Heimskringla - 12.12.1945, Blaðsíða 1

We recommend loi
your approval our
//
BUTTER-NUT
LOAF "
CANADA BREAD CO. LTD.
Wmnipeg Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgr.
We recommend for
your approval our
" BUTTER-NUT
LOAF
//
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeg Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgr.
^X- argangur
VVTNNTPEG. MTÐVTKUDAGTNN , 12. DES. 1945
NÚMER 11.
FRETTAYFIRLITM)G umsagnir
Fundur stórlaxanna
’Alt í einu kemur upp sú saga,
þrír forustumenn heimsmál-
anr>a, aetli að halda fund með sér
jólin í Moskva. Fréttin er
a<5 því leyti til óvænt, að Tru-
^an forseti hafði ekki fyrir neitt
ýkjalöngu lýst því yfir, að hætt
skyldi um tíma við slíka fundi,
þeir reyndust oftast árangurs-
litlir og nú væri bezt að alþjóða-
félagið (Untied Nations Organi-
zation) tæki við og reyndi að
semja frið og taka ákvarðanir
gagnvart þjóðunum sem undan
°ki hefðu. verið leystar. Jafnvel
þó alþjóðafélagið hafi hendur
^undnar og 'hinir stóru þrír,
Seti ónýtt alt þeirra starf, er nú
samt svo að sjá, sem þeim hafi
þótt vissara að koma saman áð-
Ur, og gefa alþjóðafélaginu bend-
ingu um hvaða leiðir skyldu
íarnar. Þetta er í fyrsta sinni,
sem hinir stóru þrír hafa látið
þokast fyrir nokkru valdi og er
það góðs viti. Þeir hafa nógu
lengi elt hrátt skinn um hverjir
naða ættu þjóðunum, sem undan
ófrelsisokinu hafa verið leystar,
aðrir en þær sjálfar. Það er
^aeira en tími til þess kominn,
a<5 vald almenningsviljans fari
a® láta til sín taka og láti hina
þrjá vita, að þeir séu ekki alt
Salt jarðar. Það er ekki neitt
yelferðarmál í hugum almenn-
ir*gs, að svifta þessar þjóðir
sJalfsákvörðunarrétti sínum, en
Vera í þess stað beittar útlendu
Valdi, með viðskiftagróða ein-
stakra manna einna að augna-
^iði. Slíkt ráðslag verður snn
fordæmingarverðara þegar á það
er Htið, að margar hinna ófrjálsu
þjóða nú, eru í flokki stríðsbanda
þjóðanna, hafa með þeim barist
°g sem hafa þeim mun meira á
knefarétti hinna illu kent, sem
þaer voru fámennari, en stærri
stríðsaðilar þeirra.
Ef stórlaxarnir á Moskvafund-
lnum koma sér nú ekki saman
Urn að veita þeim þjóðum, sem
sfríðsaðilar þeirra hafa verið,
fult frelsi, eins og t. d. Hollend-
lngar og aðrar vestur-Evrópu
þjóðír nýlendum sínum í Austur-
aiíu, og Rússar og aðrar Evrópu
þjóðir, þeim þjóðum, sem úr
helju voru heimt^ar með úrslitum
siríðsins, er ekki neins friðar að
ysenta, að þessum fundi loknum
1 Moskva, vegna þess, að meðan
þannig stefnir, sem nú gerir, eft-
lr London-fundinn sæla, er tog-
streitunni haldið áfram um að
afla sér betri aðstöðu í næsta
^ríði, sem að mun re&a.
Það
inn er eftir sem áður ofurseldur
stríði.
Á fundinum í Moskva verða
aðeins þrír hinna stóru, þ. e.
Truman, Attlee og Stalin. Full-
trúar verða þar hvorki frá Frakk-
landi né Kína. Er sagt að Stalin
hafi ekki kært sig um þá og hafði
mál sitt fram í því efni.
Lítið sýnishorn af
tjóni síðasta stríðs
Manntjónið: Innan Bretaveld-
is 434,885 fallnir og tapaðir, 468,-
388 særðir (fram að 31. maí ’45).
í Bandaríkjunum fram að lokum
japanska stríðsins 296,352 falln-
ir og tapaðir, 651,168 særðir. Á
Rússlandi fram að lokum Ev-
rópustríðsins 12 til 15 miljón
borgara og hermanna fallnir og
særðir.
