Heimskringla - 26.12.1945, Blaðsíða 1

IWe lecommend for
your approval our
"BUTTER-NUT
LOAF"
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeg Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgr.
,,—-----------------
We recommend for
your approval our
//
BUTTER-NUT
LOAF"
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeg Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgr.
LX. ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 26. DES. 1945
NÚMER 13.
Heimskringla óskar lesendum sínum góðs og farsæls nýárs
FRETTAYFIRLIT OG UMSAGNIR
Japönsk sprengja féll í
Manitoba á þessu ári
Ársfjórðungsrit Hudson’s Bay
félagsins, The Beaver, sem ,ný-
komið er út, flytur þá frétt, að
japönsk flug- eða belg-sprengja
hafi fallið niður í Manitoba-fylki
í apríl á þessu ári. Sprengjan
féll nærri þeim stað sem Oxford
House heitir og er 350 mílur
norðaustur af Winnipeg.
Formeður Hudsons’ Bay fé-
lagsins á staðnum, sendi þegar
skeyti á dulmáli til stöðva fé-
lagsins í Winnipeg, er framvísaði
því til heryfirvaldanna hér. —
Sprengjan lá aðeins 9 mílur frá
þcssari stöð Hudson’s Bay fé-
lagsins.
Sprengjunnar var gætt af
Indíánum í þjónustu félagsins
þar til hervaldið tók við send-
ingunni.
Nokkra sprengja mun hafa
orðið vart í Canada frá Japan,
en engin hefir fundist eins aust-
arlega og þetta.
Petain fluttur út í eyju
Petain marskálkur var 17. nóv.
fluttur frá Portalet-kastalanum
í Pyrenneaf jöllum, þar sem hann
hefir verið, síðan hann var
dæmdur til dauða og dómnum
breytt í æfilangt fangelsi. Mar-
skálkurinn mun hafa verið flutt-
ur út í eyna II D’ Yeu sem er
fyrir vesturströnd Frakklands,
milli Nantes og La Rochelle. —
Eyjan er um 25 km. frá landi.
Ástæðan til flutninga þessara er
talin sú, að illa hafi farið um
hina 500 menn sem gæta Petains
í kastalanum, og sé rýmra um
þetta lið á eynni. Sum blöðin
undrast mjög að svo fjölment lið
leiðendur, að atkvæði verði
greitt um hvað gera skuli fáist
verðhækkunin ekki, sem verk-
fall geti haft í för með sér. Verð
| á mjólk til neyt^nda hækkar um
I lc potturinn við1 þetta.
* * *
Á bæjarráðsfundi í Winnipeg,
; var nýlega farið fram á að kaupa
i strætisvagnafélagið. Ef ekki
yrði af kaupum, átti að fara
fram á, að fargjaldið á strætis-
vögnum væri lækkað.
* ★ *
Nú þykja góðar vonir um að
verkfallinu í Windsor-verksmiðj-
um Ford ljúki brátt. Á fundi
sem verkamenn héldu fyrir helg -
ina, var með miklum meirihluta
atkvæða samþykt, að ganga að
tillögum sambandsstjórnar í
verkfalls má linu.
Verkfall þetta hófst 12. sept.
En í raun og veru var það fram-
hald af verkfallinu frá 20. apríl
til 10. maí 1944. En því verk-
falli lauk þá með því, að sam-
komulags tilraunum yrði haldið
áfram um viss atriði sem verka-
menn (United Automobile Work-
ers of America — C.I.O.) voru
ekki ánægðir með.
Stappið um þetta hefir síðan
staðið yfir og þegar verkamönn-
um fanst ekki neitt verða ágengt,
gerðu þeir verkfallið 12. sept. á
þessu ári (1945).
Með tillögum sambandsstjórn-
ar greiddu nú 72% verkamanna
atkvæði, en 28% voru á móti.
Verkfallið áhrærði 14,000 verka-
menn.
Verkamálaráðherra Humph-
rey Mitchell fékk 1944 S. E.
Richards dómara í Winnipeg til
að semja við verkamenn og
vinnuveitendur. í tillögum hans
sagnir af jólavenjum og siðum
að fornu og nýju, frásagnir um
jól og atburði er á jólum gerðust,
teknar úr fornsögunum, jóla-
sálmar, prédikanir, þjóðsögur og
fleira. — Bókin er prýdd all-
mörgum myndum eftir íslenzka
listamenn.—Mbl, 23. nóv.
BRÉ F
Eitt af síðustu bréfum sem höf.
skrifaði; það er til Mrs. L.
