Heimskringla - 26.12.1945, Blaðsíða 2

2. SIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 26. DES. 1945
HíTt’imskringia
(StofnuO 188«)
Kemur út á hverjum miðvikudegi.
Eigendur: THE VIKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg — Talsími 24 185
Verð blaðsins er $3.00 árgangurinn, borgist fyrirfram.
Allar borganir sendist: THE VIKING PRESS LTD.
öll viðskiftabréf blaðinu aðlútandi sendist:
The Viking Press Limited, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFAN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Advertising Manager: P. S. PÁLSSON
"Heimskringla" is published by and printed by
THE VIKING PRESS LIMITED
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man. — Teiephone 24 185
við guðfræði þeirra eða hugsun.
t einum þessara sálma, t. d. er
sagt:
WINNIPEG, 26. DES. 1945
Ræða
Eftir séra Philip M. Pétursson
“Ekki mun hver sá er segir | því til sönnunar hve frjáls í anda
við mig: Herra, herra, ganga
inn í ríki himnanna, heldur
sá, er gerir vilja föður míns,
sem er á himnum.”
Matt. 7:21.
Eg vil leiða hugi manna að ör-
lítilli grein, en engu að síður
merkilegri, sem birtist í Kirkju
blaðinu frá Islandi ekki alls fyr-
ir löngu. Þannig stendur á henni
að leikmanni nokkrum mislíkaði
atriði í hirðisbréfi séra Sigur-
geirs Sigurðssonar, biskups, þar
sem hann dregur í efa réttmæti
friðþægingarkenningarinnar. En
séra Sveinn Víkingur tekur mál-
stað biskups og svarar ath-uga-
semdinni.
hinn nýji biskup var.
Og nú gefst tækifæri aftur að
draga sömu ályktun og áður, um
frjálslyndi og víðsýni biskupsins,
og þar af leiðandi, án efa, kirkj
unnar, — þó að innan um séu
ef tli vill enn fáeinir sem hallast
í þröngsýnis áttina, og túlka
Með hirðisbréfi sínu, sýndi
biskupinn það, að hann var
frjálslyndur, víðsýnn og sjálf-
stæður í trúarefnum. Hann lag
ar ekki skoðanir sínar eftir því,
sem aðrir vilji að hann trúi, en
heldur máli sínu fram sam-
kvæmt eigin skilningi og sam-
vizku, og sýnir sig vera vel til
þeirrar stöðu fallinn, sem hann
skipar, sem biskup þjóðkirkju Is-
lands.
Þessi söfnuður (Hinn Fyrsti
Sambandssöfnuður í Winnipeg)
og kirkjufélagið, sem þessi söfn-
uður heyrir til, hefir fyr á tím-
um leitað heim til Islands til að
fá presta þaðan til að þjóna hér,
innan frjálstrúar kirkna og safn-
aða. Þeir prestar hafa, að mestu
leyti, horfið heim aftur og nú
þjóna nokkurir þeirra þjóðkirkju
söfnuðum á íslandi, og enn pré-
dika þeir þar eins og þeir gerðu
hér, frjálst og óhindrað, og sam-
kvæmt samvizku og skilningi, en
ekki eftir föstum eða ákveðnum
kennisetningum eða játningar-
ritum. Aldrei hefir það komið
fyrir, að eg bezt veit, að nokkr-
um manni hafi komið til hugar
að halda, að kirkja Islands stæði
í neinni hættu vegna nokkurra
áhrifa, sem þeir bæru rpeð sér
héðan að vestan, áhrifa víðsýn-
is, frelsis og sjálfstæðis, í trúar-
efnum eins og í öðrum. Og það
stafar aðallega af því, að inn í
krkijuna á Islandi voru þegar
komnir, ,og það fyrir löngu,
frjálshugsandi menn sem mið-
uðu hærra en að fylgja föstum
eða ósveigjanlegum eða óbreyt-
anlegum trúarreglum. Þar að
auki hefir þjóðin verið undir á-
hrifum frjálshugsandi manna, á
öðrum sviðum, og ekki sízt,
stjórnmálamanna, sem unnu
þann mikla sigur að lokum, að
leiða þjóðina inn á algera sjálf-
stæðisbraut, þar sem Island
sagði sig úr sambandinu við
Danmörku, og stendur síðan ein,
sem frjáls og óháð þjóð.
