Heimskringla - 05.12.1945, Qupperneq 5

WINNIPEG, 5. DES. 1945
HEIMSKRINGLA
5. SIÐA
lófalaga við þúfu
lítinn grátitling sýta.
Flogið gat ei hinn fleygi,
frosinn niður við mosa.
Kalinn drengur í kælu
á kalt svell—og ljúft fellur—
lagðist niður og lagði
lítinn munn á væng þunnan.
Þíddi allvel og eyddi
(illum dróma með stilli,
sem að frostnóttin fyrsta
festi með væng á gesti.
Gestur yðar, því ástar
ókvikul trygð til bygða
vorra leiðir á vorum,
vegslynga titlinga.
Lítill fugl skaust úr lautu,
ilofaði guð mér ofar,
sjálfur sat eg í lautu
sárglaður og með tárum.
Þarna er eins og barnsmunn-
ur mæli speki og lífsvinurinn frá
Betlehem gangi á íslenzku hjarni
til að leita að því lamaða til að
veita því líf og lækningu.
Jónas elskaði alt líf en þó
mennina mest.
Hann orti ódauðleg ljóð um
frækimenn fornaldar og göfug-
menni sinnar samtíðar, en mörg
af fegurstu ljóðum hans eru um
konur, vegna þess að undir móð-
urbrjóstum býr hin sjálfgleymn-
asta fórnarlund.
Hann þýddi hið mikilúðlega
kvæði Schillers: “Die Kinder-
mörderin”, er hermir frá móður,
sem fargar barninu sínu í ör-
væntingar sturlun út af umhugs-
un um framtíð föðurleysingjans.
Það er engu líkara en að skáldið
vilji biðja afsökunar á svo ó-
móðurlegu framferði og yrkir
hið undur fagra kvæði, “Móður-
ást”, er lýsir velvildri móður,
sem í vetrarbylnum sviftir sig
sjálfa klæðum til að skýla barn-
inu, sem hún ber sér við barm,
svo sonurinn heilsi dagskímu
uppstyttu dagsins, og kvæðið
endar þannig:
Svo, þegar dágur úr dökkvanum
rís
dauð er hún fundin á kolbláum
ís.
Snjóhvíta fannblæju lagði yfir
lík
líknandi vetur, — en miskunar-
rík
sól móti sveininum lítur,
Því að hann lifir og brosir og býr
bjargandi móður í skjólinu hlýr,
reifaður klaéðnaði brúður, sem
bjó
barninu værðir og lágt undir
snjó
fölnuð í frostinu sefur.
Neisti guðs líknsemdar, ljóm-
andi skær,
lífinu beztan er unaðinn fær,
móðurást blíðasta, börnunum
háð,
blessi þig jafnan og efli þitt ráð
guð, sem að ávöxtinn gefur.
Jónas snýr öllum sínum ljóð-
um upp í hugvekjur og sálma.
Hannesi Hafstein fanst þetta
ljóður á ljóðum hins mikla
skálds, fanst það slíta samheng-
ið. Hvað sem síðari alda ritrýn-
endur kunna um það að
segja gat skáldið sjálft engan
vegin litið svo á. Öll fegurð, alt
manngöfgi, allur kærleikur, öll
hreinsköpunin, alt líf, var eilíft
útstreymi frá alverunni, frá kær-1
leikshjarta guðs í huga þessa
einlæga trúmanns.
í hans huga var opinberun (
guðsverunnar engan vegin bund- j
ið við tímatal, þjóðflokk eða
land, heldur rituð með listræn-,
um fingri heimsmeistarans á
alla sköpun. Hann var vísinda-
maðurinn sem sá guðs opiniberun
í lögum náttúrunnar, listamað-
urinn sem leit hana í fegurð
fjallanna; skáldið sem greindi
hana í yndisleik blómanna og
söngvum fuglanna; mannvinur-
inn, sem kendi ylinn af almættis
kærleikanum, er geislast í gegn-
um móðurhjartað. Gróðsemin var
honum hin göfugasta guðrækni.
Hann einangraði ekki Jesú með
því að eigna honum einstætt
faðerni, beldur nefnir hann guðs
soninn góða. Hann bjóst ekki
við því að vinir hans flyttust í
dauðanum til dýrðlegri tilveru-
stiga, til að leika á hörpur, held-
I ur til þess að starfa meira guðs
um geim.
