Heimskringla - 19.12.1945, Blaðsíða 1

We recommend foi
Your opproval our
"BUTTER-NUT
LOAF "
CANADA BREAD CO. LTD.
Wmnipeg Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgr.
We recommend tor
your approval our
"BUTTER-NUT
LOAF"
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeg Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgr.
---—— ----------—
LX. ÁRGANGUR
wnsnsriPEG, miðvikudaginn. 19. des. 1945
NÚMER 12.
* v
Óskin dýrðlega og öllum meiri: GLEÐILEG JÓL!
NÚVERANDI TIMAMOT
Eftir JAMES RUSSELL LOWELL
Ort í desember 1845.
Sérhver frelsis athöfn unnin
— öllum þó ei verði ljóst —
glæðir heita gleðistrauma
gegn um heimsins særða brjóst,
svo að þræll í fjötra færður,
finnur vöxt í eigin sál:
innra finnur himinhelga
hræring, eins og kvikni bál;
heyrir tungur ótal alda —-
uppreist vekur þeirra mál.
Gegn um veggi hreysa’ og halla
heyrast drunur, falli spá,
þegar tímans bylgjur bifa
brotdæmd virkin til og frá;
þegar heimi sterkar, stórar
stefnur fæðast, kvikna bál,
horfast þjóðir hvast í augu
hljóðar, eins og skorti mál, —
framtíðin við frelsi getur
fullkomnari* og stærri sál.
Eins er þegar ilskan hefir
einhvern myrtan gæfuvörð,
þá er líkt og bylgjur berist
böls og hels um alla jörð.
Kvalinn þræll í fjötra færður
finnur samhygð drotni hjá:
grátnum heitu hrygðar tárin
/ hrynja stöðugt jörðu á,
unz það lík, sem ei var grafið,
endurrís með beiða brá.
Allra manna er sálin sama,
sama hvöt um alla jörð,
meðvitund hins rétta og ranga
ræður allri drottins hjörð.
Hvort menii vita’ eða vita ekki
vakir öllum sama þrá:
smán og sómi, sorg og gleði
sama’ er öllum jörðu á,
hvernig sem þeim höfin deila,
hvar sem drottinn skapar þá.
Öllum mönrium, öllum þjóðum
einhvern tíma dæmist það
milli ills og góðs að greina,
ganga’ í lið á kjörnum stað.
Yfir lífsins eyðimerkur
enn þá drottinn leiðir mann:
Nýrri tíma nýjum stefnum
nýja spámenn sendir hann. —
Hver, sem myrkramerkið valdi,
myrkur sér um eilífð vann.
Heyr mig, þjóð mín, hvoru megin
hels eða lífs er stefna þín?
Verður, þjóð mín, þér að treysta
þegar stríðsins lúður hvín?
Þó að lýgi máttur magnist,
meiri’ er styrkur sannleikans:
Einn í dag þó útlegð þoli,
eykst í framtíð vegur hans;
honum völd og vegsemd bjóða
verndarenglar fólks og lands.
Lítið yfir liðnar aldir,
ljósberarnir sjást þar enn:
Minnið geymir ekkart annað,
aðeins þessa fáu menn. —
Enginn heyrði orð í rétti,
enginn skeytti um grát né kvein;
valdsmenn fólkið fyrirlitu,
fyrir brauð þeim gáfu stein. —
Þá var seint að þykjast vakna
þegar dómsins lúður hvein.
Drottinn stundum sýnist sofa. —
Sagan greinir stærsta morð
þegar móti myrkravaldi
máttugt glímdi lífsins orð. —
Sannleik altaf gálginn geymir,
• gistir lýgin valdastól,
lýsir þó frá þessum gálga
þjóðfrelsinu vonarsól.
Drottinn birtir bak við skuggann
börnum sínum vernd og skjól.
Enn er tæpast unt að reikna
ávöxt þess, sem nú er sáð,
eða hvernig veikir vöðvar
völdum geti’ og sigri náð; —
þó á sálin opið eyra:
Yfir sölutorgsins gný
véfrétt heyrir eilífs eðlis,
— enginn getur vamað því. —
“Hver sem hygst við synd að semja,
selur börnin þrældóm í”.
