Heimskringla - 05.12.1945, Blaðsíða 3

WINNIPEG, 5. DES. 1945
HEIMSKRINGLA
3. SIÐA
ættar og menningarerfðir vorar,
og enn er snilldarræðan, sem
hann flutti á fyrstu þjóðhátíð-
inni íslenzku vestan hafs, í
Milwaukee, 2. ágúst 1874, hin
tímabærasta þjóðræknishvöt.
“Saga er minnug sinna manna.
Á sigurspjöldum minninganna
hvert nafn er römmum rúnum
fest.”
Þannig komst Valdimar V
Snævar sálmaskáld að orði í hin-
um fagra lofsöng sínum í lýð-
veldis-hátí ðarhef ti “Kirk jurits-
ins” í fyrra. Skylt er oss einnig
að geýma í þakklátum huga
niinninguna um þá, sem hæst
hafa borið merki manndóms og
nienningarerfða vorra á hérlend-
um vettvangi. Slík ræktarsemi
er trúmenska við hið bezta í
sjálfum oss. En óhögguð standa
orð Jóns Magnússonar skálds:
“Sú þjóð, sem tignar trúmensk-
una í verki,
hún tendrar eilíf blys á sinni
gröf.”
Vér lifum á tímum hinna ör-
lagaríkustu atburða. Aldrei hafa
vorar borgaralegu skyldur lagt
oss þyngri byrði á herðar; aldrei
hafa meiri kröfur verið til vor
gerðar sem kristinna manna og
kvenna. Mættum vér verða sem
drengilegast við þeim kvöðum og
kröfum samtíðarinnar. Og eg á
ekki betri ósk kirkjufélaginu til
handa en þá, að það megi enn
um langt skeið leggja sem
úrýgstan og margþættastan skerf
til hinna íslenzku félagsmála í
landi hér og til auðugra menn-
ingarlífs þeirra landa, sem vér
búum í, Canada og Bandaríkjun-
um. Eg lýk máli mínu með orð-
um sálmsins ódauðlega: ,
Faðir andanna,
frelsi landanna,
ljós í lýðanna stríði,
send oss þitt frelsi,
synda slít helsi,
líkna stríðanda lýði.
Faðir ljósanna,
lífsins rósanna,
lýstu landinu kalda.
Vertu oss fáum,
fátækum, smáum,
líkn í lífsstríði alda.
Mrs. J. B. Skaptason, 378
Maryland St., Winnipeg tekur á
*nóti áskriftargjaldi fyrir “Hlín”
Sem að vanda.
afnbréf vort Inniheldur 15 eða fleiri
®&undir af húsblóma fræi sem sér-
^aklega er valið til þess að veita sen
"'esta fiölbreytni þeirra tegunda er
“Pfetta vel inni. Vér getum ekki gefið
skríi yfir þag eða ábyrgst vissar og
Ukveðnar tegundir því innihaldinu ei
®reytt af og til. En þetta er miklll
Peningasparnaður fyrir þá sem óska
efÚr indælum húsblómum.
Bréfin 15c; 2 bréf 25c, póstfritt.
FRí—Vor stóra útsœðisbók íyrir 1946
Strax og hún er tilbúin 75
dominion seed house
Georgetown, Ontario
^,niiiiiiiiiiniiiiMiiiiioiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiraiiiiiiiiiiiniMiiiiiiiiv
| INSURANCE AT . . .
REDUCED RATFS
§ |
Q
Fire and Automobile =
•
1 5
I STRONG INDEPENDENT I
ö 1
COMPANIES
5 1
•
j McFadyen j
| Company Limited F
| 362 Main St. Winnipeg |
I i
Dial 93 444
^"'""'UlamilMIIIIIUIIIIIIIIMIIUMimillMinMUIIIIIIMUMIIIIIMimOi
TIL JóNASAR FRÁ
KALDBAK
Lundar, Man.,
2. des. 1945
Góði vinur:
“Skjátlast þó skýrir séu”. Þetta
lífsanna orðtæki kom mér til
hugar þegar þú leggur Matthías
sál. milli tannanna út af “eilfíð-
arblóminu, sem deyr”. Dálítið
meiri athugun hefði gefið þér til,
vitundar, að skáldið notar orðið
“eilífðarblóm í eignarfalli þ. e.