Sem útskrifaður lærisveinn
latínuskólans hafði Jónas ment-
unar skilyrði til prestskapar á
Islandi og þrem sinnum sótti
hann um brauð og var jafn oft
synjað. Margar ástæður gátu
legið til grundvallar fyrir þeirri
synjun. Hann var einn af Fjöln-
ismönnum og samverkamaður
Jóns Sigurðssonar í því að end-
urheimta frelsi Islands úr hönd-
um Dana.
Herra biskupinn var konung-
hollur mjög og fylgdi umboðs-
mönnum krónunnar að málum
fremur en hinna þjóðhollu frels-
isvina, þar heima. Ýmsir af
prestunum voru aftur á móti ör-
uggir fylgjendur forsetans
mikla. Var vert að fjölga þeim,
þjónum kirkjunnar, sem meira
möttu ættjörð sína en hinn út-
lenda konungs? Auðvitað var
Jónas mikill trúmaður á sína
vísu, en það var ekki svo auðles-
ið úr kvæðum hans, að hann
væri trúmaður á kirkjunnar
vísu. Hann talaði ískyggilega
mikið um guð í náttúrunni, en
ískyggilega litið Jehova í biblí-
unni. Það þótti nú ekki boðlegur
kristindómur á þátíðar vísu, að
tala um guð í heiminum, meðan
prestarnir kendu alment að hann
væri akurlendi andskotans. I
þá tíð þótti það heldur ekki svo
nauðsynlegt að kenna mönnun-
um að lifa, að dæmi Krists. —
Aðal atriðið var að iðrast fyrir
andlátið. Svo hafði Jónas ort
orðhvassa ádeilu til fjárplógs-
þrælsins, 9em í umboði sinna
dönsku húsbænda reittu líffjaðr-
irnar af íslenkum bændum. Það
þótti næsta óþarfur prestur, þá
sem oftast, sem notaði prédikun-
arstólinn til að prédika réttlæti,
nema þá svona bara út í loftið án
þess að ónáða samvizkuna hjá
þeim, er helzt þurftu vakningar
við. Svoleiðis ræður hafa naum-
ast heyrst í íslenzkum kirkjum
síðan meistara Jón leið. Og svo
alt þetta tal skáldsins um rétt-
læting vegna verkanna. — Jú,
guðleysi Var það nú kanske ekki,
en það var heldur ekki sá krist-
indómur, sem kirkjan kendi og
sem bygði ennþá sinn boðskap
á guðsreiði, iðrun, afturhvarfi og
fyrirgefningu fyrir trúna. Nei,
Jónas gat verið hættulegur mað-
ur í kirkjunni, einkum af því að
hann var vísindamaður, skáld og
trúmaður á sína vísu. Jónasi var
Synjað um brauðið þrisvar sinn-
um.
Fátækur, einmana og fjarri
sínu fósturlandi varð listaskáldið
góða, að una æfinni og draga
fram lífið á hungursstyrk, sem
danskt vísindafélag veitti hon-
um til að rannsaka náttúru Is-
lands. Á fjöllum uppi lá hann
úti við illan og ófullkominn að-
búnað. Af því vosi beið hann
tjón á heilsunni og beið þess
aldrei bætur. Það var eins og
alt hans böl yrði ættlandi hans
til ágóða.
Fyrir langdvalir sínar erlendis
kyntist hann því betur því bezta
í samtíðar bókmentunum, eink-
um í bókmentum Þjóðverja og
færði sér það í nyt til að fegra
og fullkomna hina íslenzku
hætti. Frá hans tíð lærðist Is-
lendingum, að yrkja ekki ein-
ungis sterklega heldur einnig
fagurlega. Svo eg viðhafi hina
dagsönnu lýsingu Vilhjálms Þ.
Gíslasonar, í Eimreiðargrein
þeirri, er hann nýlega reit: —
“Jónas Hallgrímsson gerði meira
til þess en nokkur annar, að blása
nýju lífi í hið gamla form, (svo)
fornir hættir hafa aldrei dáið.
Hann sýndi líka hvernig fella
mátti þetta form að svo að segja
hvaða erlendum hætti sem var.
Hann orti sonnetur, terzíur og
octövur með ljóðstöfum, jafn-
framt því sem hann orti undir
fornyrðislagi og ljóðhætti. —
Aldrei hefir fínni skáldandi far-
ið hér næmari höndum og klið-
mýkra máli um fagrar hugsanir
en hann, mjúklegar án mærðar,
karlmannlegar án harðmeskju. I
Jónasi Hallgrímssyni er upp-
spretta hins bezta í ljóðagerð síð-
ustu 50 ára og síðustu aldar.”
