Heimskringla - 05.12.1945, Blaðsíða 1

We recommend for
your approval our
"BUTTER-NUT
LOAF"
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeg Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgr.
--------------——--
We recommend for
your approval our
"BUTTER-NUT
LOAF"
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeg Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgr.
—— ---------—• - -»
LX. ÁRGANGUR
WTNNIPEG, MIÐVTKUDAGINN, 5. DES. 1945
NÚMER 10.
FRETTAYFIRLIT 0G UMSAGNIR
Svikráð við Bretakonung
Einn þeirra Þjóðverja, sem
fyrir rétti eru í Nurnberg, er
Rudolph Hess. Það var nokkurt
hik á að yfirheyra hann vegna
þess, að hann var rbaldinn vit-
skertur. En hann hefir nú ekki
ireynst eins galinn og ætlað var.
Sjálfur segir hann, að minnið
hafi bilað um tíma, en nú sé
hann albeilbrigður og fær um
að standa fyrir máli sínu.
Fyrir erindi sínu til Englands
snemma í stríðinu, gerir hann þá
grein, að hann hafi ætlað að
lokka Bretakonung á fund Hitl-
ers. Hann þóttist þekkja Hamil-
ton lávarð. Því hefði hann fyrst
á fund hans leitað, að hann bjóst
við, að lávarðurinn gæti komið
sér á tal við konunginn.
En þetta fór á annan veg, sem
kunnugt er.
Göring heldur fram að Hitler
hafi ekkert um þetta vitað fyr
en Hess skrifaði honum það, en
hann hafi reiðst og talið ráða-
gerðina ramvitlausa.
Hess sagði ennfremur fyrir
rétti, að hann áliti þá, er réttar-
höldum stjórnuðu óhæfa til þess;
þeir skildu bókstaflega ekki neitt
afstöðu sakborninga og dæmdu
því sem blindur maður um lit.
Fundur stjórna Canada
Þriðja fundi fylkjastjórna Can-
ada og sambandsstjórnarinnar
er nýlokið í Ottawa.
Horfir nú heldur betur um
samkomulag milli stjórnanna en
áður.
Fyrsti fundurinn sem þær
héldu 1941, sprakk í loft upp. Á
öðrum fundinum sem haldinn
var í ágúst mánuði á s. 1. sumri,
voru fylkin sín á milli mjög ó-
samhljóma.
Á fundinum sem lauk s. 1.
viku í Ottawa, var af meiri al-
vöru horfst í augu við veruleik-
ann, en nokkru sinni áður, enda
þótt margt beri á milli.
En vonin er meiri samt sem
áður um að ráðning verði fundin
á ágrsiningsmálunum.
Sambandsstjórnin horfist í
augu við meiri útgjöld, en hana
dreymdi um fyrir stríð. Þar í
liggur aðal atriðið. Hún þarf
meiri tekjur, en fyrir stríð og
getur ekki á friðartíma aflað sér
þeirra nema með góðu samkomu-
lagi við fylkin.
En fylkin hafa ennþá tak-
markaðra vald til að afla sér
tekna en landstjórnin. Þau eru
þessvegna ekkert fús til að gefa
neitt eftir af rétti sínum.
En þá kemur til mála og liggur
auðvitað beint fyrir, að jafna út-
gjöldunum einnig niður, ef hag-
kvæmari kynni að vera sameig-
inlega, en að fylkisstjórnir og
landsstjórnin bauki hver út af
fyrir sig.
En þá flóknar sagan, sem eðli-
legt er. Það sem eru þungar bú-
sifjar í einu fylki, eru það ekki
í öðru.
Þó sambandsstjórnin legði sér
þær á herðar, er það vissum
fylkjum engin aðstöð.
1 tilboði sambandsstjórnarinn-
ar, er ekki gert ráð fyrir, að taka
neinn þátt í atvinnuleysiskostn-
aði né að útvega vinnu í því
skyni. Þar er beldur ekki gert
ráð fyrir, að gefa neitt eftir af
gasolíuskatti, skemtanaskatti,
.rafmagns- og áfengisskatti, sem
fylkin hafa ávalt skoðað heyra
sér til. Ennfremur eru fylkin
ekki ánægð með veitingu sam-
Jónas Mallgrfmsson
(100 ára dánarminning)
bandsstjórnar til fylkjanna eftir
höfðatölu íbúanna.
