Heimskringla - 12.12.1945, Side 5

WINNIPEG, 12. DES. 1945
HEIMSZRINGLA
5. SG)A
líklegt að orsakirnar séu bæði
hjá þjóðinni og klerkastéttinni,
hef hér fyrir framan mig
tvaer bækur: safn af prédikun-
ym eftir íslenzka presta og er-
Hidi, er flutt voru við almennar
Uttiraeður í Reykjavík fyrir ör
^áum árum.
Yfrileitt má segja að bæði hug-
Vekjurnar og erindin séu vel
^min og frjálslega, en eitthvað
Vantar þó í þau og það meir en
ítið. Aðeins þrír höfundar: séra lna'
^niðrik Friðriksson, séra Bjarni
■iónsson og séra Jakob Kristins
s°n virðast flytja þar nokkrar
akveðnar skoðanir. Gunnar
^jörnsson segir einhverstaðar
svona stefnulaust frjálslyndi:
“Það er eins og þessir frjáls
iyndu prestar vilji segja: “Guð
það er að segja ef nokkur guð
®r til — frelsaðu sál mína —
það er að segja ef eg þá hef
u°kkra sál — og láttu hana með
þór lifa eilíflega — það er að
Segja ef um nokkra eilífð er að
rasða.”
Vera má að þessi lýsing eigi
'ekki með öllu við þessar um-
r*ddu prédikanir — en ekki get
eg þó varist þeirri hugsun þegar
eg athuga þær. Jafn stefnulaus-
Ur finnast mér þær um mannfé-
agsmál. Nú er það alls ekki
^ieining mín að kirkjan ætti að
r®aða þau mál frá flokkslegu
sjónarmiði og sízt af öllu með
tlokkslegum aðferðum. Að hinu
^eytinu verður samt þess að gæta
mannfélagsmál eru menning-
ar og siðferðis málefni og bein
skylda allra borgara að kynna
Ser þau og leiðtoganna, að upp-
tysa aðra um siðferðislegan
Srundvöll þeirra og stefnur.
Sjálfsagt er að vera sanngjarn
1 garð prestanna eigi síður en
arrnara. Ástandið er alls ekki
þerrrr einum að kenna og heldur
ekki upphaflega þeim að kenna.
^erm hefir verið olnbogað út úr
þjóðlífinu og þeir hafa látið
rangsnúið hugarfar' sjálfelskra
errrstaklinga og stétta hrinda S0r
ut af vettvangi þjóðmálanna. —
^*egar þeir tala um eilífðarmálin,
er þeim sagt: Hvað eiginlega
Verst þú, serp við ekki vitum í
þoim efnum? Þeim hefir sam-
tímis veirð sagt að þeir eigi alls
ekki að blanda sér inn í þjóðmál-
lrr> slíkt sé ekki kirkjunni við-
^omandi. Þeir mega heldur ekk-
ert tala um vísindi því þeim er
Sagt að þeir viti oftast minna
Urrr þau en hver meðal greindur
Sagnfræðingur. Prestarnir hafa
tekið þessu með undraverðri auð-
mýkt og lítlilæti og forðast að
táta mikið á sér bsra. Verðasvo
utan við alla megin strauma
^annlífsins og hættir við að
Sanga í sjálfa sig.
Er nú nokkuð hægt við þessu
að gera? En áður því er svarað
er kanske bezt áð grenslast eftir
þýí hvað prestarnir gera. Þeir
Jata frjálslyndi sitt og fullyrða,
að þeir séu alls ekki framar við
Uernn bókstaf bundnir. Þeir
meira að segja hafna svona al-
ment, annaðhvort beinleiðis eða
°heinleiðis með þögninni öllum
kenningum um himnabréf og bók
starfsinnblástur. Að hinu leyt-
rnu hafa þeir ekki myndað sér
nokkra fasta skoðun um hvar
°Prnberunar sé helzt að leita og
Vrrðast alls ekki hafa orðið varir
Vlð nokkra sérstaka vakningu í
sjálfum sér. Helzta athvarfið
Ver"ður þeim nú sem áður biblían
°g út af henni tala þeir um rang-
læti og réttlæti, sem forn-Gyð-
ingar frömdu fyrir öldum síðan
austur í Palestínu, en minnast
mjög sjaldan á samskonar
rangsleitni hjá lifandi lýðum í
þessari samtíð og meðal allra
þjóða.