Jónas andaðist — af harðrétti
máske — í Kaupmannahöfn 26.
maí árið 1845, þá aðeins 37 ára
að ald>ri.
Eg vona og eg trúi að andi
þessa ástljúfa íslandssonar sjái
ávöxt iðjil sinnar í frelsi og
framförum þjóðarinnar, svo
myndi hann bezt eilífð una.
Jónas sá guð í því fagra, góða
og framfarasæla — við sjáum
guðs eilífa anda vinna endur-
lausnar verk sitt í ljóðum, í
vonum, í ást og trú listaskáldshis
góða.
Megi guð upppfylla óskir ann-
ars skálds, að ísland eigi altaf
“mienn að missa meiri og betri
en aðrar þjóðir”. Úr sporum
þeirra gróa ilmblóm á lífsakri
Islendinga.
Guð blessi Islandi þá gróður-
reiti! — Amen.
H. E. Johnson
NÝ
0RYGG1S
TRYGGINGAR
LÖG
NU í FULLU GILDI!
Átt þú bifreið? Ef svo, veizt þú það,
að ef slys kemur fyrir, sem dauða eða
meiðsli einhvsrs, eða skemdir er
nema $25 hlýst af, að þú getur mist
rétt þinn að nota bílinn um riokkra
mánuði, eða kannske um ára tíma? Og, ef
dómur er kveðinn yfir þér í sambandi við
slysið, að leyfi þitt og bókun verður eigi
aftur fengið þar til að dómnum er full-
nægt að fullu eða með smáborgunum, og
sönnun gefin fyrir efnalegri trygging í
framtíðinni.
Þetta er áhættan sem þú tekur, nema
þú sért trygður með Public Liability
og Property Damage Insurance, eða
hefir afhent fullnægjandi verðbréf;
eða hefir lagt inn peninga eða skil-
ríki hjá fylkisféhirðir er nema $11,000.
Hin nýju lög skipa þér ekki að kaupa efna-
lega trygging. En án hennar ertu í hættu
að vera kvaddur til að mæta ýmsum sekt-
um, ef þú hefir verið, annaðhvort viljandi
eða óviljandi, við slysið riðinn.
Getur þú staðið þig við að taka á þig slíka áhættu? Bæklingur, skrif-
aður á léttu máli, sem gefur allar upplýsingar má fá gefins hjá hverri
olíustöð í Manitoba, eða hjá Motor Vehicle Branch,
Revenue Building, Winnipeg.
M0T0R YEHICLE BRANCH
PROVINCE 0F MANITOBA
FRÉTTIR FRÁ ÍSLANDI
íslenzk hjúkrunarkona, sem
vann við innrásina
á meginlandið
Islenzk hjúkrunarkona, er var
í London öll stríðsárin, hjúkraði;
særðum úr loftárásum og tók j
þar að auki þátt í innrásinni á J
meginlandið, sem hjúkrunar-i
kona, er komin hingað heim. j
Hjúkrunarkonan er Reykvíking-
ur, Vigdís Jónsdóttir (Sigurðs-
sonar í Alliance). — Auk þess að
vera hjúkrunarkona, er hún eini
útlærði kvenloftskeytamaður Is-
lands. Sérgrein hennar í hjúkr-
un er röntgen (Radiographer).
Ætlar hún að setjast hér að.
Ungfrú Vigdís hefir dvalið í Eng-
landi síðan 1937. Kom hingað
heim í stutta kynnisför 1941. —
“Þá gat eg grátið af gleði, er eg
sá ljósadýrðina hér í Reykjavík,
er við sigldum inn flóann, eftir
loftvarnamyrkvunina í London”,'
sagði hún er Morgunblaðið átti
tal við ungfrúna sem snöggvast í
gærdag.
Meðan loftárásirnar voru sem
harðastar á London, kom það
fyrir fjórum sinnum, að sprengja'
lenli á sjúkrahúsi þar sem ung-
frú Vigdís vann. Komst hún oft >
í hann krappann, en slapp þó án j
þess að fá skrámu. Einu sinni
féll sprengja 20 metra frá þar|
sem sat við skrifborð sitt í sjúkra
húsinu. Það var að næturlagi. I
Miklar skemdir urðu alt í kring-1
um hana og borðið var fult af
glerbrotum, en Vigdís slapp ó-
meidd með öllu.