Það er ekki að undra þó að
hinn frjálsi andi birtist einnig í
trúmálum, og að þar eins og í
öðrum málum, noti þeir menn
skynsemi og dómgreind, sem
hæstu stöður kirkjunnar skipa.
Einu sinni ,stuttu eftir að hirð-
isbréf biskupsins kom út, flutti
eg ræðu um það, við messu hér í
kirkjunni, og þá vitnaði eg í hin
mörgu atriði, sem í því birtust,
“Alt eg, Jesú, illa gerði
alt það bætti hlýðni þín;
alt þú galzt, svo afmáð verði
allra syndaskuld og mín.”
Og í öðrum sálmi standa þessi
orð:
“. . . Hver getur kvittað synda
safn
og svift af öllum vanda?
Sá guðs ber nafn, sá guðs ber
mynd,
er getur borgað heimsins synd.”
Og erjn flytur annar sálmur
þennan boðskap:
“. . . Hann svara mun þér; “Sjá
eg ber,
þá synd, er lá á herðum þér,
og að mér tekið eg ófrið þinn,
en eig þú, bróðri, firðinn minn.
trú sína samkvæmt bókstaf en
ekki anda.
Grein þessi sem eg gat um,
birtist í Kirkjublaðinu, snemma m
í nóvember mánuði, s. 1., og ber
fyrirsögnina “Hver á að þvo
syndirnar?” Hún er rituð af
séra Sveini Víkingi, sem er, að
mig minnir, aðstoðarmaður bisk-
upsins, eða yfirmaður á skrif-
stofu biskupsins. Mér kom til
hugar (en það er aðeins ágizkun),
að hann hafi ritað greinina
vegna þess, að biskupinn sjálfur,
annaðhvort má ekki eða vill
ekki, stöðu sinnar vegna, fara út
í blaðadeilur við nokkurn mann.
Séra Sveinn Víkingur ritar því
greinina.
En þannig stóð á að greinin
var skrifuð, að maður, Bjarni
Eyjólfsson að nafni, sem ritaði
grein í annað tímarit, sýnist
hafa hneykslast á orðum bisk
upsins í hirðisbréfi hans, þar
sem hann segir, í sambandi við
syndir og afbrot, — “sjálfur
verður maður að þvo af sér yfir-
sjónir sínar með iðrun og yfir-
bót”. En sá sem athugasemdina
gerir um þessi orð, og sem
sneykslast svo mikið á þeim, seg-
ir, sér til réttlætingar, að þetta
“gangi þvert í bága við Guðs orð
og siðabót Lúters”, — og and-
varpar í mikilli hrygð og vand-
lætnigu; — “Ó þessi setning!”
Eins og vér vitum, þá er það
satt, sem maðurnin segir, að
minsta kosti hvað miðalda guð-
fræðinni viðvíkur, og skilning
hennar á vilja guðs. En á það þá
að þýða að menn eiga enn að
halda áfram að hafa sömu skoð-
anir, eða að flytja hinar sömu
kenningar, sem menn í ófull-
komleik þeirra, fluttu fyrir fjór-
um öldum, á siðabótar tíman-
um? Eigum vér að halda áfram
að kenna siðferðislegt ábyrgðar-
leysi? Eiga menn enn að halda
þeirri trú, að syndir þeirra hafi
verið með öllu afmáðar með fóm
eins manns, fyrir 19 öldum? —
Getur framför eða ábyrgðartil-
finning eða þroski mannsandans,
þróast á þesskonar kenningu eða
skoðun?