Oddson, er góðfúslega hefir
lánað það til birtingar.
skuli vera látið gæta eins manns. var ekki tekið það tillit til trygg-
i ingar verkamanna samtakanna,
sem gott þótti. En að vinna var
CR ÖLLITM ATTUM
Þingmennirnir í Ottawa í báð-
um deildum gáfu sjálfum sér
jólagjöf nýlega. Þeir greiddu
atkvæði með að hækka laun sín
um 2 þús. dali á ári, með undan-
þágu frá skatti á hækkuninni.
Kaup þeirra verður því hér eftir
6 þús. á ári. Skattur þeirra mun
nema 12 hundruð dölum af því.
* * *
Við rannsóknina í Nurnberg,
befir vitnast, að Hitler hafi skip-
að svo fyrir 22. apríl 1945, að
Göring, tilvonandi eftirmaður
hans, skyldi tekinn og skotinn.
Hitler taldi hann hafa svikið sig.
Göring var með naumindum
bjargað af vinum hans í fluglið-
inu.
* ★ nr
Winnipeg-dagblaðið, sem Free
Press og Trubune gefa sameigin-
lega út, flutti bréf stílað til Vic-
tors Andersonar, forseta prent-
arafélagsins — (Typographical
Union), um að samningstíminn
við prentara væri útrunninn. —
Mun samningsumleitunum með
því lokið milli blaðanna og verk-
fallsprentara.
byrjað eftir gömlum samningi.
Að því 'er tryggingu samtak-
anna áhrærir, sem vera mun, að
þeir einir er samtökum heyra til
vinni, mun enn ekki hafa verið
fullnægt í hinum nýju samning-
um.
En atkvæðagreiðslan ber þó
með sér, að verkfallinu ljúki
senn.
FRÉTTIR FRÁ ÍSLANDI
Ný nellikutegund, sem
nefnist “Elsa Sigfúss”
Ný íslenzk nellikutegund sem
Niels Tyberg að Reykjum hefir
ræktað, hefir hlotið nafnið Elsa
Sigfúss.
Tyiberg sendi ungfrú Elsu
Sigfúss blómvönd að þessum
nýju nellikum í gærmorgun, og
baðst leyfis að fá að nefna þær
nafni söngkonunnar, fyrir þá á-
nægju, sem list hennar befði
veitt honum.—Mbl. 23. nóv.
Ný bók: Jólavaka
Nýlega er komin á bókamark-
aðinn æði nýstárleg bók, sem er
safn greina, sagna, ljóða og sálma
um jólin. Nefnist bókin Jólavaka
Mjólkurframleiðendur í grend og er gefin út af Þórhalli Bjarna-
við Winnipeg, hafa farið fram á syni, en Jóhannes úr Kötlum
það við Ottawa-stjórn, að hækka hefir séð um útgáfuna. 1 bókinni
verð um 40 cents á hverjum 100 s:m er hátt á fjórða hundrað
pundum af mjólk. Hefir verð- blaðsíður, í stóru broti, getur að
lagsráðið hér samþykt þetta, ef líta margt af því bezta, sem
stjórnin hafi ekki á móti því. skrifað hefir verið um jólin á ís-
Nefnd er á fundi Ottawa-stjórn- í lenzku. Eru þar kvæði um þessa
Elfros, Sask.,
7. júlí 1945
Kæra vinkona, Asta:
í gær skrifaði eg þér fáein orð
á spjald og lofaði að senda þér
fleiri línur aftur innan skamms.
Og nú vil eg reyna að efna það
loforð, þó að ekki búist eg við, að
þetta verði langt mál.
Krankleiki sá, sem eg er hald-
inn af, er nokkuð undarlegur.
Suma daga get eg ekki stjórnað
penna, nema rétt örstutta stund
í senn. En aftur suma daga er
eg svo hress og styrkur, að eg get
sitið við skrifborðið æðilangan
tíma, án þess að þreytast mikið.
En hvort sem eg er styrkur eða
óstyrkur, þá finn eg altaf hjá
mér mikla starffýsi og löngun
til að hafa eitthvað fyrir stefni —
vera altaf eitthvað að vinna,
skrifa eða lesa. 1 allan vetur,
sem leið, las eg hin mestu kynst-
ur af bókum og tímaritum, sem
ýmsir góðir vinir mínir sendu
mér til að lesa. Mig furðar nú á
því, að sjón mín skuli hafa haldið
það svona vel út. En eg hefi
tekið eftir því, nú um tíma, að
sjónin er smám saman að verða
sterkari, en heyrnin heldur að
sljófgast. Og í vor svaraði eg
flestum þeim mörgu sendibréf-
um, sem eg fékk um það leyti,
sem afmælið mitt var. Og sum
bréfin, sem eg skrifaði, voru
býsna löng.