a. s. blóm, sem heyrir eilífðinni
til, en er samt dauðlegt eins og
við, Jónas minn; því eg býst við
að þeir sem husla hismið, noti
það orð um okkar jarðneska
viðskilnað, enda þótt við heyrum
eilífðinni til, séum þaðan komnir
og hverfum þangað aftur. Skáld-
ið huglar sér þúsund ára sögu
þjóðar sinnar, sem blóm með lit-
um, lífi og ilmi — og titrandi
tárum, sem hverfur svo í eilífð-
arhaf tímians; en það er reyndar
um tímann að segja, að einr^dag-
ur getur orðið sem öld eða jafn-
vel aldir og öldin sem augnablik
alt eftir aðstæðum og hugar-
ástandi hugleiðarans.
Islsndingar hafa löngum níðst •
á skáldum sínum og íslenzkar
bókmentir eru snauðar af hlut-
rænum ritdómum — nema þá
helzt í Eimreiðinni og eru þó rit-
dómar helzt til mikið litaðir af
psrsónulegum stjórnarfars og
lífsskoðunum ritstjórans. Eink-
um upp á síðkastið. Aftur á móti
er til mikil mergð af oflofi og of-
lasti, hleypidómum og hrotta-
skap, íllkvitni og misskilningi á
íslenzku máli um íslenzkar bók-
mentir.
Þú hefir orðið fyrir þessu
engu síður en aðrir, Jónas minn,
því menn hafa séð hjá þér gall-
ana gegnum sjónauka, en snúið
svo verkfærinu við þegar þeir
ætluðu að fara að athuga kost-
ina.
“Allar erum við nú brotlegar
systur,” sagði abbadísin. Það er
heldur ekkert á móti því, að
benda á gallana sé það gert með
góðhug og varasemi. Mér blöskr-
ar nú samt þegar góðir menn og
góð skáld vanskilja svona hrap-
arlega orð og andann í gim-
steinum íslenzkra ljóða. Með
því er ekki einungis sveigt að
höfundinum heldur þjóðinni,
sem þá er álitin ómyndug, að
velja sér það bezta til ævarandi J
geymslu.
Eg þekti Matthías og hef fáa
menn meira virt bæði fyrir gáfur
og góðmensku. Satt að segja kom
sú kynni mér til að trúa því, að
hann myndi naumast fara með
helbera vitleysu og eg held það
sé nokkuð gapalegt að hugsa sér
vitrustu mennina gera það, enda
þótt einhverjir gallar kunni nú
að finnast á verkum þeirra. —
En það rnunu ekki vera margir
stórgallar á þjóðkvæðinu fræga
“Ó, guð vors lands”.
Þú verður nú að virða mér það
til vorkunnar, góði kunningi,
þótt eg vilji bera blak af öld-
ungnum elskulega þegar að hon-
um er varpað óverðskulduðum
hnútum, — eg myndi jafn fús aö
bera blak af þér og geri eg það,
þó ekki fyrst og fremst þín vegna
heldur sjálfs míns vegna.
Já, meðal annara orða, út fif
írafarinu í ykkur Guðmundi út
af Sumerunum, tók eg mig til
að lesa alt um þá, sem eg gat, í
þeim beztu fræðiritum, sem mér
bspnaðist að ná í. Það er álit
þeirra, sem bezt ættu að vita, að
þeir séu afgreining frá forn-
mongólskum tyrkja þjóðflokk-
um og hafi að líkindum komið
frá Armeníu niður í Mesapot-
amíu dalinn svoma um tvö þús-
und og fimm hundruð árum fyr-
ir Krists burð.