Ekki hyggur sér Sveinn Vík-
ingur að svo geti verið, — og
ekki trúir biskupinn því, og í
þeirri skoðun sýna þeir sig vera
í fremstu röð þeirra manna, sem
frjálsir og óháðir eru í skoðun,
sem fylgja raunsæisstefnu, sem
“realistar”, og eru ekki að draga
sjálfa sig né aðra á tálar með
kenningum sem enga þýðingu
hafa á vorum tímum, og sem
fyrir löngu hefðu átt að vera
afmáðar.
Vér þekkjum öll hver þessi
kenning er, sem hér er átt við.
Hún kemur víða fram, og þar á
meðal í sumum sálmum í sálma-
bók vorri, sem vér sneiðum samt
fram hjá því vér fellum oss ekki
Aðra sálma mætti einnig vitna
í, en allir benda á hið sama, á þá
skoðun að Jesús hafi dáið fyrir
syndir mannanna, og tekið þann-
ig á sig, alla ábyrgð, en losað
mennina við hana.
Af forvitni fletti eg upp í bók,
um þetta efni, til að sjá með eig-
augum, hver þessi kenning
væri, — í raun og veru. Þar er
þessari kenningu til útskýringar,
svo komist að orði:
Þegar gengið er til altaris og
presturinn boðar altarisgestun-
um fyrirgefningu, (er sagt) að
“með aflausnarorðunum rétti
guð að hverjum þeim, sem orðið
heyxa, fyrirgefningu syndanna,
veiti þeim hana, og gefi, hvort
þeir trúa ellegar ekki.”
Einnig birtist trúarjátning,
þar sem um þetta mál er rætt,
og þar stendur ritað: “Eg trúi
því, og er fullviss um það, að guð
hefir fyrirgefið mér syndir mín-
ar . . . um leið og Kristur full-
komnaði endurlausnarverk sitt.”
Einnig heldur þessi miðalda
guðfræði, sem sumir menn festa
enn trygð við, því fram, “að guð
hafi lagt ávöxtinn af endurlausn-
arverki Krists, fyrirgefning alls
mannkynsins synda, og heims-
réttlætinguna, niður í náðarmeð-
ölin, orðið og sakramentin, á
líkan hátt og hann hefir lagt
segulaflið í járnið eða næringar-
kraftinn í líkamsfæðu þá, er vér
neytum.”
En flestir kannast við orðatil-
tæki þessarar trúfræði, og eng-
in þörf að orðlengja um hana.
|Það er margt í henni sem
menn minnast frá fyrri tímum,
þegar þeir lærðu kver rétttrún
aðarins, og því engin nauðsyn að
rifja hana upp að meiru leyti en
því sem komið er.”
En það er á móti þessari kenn-
ingu og þeim anda, sem í henni
felst, sem séra Sveinn Víkingur,
ritari biskupsins, skrifar
Kirkjublaðið, sem gefið er út af
biskupinum, og á hans ábyrgð.
Þessari kenningu andmælir
séra Sveinn. Hann minnist
þess, og viðurkennir að biskup-
inn sagði í hirðisbréfi sínu,
“sjálfur verður maður að þvo af
sér yfirsjónir sínar með iðrun og
yfirbót.” Þessari setningu finnur
maðurinn að, og segir að hún
gangi “þvert í bága við guðsorð
og siðabót Lúters.” En þá segir
séra Sveinn: “Þetta vakti hjá
mér þá spurningu, Hver á að
þvo syndirnar?” Hann gerir
síðan þessa athugasemd: “Mér
skilst, að enginn geti þvegið
syndir fremur en svarta ull
þannig, að þær verði hvítar. Eg
held að ekkert þvottaefni sé
svo kröftugt hvorki á himni né
jörðu, að það geti gert lesti að
dygðum, ranga breytni að réttri,
enda væri þar með, grundvelli
kipt undan öllu siðgæði og sið-
ferðilegri ábyrgð.’1
Með þessum orðum, slítur séra
Sveinn Víkingur, ritari biskups-
ins, með öllu, öll höft eða bönd,
rétttrúnaðarins a*f sér, og þar
sem þau voru orðin nokkur eftir
utan af þjóðkirkju Islands. Hún
kallast enn, vissulega, lútersk, en
hún er að engu leyti lútersk
anda, af þassum orðum að dæma,
og ætti þessi grein því að vekja
meira en litla athygli.