Getum við prestarnir nokkuð
verulega bætt ráð okkar? Já,
mikið og á margan hátt. Fyrst
með því, að reyna að skilja sem
allra bezt sjálfa sig og samtíð-
Þeir þurfa að trúa því, að:
Enn sé tími að hefjast handa,
hækka seglin, vinda upp ný;
enn sé hægt að leita landa
löðri mót og stormagný”.
Við erum heldur ekki svo um-
komulausir, sem í fljótu bragði
kann að virðast. Það er svo
fjarri því, að eilífðar vonin og
eilífðar hugsjónin sé sloknuð eða
að slokna í brjóstum heimsbarna,
ekki meðan menn syngja með
aðdáun sálma €ins og “Drottinn
vakir”, eftir Sigurð Kristofer
Pétursson og “Gegnum lífsins
æðar allar,” eftir Matthías; ekki
meðan þjóðin á skáld eins og
Einar Benediktsson til að rykja
önnur eins kvæði og Dagurinn
mikli. Mvað bera allar trúar-
hreyfingarnar, bæði á Islandi og
annarstaðar vott um en þá við-
leitni mannsandans að finna
þeim vonum og þrá fastan
grundvöll í lifandi trú. Hvers-
vegna er meiri sannfærnigar-
kraftur í orðum Helga Péturss
og Haraldar Nielssonar en ann-
ara, þegar þeir ræða um eilífðar-
málin? Það er af því þeir hafa
leitað og fundið — hver einlæg
leit ber altaf einhvern árangur,
i því guð er með okkur í leitinni,
hefir altaf verið það alveg eins
nú og hér eins og meðal spá-
mannanna forðum austur við
Jórdan. Prestarnir ættu ekki að
vera upp yfir það hafnir að leita
með leitendum þangað til þeir
eignast þann sannfærandi sann-
færingarkraft, sem verður vita-
Ijós frá helströndum til himna.
Þótt þeir menn finnist, sem lífið
hefir svo lamað og þreytt að þeir
þrá ekkert fremur en aldeyðið;
eru hinir þó ennþá miklu fleiri,
sem taka undir með þessu vonar
og trúarljósi Þrosteins Erlends-
sonar, (en það er eitt með því
seinasta, sem hann orti):
Nú fer sól að nálgast æginn
og nú er gott að hvíla sig,
og vakna upp ungur einhvern
daginn,
með eilífð glaða kringum sig.”
Við sem flytjum huggunarorð,
eða eigum að gera það við grafar-
braminn, /viljum eðlilega gera
það með trúarvissu og áhrifa-
magni. En við megum heldur
aldrei gleyma því að höfuð er-
indi kristninnar 'til mannanna er
ekki að kenna þeim að deyja —
það kunnu okkar heiðnu faður,
eins og sögurnar votta — heldur
að lifa, að lifa fögru, dáðríku og
áhrifaríku lífi til góðs.
Menn eru nú að leita að þeim
lífsbrautum sem láni stýra.
Þetta er að vísu ekkert nýtt. Hjá
spámönnunum rekst maður á
einhverjar hinar fegurstu hug-
sjónir um það líf, sem þroskast
gstur á jörðunni þegar réttlætið
ræður ríkjum, þegar hver bú-
þegn situr undir sínu eigin fíkju-
tré og sverðin verða soðin upp
til að smíða úr þeim plógskera.
$‘JI""iminc]i..........................................................................................
§ i
Jolafeort
□
Við seljum og prentum á jólakort samkvæmt
eigin vali fólks. Mörgum tegundum úr að
velja. Upplýsingar gefnar á skrifstofu Heims-
kringlu, þar sem sýnishorn eru fyrirliggjandi.
THE VIKINC PRESS LIMITED
853 Sargent Ave. Winnpieg, Man.
...........................................
Prestarnir ættu ekki að vera
annara eftirgöngumenn í leitinni
eftir þeim leiðum. Þair myndu
þá fljótlega fá hljóð. Svo varð
það er séra Páll Sigurðsson
flutti sínar prédikanir, vinsæl-
ustu húslestrar bókina, sem út
hefir komið á íslandi í okkar tíð.
