveg sérstakt tækifæri til
með sanni segja að Thorleifur þess að kynnast Thor Jensen og
væri allvel mentaður. Hann konu hans á síðustu árum. Þeim
talaði lýtalaust bæði íslenzku og mun meiri, sem kynni mín hafa
ensku. Hann las mikið og hafði orðið af æfi þeirra og skapgerð
góð not af því sem hann las. — allri, þeim mun meiri hefir þátt-
Hann hafði skarpan skilning og ur frú Þoibjargar orðið, í mínum
róttæka rökfærslu. Hann var augum, í öllum athöfnum og fyr-
skrafhreifinn og félagslyndur og irtækjum Thor Jensen, alt frá
naut sín vel í gleðskap. Hann því hann reisti hér bú, fyrir ná-
tók töluverðan þátt í sveitamál- lega 60 árum.
um Gimli sveitar og safnaðar-j ®
málum unitara á Gimli og síðar Löng röð atburða og tilviljana
í Winnipeg. varð þess valdandi, að hin unga
1 nóvember 1912 giftist hann bóndadóttir frá Hraunhöfn flutt-
Sigríði Ólafson, var hann þá fyr- ist til Borgeyrar með móður
ir nokkru fluttur frá Gimli til sinni þau ár, sem Thor Jensen
Winnipeg og hér í Winnipeg var þar verzlunarmaður.
bjuggu þau þar til þau fluttu
vestur að strönd árið 1916.
Þegar frú Þorbjörg var
tveggja ára, misti hún föður
Var heimili þeirra fyrst nokk-; sinn, Kristján Sigurðsson bónda
ur ár á Smith Island en þaðan1 í Hraunhöfn. Hann druknaði í
fluttu þau til Prince Rupert, og Búðaós vorið 1870 frá sex börn-
þar andaðist hann 9. október í um, öllum í ómegð. Ekkjan
haust. | Steinunn Jónsdóttir átti þá snot-
þeirra, velvildar og vináttu. Stóð
hagur þeirra þá með blóma.
•
Síðan steðja erfiðleikar að.
Thor Jensen stofnaði verzlun á
Akranesi. Hann á þar í vök að
verjast. Hann þarf að vera á
ferðalögum fjarri heimili sínu
mánuðum saman bæði sumar og
vetur. Húsmóðirin verður því
oft að taka ákvarðanir um verzl-
unarrkesturinn og önnur veiga-
mikil atriði. Henni fer alt jafn
vel úr hendi. Örugg og hagsýn í
hvívetna. Eftir 5 ára þrotlausa
baráttu við hin erfiðustu verzl-
unarskilyrði, reksturs fjárskort
erfiðar samgöngur og mér er ó-
hætt að segja óbilgjarna um-
boðsmenn, kemst hinn stórhuga
og harðduglegi maður hennar í
f járþröng. Hann á erfitt með að
sætta sig við, að barátta hans var
unnin fyrir gíg. En konan hans
lætur sér lítt bregða, þó að svo
sýnist í bili, sem öll sund séu
lokuð. Hún treystir því, að alt
muni lagast, aftur muni birta til.
Traust hennar á hæfileikum og
dugnaði manns hennar gat aldrei
bilað augnablik. Hún telur mann
Framh. á 4. bls.