Meðan loftárásrinar stóðu sem j
hæst á London var ekki tekið á
móti sjúklingum í sjúkrahúsum,
í London nema til 24 stunda j
dvalar. Þegar um uppskurði var
að ræða, voru sjúklingar skornir
upp, sárið saumað saman og síð-
an voru þeir fluttir á sveitaspít-
alana.
Þegar Bandamenn gerðu inn-
rás í Frakkland, í júní 1944, voru
læknar og hjúkrunarfólk Lon-
don-spítala “lánað” á hermanna-
spítala í Suður-Englandi til að
taka á móti særðum hermönn-
um. Var undirbúningur mikill
og góður. Þar var ekkert til
sparað og alt var til, sagði Vig-
dís. Það særðust ekki nærri því
ieins margir hermenn og búist
var við. Þarna var mjög lær-
dómsríkt að dvelja. Það var mik-
il leynd yfir því er við fórum af
stað. Okkur voru fengnar innsigl
aðar fýrirskipanir, sem við mátt-
um ekki opna fyr en við vorum
komin á ákveðin stað.
Þarna voru margir beztu
læknar Bretlands. Sjúkrahúsið,
sem eg var í, var gamalt geð-
viekrahæli. Dvöldust þar 3,500
sjúklingar. Ekki gátum við verið
þarna nema í sex vikur. Þá hófu
Þjóðverjar að skjóta rakettu-
sprengjum sínum og það var
ekki hægt að hafa særða her-
menn á þessu svæði. Voru þá
sjúklingar fluttir í sjúkrahús
lengra inn í landið og þar hitti
eg fyrir Þórarinn Guðnason
læknir.—Mbl. 10. nóv.
Ungur íslenzkur söngvari hlýtur
viðurkenningu í Stokkhólmi
Einar Sturluson kom til Stokk-
hólms fyrir mánuði síðan til þess
að leggja stund á söngnám við
Konungslega, sænska óperuskól-
ann.
Þessi skóli er mjög strangur
og komast tiltölulega fáir að hon-
um. Einar hefir nú gengið
nokkrum sinnum í tíma til kenn-
ara síns, Joseps Hislops, með
þeim árangri, að hann hefir boð-
ist til að kenna honum í vetur
með það fyrir augum, að hann
taki að sér hlutverk í óperettu-
sýningum á næsta vetri. Er það
mjög sjaldgæft, að menn komist
svo langt á svo skömmum tíma.
Nýtur Einar mjög mikils álits
hjá kennara sínum, hinum
heimsfræga söngvara.
—Alþbl. 14 nóv.
■k -k -k
Amerískur hermaður kemur
stúlku til hjálpar
I fyrrakvöld vildi það til á
Suðurgötunni, að 6 brezkir her-
menn voru að ónáða íslenzka
stúlku, sem gekk á götunni. Bar
þá að amerískan hermann og
bað stúlkan hann að hjálpa sér.
Gerði ameríski hermaðurinn það
og snerist gegn brezku hermönn-
unum. En við það komst stúlkan
undan og þar með úr sögunni.
En þeim var lítið gefið um af-
skiftasemi hins ameríska og kom
þarna til slagsmála, sem enduðu
með því, að ameríski hermaður-
inn varð illa útleikinn. Liggur
hann nú í sjúkrahúsi talsvert
meiddur. En þeir brezku eru í
fangelsi.
Ameríski hermftðurinn, sem
kom stúlkunni til hjálpar heitir
Charles Forster og er undirfor-
ingi í ameríska landhernum.
—Mbl. 21. nóv.
* ★ *
fbúar landsins voru 17,770
í árslok 1944
1 árslok 1944 var mannfjöld-
inn hér á landi alls 127,770. I
kaupstöðum áttu heima 67,712,
en í sýslum 60,058. — Frá þessu
er skýrt í nýútkomnum Hagtíð-
indum.
Ibúafjöldi Reykjavíkur var þá
44,281, en íbúar í öðrum kaup
stöðum voru sem hér segir: —
Akureyri 5,939, Hafnarfjörður
4,050, Vestmannaeyjar 3,611,
Isafjörður 2,905, Siglufjörður
2,873, Akranes 2,052, Neskaup-
staður 1,177 og Seyðisfjörður
815. Á árinu 1944 fjölgaði íbú-
um kaupstaðanna um 1882, eða
2.9%. 1 Reykjavík einni nam
fjölgunin 1,466 manns. Að vísu
voru skrásettir 45,842 manns í
Reykjavík, en 1,274 áttu lög-
heimili annarsstaðar á landinu.