Eg býst við að Magný skrifi
þér innan skamms, og þá segir
hún þér alt um heilsufar okkar
Guðrúnar og ástæður okkar, svo
að eg ætla að sleppa því að rninn-
ast á það í þetta sinn, en aðeins
geta þess, að Guðrún er ennþá
rúmföst og oft þungt haldin.
Já, gott er til þess að vita, að
þú ert nú aftur farin að stunda
háskólanám, og að það er bæði
gagnleg og göfgandi fræðigrein,
sem þú ert að nema. Um þessar
mundir snýst hugur margra um
þjóðfélagsmál og þjóðfélags-
fræði. Allir þjóðvinir og mann-
kærleiksmenn vilja finna ráð til
að bæta kjör mannkynsins og
beina hugsunum alþýðunnar í
áttina til heilbrigðara lífs og
betra samkomulags en stundum
hefir átt sér stað í heimi þessum.
Eg er viss um, að sú námsgrein
er hrífandi og skemtileg, sem þú
ert nú að stunda. Eg get þess
nærri, að það séu margar bækur,
sem stúdentarnir verða að lesa í
þessari sérstöku deild háskólans.
Eg þykist vita, að margar af þeim
bókum fjalli beinlínis og óbein-
línis um sálarfræði, sögu og
heimspeki. Og svo kemur til
sjálft starfið og reynslan og lífs-
skoðunin, sem sýnir hinn góða
árangur verksins. En starfið er
vafalaust margbrotið og um-
fangsmikið og að líkindum oft
nokkuð erfitt. En samt hlýtur
það að vera skemtilegt með köfl-
arinnar. Segja mjólkur fram-!hátíð, eftir góðskáld okkar, frá- um, og það verður ætíð og æfin
lega göfgandi fyrir þann, sem
starfar við það með lífi og sál.
— Já, eg tek það aftur fram, að
það er gott til þess að vita — og
það gladdi mig innilega — að þú
byrjaðir að stunda þessa ágætu
og þýðingafmiklu fræðigrein og
ætlar þér að starfa fyrir það
nauðsynlega og góða máiefni í
framtíðinni. Eg óska þér allrar
hamingju og blessunar með það
og alt, sem þú tekur þér fyrir
hendur að gera.
Og nú vík eg að öðru málefni.
Eg ætla að segja þér frá nokkr-
um spurningum, sem lagðar
voru fyrir mig í hréfum, sem
mér voru send á síðasta afmæli
mínu. Þær spurningar sýna og
sanna, hvað fólk yfirleitt þráir
að fá vitneskju um reynslu
þeirra, sem búnir eru að lifa
lengi á þessari jörð. Sumum
finst, að gamlir menn eins og eg,
hafi lært, eða hefðu átt að læra,
svo mikið af lífsreynslunni, að
þeir hafi að lokum getaf^leyst og
ráðið allar dulrúnir og ráðgátur
lífsins. Það sýnir jafnframt mjög
Ijóslega, að fólk alment trúir því,
eins og líka má, að lífsreynslan
sé sannleikur, í þess orðs fullri
merkingu. — En því skjátlast,
hvað það snertir, að gamlir menn
læri svo mikið og margt af sinni
lífsreynslu, að þeir hafi getað
leyst dulrúnir lífsins, jafnvel þar
sem trúin ein getur komið til
greina. Og nú skal eg segja þér
frá þremur af þeim spurningum,
sem fyrir mig voru lagðar, og
hvernig eg svaraði þeim:
Fyrsta spurningin var frá
gömlum manni (76 ára gömlum'),
sem á heima vestur á Kyrrahafs-
strönd, og er sagður að vera
greindur maður og ekki skóla-
genginn. Eg hefi aldrei kynst
honum persónulega. Spuming
hans var þannig:
Trúir þú ekki því, að við
mennirnir séum settir á þessa
jörð, eins og í nokkurs konar
skóla, til þess að þroska sálina,
og að sá skólalærdómur haldi á-
fram eilíflega? Eða að hvaða
niðurstöðu hefir þú komist, að
því, er eilífðarmálin varðar?”
