Heimskringla - 28.11.1945, Blaðsíða 2

2. SIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 28. NÓV. 1945
SAMVINNA EÐA
KOMMÚNISMI
Eftir Jónas Jónsson
(Eftirfarandi grein hefir verið
send Hkr. af merkum bónda
vestan úr landi og mælst til að
hún væri birt.—Ritstj. Hkr.).
I.
Á sðustu sextíu árum hafa
tvær nýjar félagsmálastefnur
xutt sér til rúms á íslandi við hlið
hinnar óragömlu samkepnis-
stefnu, sem lengst af hefir
drotnað í heiminum og á enn
mikil ítök í hugum manna bæði
á Islandi og í fjölmennari lönd-
um. Samvinnustefnan festi hér
rætur um líkt leyti og þjóðin
fékk nokkra sjálfstjórn 1874. —
Elzta núlifandi samvinnufélagið
á Islandi var stofnsett rétt eftir
1880. Síðan þá hefir hreyfingin
vaxið svo að segja með ári
hverju. Nú mun láta nærri, að
meira en helmingur Islendinga
hagnýti sér samvinnuskipulagið
til framdráttar undir einu eða
öðru formi.
Þegar byltingin varð í Rúss-
landi 1917 fékk kommúnista-
hreyfingin fyrsta tækifærið til
að láta “verkin tala”. Áhrifin frá
þeirri byltingu bárust með styrj-
aldarupplausninni víða um heim
og líka tl Islands. Alþýðuflokk-
urinn var þá að myndast og leit-
aðist við, undir forustu Jóns
Baldvinssonar og margra annara
þjóðnýtra manna, að halda
hreyfingunni sem öflugri fram-
farastefnu verkamanna, en á
grundvelli laga og réttar. En
þrátt fyrir alla varasemi frá
hálfu hinna beztu manna í verk-
lýðshreyfingunni, gætti af og til
rússnesku áhrifanna. Ýmsir'
nafnkendir menn í verklýðs-
hreyfingunni héldu fram þeirri
nauðsyn verkalýðsins að beita
handafli, >ef lögleg úrræði
nægðu ekki til að tryggja sigur.
En eftir 1930 gengu hinir bylt-
ingarsinnuðu verkamannasinnar
úr Alþýðuflokknum og mynd-
uðu sinn eigin flokk, undir yfir-
stjórn alþjóðafélagsskapar verka
lýðsins í Moskvu.
II.
Samvinnustefnan og kom-
múnisminn hafa gagnólík vinnu-
brögð og lokatakmörk, enda er
saga þeirra ólík hér á landi. Sam-
vinnumenn gera eingöngu kröfu
til sjálfra sín. Þeir ráðast ekki
með grjótkasti á búð kaupmanns-
ins og beita hann engu harðræði.
En þeir stofna sína eigin verzlun,
venjulega fyrst pöntun, og síðan
félag, sem hefir opna búð. Kaup-
félagið hefir engin tæki til að
draga verzlun til sín, nema að
sigra á grundvelli samkepninn-
ar. Nýir félagsmenn og nýir við-
skiftamenn koma því aðeins í
kaupfélagið, að þeir telji sig að
öllu samtöldu fá þar betri verzl-
un en annars staðar. Kaupmað-
urinn, sem keppir við kaupfé-
lagið, vinnur á sama hátt. Hann
leitast við með ýmsum hætti að
haga vinnu sinni og aðgerðum
þannig, að sem mestar líkur séu
til að viðskiftamenn á staðnum
telji sér mestan hagnað að leita
til hans. Milli kaupmanna og
kaupfélaga er frjáls kappleikur.
Þjóðin skiftir sér að líkindum
um það bil til helminga milli
kaupmanna og kaupfélaga. —
Hvorki kaupmenn eða kaupfé-
lög gera ráð fyrir að geta eða
vilja beita ofbeldi í þessum kapp-
leik, heldur þreyta kappleikinn
á grundvelli laga og réttar.