Að einhverjir þeirra hafi
kunnað að flytjast til Norður-
landa t. d. sem þrælar, skal auð-
vitað ekki fortaka, en mál þeirra
er mongólskt að uppruna og án
beyginga, en siðir þcirra og
menning mjög fjarskyld ásatrú
og fornaldar menning feðra
HJALPARSTÖRF meðal namumanna
Þetta starf á Bretlandseyjum er rekið af nefnd, sem
samanstendur af bæði eigendum og námumönnum. Þessi
sama nefnd sér um inntektir samkvæmt lögum brezka þjóð-
þingsins frá 1920 og koma tillögin frá hreinum ágóða af kola-
námum og öðrum námugreftri. Þannig hefir félag þetta,
síðan það var stofnsett, eytt sex miljón sterlingspunda til
aukinna þæginda námumanna. Hús þetta, er hér er sýnt að
ofan er eitt af verkum þess.
vorra. Aftur á móti eru ýmsar
sagnir biblíunnar, svo sem sköp-
unar, syndafallssagan og synda-
fallssögnin, frá þeim komin. —
Þetta var mikil menningarþjóð
en glataði skjótlega tungu sinni
fyrir samruna við Akkadians og
síðar Babyloníu-ibúa. Margt er
ennþá órannsakað þeim viðvíkj-
andi. Aðal heimild mín er
History of Sumer and Akkad, by
L. W. King, prófessor, published
1910, og svo ritgerðir eftir forn-
fræðingana J. D. Prince og F.
Thureau-Dongin.
Eg held að Snorra sé alveg ó-
hætt þeirra vegna.
Verði þér æfin öll að jólum.
Þinn einl.,
H. E. Johnson
VARÐSKIPIN UNDIR
ISLENZKUM FÁNA
Varðskipin nýju, sem sagt var
frá nýlega, verða afhent Islend-
ingum formlega á fimtudaginn.
Pálmi Loftsson, forstjóri Skipa-
útgerðar ríkisins, bauð blaða-
mönnum í gær að skoða skipin og
veitti um leið ýmsar upplýsing-
ar um þau. Kaupverð skipanna
þriggja er rúmlega 1 miljón
krónur, hingað komin. — Hafai
Bretar sýnt hina mestu velvild
í sambandi við skipakaupin.
Yfirmenn á skipunum
Ákveðið er hverjir verða yfir-
menn á varðskipum þessum. —
Skipstjórar verða: Eiríkur Krist-
ófersson, Þórarinn Björnsson og
Hannes Friðsteinsson, en stýri-
menn þeir Stefán Björnsson frá
Laufási, Magnús Björnsson og
Pétur Jónasson. Vélstjórar verða
Kristján Sigurjónsson, Ólafur
Sigurðsson og Emil Pétursson.
12 manna áhöfn verður á hverju
skipi.
Upplýsingar um skipin
íBlaðamönnum voru gefnar eft-
irfarandi uplýsingar um skipa-
kaupin og skipin sjálf:
Hinn 27. júlí í sumar skrifaði
dómsmálaráðherra forstjóra
Skipaútgerðar ríkisins, og fól
honum að athuga möguleika á
því að kaupa eða láta byggja
varðskip. Um mánaðamótin júlí
og ágúst fór forstjórinn til Bret-
lands, að tilhlutun samgöngu-
málaráðherra, til þess að at-
huga möguleika fyrir byggingu
strandferðaskipa.
1 Bretlandi sneri forstjórinn
sér til sjóbernaðaryfirvaldanna
(Admirality), og fór þess á leit
að fá keypt skip til landhelgis-
gæslu við Isalnd.,— Var þeirri
málaleitun mjög vinsamlega tek-
ið og skoðaði forstjórnin skip í
ýmsum flotahöfnum í Englandi
og Skotlandi, og varð það úr að
þessi skip voru valin, og sam-
þykti ríkisstjórnin síðar kaup á
þeim.
Attu að fara til Kyrrahafsins
Skip þessi voru notuð í styrj-
öldinni, aðallega til þess að sigla
í þýðingarmiklum erindum til
Svíþjóðar og Noregs. — Þegar
svo stríðinu lauk í Evrópu voru
skipin tekin til gagngerðrar
skoðunar og endurbóta, í því
augnamiði að nota þau í styrj-
öldinni við Japani. Um það leyti
sem forstjóri Skipaútgerðarinn-
ar var í Bretlandi, lauk styrjöld-
inni við Japani, og opnuðust því
möguleikar á að 'fá nefnd skip
fyrir ísland. — Var þá endurbót-
um og viðgerðum haldið áfram í
því augnamiði að nota þau sem
varðskip við Island.
