Heimskringla - 02.01.1946, Síða 1
We recommend íor
your approval our
"BUTTER-NUT
LOAF"
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeg Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgr.
We recommend tor
your approval our
" BUTTER-NUT
LOAF"
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeg Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgr.
--—------------------
LX. ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 2. JANÚAR 1946
NÚMER 14.
FRETTAYFIRLIT OG UMSAGNIR
þúfur fór í London. Og um
Moskva fundurinn
iFundinum í Moskva varð tals-
vert ágengt í því, að jafna sak-
irnar sem sundruðu öllu á utan-
ríikisráðherrafundinum í London.
Fulltrúarnir sýndu nú meira
jafnaðargeð og samvinnuhug í
flestum ágreiningsefnunum, —
nema einu. Það áhrærir neitun-
arvald stóru þjóðanna þriggja.
Það er eftir sem áður í höndum
Stalins, Attlee og Truman. —
Frakklandi og Kíná var þar bol-
að frá. Stalin hafði sitt mál
fram í því.
En þrátt fyrir það, eru líkurn-
ar meiri en áður, um að alþjóða-
stofnun (United Nations Organi-
zation) verði á laggir sett, er
lýðræðisþjóðirnar eru flestar
fylgjandi, af því að hún gerir
ráð fyrir meira frjálsræði, en
yfirstofnun hinna stóru þriggja
gerir. Þar gefst öllum þjóðum
bandamanna tækifæri að láta til
sín heyra. Rússar viðurkendu
uppkast þeirra Attlee, Trumans
og Kings að þeirri stofnun. Upp-
kastið gerir ráð fyrir meira valdi
smáþjóðanna, en gert er ráð fyr-
ir 1 alþj óðasamtökunum, sem
undir stjórn hinna þriggja stóru
átti að starfa (General Asslemib-
ly).
Þá urðu samþyktir gerðar um
yfirráð “andskotans sprengjunn-
ar”, eins og Þ. Þ. Þ. komst að
orði, þannig að alþjóða-VÍsinda-
ráð undir stjórn aiþjóðafélagsins
(UNO) hafi gætur á að hún eða
framleiðsla slíkrar orku og þeirr-
ar, er hún er gerð af, sé ekki til
annars en góðs hagnýtt. Fundur
um þetta og val riefndar til að
gera uppkast að reglugerð um
það, verður bráðlega haldinn.
Hvort nökkuð verður gefið út
um aðferðir við tilbúning
sprlengja, er óljóst um af fréttun-
um. Það strandaði á því, að
Rússar kærðu sig ekkert um
hnýsni á þessháttar hjá öðrum
þjóðum.
Þá var komið sér saman um að
eftirlitið með Japan yrði í hönd-
um fjögra stórþjóðanna, Banda-
ríkjanna, Bretlands, Rússlands
og Kína. Sáu Bandaríkin sér
þessa eina leið færa, ef þau hefðu
nokkrar kröfur til evrópiskra
mála. Að MacArthur verði á-
fram framkvæmdastj óri er sjálf-
sagt talið og það sem hann hefir
til þessa gert, verður ekki hrófl-
að við. En hvað sem hann gerir
hér eftir, verður nú gert mlsð
vilja og á vitund þessarar nefnd-
ar.
Rússinn gaf fyrir þetta eftir,
að óhindraðar-kosningar skyldu
fara fram í Rúmaníu og að það
sem í vegi stæði fyrir að Banda-
ríkin og Bretland samþyktu
stjórnina, í Búlgaríu, sem kosin
var nýlega á þann hátt, að aðeins
einn flokkur gat verið í vali, átti
að lagfæra og kippa í lag.
Alt þetta lýair me&ri sam-
vinnuhug en áður og greiðir
vonandi fyrir að einhver botn fá-
ist í Evrópumálin og friðarskil-
málana verði hægt að gera. í
samvinnuáttina hafa því nokkr-
ar framfarir orðið á Moskva-
fundinum.
Friðarsamningana gera þó hin-
ir þrír stóru aðeins.
Mr. Byrnes fulltrúi Bandaríkj-
anna, leggur, heimkominn af
fundinum, mesta áherzlu á, að á
misskilningi og vantrausti hafi
miklu minna borið á Moskva-
fundinum, en á þeim sem út um
fundinn, sem halda á 10. jan. í
London til að athuga rlsglugerð
að því, að koma alþjóðafélagi á
laggirnar (United Nations Or-
ganization), er hann miklu von-
betri um samkomulag en nokkru
sinni fyr.