Kommúnistar hafa aðra starfs-
aðferð. Þeir telja ekki aðeins
réttmætt að nota ofbeldi til að
þoka málum sínum áleiðis, held-
ur beinlínis sjálfsagt. Þeir telja
ennfremur rétt að viðhalda veldi
sínu, eftir að það einu sinni er
komið á, með ofbeldi, og leyfa
þess vegna engar aðrar skoðanir
í ríki sínu heldur en þær, sem
víðurkendar eru af valdhöfun-
um. I daglegu starfi gera kom-
múnistar fyrst og fremst kröfu
til annara. Þeir heimta handa
sér og sínum síhækkandi kaup,
lækkaða skatta og nóg fríðindi.
Á þann hátt telja þeir sér henta
að halda áfram með kröfur til
annara, þar til er þeir hafa lagt
í rústir atvinnustarfsemi ein-
stakra manna og þjóðfélag, sem
viðurkennir eignarétt og lýð-
ræði.
Samvinnustefnan starfar í
friði, lyftir einstakling og þjóð-
félagi með því að efla gildi ein-
staklingsins. — Kommúnisminn
starfar með ófriði, stefnir að
kúgunarstjórn, grefur stoðir
undan frjálsu þjóðfélagi og eggj-
ar fylgismenn sína til að sækja
sinn fisk í net annara.
III.
íslendingar hafa mjög ólíka
reynslu af þessum tveim hreyf-
ingum. Kaupfélögin eru nú við
hverja höfn. Sambandið nær til
allra bygða og bæja á landinu.
Sláturfélögin og mjólkurbúin
eru sjálfbjargarfyrirtæki nálega
allra bænda á landinu. Sam-
John S. Brooks Limited
DUNVILLE, Ontario, Canada
MANUFACTURERS OF GILL NETTING
Okkar net eru búin til úr beztu tegund af hör tvinna
og fyrsta flokks “Sea Island Cotton” og egypskum tvinna.
Þér megið treysta bœði vörugœðum og verði
Allar pantanir fljótt og ábyggilega afgreiddar.
Captain M. R. Janes, Leland Hotel, Winnipeg
Umboismaður fyrir Manitoba, Saskatchewan og Alberta
No. 18—VETERANS’ LAND ACT (continued)
SMALL HOLDINGS — I
As distinct from the Land Settlement feature of the Act,
provision has been made for the establishment of qualified
veterans on small holdings.
Small holding settlement means a home in rural or semi
rural surroundings within reasonable distance of the veteran's
place of employment.
Each holding must contain a minimum of approximately
one acre of land from which the veteran may provide a part of
his household food requirements.
Assistgnce is available for the purchase of the acreage and
the erection of a home and other buildings. Assistance may
also be given for purchase of essential furniture, for the purchase
of tools of production, such as garden tools, for the purchase of
poultry and possibly a cow.
Applications should be made to the nearest office at Winni-
peg, Brandon, or Dauphin.
This space contributed by
THE DREWRYS LIMITED
MD141
vinnufélögin hafa verið öflug-
asta lyftistöng almennings á Is-
landi á undangengnum tveim
mannsöldrum, hvort heldur lit-
ið er á aukinn félagsanda, kunn-
áttu eða samstarf, bættan efna-
hag einstaklinga eða eflingu lýð-
ræðisvinnubragða í landinu.
Kommúnistar geta ekki bent á
önnur verk sér til ágætis á Is-
landi heldur en nokkur verkföll,
útgáfustarfsemi í byltingaranda,
að vera valdir að aukinni sundr-
ung landsmanna og að eiga meg-
inþátt í þeirri dýrtíð, sem vel
getur riðið fjárhag landsmanna
að fullu.
IV.