Menn úr brezka sjóhernum
sigldu skipunum hingað, og áttu
þau að vera komin fyrir hálfum
mánuði, og var búið að fastsetja
komudaginn, en þeim seinkaði
vegna þess að sveifarás brotnaði
í einni vélinni í einu skipinu, og
ýmsir aðrir gallar komu fram á
þeirri vél, svo að seljendurnir
gengu inn á að setja nýja í stað-
inn, en vegna verkfallanna í
Bretlandi mun flutningur á vél-
inni hafa tafist, og þess vegna
seinkaði skipunum meira en bú-
ist var við í fyrstu.
Ganga 24 mílur
Skipin eru um 130 tonn, bönd
og bitar úr stáli, en birðingur úr
mahogný. 1 hverjum bát eru
fjögur vatnsþétt þil. Hvert skip
hefir þrjár vélar, 800 til 1000 ha.
hverja, og þrjár skrúfur. —
Einnig hefir hvert skip tvær 15
kilovatta rafmagnsstöðvar. —
Ganghraðinn getur verið mestur
ca. 24 mílur á klst., en á einni vél
um 12 mílur. Skipin eru mjög
vel útbúin að öllum áhöldum,
svo sem talstöð, hátalara, ljós-
kastara, rafmagnshraðamælir,
bergmálsdýptarmælir * o. fl.
Björgunarskip
Á s. 1. hausti var gerður samn-
ingur við slysavarnarsveitirnar
i Vestfjörðum um byggingu á
lýju varð- og björgunarskipi fyr-
ir Vestfirði. 1 samningnum var
gerð ráð fyrir að slysavarnar
sveitirnar legðu fram alt að 200,-
000 kr. til kaupa eða byggingar
slíks skips, með því skilyrði að
skip þetta stundaði varðgæslu
fyrir Vestfjörðum á tímabilinu
frá 15. október til apríl-loka vet-
ur hvern.
Samkvæmt þessum samningi
mun eitt þessara skipa verða ætl-
að til þessarar þjónustu, ef þau
reynast heppileg til þess, svo sem
gera má ráð fyrir.—Mbl. 20. nóv.
FRÉTTIR FRÁ ÍSLANDI
Söngkonan Elsa Sigfúss
komin heim
Söngkonan Elsa Sigfúss kom
hingað flugleiðis frá Stokkhólmi
í fyrradag, ásamt fjögurra ára
kjördóttur sinni, Eddu.
Hún hefir ekki komið hingað
til lands síðan 1939, og fagna
landar hennar því að eiga von á
að heyra söng hennar á næst-
unni. Mun hún halda nokkra
hljómleika hér, á næstunni.
— Mér lízkt mjög vel á mig
hér, sagði Elsa, þegar hún átti
vðital við blaðamenn í gær á
heimili frú önnu Friðriksson.
Eigi kvaðst hún geta sagt neitt
ákveðið um það hve lengi hún
dvelst hér að þessu sinni, þó mun
mega fullyrða að það verði eitt-
hvað fram eftir vetrinum.
Elsa Sigfúss hefir starfað við
danska útvarpið í 12 ár og nýtur
mikilla vinsælda meðal danskra
hlustenda. Þegar Radiovisen
efndi til samkepni varð Tedde
Petersen nr. eitt en Elsa nr. tvö.
Á stríðsárunum höfðu Þjóðverj-
ar ritskoðun á öllu sem sungið
var í útvarp og ýmsir meinlaus-
ir danskir söngvar voru bannað-
ir eins og t. d. Höjt imod sky
skal Lærkene synge, en þegar
Danir sungu þetta grunuðu Þjóð-
verjar þá um að þeir ættu við
brezkar flugvélar.
Einu sinni fékk útvarpsstjórn-
in bréf frá Berlín, þar sem óskað
var eftir að Elas Sigfúss kæmi
þangað til að syngja enska
söngva. Hún neitaði, ef hún ætti
að syngja áróður. Nokkru síðar
kom svar frá Berlín og þóttust
Þjóðverjar aldrei hafa óskað eft-
ir henni.
Þegar Þjóðverjar tóku dönsku
lögregluna neitaði Elsa að syngja
í útvarpið, en þegar hún náði
sambandi við Frelsisráðið var á-
kveðið að starfsmenn útvarpsins
skyldu halda áfram störfum, þar
sem annars væri hætta á að Þjóð-
verjar tækju útvarpið að öllu í
sínar hendur.