Við lestur hennar, geta menn
ekki annað en farið að endur-
skoða trúarskoðanir sínar og
reynt að komast að niðurstöðu
um hvar þeir nú standi, í saman-
burði við trúarstefnu kirkjunn
ar á Íslandi.
Grein þessi finst mér vera svo
sérlega merkileg, að eg hefi
freistast til að táka meiri partinn
af henni upp í ræðu mína, og
lesa hana orðrétt eins og hún
birtist í Kirkjublaðinu. Þess
ber aðeins að geta, /að maðurinn
Bjami Eyjólfsson, sem mefndur
er, er maðurinn sem gerði at
hugasemdina við orð biskups.
Séra Sveinn segir (og eg tek
upp aftur Jcaflann sem eg las
áðan:
“Mér skilst, að enginn geti
þvegið syndir frernur en svarta
ull þannig, að þær verði hvítar.
Eg held að ekkert þvottaefni sé
svo kröftugt hvorki á himni né
jörðu,. að það geti gert lesti að
dygðum, ranga breytni að réttri,
enda væri þar með grunvelli kipt
undan öllu siðgæði og siðferði-
legri ábyrgð.
En þá kemur hitt til athugun-
ar. Er hægt að þvo drýgða synd
eða yfirsjón af manninum? Og ar
ef svo er, hver getur framkvæmt
slíkan þvott og með hverju á að
þvo?
Eg vona, að við getum orðið
sammála um það, að ef á engan
hátt er mögulegt að þvo drýgða
synd eða yfirsjón af manninum,
þá er með öllu þýðingarlaust að
vera að ræða um frelsun, eða
lausn fár drýgðum syndum. Slíkt
er þá ekki annað en tilraun til
þess að blekkja aðra. Ef hins
vegar hægt er að þvo drýgða
synd eða yfirsjónir af mannin-
um, þá kemur til álita hver muni
þvo. Bj. Eyjólfsson segir: “Og
Jesú heilaga blóð hefir sekt mína
greitt”. Er það rangt að skilja
þessi ummæli svo, að hann telji
Jesú blóð hafi þvegið af sér hinar
drýgðu syndir sínar og yfirsjón-
ir? En ef svo er, er þá þetta
syndlaus maður, eða að minsta
kosti þveginn af allri synd? Mér
skilst helzt, að svo muni vera, þó
mér þyki það ótrúlegt, og þekki
eg þó manninn ekki neitt.
Eg held, að það sé varasamt og
óholt að telja sér trú um, að
maður sé syndlaus, og öll sekt sé
fyrir mann þegar greidd af öðr-
um. Eg held að hollara sé að
minnast orða Jóhannesar-bréfs-
ins: “Ef vér segjum: Vér höfum
ekki synd, þá svíkjum vér sjáKa
oss og sannleikurinn er ekki í
oss”. Eg held að okkur sé holt
að hafa það daglega á meðvit-
undinni að “allir hrösum vér
margvíslega”, vera ekki alt of
öruggir um fyrirframgeiðslu á
yfirsjónum okkar, en gæta jafn-
an vel að allri okkar breytni.
Að þv.o af sér yfirsjónir eða
syndir, skilst mér muni tákna
það; ekki að gera drýgða synd að
engu, því það er ekki hægt, held-
ur hitt að fjarlægja syndina,
vinna bug á henni, “drotna yfir
henni”, svo maður noti orð ritn-
ingarinnar sjálfrar.
Þetta skilst mér, að hver mað-
ur verði að gera sjálfur og sið-
ferðilega séð, geti enginn gert
það nema hann sjálfur. Og til
þess verður hann, eins og bisk
upinn segir, að gera iðrun og
yfirbót. Eg man ekki til þess, að
það að iðrast syndanna og vilj
bæta ráð sitt stríði jafn hrapal
lega á móti Lúther og Guðs orði
eins og Bj. Eyjólfsson vill vera
láta. Að minsta kosti er það
fullu samræmi við kenningu
Jesú Krists. Mér skilst jafnvel
að iðrun og yfirbót sé alveg
bráðnauðsynlegt skilyrði til þess
að fyrirgefning geti notið sín og
orðið þeim að gagni, sem hana
hlýtur.