Á síðustu misserum hafa all-
margir menn hér á landi, sem
ekki eru kommúnistar, byrjað
að útbreiða þá skoðun, að sigrar
Rússa á Þjóðverjum bentu tii
þess, að í kommúnismanum væru
fólgin fræ, sem upp af mætti
spretta lífgróður hins nýja tíma.
En slík skoðun verður ekki
studd með rökum. Það er alls
ekkert í styrjaldarsókn Rússa
móti Þjóðverjum, sem bendir á,
að stjórnarskipulag bolsévika
muni færa þjóðum, sem lengi
hafa búið við frelsi og framfarir,
auknar framfarir og bætt lífs-
kjör. En af því að þessi grunn-
færa skoðun er í einu algerlega
órökstudd og nokkuð almenn, er
ástæða til að endurmeta þau rök,
sem þar eru borin fram.
Heimsstyrjöldin hófst með því
að Rússar og Þjóðverjar gerðu
sáttmála og komu sér saman um,
að Rússar mættu leggja undir
sig þrjár þjóðir, sem höfðu fylsta
rétt til fullkomins sjálfstæðis,
og ræna önnur þrjú ríki miklum
löndum. Vegna þessa bandalags
hófu Þjóðverjar styrjöldina,
enda höfðu þeir auk annars
fyrstu missirin mikinn stuðning
í vöruaðdráttum frá Rússlandi.
Ef England hefði ekki fyrst, og
síðan Bandaríkin, lagt út í styrj-
öld til varnar frelsi og mann-
réttindum, myndi einræðisskipu-
lagið, með fylsta stuðningi Rússa
vera alls ráðandi í heiminum.
Meðal annars myndi alt frelsi og
þjóðréttindi nú þurkað út á Is-
landi.
Eftir að Þjóðverjar réðust á
Rússa vorið 1941, hafa Rússar
barist vasklega og notað gamlar
aðferðir hyggilega. En í sjálfu
sér eru afrek þeirra þó ekki önn-
ur en þau, sem hver þjóð gerir.
Þeir hafa orðið fyrir árás frá er-
lendri þjóð, gripið til vopna, var-
ist fyrst og síðan sótt á. Þetta er
ekki einu sinni nýung í Rúss-
landi. Pétur mikli réðist eftir
1700 á móti hinum ágætu sveit-
um Svía, sem gerðu innrás í
landið. Hundrað árum síðar
vörðust Rússar og rússneski vet-
urinn hinni miklu innrás Napo-
leons. Enn liðu hundrað ár, og
þá tóku Rússar undir hinni ó-
fullkomnu stjórn Nikulásar keis-
ara móti hersveitum Vilhjálms
II., sem þá voru taldar bezti her
í álfunni. Nú sótti Hitler á með
óvígum her. Stalin beitti því
ráði, sem Bernadotte gaf Rússa-
keisara 1812, að hörfa undan
innrásarhernum, eyða landið,
lokka óvinina afarlangt inn í
Rússland, og ráðast fyrst með
fullri orku móti innrásarliðinu,
þegar erfiðir aðflutningar og
rússneskur vetur voru búnir að
lama þýzka herinn. Vörn og sókn
Rússa 1941—44, er alger endur-
tekning á rekstri styrjaldarinn-
ar frá 1812. Reynslan hefir sýnt,
að jafnvel hinn vaskasti innrás-
arher getur ekki staðist hinar
miklu fjarlægðir með aðflutn-
inga og vetrarhörkurnar. Allir
innrásarherir frá því um 1700
hafa beðið ósigur, er þeir sóttu
inn í Rússland, án tillits til þess,
hvaða stjórnarskipulag var í
Rússlandi.
V.
Stjórnarstefna Rússa græðir
ekki á samanburði við nazismann
ef málið er skoðað ofan í kjölinn.