Einu sinni kvaðst hún hafa
verið að smygla patrónum frá
Fjóni til Raupmannahafnar. —
Geymdi hún þær í tösku og lagð:
varalit, sem líktist patrónu við
hliðina á töskunni. Þjóðverji
einn tók varalitinn og velti hon-
um vandlega fyrir sér. Kallaði
hún þá til hans: Varaðu þig, það
getur sprungið! Fleygði hann þá
varalitnum niður í töskuna.
Einu sinni kvaðst Elsa hafa
veikst og verið flutt í sjúkrahús.
Kristján konungur lá þar einnig
Hhagborg U
FUEL CO. n
★
Dial 21 331 no'FU) 21 331
um sama leyti. Einn daginn
sagði hjúkrunarkonan Elsu að
drotningin ætlaði að koma til
hennar, kvaðst hún ekki hafa
trúað því fyr en drotning kom.
Ræddi hún við hana langa stund
m. a. margt um ísland. Kvaðst
drotningin hafa fengi tvö birki-
tré frá Islandi og gróðursett þau
við sumarhús sitt á Skagen. —
Annað þeirra festi rætur.
Elsa mun væntanlega halda
hér kirkjuhljómleika; syngja
kantötu eftir Buxtehude, syngja
íslenzk lög, flytja nútíma tón-
list og klassiska tónlist. Þá mun
hún ennfremur syngja í útvarp-
ið. Þá hefir hún hug á því að .
syngja á nokkrum stöðum úti á
landi.
Á stríðsárunum söng Elsa inn
á nokkrar plötur, er ekki hafa
komið hingað en þeirra mun von
með Drotningunni.
Upphaflega var ráðgert að
Elsa kæmi hingað miklu fyr, eða
22. okt., en fékk enga ferð. Beið
hún í vikutíma í Stokkhólmi
Var móðir hennar, frú Valborg
Einarsson þar eftir, en er vænt-
anleg á næstunni. Kvað Elsa
fjölda Islendinga nú vera í
Stokkhólmi og bíða ferðar heim.
—Þjóðv. 13. nóv.
★ * *
Stúdentar mótmæla eindregið
allri ásælni erlendra ríkja
Á fjölmennum stúdentafundi,
sem haldinn var í gærkvöld í
Háskóla Islands, var einróma
samþykt eftirfarandi tillaga, er
borin var fram af fulltrúum allra
pólitísku félaganna í Háskólan-
um:
“Almennur stúdentafundur
haldinn í Háskóla íslands, mánu-
daginn 18. nóv. 1945, samþykkir
eftirfarandi ályktun:
Háskólastúdentar lýsa sig ein-
dregið andvíga því, að nokkru
erlendu ríki verði veittar hem-
aðarbækistöðvar hér á landi, þar
sem slíkar ráðstafanir mundu
leiða af sér alvarlega hættu fyrir
frelsi vort, tungu og þjóðerni.
Stúdentar telja að forráðam.
þjóðarinnar beri að vísa tafar-
laust á bug hverskonar ásælni
erlendra ríkja hvaðan sem hún
kemur og í hverri mynd, sem
hún birtist.
Ef ísl. ríkið gerist aðili í
bandalagi hinna sameinuðu
þjóða, telja stúdentar, að leggja
verði ríka áherzlu á það, að þjóð-
inni sé það lífsnauðsyn vegna
þjóðernis og menningar sinnar,
að landið verði ekki gert að
neinskonar hernaðarbækistöð í
þágu hinna sameinuðu þjóða,
þótt íslendingar séu að öðru
leyti reiðubúnir til þess að leggja
fram sinn skerf til eflingar friði
og samvinnu þjóðanna.”
KAUPIÐ HEIMSKRINGLU—
útbreiddasta og fjölbreyttasta
íslenzka vikublaðið
Til Á
Fullkomnar ánægju 1
Vefjið Sígarettur B
vðar úr ™ J ■ m I!
OGDEN'S Jf M
FINE CUT j
jt_
eða reykið OGDEN#S
CUT PLUG í pípu. Æ
1 °