B RÉ F
1028 Kincaid Road,
Mt. Vernon, Wash.,
Kæri vinur: 1. des. 1945
Áður en eg lagði upp í þetta
ferðalag lofaði eg þér að senda1 Sólsetur
línu til þín við tækifæri. Nú er j
það tækifæri í garð gengið, og ’
vil eg því leita að einhverju
handa þér í herbergjum heila
búsins. Vona bara að þau reyn-
ist ekki öll tóm þegar til á að
taka.
Ferðalagið hefir gengið að ósk-
um og að öllu leyti án slysa, en
mjög ánægjulega. Lofaðu mér
fyrst að láta í ljós hugheilt þakk-
læti okkar hjónanna til vina okk-
ar í Árborg og grendinni, sem
kvöddu okkur með ágætri vsizlu
og vinagjöfum svo eftirminni-
lega. Og vinahugurinn á bak
við það alt saman var svo hlýr
og einlægur, að minningin um
! Morgunn
L4gt á grunni gróandans
græðist runnur veikur,
er hátt á unnum andvarans
albjört sunna leikur.
hann mun aldrei fyrnast hvert
í Kína urðu 84 miljón manna ! sem leiðir okkar kunna að liggja
að hrekjast frá heimilum sínum.1 j framtíðinni
Á Grikklandi voru 1,085 borg-i ^ -u-ií * *
' Það var í halfgerðu norðvest-
ír og þorp logð í eyði (fra 1941 . . . .
& f an roki og kalsaveðn að við for-
fram að marz-manuði 1945). | , , . , n
, „ , , um fra Wmnipeg þ. 9. nov. og
A Bretlandi var þriðja hvert
heimili skaddað eða eyðilagt.
Á Hollandi er sagt áð 5 ár ... , . ,
by2 þumlung daginn aður, svo
: lögðum leið okkar suður fyrir
i landamærin. Það hafði snjóað
Undir sól og eldlit ský
inn í hlýja blæinn,
ókum við um Albert Lea
eftir miðjan daginn.
f Wyoming
Einhver leiðir íslending
af æðri máttarvöldum.
Nú erum við í Wyoming
og vestur áfram höldum.
Hjarðmenn
Hvarf mér nautahjörðin sjálf,
er hér var í gær á rangli.
Nú sé eg aðeins kálf, og kálf
og kálf og kálf á stangli.
EINN AF HONG KONG
ÍSLENDINGUNUM
. Pte. M. J. Ólason
þurfi til þess, að koma akurlend-
inu aftur í rækt, sem sjór flæddi
yfir.
í Belgíu kostar 50 miljón dali
að gera við járnbrautirnar, sem
voru þar eyðilagðar.
1 Rússlandi voru 71,700 borgir
og þorp eyðilögð af sprengjum.
Fram að 31. marz 1945, kostaði
stríðið Canada 15 biljón dali.
Fyrir það fé mætti byggja
8000 dala íbúðarhús fyrir aðra
hverja fjölskyldu í landinu. Gera
við hús fyrir aðra hverja fjöl-
skyldu alt upp í 200 dali
hvert, kaupa hverri fjölskyldu í
landinu 1000 dala bíl, kæliskáp
fyrir 200 dali, þvottavél fyrir
150 dali, radio fyrir 100 dali,
ryksugu fyrir 50 dali, sauma-
maskínu fyrir 100 dali, eldavél
fyrir 150 dali, ný húsgögn fyrir
200 dali.
sem
hn
mun
er enn sem fyr frelsið,
um er barist, og verður
'°pandans rödd, eigi síður eftir
PVL sem kynning manna í heim-
lnum eykst og menningin út-
reiðist. Ef hinir stóru þrír við-
Urkenna ekki þetta, en togast
yrir sjálfa sig á um afstöðu til
Valda framvegis, verður enginn
Varanlegur friður samin og
!finni villan verri hinni fyrri.
riÓur án frelsis og sjálfsákvörð-
hharréttar smárra þjóða sem
stórra, hefir aldrei blessast og
iessast aldrei. Af stórþjóðun-
Urn þremur, er það aðeins ein,
Sem lýst hefir því yfir, að hún
refjist engra landa eða skaða-
óta eftir þetta stríð; það er
andaríkjaþjóðin. Það er og
j®>\sem farið er fram á í At-
antshafssáttmálanum. Meðan
lks frelsisanda verður ekki
Vart í verki hjá hinum af stór-
. Xunum þremur, er ekki neins
avinnings að vænta og heimur-
útlitið var alt annað en glæsilegt.