í RowelÞSirois nefndarálitinu,
er gert ráð fyrir, að jafna megi
þessar misfellur, en fyrir því er
ekki gert ráð af sambandsstjórn-
inni. Þar átti eftir ástæðum að
bæta fylkjunum upp, sem fyrir
halla urðu.
Samvinnan um þessi mál ætti
að hafa og virðist hafa það til
síns ágætis, að með henni sé ver-
ið að koma í veg fyrir hækkandi
skatta. Án hennar yrði það ekki
hægt, ef útgjalda kröfur stjórn-
anna eru eins óraskanlegar og
látið er — og sem margt ber
með sér, að ekki verði gott að
þrykkja mikið niður, þegar litið
er á hina gífurlegu skuldahækk-
un þjóðarinnar eftir stríðið og
alla þá bagga sem það og breytt-
ir tímar hafa bundið þjóðfélag-
inu á bak. Það yrði að leggja)
mikinn söluskatt á vörur til þess j
að jafna alla þá útgjalda hækk- (
un sem því hefir fylgt.
En þrátt fyrir alla þá óánægju, |
sem fyrst kom í ljós gegn hug-
mynd sambandsstjórnarinnar,
að víkka tekjusvið sitt og að
nokkru eða jöfnu á kostnað
fylkjanna, er ekki fyrir það tak-
andi nú, að til samkomulags
dragi um þetta mál. Þó fylkin
sum kvarti undan ágengni í
þessu sambandi, er það að skýr-
ast smátt og smátt, að það gæti
orðið almenningi hagur, ef vel
er á haldið.
Jónasar-kvöld
Það mátti heita reglulegt Jón-
asar-kvöld á Frónusfundi s. 1.
mánudag í G. T. húsinu. I em-
bætti deildarinnar Frón var kos-
ig, en skemtiskráin var öll um
Jónas Hallgrímsson. Tilefnið
var að í nóvember á þessu ári
voru 100 ár liðin frá dánardægri
hans. Flutti Einar P. Jónsson
frumort kvæði um Jónas, sem
birt er í þessu blaði, Ragnar
Stefánsson las upp Gunnars-
hólma Jónasar og sögu, frú M.
Thorvaldson söng kvæði eftir
Jónas og síðast hélt Richard
Beck ræðu um listaskáldið, —
skörulegt erindi. Var að kvöld-
inu hin mesta skemtun og fund-
urinn var vel sóttur.
Stjórnarnefnd Fróns var að
mestu endurkosin og er skipuð
sem hér segir: Guðmann Levy,
forseti; Jónbjörn Gíslason, vara-
forseti; Sigurbjörn Sigurðsson,
skrifari; Einar P. Jónsson, vara-
skrifari; Jochum Ásgeirsson, fé-
hirðir; Davíð Björnsson, vara-
féhirðir; Gunnar Erlendsson,
fjármálaritari, Steindór Jakobs-
son, vara-fjármálaritari. Yfir-
skoðunarmenn reikninga: Grett-
ir Jóhannsson og Jóhann Beck.
Opnir fundir hafa sárafáir ver-
ið haldnir á árinu og bókasafnið
var ekki í marga mánuði starf-
rækt, en er nú opnað á ný á mið-
vikudögum. Á veginum hafa
ýmsir steinar verið í götunni,
einkum fjárhagslegir, en von-
andi tekst að ryðja þeim úr götu.
í erlendri mold hann beinin ber, —
á brjósttónsins væng hann lyfti sér
til norrænna sólarsala,
og fann þar eldinn í eigin sál
og óf inn í draum sinn vort sterka mál,
er útvaldir einir tala.
Hans ríki var fagurt sem fjallasýn,
er frelsandi sól ýfir landið skín
frá útsæ til innstu heiða;
hans bæn var mild eins og blómsins sál,
og beitt hans rök líkt og eggjað stál,
er knýr fram til söngvaseiða.
Hann lagði undir fót sinn landið alt,
og lá úti um nætur þó blési kalt
og mögnuðust máttarvöldin.
Úr landsins fegurð hann ljóð sín spann
í lifandi trú á konung þann,
er málaði mannlífstjöldin.
Á þroskans leið yfir landnám hans
varð laufblað hvert ímynd skaparans
og lindirnar ljóðabrunnar.
Hann tvennskonar öræfum tengdur var:
— Tvídægru mislyndrar samtíðar
og öræfum einverunnar.