Þrældómur; Sá þursinn verlii
þeirra allra, er myrkrið skóp;
þjóðir heyra’ af þeirra völdum
þúsund alda neyðaróp,
þrældómur! Já, þeirra verstur,
þar er sálin tinnuhörð;
hann ’hefir úthelt banablóði
bókstaflega’ um alla jörð,
fagnandi til fjár hann gerir
frjálsa menn að þrælahjörð.
Glæpáhugsandi glirnum rennir
gleiður yfir höf og lönd:
Ef hann kynni’ að fjötra fleiri
fanga í sín þrælabönd;
viðurkennir ekkert annað —
ekkert nema hnefarétt. —
Eigum við að vísa honum
veginn á þann helga blett,
þar sem blessuð börnin okkar
broshýr þekkja enga stétt?
Sá sem fylgir sannleikanum
svívirtum með ekkert lið,
sá er maður, hinn er heigull
hann sem aðeins kannast við
þegar engar þrautir mæta,
þegar alt á móti hlær. —
Meðan stríðið stendur yfir
standa allir heiglar fjær,
þar til Krist menn krossfest hafa,
koma þá — með grímur tvær.
Fáir spámenn fyltir eldi
fæddust inn í þennan heim. —
Er þeir fyrir fólkið börðust,
fólkið henti grjóti að þeim.
En þeir sáu samt í framtíð
sigurmerki færast nær. —
Jafnvel meðan aðeins einum
ærlegt hjarta í brjósti slær
vaka á himni vonarstjörnur,
valdi drottins lúta þær.
Stöðugt lýsa brennu bálin. —
Blóðug sporin sé eg enn,
þar sem Kristur kross á herðum
kvalinn bar fyrir seka menn. —
Þokast áfram hærra’ og hærra
— hversu fár sem skilur það. —
Nálgast sérhver nýfædd kynslóð
nýjan höfuðskeljastað.
Þó að verki finnist fáir,
fullkomnun það stefnir að.
Mannkyn þroskast, þokast áfram: —
Þar sem píslarvott í dag
sjáum standa — sézt á morgun
sekur Júdas. — Breytt um hag. —
Langt í fjarlægð fram sést krossinn,
fljúga neistar, kulnar glóð.
Þyrping — horfin gærdagsgrimdin —
grætur nú og stendur hljóð.
Hrifsar ösku hver sem getur:
helga minning sinni þjóð.
Hetja’ að reynast eins er auðvelt
og að vera latur þræll
feðra sinna firægðarsagna,
fylgja þeim og teljast sæll. —
Sumir ljós hins liðna tíma
lofa’ og dýrka’ í allri mynd,
þó að vita vorra daga
víti þeir og kalli synd.
Alt hið gamla’ að elska — hið nýja
alt að hata, er fordild blind.
Vegryðjendur vorra daga
voru menn, sem áttu þor;
stefndu fram, en ekki aftur,
um það vitna þeirra spor.
Fram og gegnum lýðsins leiðir
liggur braut hins djarfa manns;
stefnuviss hann vörðum markar
veginn til hins nýja lands;
hægt og seint þó verkið vinnist,
vonir fylgja sporum hans.
Tugthús, gálgi, eldur, öxi
aldrei gátu sannfært hann
um þá speki að greiðri götur
gætu móðgað skaparann.
Feður okkar forðum sigldu
fleyi yfir reginsjá
hrundu’ af stað með sterkum vilja
stærstu von, sem jörðin á.
Eigum við að heita heiglar
huglausir og svíkja þá?
Spámenn voru á báli brendir,
breyting öll í fæðing svæfð;
aska þeirra riú er notuð:
nýrri ljós með henni kæfð.
Eigum við að una slíku?
eigum við að taka þátt
í þeim grimdarglæp að ræna
grafir þeirra’ um miðja nátt?
ljósi, sem þar lýsti, að stela?
lauma svörtu ofan á grátt?
Stelast svo með stolna ljósið,
stinga því í bálköstinn,
sem að blindir bræður hlóðu?
brenna nýja spámanninn?