Þessum manni skrifaði eg all-
langt bréf, og eg sagði honum, að
eg gæti felt mig vel við hugmynd
hans um tilgang lífsins, en að
mér virtist, að þar kæmi samt að-
eins trúin ein til greina, en ekki
vissa. En hvað mína trú varðaði,
þá gæti eg sagt eins og I^ord
Tennyson hefði einu sinni sagt
við vin sinn: “There’s a Some-
thing that watches over us, and
our individuality endures; that’s
my faith, and that’s all my faith.”
Og eg þýddi orðin á íslenzku fyr-
ir hann, því að eg veit ekki hvort
hann skilur vel enska tungu, og
hann var víst á fertugs aldri,
þegar hann fluttist vestur um
haf.
Önmur spurningin kom frá
konu á sextugs aldri, sem á
heima í Washington-ríki í Banda-
ríkjunum. Mér er sagt að hún sé
prýðisvel að sér, en samt ekki
skólagehgin, og hún kvað taka
góðan þátt í samkvæmislífi fólks
í hennar bæ. Eg hefi aldrei séð
hana. Spurning hennarer á þessa
kið:
“Maður finnur oft sárt til þess,
hvað lítið er af hreinskilni og
einlægni barnsins manna á með-
al nú á dögum. Hvað finst þér?
Þú ert kanske á öðru máli þar,
því að þú sérð ávalt og alstaðar
björtu hliðina.”
Þessari konu skrifaði eg nokk-
uð langt bréf. Og eg tók það
strax fram, að eg væri ekki bær
(eða fær) til að dæma um þetta
málefni, sakir þess, að eg hefði
búið meðal barna mestan hluta
æfi minnar, og þekti því minna
en ella til lundarfars hins full-
orðna fólks, sem eg áliti, eins og
enska skáldið Jóhn Dryden áleit,
að væri líka börn, en stærri að
Vcxti. Eg gat þess líka, að eg
hefði á unglingsárum mínum
verið í íslenzku nýlendunni í
Nova Scotia. Þar voru 27 ís-
lenzkar fjölskyldur. Þar var alt
fólkið hreinskilið og einlægt,
hvað við arinað. Og þau sjö ár,
sem eg dvaldi þar, heyrði eg
aldrei baknag eða hnjóðsyrði um
nokkurn mann né konu. Það var
eins og alt fólkið í nýlendunni
væri beztu systkini. Og eftir það,
að eg fór að kenna í íslenzkum
nýlendum í Manitoba, varð eg
þess sama áskynja, að samkomu-
lag fólksins var gott, og eg varð
ekki annars var en að þar væri
einlægni meðal fólks yfirleitt.
Auðvitað hefi eg, einkum á síð-
ari árum, orðið þess var, að til er
fólk, sem er ekki eins hreinskil-
ið og einlægt sem það ætti að
vera. Og eg sagði konuni það; og
eg sagðist álíta, að óeinlægni
þess kæmi til af því, að það hafi
látið eins og vind um eyrun
þjóta það, sem meistarinn mikli
frá Nazaret sagði við lærisveina
sína: að vera falslausir sem dúf-
ur og klókir sem höggormar. —
Fólk sumt á svo erfitt með að
tvinna saman í skapferli sitt tvo
svo ólíka þræði. Og þá eiga marg-1
ir erfitt með að fylgja hinni
gullnu reglu spekingsins kín-
verske, Lao-tse: að vera þeim
góður, sem eru góðir, og vera
þeim líka góður, sem ekki eru
góðir, því að þá verða allir góðir.
— Alt þetta sagði eg hinni gáf-
uðu, góðu, félagslyndu konu, og
er eg hárviss um, að hún hefir
látið sér fátt um finnast slíka
prédikun. 7
Og þriðja spurningin var frá
ungum; vel mentuðum Islending
hér vestan hafs, sem eg befi að-
eins einu sinni séð. Hans spurn-
ing var stutt og lag-góð og var
svona:
“Hefir þú á þinni löngu æfi
orðið þess var, að til sé sú gáfa,
sem kölluð er: fjarhrif (tele-
pahtia)?”
Þessum unga íslendingi skrif-
aði eg nokkrar línur, og sagði eg
honum, að sálarfræðileg þekking
min næði ekki svo langt, að eg
hefði kannast við hana, þó að eg
hefði rekist á þá gáfu einhver-
staðar, og að eg hefði enga sönn^
un fyrir því, að hún væri til. En
á hinn bóginn þætti mér það lík-
legt, að sú gáfa væri til. Eg las
einu sinni á yngri árum mípum
The Principles of Psychology,
eftir próf. William James, en eg
man ekki eftir því, að hann
minnist þar á þessa gáfu. Og
ekki minnist James Sully á þá
gáfu í bók sinni, Outlines of
Psychology, svo að eg muni til.