SIGURÐUR EGGERZ
FYRV. FORSÆTIS-
RÁÐHERRA, LÁTINN
ÚR BRÉFI FRÁ REYKJA-
' YÍK, 23. NÓV. Í945
“Hér hefir verið mjög óvenju-
legt tíðarfar í sumar. Um miðj-
an nóvember var talið að frá 26.
júhí hefðu komið aðeins tíu heil-
ir þurkadagar hér á Suðurlandi.
Það er lítið, enda gekk erfiðlega
að þurka hey á Suður- og Vest-
urlandi og er heyfengur þar með
minsta og lakasta móti. Á Aust-
1 stríðssókn um lífsins stórasand
hann studdi til vegs bæði þjóð og land
með kvæðunum eilíf-ungu. —
Svo kveðjum við öld okkar afreksmanns, —
í ástinni geymist minning hans
og svip okkar tignu tungu.
Einar Páll Jónsson
ur- og Norðurlandi var á sama
tíma einmunatíð, sólskin vikum
saman samfleytt og rigningar-
dagar mjög fáir í sumar og
haust. Þar hefir verið eitthvert
bezta sumar, sem komið hefir
um langan tíma. En altaf er hlýtt
og þótt kominn sé 23. nóvember,
hefir frosts naumast orðið vart
í bygð og jörð ennþá alauð og
frostlaus, þótt nokkrum sinnum
hafi gránað í fjöll. Þetta hefir
verið nokkur stoð þeim, sem tæp-
ir eru með hey, því að bændur
hér syðra hafa til þessa getað
beitt geldneyti og ómylkum
kúm, auk kinda og hesta. En að
vonum finst mönnum mikið til-
um þessar sífeldu rigningar, sem
virðast alveg þrotlausar. Þetta
mundi vera kölluð gróðrartíð, ef
að vorlagi væri, enda eru blóm
að springa út í görðum um þéss-
ar mundir.”
ÞEGAR HAMSUN RÆDDI
VIÐ HITLER OG SKAMM-
AÐI TERBOVEN
Frásögn sænkskra blaða
Sænsk blöð birtu nýlega frá
sögn af fundi þeirra Hitlers og
Knut Hamsun rithöfundar, er
átti sér stað í Berlín núna í styr-
sænsku blaða byggðar á skyrslu
Hans S. Jacobsen, fylkisstjóra
í Östfold, sem einnig var við-
staddur fund þeirra. Samkvæmt
frásögn hans á Hamsun að hafa
æst sig mjög upp við Hitler og
ráðist heiftarlega á Terboven,
landsstjóra Þjóðverja í Noregi
meðan á heráminu stóð. Hefir
frásögn hinna sænsku blaða
vakið allmikla athygli.
Fréttaritari sænska blaðsins
“Dagens Nyheter” í Oslo skrifar
meðal annars á þessa leið í blað
sit um þetta mál: í viðtali, sem
Knut Hamsun átti við Hitler,
réðist skáldið mjög að Terboven
landstjóira Hitlers í Noregi.
Jacobsen fylkisstjóri í Östfold
átti að verða túlkur Hamsun, en
Hamsun beiddist þess að fá
túlk. Holmboe notfærði sér það,
Hinn glæsilegi og kunni
stjórnmálamaður, Sigurður
Eggerz, fyrrum bæjarfógeti og
forsætisráðherra, andaðist hér
í bænum í gærmorgun, eftir
stutta legu.
Það mun hafa verið í fyrra-
sumar, að Sigurður missteig sig
og meiddist þá á öðrum fæt-
inum. Hann náði sér þó brátt
eftir þessi meiðsl. En síðastliðið
sumar tóku meiðslin sig upp og
lá Sigurður þá nokkurn tíma á
spítala. Hann komst þó á fætur
aftur og virtist hinn hressasti,
þar til nú fyrir um hálfum
mánuði, að hann fjékk óþolandi
kvalir í fótinn. Var hann þá
fluttur á spítala á ný. Kom þá í
ljós, að illkynjuðmeinsemd
hafði setst að í fætinum. Var nú
reyndur skurður, en það dugði
Sigurður Eggerz
var hann um tíma settur sýslu-
maður í Rangárvallasýslu. Árið
eftir, 1908, var hann sýslumaður
í Skaftafellssýslu, og var honum
veitt sú sýsla á sama ári. Sum-
arið 1914 varð hann ráðherra ís-
lands, en tók lausn fráþví em-
bætti í maí árið eftir, og var
síðar á sama ári skipaður sýslu-
maður Mýra -og Borgarfjarðar-
ekki. Sigurður andaðist eins og sýsiu> en bæjarfógeti í Reykarvík
fyrr segir í gærmorgun.