En þegar suður kom til Grand
Forks lægði veðrið og snjóiinn
þar var einungis ofurlítið föl.
Austur til Minnesota lá leiðin
næsta dag og var þar alauð jörð,
og eftir það sáum við ekki snjó
fyr en vestur í Utah fjöllum þar,
sem við lentum í dimmviðri um
stundarsakir, rétt fyrir neðan
himininn. Þá urðum við einnig
Auðn
Auðnin vekur í mér hroll
með yfirliti fölu.
Eg þarf að fá mér flösku eða
poll
með fersku vatni og svölu.
í Iowa
Hér er útsýn yfrið grand
og til beggja handa,
við bláskóga um beitiland
berar hríslur standa.
Carl Goodman
Þú að næsta koti kemst,
koti, sem þú veizt um,
en við hérna fyrst og fremst
forsjóninni treystum.
HLÍN
(Ársrit íslenzkra kvenna)
Tuttugasti og sjötti árgangur
af ritinu Hlín, sem Fröken Hall-
dóra Bjarnadóttir gefur út, er
nýkominn vestur. Er það sem
fyr fult af fróðleik um starfsemi
kvenna á Islandi og öðrum nýti-
legum greinum. Teljum vér rit
þetta ætti að vera kærkomið
konum hér vestra. I því eru bréf
frá konum um alt land er greina
hvað kvenþjóðin hafist að í þágu
heimilisiðnaðarins. Úr hvaða
sveit heima sem konur hér vestra
eru, sjá þær í ritinu hvað í gömlu
átthögunum er nú að gerast inn-
an samtaka kvenþjóðarinnar.
í ritið skrifar fröken Halldóra
í þetta sinn ágrip af ferðasögu
sinni vestur um haf. Er Vestur
Islendinga þar minst og á þann
veg, að treysta mun skyldleika
og vináttubönd landa eystra og
vestra.
Ritið kostað aðeins 35c og er
eflaust ódýrasta rit eða bók sem
hægt er á að benda. Mrs. J. B.
Skaptason, 378 Maryland S-t.,
Winnipeg, annast söluna.
Utah
Sýnir morgunsólar gull
sitt á tindum öllum,
dásamlega dularfull
dagleið, uppi á fjöllum.
að fara upp fyrir snjólínu í Ore-
gon fjöllunum en þar höfðum
við gott veður. Og á meðan eg
er að skrifa um veðrið þá er bezt
að skýra frá því að síðan við
komum hér * á ströndina hefir
rignt eitthvað á hverjum degi og
loftið er oftast svo skýjað að
sjaldan sér til sólar. Mun það
þó ekki altaf vera þannig.
Víða á þessu ferðalagi höfum
við átt ágætum vinum að mæta
og hefir það ekki lítið aukið á
ánægju ferðalagsins. Eg fer ekki
út í þá sálma að nefna neina
sérstaka, en staðir þeir sem mér
verða minnisstæðastir eru Min-
neapolis, Rochester, North'Eg veit að þessi borg er aiira
I Klettafjöllum
Hágangurinn heldur vörð
um heiðalandsins víða svörð,
sandhæðir og sviðna jörð
í svalheimstign og bænagjörð.
Til Salt Lake City
Hér í þessum djúpa dal,
með dásemd alt í kringum um,
fjallaborgin fagna skal
frægum íslendingum.