1 styrjöld Rússa og Þjóðverja
unnu Þjóðverjar alla sigrana
meðan aðstaðan var jöfn. Síð-
ustu misserin hafa Rússar sótt
á og náð aftur miklu af landi
sínu. En rússneska þjóðin er
helmingi mannfleiri en Þjóð-
verjar. Rússar höfðu búið sig
lengur undir heimsstríð en Þjóð-
verjar. Land Rússa er stærra,
betra og auðugra af náttúrugæð-
um en Þýzkaland. Auk þess
hafa Bandaríkin og alt Breta-
veldi stutt Rússa með hinum
stórkostlegustu framlögum, sem
farið hafa milli þjóða, síðan Hitl-
er réðist á Rússa. Þegar tekið
er tillit til þessara röksemda, er
ekki hægt að neita því, ef ein-
hverjir menn vilja nú þakka
stríðsdugnað Rússa sameignar-
stefnu þeirri, er þar ríkir, að þá
verður að þakka hinni grimmu
nazistatrú Hitlerssinna hinn ó-
venjulega dugnað Þjóðverja. —
Enginn vafi er á, að Þjóðverjar
hafa í þessu stríði staðið fremst-
ir allra hvítra þjóða í þessum
blóðuga bardaga. Þeir, sem vilja
taka til fyrirmyndar dugnað
Þjóðverja í þessum efnum, verða
að byrja á að tileinka sér naz-
istastefnuna, svo framarlega sem
rétt þykir að þakka ættjarðarást
og fórnfýsi manna, sem verja
ættarland sitt, tilteknum póli-
tískum stjórnarkerfum.
VI.
Kommúnisminn stendur í mik-
illi og óbætanlegri skuld gagn-
vart siðmenningunni. Kommún-
isminn er ofbeldistrú. Eftir að
hinn fámenni bolsévikaflokkur í
Rússlandi hafði hrifsað til sín
völd þar í landi og útrýmt með
eldi og járni öllum sjálfstæðum
atvinnurekendum í l^ndinu, tóku
æfintýramenn í öðrum löndum,
eins og Mussolini og Hitler,
skipulag Lenins til fyrirmyndar
um alt, sem laut að harðstjórn
og kúgun, en upp úr sviflinguiú
einræðisherranna er núverandi
heimsstyrjöld sprottin. Feður
kommúnismans hafa hafa inn-
leitt stéttarstyrjaldir og stétta-
kúgun í skiftum þjóðanna. Á
þann hátt bera þeir ábyrgð á
upplausn borgaralegra þjóðfé-
laga nú á dögum og þeirri ægi-
legu styrjöld, sem nú stendur
yfir. Það er þess vegna engin
ástæða fyrir mannkynið að
þakka bolsévikum fyrir stefnu
þeirra og vinnubrögð, að því er
snertir heimspólitíkina. Hitt er
annað mál, að eins og aðkoman
var í Rússlandi í síðustu heims-
styrjöld, hafa kommúnistar unn-
ið með miklum dugnaði að því að
rétta landið við og nota auðlindir
þess. En hið sama gerðu nazist-
ar í Þýzkalandi með engu minni
árangri. Og hið sama hafa Danir
gert á síðustu þrem mannsöldr-
um með lýðstjórn og án kom-
múnisma eða nazisma. Fram-
farir dönsku þjóðarinnar á þessu
tímabili eru svo alhliða og svo
djúptækar, að ekki eru dæmi til,
að nokkur önnur þjóð hafi betur
en Danir á þessum árum notað
gæði lands síns og þroskaskilyrði
þjóðarinnar. Hér hafa verið tek-
in tvö dæmi um stórfelda efl-
ingu skyldra frændþjóða, alger-
lega án áhrifa sameignarstefn-
unnar. I sömu átt bendir reynsla
nálega allra lýðfrjálsra þjóða í
heiminum.
VII.