Kærleikurinn fyrirgefur synd
ir. En sú fyrirgefning verður
okkur því aðeins að gagni, að á
undan henni fari iðrun af okkar
hendi og yfirbót fylgi. Þetta er
svo auðskilið mál að ekki á að
þurfa þar mörgum orðum að
eyða.
Til þess að losna við synd og
yfirsjónir, til þess að þvo þetta
af okkur, þurfum við sjálf að
gera hið mikla átak. Og fyrsta
skrefið er það að sjá og skynja
háskann, sem af syndunum staf-
iðrast þess, sem við höfum
rangt gert, og reyna að bæta fyr
ir það eftir því sem veikir kraft-
ar leyfa, og forðast, að ný hrösun
hendi okkur. Það er hin sanna
yfirbót Um þetta vona eg einnig,
að við Bj. Eyjólfsson getúm orð-
ið sammála að lokum. Eg held,
að við nánari yfirvegun hljóti
hann að sjá, að sönn iðrun og
yfirbót stríði hvorki á móti Guðs
orði né Lúther, og honum sé
þessvegna alveg óhætt að iðrast
þessara hvatvíslegu orða í garð
biskupsins — og jafnvel að gera
yfirbót líka.”
Hér með þessari útskýringu,
er komið, ef ekki nýtt viðhorf í
kirkjunni á Islandi — þá nýtt
viðhorf fyrir marga íslenzka
söfnuði hér vestra, og ef að þeir
ætla ekki að vera eftirbátar ís-
lenzku þjóðkirkjunnar, verða
þeir að gera einhverja alvarlega
breytingu á trúaratriðum sínum,
annars standa þeir enn í stað, á
meðan að kirkjan á Íslandi þok-
ast áfram, á framþróunarbraut,
— skilnings og skynsemis, víð-
sýnis og andlegrar fullkomnun-
ar.
Guð gefi að ljós þekkingarinn-
ar megi skína æ skírara og skír-
ara, þar til að allir menn verði
fullkomnri að skilningi og þekk-
ingu, og ekki framar börn, með
skoðunum og hugsunum barna,
óþroskuðum og ófullkomnum —
sem eiga enn eftir að fullkomn-
ast. Gef að sanpleikur og rétt-
læti finni rúm í hjarta hvers eins
manns, og að vér lærum allir, að
tiibiðja þig, föður alheimsins, og
skapara alls sem lifir og hrærist í
anda fullkomleikans, sem engin
takmörk þekkir, hvorki verald-
leg né andleg.
Hhagborg U
FUEL CO. il
Dial 21 331
(C.F.L.
No. 11)
21 331
MERKUR TóNLISTAR-
VIÐBURÐUR
Þ>rátt fyrir —
Oss dreymir um frelsi og frið á jörð,
að fjötrarnir bresti af mannlífs hjörð,
að kærleikans — renni upp — sigursól
og signi hvert mannsbam, um þessi jól.
En helstefnan líður sinn vana veg
og vanans er ákefðin hörmuleg.
Að veita inn lífsstraumi. Nema ný lönd,
er neitað, svo hrökkvi’ ekki vanans bönd.
Vér þráum að góðæri greiði oss braut
til göfugra lífernis, hnekkjandi þraut.
Að gróandans akur í sál vorri sé
ei sveipaður helvítis morðvarga fé.
En þrátt fyrir útlitið ískyggilegt '
og undirnar margar, — og friðarins nekt,
skal al-lífsins kraftur, um al-lífsins ból,
einhuga boða þér: — Gleðileg jól!