Sigurðar minst á Alþingi.
Fundur var boðaður í Sam-
einuðu Alþingi kl. 1,15
varð hann 1917, fyrst settur og
síðan skipaður. Á sama ári varð
hann fjarmálaráðherra í ráðu-
neyti Jóns Magnússonar og
gær.'gengdi því embætti til 1920. Þá
Forseti Sþ„ Jón Palmason mint-*varð hann framkv stj f Smjör.
ist þar Sigurðar Eggerz a þessa' iíkisgerðinni
leið:
Reykjavík og
! gengdi því starfi til 1922, en þá
II morgun andaðist hér i bæn-;varð hann forsætis Qg dómg.
um Sigurður Eggerz, fyrrum málar6ðherra> og hafði em.
alþingismaður og forsætisrað- bætti á hendi { 2 ár> m 1924
herra, rúmlega sjotugur að gíðan var hann bankastjóri íg.
aidri> . landsbanka til 1930, en á næstu
iSigurður Eggerz fæddist a árum> 1930-32, málaflutnings-
_ T , , Borðeyri, 28. fcbrúar 1875, son- ( maður . Reykjavík sýslumaður
að Hamsun er mjögheyrnarsljor; Ur Péturs Eggerz kaupmanns j f Isafjarðarsýslu og bæjar-fógeti
og þyddi skki öll ummæli Ham- þar og konu hans Sigríðar Guð- á ísafirði vaf hann frá 1932 tn
sun íyrir Hitler. ; mundsdóttur, bónda á Kollsá; 1934> er hann var skipaður sýslu_
1 viðtali þessu gerðist Hamsun Einarssonar. Hann útskrifaðist maður f Eyjafjarðarsýslu og
mjög æstur og lauk með því, að;úr lærða skólanum í Reykjavík bæjarfbgeti a Ákureyri. Því em-
Hitler sagðist ekki vilja tala 1895 og tók lögfræðipróf við; bætti gengdi m j febrú-aJ.
frekar við hið ellihruma skáld. Kaupmannahafnarháskóla 1903- s. bj en ljet þá af því fyrir aldurs-
Sagt er, að Hamsun hafi einkum Árið 1905 var hann settur sýslu-; sak’ir Qg fluttist til Reykjavíkur.
viljað ræða um sjávar útvegs- maður í Barðastrandarsýslu, en „ .... .
mal Norðmanna og vildi hann fa arið eftir varð hann aðstoðar-1
Hitler til þess að lofa því að sá maður í stjórnarráðinu. 1907
atvinnuvegur Norðmanna yrði
ekki lamaður.
við svona menn aftur
hætt
Síðan sagði Hamsun á þessa var við móttöku hjá Göbbels og
leið: “Hinn þýzki landstjóri ræð- blöðin í Þýzkalandi fengu ekk-
ur öllu því, er gerist í Noregi, eu ert að vita um fund þeirra.
aðferðir hans eiga ekki við okk- Hamsun, sem er nær heyrn-
ur. Hin prússneska hrokastefna arlaus varð að láta tala við sig
er algerlega óþolandi og okkur í háum tón, eða æpa upp í eyrað
geðjast ekki að aftökunum. Við á sér, en túlkur
þolum ekki meira af slíku”. —, hálfum hljóðum
hans talaði í
svo Hamsun
Túlkurinn þorði ekki að þýða' vissi ekki, hvernig orð hans voru
síðusut orð Hamsun. j þýdd. Er þeir Hamsun og Holm-
Síðan á Hamsun að hafa haldið boe fóru frá viðtalinu við Hitler
áfram: “Terboven vill ekki reyndi Hamsun að fá að vita,
Norsg nema sem “verndarríki” hvort sér hefði tekizt að skýra
(Protektorat). Á Terboven að fyrir Hitler, hvernig ástandið
halda áfram í embætti sínu?” væri í Noregi og Holmboe sagði
Tr„i llT . . , að hann hefði þýtt hvert orð,
Hitler: “Landstionnn er her- TT
- I ssm Hamsun sagði. Hamsun
lét ekki sannfærast um það og
sagði æstur í skapi: “Þér eruð
fábjáni. Styrjöldin á eftir að
standa miklu lengur. Aðferðir
■■■■■ landstjóums
joldinm. Eru frasagmr hinna leggja út á þann veg, að við seum með ÖUu óþolandi og það verður
á móti hernáminu, það er vafa- ag víta þær miskunnarlaust.