Platte, Neb., Salt Lake City,
bezt,
Spanish Fork, Portland, Seattle i bæði fy,rir hsimamann og gest.
og svo Mt. Vernon. Lengra er Hún á sjálfsagt margt af ýmsu,
og mest
í
Jóhannes Snorrason, flugmað-
ur frá Islandi, kom fyrir skömmu
til Winnipeg; hann hefir verið i
Montreal að kaupa flugvélar;
hefir hann keypt 2 Catalina flug-
ur (er flytja 22 farþega) og fer í
annari nú þegar heim. Hann
lagði af stað frá Winnipeg í gær.
nú ekki hægt að rekja söguna að
sinni. En á nefndum stöðum öll-
um áttum við mjög ánægjulegar
stundir með íslenzku fólki og töl-
uðum hreina íslenzku. Ef mað-
ur gæti það ekki, þ'á væri ekki
mikið gaman að ferðast; því í
raun og veru er alt ferðalag
þreytandi, bæði fyrir líkama og
sáL Og það vildi til að á ferða-
laginu sjálfu milli þessara | Utah.dalur
nefndu staða höfðum við með
okkur Islending að heiman,
Guðmund Hjálmarsson, þann er
heimsótti Winnipeg fyrir stuttu,
og hann kann vel að tala ís-
lenzku, og þess nutum við 1 hans
félagsskap. Höfðum við það-
okkur til skemtunar að yrkja og
skrifa alla leiðina og urðu þannig
til um 60 vísur, flestar um ferða-
lagið, og verður ef til vill eitt-
hvað af þeim birt seinna. I þessu
bréfi má þó senda nokkrar af
þeim til gamans:
af mörgu, er hvergi annarsstað-
ar sézt.
Spanish Fork
Hugann fangar alt og eitt,
í öllu, stóru og smáu,
og mig langar ekki neitt
yfir fjöllin háu.
Um fagra dali og fjöllin há
fer mig nú að dreyma:
aldreifegri sýn eg sá
síðan eg var heima.
Undir fjallsins víða væng
vetur og sumar mætast,
og í dalsins djúpu sæng
draumar fagrir rætast.
Á öræíum, Oregon
Þó vel sé stsyptur vegur nýr,
virðist land í dái;
öræfanna andi býr
inni í hverju strái.
Einn af Islendingunum, sem
voru í Winnipeg Grehadiers her-
deildinni í Hong Kong, leit inn á
skirfstofu Heimskringlu s. 1
laugardag. Hann var þar fangi
ásamt fleirum í 4 ár og er ný-
kominn heim. Nafn hans er
Metusalem John Ólason og í
hernum var hann ‘private’. Hann
á heima í Pilot Mound, Man., og
er giftur enskri konu. En for
eldrar hans voru Mr. og Mrs. J.
M. Ólason, Hensel, N. D., og var
hann á leið þangað ásamt konu
sinni að finna þau.
Fram að 1943 var Mr. Ólason
í Hong Kong, en þá var hann
sendur til japanskrar eyjar, er
Oeyama (stóra fjall) heitir,
vinnu. Var vinnan afferming
skipa, kolaburður o. fl. Þar var
vsrið í einu fangaveri Japa. Og
raðan kom hann heim nú að
stríði loknu.
Á Hong Kong var sultarlíf svo
mikið, að Mr. Ólason sagðist ekki
refði fyrirfram trúað, að nokkur
maður gæti lifað á því. Hrís-
grjón og bygg, soðið í gufu, var
aðal-rétturinn og sjaldan neitt
annað, utan súpu úr kartöflu-
flusi eða kálgrasi. Eftir að í
verið kom, var stöku sinnum
fiskur og kjöt á borðum, en ekki
neitt fram yfir það að við héld-
um kröfutm við vinnuna.
' Vinnutíminn var átta stundir
á dag. Af framkomu Japa, er
þeir umgengust, lét Mr. ólason
ekki illa, ef ekki bar út af í
neinu. En ef þeim fanst, að alt
gengi ekki að þeirra vilja við
störfin, var skrattinn vís.
Um skemtun var ekki neina að
ræða eða nokkuð, sem til daga-
munar gat talist. — Við skrið-
um í rúm okkar að kvöldi. _____
Sunnudaga, jafnt og aðra daga
var unnið, enda er mánudagur
hvíldardagur í Japan. En hann
náði ekki til fanga, nema ef
kalla mætti háKan dag einu sinni
■eða tvisvar í mánuði, ef vel lá á
Jöpum.
“Það er tilbreytingarlítið líf
að vera fangi í fjögur ár. En við
gerðum það með okkur, Canada-
menn, að Japar skyldu aldrei fá
bælt okkur andlega, eða kúgað,”
sagði Mr. Ólason.