Jú sumir prestar sögðu hana
helzt til veraldlega en hinn
virðulegi kirkjuhöfðingi Valdi-
mar skáld Briem hefir þetta þar
um að segja:
“Ver höf. sjálfur þá stefnu
sína með því að vitna í Krist og
postulana, er oft höfðu þá ken-
sluaðferð. Hann sýnir, og með
rökum, hve fávíslegt það sé, að
gera strangan greinarmun á and-
legum og veraldlegum éfnum.
og greina trú og líf í sundur, svo
það eigi alls ekkert saman. Þótt
margt af ræðum þessum hafi
veraldlegri blæ, en menn hafa
átt að venjast, þá verður varla
með rökum sagt að það sé um of
.... hann gleymir því aldrei, að
hann talar í nafni kristindóms-
ins.”
Nei, við björgum hvorki kirkj-
unni né sjálfum okkur með ei-
lífu undanhaldi og látum það
ekki sannast á okkur að við “með
ofbeldi meinum (guði) máls í
musteri dýrðar sinnar’. Sjálfum
okkur prestunum vildi eg leyfa
mér að gefa eitt heilræði.
‘“Hirtu ei þótt skelli á skeið
skauti hvítu aldan,
ef þú stýrir straumaleið
stýrðu beint í kaldann.”
Sá sem ekki bregst skyldum
sínum og köllun þarf ekkert að
óttast.
NY
0RYGGIS
TRYGGINGAR
LÖG
NU í FULLU GILDI!
Átt þú bifreið? Ef svo, veizt þú það,
að ef slys kemur fyrir, sem dauða eða
meiðsli einhvers, eða skemdir er
nema $25 hlýst af, að þú getur mist
rétt þinn að nota bílinn um nokkra
mánuði, eða kannske um ára tíma? Og, ef
dómur er kveðinn yfir þér í sambandi við
slysið, að leyfi þitt og bókun verður eigi
aftur fengið þar til að dómnum er full-
nægt að fullu eða með smáborgunum, og
sönnun gefin fyrir efnalegri trygging í
framtíðinni.
Þetta er áhættan sem þú tekur, nema
þú sért trygður með Public Liability
og Property Damage Insurance, eða
hefir afhent fullnægjandi verðbréf;
eða hefir lagt inn peninga eða skil-
ríki hjá fylkisféhirðir er nema $11,000.
Hin nýju lög skipa þér ekki að kaupa efna-
lega trygging. En án hennar ertu í hættu
að vera kvaddur til að mæta ýmsum sekt-
um, ef þú hefir verið, annaðhvort viljandi
eða óviljandi, við slysið riðinn.
Getur þú staðið þig við að taka á þig slíka áhættu? Bæklingur, skrif-
aður á léttu máli, sem gefur allar upplýsingar má fá gefins hjá hverri
olíustöð í Manitoba, eða hjá Motor Vehicle Branch,
Revenue Building, Winnipeg.
M0T0R VEHICLE BRANCH
PROVINCE 0F MANITOBA
NORSK SKÁLDSAGA FRÁ
HERNÁMSÁRUNUM
Eftir próf. Richard Beck
Christian Wessel: Meðan
Dofraf jöll standa. íslenzk
að hefir Jakob Jónsson.
Reykjavík, Víkingsútgáf-
an, 1944.
Hér er um að ræða fyrstu
norska skáldsögu ftrá hernáms-
árunum, sem snúið hefir verið á
íslenzku, og finnur hún vafa-
laust næman hljómgrunn' í
hugum íslendinga, því að svo
hafa þeim runnið til rifja hin
hörðu kjör, sem frændþjóðin
norska átti við að búa undir
fimm ára oki nazistanna og
leiguþýja þeirra. En jafn djúp-
stæð samúð Islendinga með
Norðmönnum á hernámsárunum
var aðdáunin á hetjuskap þeirra
og þrotlausri baráttu gegn ofur-
efli innrásarmannanna og mis-
kunnarlausri harðýðgi þeirra.
Og þessi bók mun kynda undir
báðar þæ,r tilfinningar í bróst.i
hvers Islendings, sé hann ekki
úr því “skrítnari steini”, því að
hér er lýst þungu böli og þján-
ingu, sem tala kröftuglega til
samkenndarinnar, en jafnframt
er hér brugðið upp myndum af
þeim hetjuhug, sem hitar manni
um hjartarætur og hleypir
manni kappi í kinn.