íbúafjöldi sýslnana var sem
hér segir: Gullbr. og Kjósarsýsla
6.060, Þingeyjarsýsla 5,893,
Eyjafjarðarsýsla 5,447, Árnes-
sýsla 5,159, Isafjarðarsýsla 4.588,
S.-Múlasýsla 3,811, Húnavatns-
sýsla 3,445, Snæfellsnessýsla
3,372, Rangárvallasýsla 3,253,
N.-Múlasýsla 2,629, Strandasýsla
2,083, Mýrasýsla 1,819, V.-Skaft.
1,547, Dalasýsla 1,387, Borgar-
fjarðarsýsla 1,237 og A.-Skaft.
1,147. — I sýslunum hefir fólk-
inu fækkað um 75 manns, eða
um 0.1%.
Auk kaupstaðanna eru á land-
inu 29 kauptún með meira en
300 íbúa. Fjölmennust þeirra er
Keflavík með 1,616 íbúa. Næst
kemur Húsavík með 1,096 íbúa,
þá Sauðárkrókur með 911 íbúa
og aPtreksfjörður með 800 íbúa.
Allfe búa í þessum kauptúnum
15,950 manns.—Mþl. 21. nóv.
FJÆR OG NÆR
50 ára minningar um
skáldskap Borgfirginga
Fyrsta hefti er nú komið á
bókamarkaðinn, og er það ákveð-
inn vilji útgefandans að ekki
líði á löngu að fleiri hefti komi
fyrir almenningssjónir. — Þetta
hefti er 30 blaðsíður, í góðri kápu
og prentað á ágætan pappír. —
Verð: 50c. — Fæst í Bókabúð
Davíðs Björnsson og hjá Viking
Press Ltd.
* ★ *
Messur í Nýja íslandi
9. des. — Geysir, messa kl. 2
e. h. Árborg, íslenzk messa kl.
8 e. h.
16. des. — Víðir, messa kl. 2
e. h. B. A. Bjarnason
★ * ★
Til sölu
eru lögin “Spinner Song”
og “Visnar vonir” eftir Thór-
dísi Ottenson Guðmunds, hjá
eftirfarandi: T. Eaton Co., West-
ern Music Store og Davíð Björns-
syni. Verð 50c hvort lag.
* k ★
íslenzkar skólabækur
Margir hafa hugsað sér að láta
verða af því, að kenna börnum
sínum að lesa Í9lenzku á þessum
vetri. Þjóðræknisfélagið hefir á
hendi, forða af ágætum lesbók-
um, sem notaðar eru við íslenzku
kenslu í skólum á Islandi. Laug-
ardagsskólakennarar og foreldr-
ar ættu að útvega sér þessar
bækur.
- Bækurnar eru þessar: :
Gagn og gaman (stafrofskv.) 45c
Litla gula hænan I. og II. og Ungi
litli I. og II., 25c heftið.
Lesbækur:
Fyrsti flokkur, I., II. og II. h.
Annar flokkur I. og II. hefti
Þriðji flokkur, I. og III. hefti
Fjórði flokkur, I. og II. hefti
30c heftið.
Pantanir sendist til:
Miss S. Eydal,
659 Sargent Ave., Winnipeg
KAUPIÐ HEIMSKRINGLU—
bezta íslcnzka fréttablaðið
Á Heiðarbrún
Innan fárra daga kemur á bókamarkaðinn ný ljóðabók.
Höfundurinn er hið velþekta skáld, Sveinn E. Björnsson
læknir frá Árborg, Man. Bókin verður um 230 blaðsíður,
prentuð á ágætan pappír, og í góðri kápu. — Verðið er
$2.50. — Bókin verður til sölu hjá Viking Press Limited,
853 Sargent Ave., Winnipeg, og Bókabúð Davíðs Björns-
sonar, 702 Sargent Ave., Winnipeg. Einnig hjá útsölu-
mönnum víðsvegar um Canada og Bandaríkin.

Jídlafeort
Við seljum og prentum á jólakort samkvæmt
eigin vali fólks, Mörgum tegundum úr að
velja. Upplýsingar gefnar á skrifstofu Heims-
kringlu, þar sem sýnishorn eru fyrirliggjandi.
I n
THE VIKING PRESS LIMITEÞ S
i i
853 Sargent Ave. Winnpieg, Man.
□
*iuuuuuuuiiuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuumuiuuuuuuunuuuuuunuuuuuuuuumuuiuuuuuuuuumuuint<*