Þrátt fyrir þó þessi Moskva
fundur virtiist ekki mundi byrja
vel, má segja hann hafa hepnast
vonum framar. Annað stórblað-
ið í Moskva heilsaði erindrekun-
um hálf hranalega. Það spurði
Bandaríkin til hvers her þeirra
væri í Persíu, hvlenær hann ætl-
aði þaðan og hvað alt slíkt
meinti. Bandaríkja blöð bentu
skjótt á að herinn bandaríski
hefði til Persíu verið sendur til
að sjá um flutninga til Rússlands
á vopnum frá Bandaríkjunum,
er Rússum lá sem mest á. Menn-
irnir sem að þessu hefðu unnið,
hefði ekki vlerið stríðandi her,
heldur 6,000 starfsmanna sam-
einuðu þjóðanna. Þeirra burt-
farartími hefði verið ákveðinn
og nú færður fram, vegna þess
að starfi hans hefði lokið fyr, en
von hafði verið fyrir. Rússár
hefðu 75,000 manna her í Persíu
ennþá og þeir hefðu á þessu
hausti ekki viljað samþykkja
neitt um að hverfa úr landinu á
sama tíma og Bandaríkjaherinn.
Þótti Bandaríkjablöðunum að-
stoðin illa launuð með grein
Moskva blaðsins.
1 þesSari sömu grein voru
Bretar spurðir að því hvernig á
her þeirra stæði í Grkiklandi.
Bretar svöruðu að herinn hefði
þangað farið til aðstoðar Grikkj-
um, er Þjóðvterjar herjuðu á þá,
en meðan Rússar hefðu verið í
friði við Þýzkaland og hefðu að-
stoðað Hitler.
Þannig var andrúmsloftið fyr-
ir Moskva-fundinn. Það var af
því að dæma ekki við miklu góðu
að búast. Fram úr fundairmál-
unum í Moskva hefir því betur
ræzt, en von var til.
HEIÐRAÐUR
Flt.-Lt. W. M. Thorvaldson
Islenzk hjón búa í Calgary,
Alta. Þau heita Jón Thorvald-
son (frá Eystra Hrepp í Árnes-
sýslu) og Sesselja ófeigsdóttir
Sigurðssonar fyrrum í Alberta,
en nú í Vancouver. Son eiga
þau, sem Wallace Malcolm heit-
ir og er Flight Lieutenant í Can-
ada flughernum. Fyrir skömmu
fengu foreldrar hans bréf frá
Colin Gibson í Ottawa, ráðherra
í lofther Canada, er hljóðar á þá
leið, að hann samfagni þeim og
skyldmennum Flt.-Lt. Wallace
Malcolm Thorvaldson, er veitt
hafi verið hið mikilvæga heið-
ursrrierki flughersins — The
Distinguished Flying Cross —
fyrir mjög annálað hugrökki og
framkvæmdir, er hann var í 547.
deild (squadron) brezka flug-
liðsins (Royal Air Force).
Flt.-Lt. Thorvaldson var við
herstörf bæði í Vestur-Asíu og í
Evrópu. Hann var stjórnari
(navigator) og sprengjuskotmað-
ur (bomb aimer), og átti oft í
brösum við kafbáta. 1 maí 1945,
var ein sennan í Norðursjónum,
við Kattegat, og sýndi Flt.-Lt.
Thovaldson þá ekki einungis fá-
gæft hugrekki, hteldur einnig hve
hagvirkur hann var og viss í
starfi sínu. Hann miðaði og
skaut einum 6 djúpsprengjum í
þessari orrahríð og sem hver og
ein hafði mikla þýðingu og lösk-
un á kafbátum Þjóðverja í för
með sér. Orrahríð þessi var sögð
ein af hinum grimmari og ákaf-
Árin flæða’ og fjara
fram í alda haf,
byrja ferð, og fara
fyr, en vitum af;
stundum létt -í lundu
ljósi sólar klædd,
■eftir stutta stundu
stormum vetrar nædd.
Sömu lögum lýtur
líf vort vöggu frá,
stutta stund það flýtur
straumi tímans á;
stundum vorhug vakið
vermt af lánsins hönd,
stundum hreggstorm’ hrakið,
hrímköld vona-lönd.
Gamlár gneypt úr sæti
gekk, q fjallabak,
ómar úti’ á stræti
ungbams fótatak;
ennþá árið nýja
okkur sækir heim, —
bölheims fylgjur flýja,
— fögnum gesti þeim.
Velkomið oss vertu
von er fest á þér,
sáttamiðill sértu
sem að friðmál ber,
eftir hel og hildi
harmaþrungin tár,
haltu hlífiskildi
hleims um blóðug sár.
Jón Jónatansson
ari í stríðinu. Mr. Gibson lýkur
bréfinu með því að segja, að flug-
liðið sé montið af hinu annálaða
starfi sonar ykkar.