Davíð Björnsson
Á síðasta ári kom út á forlag
Norðra á Akureyri einstæð-
bók í sinni röð. það var söng-
drápa — oratorium _______ eftir
Björgvin Guðmundsson tónskáld
á Akureyri, við texta úr kvið-
unni “Friður á jörðu” eftir Guð-
mund skáld Guðmundsson, sert
vakti mikla athygli á einni tíð.
Þessi friðaróður var einkar vel
til þess fallinn að semja við hann
lagaflokk í kirkjulegum stíl, og
Björgvin Guðmundsson, sem þá
átti heima í Vesturheimi og orti
í tónum í hjáverkum frá öðrum
störfum var fljótur til og settist
við að semja oratorium við þætti
úr ljóðabálki Guðmundar. Þetta
mun hafa verið um 1926. Síðan
lagði harm verkið á hilluna um
hríð. Hann hvarf þá frá AmeríkU
og tók að stunda tónfræðinám
við Royal College of Musik í
London og útskrifaðist þaðan
1928. Síðan hefir hann lengstum
dvalið á Akureyri og starfað
ósleitilega fyrir viðgangi músík-
lífsins þar; haft á hendi söng-
kenslu við Menntaskólann í 13
ár og einnig í barnaskólanum og
haldið uppi blönduðum kór á
Akureyri (Kantötukórnum).
Björgvin er fyrir löngu orðinn
landskunnur sem tónskáld, ein-
kum af sönglögum sínum, sem
mörg eru á hvers manns vörum.
Heyrið vella á heiðum hveri’’
er lag, sem allir Islendingar
kunna, og fleira mætti nefna af
sönglögum hans. En það fer fram
hjá mörgum, að Björgvin hefir
einnig samið fjölda stórra tón-
verka. Alþigishátíðarkantata
hans er að vísu mörgum kunnug,
eða að minnsta kosti kaflar úr
henni. Hinsvegar vita færri um
tónverkin: “Stregleikar”, “Til
tomi þitt ríki”, “Örlagagátuna”
og “Frið á jörðu”, sem var flutt
Fríkirkjunni í fyrradag og
verður flutt aftur í kvöld.
Eins og áður er getið lá þetta
tónverk lengi “í salti” hjá tón-
skáldinu. En 1933 tók hann það
til athugunar á nýjan leik, samdi
suma kaflana upp og breytti
öðrum, uns það fékk á sig þá
mynd, sem það hefir nú, og menn
eiga kost á að kynnast í pxenuðu
útgáfunni, sem er útsett fyrir
blandaðar raddir og píanó.
Og nú hefir Tónlistarfélagið
ráðist í að flysja þetta mikla og
einstæða tónverk. Að vísu hefir
nokkru verið sleppt úr, vegna
þess hve- langt það er, bæði
heilum köflum og eins pörtum
úr einstökum þáttum, um það
bil fjórðungi alls, vegna þess
hve langt verkið er. Og i kirk-
junni kemur orgel og hlómsveit
í stað píanó-undirleiksins, svo
að útsetningin er önnur en í pret-
uðu útgáfunni.
Það eru f ast að hundrað manns
sem starfa að þessum hljómleik-
um. Samkór TónlistarfélagsinS
syngur kórsöngvana, en í honum
eru yfir 50 manns. Og Hlómsveit
Reykjavíkur leikur undir, og í
henni eru yfir 30 hljóðfæraleik-
arar.
Dr. V i c t o r Urbanschitsch
stjórnar hlómleikunum og Fáll
Isólfsson leikur á orgelið. Ein-
söngvarar og í dúettum eru Pét-
ur Á. Jónsson óperusöngvari,
Ólafur Magnússon frá Mosfellú
Björg Guðnadóttir, Ólafía Jóns-
dóttir og Ingibjörg Steingríms-
dóttir en Björn Ólafsson og dr.
Edelstein leika á hljóðfæri.
Þetta er sérstæður tónlistar-
viðburður, sem gefur tækifmrl
til að ‘kynnast nýjum hliðum 3
Björgvin tónskáldi, hinum mikil'
virka og smekkvísa höfundi-