Fimm íslendinga sagði Mr.
Ólason verið hafa fanga í Hong
Kong. Voru þeir auk Njáls Bar-
dals, og Carls Johnson, sem heim
eru komnir, Theodor Johnson
(bróðir Carls Johnson), en hann
dó rétt áður en af stað var haldið
heim og maður, sem Böðvar
Ólafsson hét, frá Portage La
Prairie, Man., sem ekki hefir
frézt af og líklega er dáinn.
Mr. Ólason er burðamikill og
þreklegur á velli. Hann sagðist
hafa lézt um 65 pund. Hann er
þó hinn hressilegasti í viðmóti og
karlmannlegasti, — vegur lík-
legast um 200 pund, en “að ná
sér væri hann ekki alveg enn bú-
inn,” sagði hann.
Hann sagði engin vandræði að
komast af með ensku í Japan;
hún væri fyrsta erlenda málið
sem þar væri kent. Drengir og
stúlkur í hærri deildum barna-
skóla gætu vel bjargað sér í
ensku.
iHonum var sjaldan misdæg-
urt, nema á leiðinni heim fyrst í
stað, vegna þess, hveð menn voru
góðir við fangana og tróðu miklu
í þá af ísrjóma og öðru lostæti.
En jafnvel það hefði hann stað-
ist eftir fyrstu dagana.
í Nebraska
í sumarveðri sallafínu
er siglt um Nebraska,
vestur yfir Löngulínu
Lincolns forseta.'
! Dagsetur
Ennþá jörðin austur snýst,
með efasemdir dagsins;
vestrinu engin orð fá lýst
með eldblik sólarlagsins.
Á Oregon-fjöllum
Efst á tindum Oregon
anda vindar hljóðir;
jólamynda millión
munans kynda glóðir.
Dimmviðri
Skefur mjöll um heiðahjarl,
hleður öllu í raðir;
yfir fjöllin ekur Carl,
eins og tröllafaðir.
Vetur í Oregon
Fjalli hljóðu fögnuð lér
fegurð óðarsalsins,
gegn um móðu er sjónin sér
sumargróður dalsins.
í huga glöðum sálm eg syng,
um sælu vetrardagsins,
akra græna alt í kring
og yndi sólarlagsins.
Cólumbia-dalur
Um hrikalegan hamrasal,
af hæðum vötnin falla,
með árskyngni í undrasal,
inn á milli fjalla.
I Portland
Yfir fjallsins.eyðigeim
inn í græna skóga,
við erum komin heilu heim
rtil Hafnarlandsins frjóa.
Er þetta víst nóg að sinni, og
ekki við það bætandi. Ferðinni
er nú heitið norður til Vancouver
bráðlega í heimsókn til kunn-
ingja þar. En þar verðum við
ekki nema stuttan tíma, og þá
förum við suður hingað aftur og
þá seinna til Seattla, þar sem við
hyggjumst að dvelja eitthvað
upp úr nýárinu.
Beztu kveðjur til kunningj-
anna. Þinn einl.,
S. E. Björnsson
Mr. og Mrs. Hallur Jónsson
frá Víðir, Man. komu til bæjar-
!ins s. 1. mánudag. Þau voru að
vitja systur Halls, Mrs. Ragn-
heiðar Goodman, frá Langruth,
er hér hefir legið á sjúkarhúsi og
er á batavegi.
* * *
F.O. F. S. Johnson, (í R.C.A.F.)
sonur Mr. og Mrs. Eggert John-
son, 939 Ingersoll St., Winnipeg,
kom heim úr hernum 23 nóv.
Hann hefir verið í stríðinu hand-
an við höf víðsvegar og síðast í
IBurma á Indlandi. Kona hans
og sonur, sem hann hafði ekki
séð, foreldrar og aðrir voru á
járnbrautarstöðinni að bjóða
flugmanninn velkominn heim,
eftir þriggja ára burtuveru. Mr.
Johnson víkur hér að sinni fyrri
atvinnu í bænum.
★ ★ *
Ágúst Eyjólfsson, fyrrum á
Otto, biður Hkr. að geta þess, að
hann sé fluttur til Lundar og
óskar að vinir hans er skrifa
honum, sendi bréfin nú til Lund-
ar, Man.