laust nauðsynlegt miklu lengur.|Hamsun gerðist æ æstari og
(Hér gerðist Hamsun hrærður j æstari og sagði að lokum um
mjög og tárfeldi), en Terboven Terboven að hann væri óment-
eyðileggur meira fyrir okkur, en ður ruddi) sem ætti ans ekki
maður, sem er í {íoregi vegna
hernaðarlegra og stjórnmálaá- j
stæðna. Síðar fer hann aftur til
Essen og verður þar fylkisstjóri.” (
Hamsun: “Orð mín má ekkT
Hitler getur bygt upp.” Þettajvið { Noregi —Alþbl. 15. nóv.
þorði túlkurinn heldur ekki að
þýða fyrir Hitler.
Síðan tók Hitlcr til
Dóttur fæddist þeim Major og
máls og Mrs. C. A. Pesnicak í Albany,
ræddi lengi um sameiginleg ör- N. Y., U. S. A., þann 26. nóv. s. 1.,
lög Þjóðverja og Norðmanna og og hefir nefnd verið Louise
hin nýju vopn, sem verið væri að; Alioe. Mrs. Pesnicak var áður
fullreyna. | Guðrún F. Borgf jörð.
Hamsun spurði því næst, hvers ( --------------
vegna Norðmenn þyrftu að vera Einar Olgerisson kominn heim
eins öryggislausir eins og raun j Einar Olgeirsson alþingismað-
væri á. Hvernig stæði á því, að ur kom heim flugleiðs frá Eng-
Svíar, sem einnig tilheyrðu sam- j landi í gær. Hann fór sem kunn-
félagi hinna germönsku þjóðaj ugt er í ágúst s. 1. í erindum rík-
fjarlægðust Norðmenn æ meira. j isstjórnarinnar til Mið- og Aust-
Eftir samtal þeirra á Hitler að ur-Evrópu-landa.
Holmiboe sendisveitarritara sem hafa sagt, að hann vildi ekki tala t —Þjóðv. 17. nóv.
skeið sæti á Alþingi, var fyrst
þingmaður Vestur-Skaftfellinga
1911—1916, landskjörinn þm.
1916—1926 og þm. Dalamanna
1927—1931. Forseti sameinaðs
þings var hann 1922.
Af öðrum störfum, sem Sig-
urður Eggerz hafði á hendi, má
nefna, að hann var endurskoð-
andi Landsbankans 1920—1930.
þess má og geta, að hann hefur
samið og gefið út nokkur leik-
rit, og nokkur ljóðmæli eru til
frá hans hendi.
Með Sigurði Eggerz er hnig-
inn í vallinn einn hann vinsæl-
asti og glæsilegasti stjórnmála-
maður þjóðarinnar á síðari árum.
Sjálfstæði hennar var honum
alla tíð hjartfólgnast allra mála,
og einlægari baráttumaður á því
sviði var ekki til í landinu. Það
er og víst og kunnugt, að áhrif
hans í sjálfstæðisbaráttunni
voru mikil og sterk. Mesta að-
dáun meðal almennings hlaut
hann 1915, þegar hann lagði
ráðherrastóðu sína að veði, er
hann fékk ekki framgengt í ríkis-
ráði Dana þeirri kröfu varðandi
réttindi íslands, sem Alþingi
hafði óbifandi sannfæringu fyrir
að væri réttmæt og sjálfsögð.
Alla tíð síðan hefir stafað ljóma
af nafni Sigurðar Eggerz í
hugum þjóðarinnar.
Sigurður Eggerz var glað-
lyndur maður, hreinskillin og
hvers manns hugljúfi. Allir, er
með honum störfuðu, innan þings
og utan, minnast hans sem góðs
drengs og einlægshugsjóna-
manns.
Eg vil biðja háttvirta þing-
menn að votta minningu þessa
þjóðskörungs virðingu sína með
því að rísa úr sætum.
—Mbl. 17. nóv.