Lenin og Stalin tóku við þjóð,
sem aldrei hafði þekt frelsi, en
búið öldum saman við bændaá-
nauð og algert réttleysi borgar-
anna gagnvart fámennri yfir-
ráðastétt. Bolsévikar buðu þjóð-
inni nýja kúgun, en að gefa
I henni jafnframt vélrænar fram-
farir. Þegar 50—60 bændur á
akurlendum Rússlands eru sett-
ir undir einn ráðsmann, sem
stýrir vinnu fólks frá öllum
heimilum, þá er þetta á margan
hátt eðlilegt áframhald af stjórn
gósseigenda yfir ánauðugum
bændum, en með bættum líf-
kjörum, þó að frelsið sé ekki
aukið til muna. Allur almenn-
ingur í Rússlandi var vanur að
eiga ekkert, ráða engu, og þola
harðstjórn frá hálfu allra svo-
kallaðra yfirmanna. Kommún-
isminn hefir haldið öllum teg-
undum harðstjórnar, þar á með-
al ritskoðun, ritbanni, njósnum
stjórnarvaldanna og réttleysi
allra einstaklinga gagnvart
leynilögreglunni og valdakerfi
stjórnarflokksins. En vélrænar
framfarir eftir enskri, þýzkri og
amerískri fyrirmynd hafa borist
til landsins.
VIII.
Sefna kommúnista hefir ekk-
ert fylgi í löndum þar, sem þjóð-
irnar hafa lengi búið við frelsi og
framfarir. Þess vegna hefir kom-
múnisminn aldrei fest rætur í
Svíþjóð, Noregi, Danmörku, Hol-
landi, Sviss, Bretlandi eða
Bandaríkjunum. Þessi stefna
hefir í bili náð tiltölulega meira
fylgi á íslandi, heldur en í öðr-
um frjálsum löndum, en þar má
að mestu kenna um veiklun at-
vinnulífsins, sökum dvalar fjöl-
menns erlends herliðs í landinu.
En ef til þess á að koma, að kom-
múnistar reyni að framkvæma
hag- og stjórnkerfi sitt á íslandi,
þá munu þeir mæta meiri erfið-
leikum en í flestum öðrum lönd-
um. íslendingar hafa aldrei þol-
að verulegt stjórnaraðhald. —
Landnámsmennirnir komu hing-
að, af því að þeir vildu ekki
beygja sig fyrir því ríkisvaldi,
sem þá var að komast á í Evrópu.
Og lundin er hin sama enn þann
dag í dag. Það mun reynast
ofurefli fyrir kommúnista að
láta einn ráðsmann stýra búskap
og vinnubrögðum á öllum heim-
ilum í tveim hreppum. Sjómenn
og útgerðarmenn munu ekki
heldur kunna sem bezt við sig á
allsherjarútvegi ríkisins. Ekki
,er heldur sennilegt, að þeir
menn, sem standa að kaupfélög-
um landsins og kaupmannaverzl-
un, muni kæra sig um, að komið
yrði á allsherjar landsverzlun
með þjóðnýtingarráði.
IX.
Það væri tæplega rétt að enda
þessa grein, án þess að bera sam-
an yinnubrögð kommúnista í
Rússlandi við starfshætti flokks-
bræðra þeirra hér á landi. Að
vísu er ekkert sérlegt að segja
frá afrekum þeirra í stjórngæzlu
og hernaði. Þeir bera fremur
flestum öðrum ábyrgð á núver-
andi ófriði. Þeir hafa staðið sig
vel í vörn landsins, en það hafa
forfeður þeirra gert áður fyr
undir stjórn harðstjóra, sem
nefnist keisari, og það gera ná-
lega allar þjóðir heims, ef á þær
er ráðist af útlendum fjand-
mönnum. Hinu verður ekki neit-
að, að í Rússlandi er nú beitt
miklum dugnaði við dagleg
framleiðslustörf. Þjóðin vill mik-
ið á sig leggja fyrir land sitt og
sparar ekki áreynslu eða fórnir.
En öðru máli er að gegna um
íslenzku kommúnistana. Þeir
hafa síður en svo haft bætandi
áhrif á vinnuafköstin í landinu.