Skáldsaga þessi, sem heitir á
norsku, Om saa Dovre Faller
hafði eigi, þá er henni var snúið
á íslezku, verið prentuð á norsku
en komið út á sænsku á forlag
hins víðkunna Bonniers útgáfu-
félags í Stokkholmi og er íslenz-
ka þýðingin gerð eftir sænsku
útgáfunni. En Christian Wessel
er dulnefni hins norska höfund-
ar.
Sagan nær yfir tímabilið frá
því seinni hluta vetrar 1939,
eftir að heimsstyrjöldin höfst en
enn þá hafði eigi verið ráðist á
Noreg, þangað til um beusfið
1942, er kúgunin í landi þar var
komin í algleyming.
öll frásögnin ber því vitni, að
höfundurinn byggir lýsingu sína
á því sem hann hefir sjálfur séð
og lifað; en eigi segir hér frá
stjórnarfarslegum atburðum,
eins og S. A. Friid, blaðafull-
trúi Norðmanna í Reykavík,
bendir réttilega á í greinagóðum
inngangsorðum sínum, heldur
er hér lýst “fólki, eins og gengur
og gerist, og áhrifum þeim, sem
hið þrælslega farg viðburðanna
hefur á það”, og gerir það bókina
sérstæðari og girnilegri til fróð-
leiks, því að svo mikið hefir
þegar verið ritað um stjórnar-
farslegu hliðina á hernáminu,
og að minnsta kosti tvær sór-
stakar bækur um það efni hom-
nar út á íslenzku, auk fjölda
tímarita og blaðagreina.
Söguhstjan í þessari bók er
hafnsögumannssonur, Eyvindur
Svan að nafni, ungur rithöfund-
ur og lýðræðissinni, sem gerist
óttalaus og athafnamikill leyni-
starfsmaður undir ótrauðri for-
ystu Eliasen timbursala. Af
öðrum, sem hér koma mjög við
sögu, má nefna móður Eyvindar
og systkini, og þá eigi síður flótta
konuna Lottu Fischer, sem hann
hefir skotið skjólhúsi yfir, og
Elínu konu hans, hina rauna-
mæddu móður, sem varð eins og
höfundur lætur söguhetjuna
komast að raun um: “ímynd
lands og þjóðar, sem líka varð
að þrauka langa þjáningardaga”.
Lýkur sögunni með því, að Eyv-
indur verður, eins og svo margir
aðrir, er börðust hinni sömu
hetjulegu baráttu heimafyrir í
þágu þjóðar sinnar, að forða
lífi sínu með því að flýja yfir
landamærin til Svíþjóðar.
Eg las skáldsögu þessa í einni
lotu, og mun fleirum fara á sömu
leið, svo föstum tökum grípur
frásögnin mann og heldur at-
hyglinni vakandi, en höfundur-
inn kann þá list að láta atburð-
ina sjálfa tala og að lýsa sögu-
persónum sínum á látlausan en
lifandi hátt, eða öllu heldur að
láta þær lýsa sér sjálfair.
Og hér kynnist maður margs-
konar fólki, bæði þeim, sem
hvorki létu kúgun, neyð né
pyndingar brjóta sig á bak
aftur, en einnig hinum, kvisling-
unum, góðu heilli miklu fámenn-
ari hóp, sem gerðust leigutól
nazista og föðurlandssvikarar.
Vel lýsuir höfundur skapferli
Norðmanna og fyrirlitningu
þeirra á innrásarmönnunum
þýzku, þegar hann lætur bænda-
öldunginn segja: “En þú hellir
ekki þýzku mjöli í kistuna,
sagði hann brostinni röddu. Þú
getur látið það hvar sem þér
sýnist, en í kistuna fer það ekki.
Hún er bara ætluð undir hreint
mjöl.”
Mörg önnur dæmi þeirrar
afstöðu og óttaleysis við ofur-
eflið er hér að finna.
Og söm er næirfærnin og
fjölbreytnin í atburðalýsingum
sem mannlýsingum, t. d. hefir
sagan inni að halda margar fall
egar náttúrulýsingar, og sama
látleysið í frásögninni. Átakan
Á Heiðarbrún
Nú er komni á bókamarkaðinn ný ljóðabók.