Flt.-Lt. Thorvaldson er ekki
enn kominn hteim úr hernum, en
mun bráðlega von úr þessu.
bréfið, og óskar því um leið allra
heilla.
FRÁ SENDIRÁÐINU
IWASHINGTON
28. des. 1945
Herra ritstjóri:
1 gær, hinn 27. desesmber,
gekk Island formltega að samn-
ingum um alþjóðagjaldeyrissjóð
og alþjóðabanka (International
Monetary Fund and Internation-
al Bank of Recontruction and
Development), sem undirbúnir
voru á Bretton Woods ráðstefn-
unni.
Undirskriftar athöfnin fór
fram í Washington, og gengu
samtals 28 ríki að samningun-
um þann dag. Fyrir hönd Is-
lands skrifaði undir sendihlsrra
Islands í Washington.
Virðingarfylst,
Thor Thors
Aðalfundur Þjóðræknisfélagsins:
SAMBANDI VERÐI NÁÐ
VIÐ ALLA ÍSLENDINGA
ERLENDIS
FRÁ Rf KISÚTVARPI
ÍSLANDS
Heimskringlu htefir borist á-
gætt og mjög vinsamlegt bréf
frá Ríkisútvarpi Islands, og birt-
ir eftirfarandi niðurlagsoirð úr
því sem stílað er til allra Islend-
inga hér vestra: #
“Vér viljum nota þetta tæki-
færi til að láta í ljós aðdáun
vora á dugnaði yðar, að halda
jafnt og þétt úti yðar ágæta
blaði. Vér óskum yður og öll-
um löndum vorum vestan hafs
gleðilegra jóla og farsældar í
framtíðinni.
Með bróðurlegri vinsemd
og kveðju,
Jónas Þorbergsson”
Heimskringla þakkar Ríkisút-
varpinu vinarkVeðjurnar og
Aðalfundur Þjóðræknisfélags-
ins var haldinn í Tjarnarcafé á
fimtudagskvöld s. 1. Á fundin-
um var mættur dr. Árni Helga-
son frá Chicago. Fundarstjóri
var Ágúst H. Bjarnason próf. Dr.
Árni Helgason tók fyrstur til
máls. Hann lýsti m. a. félagslífi
íslendinga í Chicago-borg.
Þar eru búsettir um 200 Is-
’endingar og fólk af íslenzkum
ættum. Þar hefir verið starfandi
Islendingafélag í 21 ár og hafa
70—80 verið í félaginu. Fundir
eru haldnir mánaðarlega og eru
50—60 mannswenjulega á fund-
unum. Ræðumaður nefndi ýmsa
menn, sem verið hafa forgöngu-
menn þessa félagsskapar á und-
anförnum árum. Árlega er hald-
in aðalsamkoma félagsins, var
fyrrum 2. ágúst, en er nú næsta
sunnudag við 17. júní. Mikill•
styrkur htefir það verið félagi
þessu, þegar góðir ræðumenn
hafa komið að heiman eða úr
öðrum byðum Ameríku.
Taflfélag er starfandi innan
félagsins og kvennadeild hefir
starfað þar á stríðsárunum, tii
þess að veita ýmsa aðstoð vegna
hernaðarins. 20 Vestur-Islend-
ingar frá Chicago hafa verið
kallaðir í hterþjónustu og einn
þeirra fallið.
Að endingu lýsti ræðumaður
því, hve erfitt það er í fjölmenn-
inu fyrir Islendinga að halda
hópinn. En bót er það í máli,
sagði hann, að Bandaríkja menn
eru þvi hlyntir, að fólk sem bú-
sett er vestra, haldi trygð við
ættjörð sa'na. Margt er líkt í
skapgerð íslendinga og Vestur-
heimsmanna. Með því að vera
góður Islendingur vestra, eftir
því sem föng eru á, eiga menn
auðvelt með að vera góðir þjóð-
félagsborgarar.
Að endingu færði dr. Árni
Þjóðræknisfélaginu kveðjur að
vestan, m. a. frá forseta Þjóð-
ræknisfélagsins, Richard Beck.
Er dr. Arni hafði lokið máli
sínu, þakkaði fundarstjóri hon-
um, ekki aðeins fyrir ræðuna,
hteldur og fyrir mikil og marg-
háttuð störf í þágu íslendinga
vestra. Hann lýsti því, hve mik-
ils virði það er, að ísland skuli
hafa á að skipa öðrum eins á-
gætismönnum og dr. Árna í ræð-
ismannsstöður víðsvegar um
heim, en Árni er ræðismaður Is-
lands í Chicago. Árni fór vestur
árið 1912 með tvær hendur tóm-
ar, braust áfram með einbeitni
og fyrkhyggju og hefir nú um
alllangt árabil rekið verksmiðju,
sem framleiðir rafmagnsvörur,
er veitir 1000 manns atvinnu.