En Ágúst H. Bjarnason nefnir
hana í Sálarfræði sinni. Og það
er eins og hann dragi það í efa,
að hún sé til. Eg sagði hinum
unga manni þetta, og um leið
sagði eg honum ofurlitla, sanna
sögu, sem er á þessa leið: Þegar
eg var drengur um fermingu
austur í Nova Scotia, var eg um
tíma vikadrengur hjá öldruðum
skozkum bónda, sem bjó í þéttri
bygð í stórum og fögrum dal.
Þessi skozki bóndi hafði ekki
mikið á skóla gengið, en hann var
vel greindur, hóglátur og dag-
farsgóður. Og öllum nágrönn-
um hans virtist vera mjöð hlýtt
til hans og vildu alt gott fyrir
hann gera. Eg spurði hann einu
sinni að því af hverju það væri,
að öllum þætti svo vænt um
hann, töluðu vel um hann og
vildu alt fyrir hann gera.
Eg veit hreint ekki, af hverju
það getur verið,” sagði hann og
brosti. “En eg skal segja þér
nokkuð,” sagði hann eftiJstund-
ar~þögn. “Eg hefi gert mér það
að venju, síðan eg var ungling-
ur, að hugsa vel og hlýlega til
allra, sem eg hefi haft nokkur
kynni af. Eg vissi, að það gat
engan sakað, en það gat skeð,
að einhver hefði gott af því. Að
minsta kosti hafði eg sjálfur gott
af því, að hugsa þannig.”
Þetta er meining þeirra orða,
sem hann sagði mér í það sinn, þó
að íslenzku orðin séu ef til vill á
annan veg en ensku orðin, sem
hann viðhafði. Gat það verið
hugsa eg nú, að hinn aldraði,
skozki bóndi hafi vitað það, eða
trúað því fastlega, að fjarhrif
(telepathy) væri til, og að sumir
menn og sumar konur væru
gæddir þessari dularfullu gáfu.
Hver getur sagt um það? Og eg
veit ekki ennþá, hvernig hinn
ungi, mentaði íslendingur hefir
tekið svari mínu. — Ymsir aðrir
hafa beðið mig um ýms atriði
viðvíkjandi lífsreynslu minni. —
Ritstjóri tímaritsins Eimreiðin
bað mig um sögukafla úr minni
“löngu æfi.”
Jæja, mikið er eg nú búinn að
masa, og alt er það um sjálfan
mig — nokkurs konar apologia
pro vita sua, ef svo mætti að orði
kveða.
Skrifaður mér nú aftur, við
hentugleika, fáeinar línur. Eg sé,
að þú hefir gefið Magnýju dá-
lítið öðruvísi (eða fyllri) utaná-
skrift en mér. En að líkindum
komast samt þessar línur til þín.
Ef þú kynnir að heimsækja
Rósu frænku, þá gerir þú svo
vel, að skila kveðju okkar til
hennar. Hún sendi mér í vetur,
sem leið tímarit og blöð, og er eg
henni þakklátur fyrir það.
Sástu próf. Watson Kirkcon-
nell, þegar þú áttir heima í Ham-
ilton? Er hann enn í Hamilton?
Eg skrifaði honum í vetur, sem
leið, en hefi ekkert svar frá hon-
um fengið, ennþá sem komið er.
Eg þrái oft mikið að fá fréttir
af ykkur, vinunum mínum góðu,
sem hafið verið svo lengi á veg-
inum með mér. Að fá frá ykkur,
þó ekki væri meira en ein lína
eða tvær, mundi æfinlega gleðja
mig. Eg sé, að mínum æfidegi
tekur óðum að halla, og eg veit,
að senn kemur háttatími fyrir
mig. En eg er altaf rólegur og
læt ekki veikindi mín ná neinu
tangarhaldi á lundarfari mínu.
Eg hefi all-langan tíma verið
að grípa í það, að búa Dagbók
mína til prentunar, en það verk
sækist seint, því að hún er mitt
langlengsta skrif og nær alt frá
1. nóv. 1902 til þessa dags. Það
hefir oft tafið mig, að eg er í vafa
um sum atriði, sem í henni eru,
hvort eg eigi heldur gð sleppa
þeim með öllu, eða lofa þeim að
fljóta með hinu hraflinu. Eg
hefi samt gert mér það að venju,
að skrifa aldrei annað í þá bók
Framh. á 4. bls.