Höfundurinn er hið velþekta skáld, Sveinn E. Björnsson
læknir frá Árborg, Man. — Bókin er 232 blaðsíður,
pnentuð á ágætan pappír, og í góðri kápu. — Verðið er
$2.50. — Bókin er til sölu hjá Viking Press Limited,
853 Sargent Ave., Winnipeg, og Bókabúð Davíðs Björns-
sonar, 702 Sargent Ave., Winnipeg. Einnig hjá útsölu-
mönnum víðsvegar um Canada og Bandaríkin.
legar eru þó margar þær lýsinar,;
svo sem óhjákvæmilegt er, því
að hér er skýrt hispurslaust frá'
þjáningum kúgaðrar þjóðar og
baráttu hennar fyrir tilveru
sinni og andlsgu sjálfstæði. Það!
er sá hreystiandi NorðmannaJ
sem höfundur leggur Eyvindi í
munn, er hann hrópar til “hirð-
mannsins” (kvíslingsins), sem
vill banna fólkinu Jónsmessu-
hátíðahald þess: Við eigum öll
Jónsmessueld hið innra með
okkur. Hann brennur í hjörtum
okkar,' og þann eld gstur enginn
bannað. Og ef þú hirðir um að
gá að því, muntu sjá bjarma hins
heilaga elds í augum okkar.”
En þó frásögn höfundar sé
laus við öll glamuryrði og öfgar,
sterk í látleysi raunsanninda
sinna, leynir sér hvergi réttlát
gremja hans; hún liggur jafnan
að baki orðanna sem þungur
undirstraumur.
Bók þessi hefir að verðkikum
hlotið mjög lofsamlsga dóma í
sænskum stórblöðum. Meðal
annara fór einn af helztu rit-
stjórum Svía þessum orðum um
hana: Lýsingin er ofin saman úr
þúsund smáatriðum, sem eru
tekin sem dæmi úr raunverunni.
Persónurnar í skaldsögunni
eru lifandi og sérskennilegar, en
engar teiknaðar beinagrindur.
Þcssi lýsing gefur manni lifandi
mynd af því, hvernig norska
þjóðin lifir lífi sínu undir hinni
þrælslegu kúgun, sem hún hefur
orðiðfyrir, og hvernig hún hefur
búist til varnar gegn henni.
Séra Jakob Jónsson hefir ís-
lenzkað söguna, og er þýðing
hans lipur og tilgreðarlaus,
fellur vel að efninu, enda er hon-
um prýðilega létt um mál. —
En vegna sögulegs og bók-
menntalegs gildis hennar, tel eg
feng að því að eiga þessa skáld-
sögu á íslenzku, og er þakklátur
þýðanda hennar og útgefanda.
Falleg jólagjöf
Island í myndum. Yfir 210
heilsíðumyndir. í leðurbandi
með linum spjöldum. Skýringar
á ensku og íslenzku. Verð $11.00.
Björnsson’s Book Store
702 Sargent Ave., Winnipeg
TÍLKYNNÍNQ
til kaupenda Heimskringlu og Lögbergs á íslandi
★
Frá næstu áramótum hækka áskriftagjöld að blöð-
unum úr kr. 20,00 í kr. 25,00 á ári. Þótt þetta sé lítil
hækkun frá því fyrir stríð, og upphæð, sem engan ein-
stakling munar um, þá er ætlunin að þetta nægi til þess að
mæta auknum kostnaði við útbreiðslu blaðanna hér, inn-
heimtu og póstgjald. Eg er ekki í vafa um að kaupendur
blaðanna á Islandi verða vel við þessari hækkun, á
áskriftargjaldinu og greiði það skilvíslega. Mikilsvert er
að menn greiði áskriftargjaldið á fyrra hluta hvers árs,
(tímabilið jan.-júní) án þess að sérstaklega þurfi að kalla
eftir því, því að það á að greiðast fyrirfram. Öllum má
á sama standa, hvort þeir greiða þessa upphæð á fyrri
eða síðara hluta hvers árs, en það skiftir nokkru máli
fyrir mig til þess að geta gert upp við blöðin á réttum
tíma. Þetta vildi eg biðja beiðraða kaupendur blaðanna
að athuga.
Bjöm Guðmundsson
—Reynimel 52, Reykjavík.