1500 manns hafði hann í þjón-
ustu sinni á stríðsárunum. —
Fundarstjóri lýsti frábærri gest-
risni Árna, hjálpsemi hans og
fyrirmyndar heimili í Chicago.
Næsta mál á dagskrá fundar-
ins var það, að formaður félags-
ins, Árni G. Eylands, skýrði frá
Ræðumaður gat um ýmsa starfsemi þess á undanförnum
Bandaríkjamenn, sem hann hef-1 tveim árum, 1944 og 1945, sem
ir hitt og kynst, er hafa lagt fyrst og fremst hefir beinst að
því, að glæða samhug milli Is-
lendinga beggja mtegin hafsins.
stund á að kynnast Islandi og
borið landi og þjóð vel söguna.
Meðal þeinra prestur að nafni
Mr. Bradley, er kom hingað
1930. Ymsa hermenn hefir dr.
Árni hitt, sem vel hefir fallið
vistin hér á landi og vilja koma
hingað í hteimsókn.
Sálm^sr
Þess guðs, sem ekkert auga leit
og engin hugsun skilur,
þess guðs, sem allra eilífð veit
og alheim skapar, mylur,
vér eygjum ímynd hans
í æðstu spurning manns.
Vor fortíð falin er
og framtíð engin sér
en nútíð hálf sig hylur.
Sá guð er feðrum forlög reit
á fjöllum, dölum, ströndum,
og vakti fyrrum sál í sveit
er svaf í efnis böndum.
Sá guð sem gaf oss mál
hann gefi oss nýja sál.
Hin garnla er ill og örg
sem urgi saman björg
á öllum lífsins löndum.
Breyt lífsins nótt í dýrðar dag,
sem drengskap þjóða leysi
frá ímynduðum eigin hag,
sem eitrár borg og hreysi.
Breyt gulli gæfu í,
og gef oss lögin ný.
Oss vertu stjórnin sterk,
sem stór og göfug verk
á rústum alda reisi.
Hvort eilífð eða árin fá
þú einstaklingum gefur,
þá láttu jörðu ljóma á
það Jíf sem fegurð vefur
á æðsta yndis hátt,
í allra þjóða sátt,
sem ljóssins leitar æ
unz loks á tímans sæ
á æðstu hæð sig hefur.
Þ. Þ. Þ.
iðtrm
Hann mintist með þakklæti
komu sinnar á þjóðræknisþing
Vestur-íslendinga í fyrravetur,
hve vel honum var tekið þar og
hve mikill áhugi var þar ríkjandi
á þjóðræknismálum. Af mistök-
um hafði ekki orðið úr því, að
bann hefði getað flutt þau boð
að ritstjórum íslenzku blaðanna
Lögbergs og Heimskringlu væri
boðið hingað hteim. Hann taldi,
meðan hann var á þinginu, að
hann hefði ekki haft til þess
fulla heimild að bera fram þetta
heimboð. En hann kvaðst vona,
að það kæmist í kring á næsta
ári, og ritstjórnarnir Einars P.
Jónsson og Stefán Einarsson gæf-
ist kostur á að koma hingað í boði
félagsins.
Félagar í Þjóðræknisfélaginu
eru nú hér á landi 450—500. —
Þeir fá allir Tímarit Þjóðræknis-
félagsins, sem gefið er út vestra.
Og nokkru meira er stelt hér af
riti þessu. Svo útbreiðslan hér á
landi er talsverður styrkur fyrir
útgáfu ritsins. Formaður mintist
á ýmislegt fleira viðvíkjandi fé-
lagsstarfseminni.
Gjaldkeri fél., Ingi Bjarnason,
gerði grein fyrir reikningum og
fjárhag félagsins og voru reikn-
ingarnir samþyktir með sam-
hljóða atkv. HefLr nokkurt fé
safnast í sjóð félagsins, sem ætl-
að er til að standa straum af
kostnaði við heimboð Vestur-Is-
lendinga.
Þá fór fram stjórnarkosning.
Þeir þrír stjórnarnefndarmenn,
sem áttu að ganga úr stjórninni,
báðust eindregið undan endux-
kosningu sakir annríkis. Voru
það Árni G. Eylands, Jón Emil
Guðjónsson og Valtýr Stefáns-
son. Formaður bar fram þá til-
lögu, að í stað þeirra yrðu kosnir
1 stjóm Sigurgeir Sigurðsson
Frh. á 5. bls.
i