Nei og aftur nei við segjum,
nú skal kveða annan brag:
Nýja siði nýjar stefnur
nýir tímar heimta’ í dag.
Nú skal lífsins sálmur sunginn,
settur undir fegra lag.
% ’
Brautin liggur upp og áfram,
ef þú leitar sannleikans;
þeir sem rétti’ og frelsi fagna,
fylkjast undir merki hans.
Fylgjum dæmi feðra vonra
— fortíð þeim að baki stóð. —
Æstan vetrarsjóinn siglum,
sannleik kennum vorri þjóð.
Framtíð lykill enginn opnar
ataður með ryðgað blóð.
Sig. Júl. Jóliannesson þýddi
JAMES RUSSELL LOWELL
Allir Íslendingar kannast við þetta nafn. Mig langar
aðeins til þess að minna á hann með fáum orðum í sam-
bandi við þetta kvæði.
Lowell var fæddur 22. febrúar 1819 þar, sem heitir
Elmwood, skamt frá Cambridge í Massachusetts. Afi
hans kom því til leiðar að þrælahald var afnumið úr
stjórnarskrá Massachusetts rikis.
Sem námsmaður við Harvard var Lowell í litlu áliti;
sagði hann sjálfur svo frá að hann hefði lesið alt, sem
hönd á festi nema það, sem skólinn ákvað að hann ætti að
lesa. Kæruleysi við námið og óhlýðni við reglur skólans
þóttu ganga svo fram úr hófi, að honum var vikið úr skóla
um stundarsakir rétt um það leyti, sem skólanum var sagt
upp um vorið 1838.
Síðar las hann þar lögfræði og útskrifaðist í henni, en
stundaði lög aðeins skamma stund.
1 janúar mánuði árið 1843 stofnaði hann ritið: “The
Pioneer”. 1 það rituðu meðal annara, þessir menn: Haw-
thorn, Poe, Whittier og Longfellow. En ritið lognaðist
út af um vorið í marzmánuði.
Lowell kyntist ágætri stúlku, systur bekkjarbróður
síns; hún hét María White. Faðir hennar aftók það með
öllu að þau giftust. Kvað hann Lowell vera ónytjung, sem
aldrei gæti séð fyrir heimili. Samt sem áður giftust þau
árið 1844. Þessi kona var sjálf skáld og beztu gáfum gædd.
Er sagt að hún hafi haft þau áhrif á Lowell að öll hans
ljóð og rit hafi verið fágaðri og fegurri en áður. Sömu-
leiðis er það talið fyrir áhrif hennar hversu hlífðarlaust
hann barðist fyrir afnámi þrælahaldsins. Ljóðabók eftir
'hana var prentuð 1855 (aðeins 50 eintök). Þau hjón eign-
uðust þrjár dætur og einn son; þau dóu öll kornung nema
ein dóttir.
Arið 1846 birtist eftir Lowell ritverkið: “Biglow
Papers” í “Boston Courier”. Það verk er löngu orðið
heimsfrægt. Hann var meðritstjóri blaðsins “Anti Slav-
ery Standard”.
Lowell misti konu sína 1853 og þá orti Longfellow
kvæðið: “The Two Angels”. Hann var prófessor við
Harvard eftir Longfellow, og er skólinn upp með sér af
honum eins og mörgum fleiri skáldum og stórmennum,
þar á meðal einum Islendingi: Vilhjálmi Stefánssyni.
Lowell var um alllangt skeið ritstjóri: “Atlantic
Monthly”. 'Árið 1857 kvæntist hann í annað sinn stúlku
sem Frances Dunlop hét og hafði alið upp dóttur hans. —
Hún var góð kona og mikilhæf.
Lowell andaðist 12. ágúst árið 1891 eftir langvarandi
veikindi. Hann var grafinn skamt frá gröf Longfellows.
Þegar hann dó, sendi Tennyson lávarður samhygðar-
skeyti á þessa leið:
“England og Ameríka harma fráfall Lowells; þau
elskuðu hann og hann elskaði þau.” S. J. J.