Þeir hafa sett framleiðsluna í
mikla hættu. Og í bókum þeirra
og blaðagreinum er lögð megin-
áherzla á að ræða um rússnesk
áhugamál en ekki um þjóðar,-
hagi íslendinga.
Kommúnistar líta óhýru auga
til samvinnufélaganna í landinu
og hafa boðað þeim stríð. Þetta
er skiljanlegt. Samvinnuhreyf-
ingin á bezt við hugarfar og að-
stöðu íslendinga af öllum um-
bótastefnum. Hún hefir nú þeg-
ar náð hlutfallslega meiri tök-
u.m til góðs á atvinnulífi Islend-
inga heldur en í nokkru öðru
landi. Og í þeim mikla vanda,
sem er fram undan fyrir ís-
lenzku þjóðina, að koma skipu-
lagi á framleiðsluna í þéttbýli
landsins og að koma á varan-
legum friði milli stéttanna í
landinu, mun samvinnuhreyfing-
in vera sá órætti draumur, sem
koma skal.—Samvinnan.
Christmas Carnival
Hið árlega jólagleðimót til
þess að hafa saman peninga fyr-
ir munaðarlausa, aldraða og
þurfandi, verður*haldið í Winni-
peg Auditorium föstudag og
laugardag 30. nóv. og 1. des.
Þessi samkoma er undir um-
sjón Public Utilities and Bank-
ers in Greater Winnipeg.
Allskonar leikir fara þar fram
og góð verðlaun gefin. $50.00
Victory Bond verður gefið sem
door prize, — þeim sem er svo
heppin að hafa rétta númerið.
Inngangsgjald er 25c. Allur
ágóði gengur til jólaglaðsnings
sjóðsins, undir umsjón Council
of Social Agencies, til hj'álpar
nauðstöddum.
“Fréttir af Islendingum bæði
vestra og eystra, í vikublöðun-
um okkar eru andlegur fjársjóð-
ur, sem enginn sannur Íslend-
ingur getur verið án,” stóð ný-
lega í bréfi til Hkr.
GERANIUMS!
18 FYRIR 15C
Allir sem blómarækt
láta sig nokkuð snerta
ættu að fá útsæðis-
pakka af Geraniums
hjá oss. Vér höfum úr
feikna birgðum að
velja af öllum litum,
hárauðum, lograuð-
um, dökkrauðum, crimson, maroon,
vermilion, scarlet, salmon, cerise,
orange-red, salmon pink, bright
pink, peach, blush-rose, white
blotched, varieated, margined. Þær
vaxa auðveldlega og blómgast á 90
dögum frá sáningu. Pakkinn 15c, 2
fyrir 25c, póstgjald borgað. Sáið nú.
SÉRSTAKT TILBOÐ: 1 pakki af ofan-
skráðu útsæði og 5 pakkar af völdu
útsæði fyrir húsblóm, alt ólikt og
vex auðveldlega inni. Verðgildi $1.25
—öll fyrir 60c póstfrítt. Pantið beint
eftir þessari auglýsingu.
FRÍ—Vor stóra útsœðisbók fyrir 1946
Strax og hún er tilbúin 74
DOMINION SEED HOUSE
Georgetown, Ontario
BORGIÐ HEIMSKRINGLU—
því gleymd er goldin skuld
VERZLUNARSKOLANAM
Aldrei hefiiLverið eins nauðsynlegt og ein-
mitt nú, að hafa verzlunarskóla mentun,
og það fólk sem hennar nýtur hefir venju-
lega forgangsrétt þegar um vel launaðar
stöður er að ræða.
Vér höfum nokkur námsskeið til sölu við
fullkomnustu verzlunarskóla í Winnipeg.
Spyrjist fyrir á skrifstofu vorri þessu
viðvíkjandi, það margborgar sig.
The Viking Press Limited
Banning og Sargent
WINNIPEG :: MANITOBA