Heimskringla - 09.01.1946, Blaðsíða 7

WINNIPEG, 9. JANÚAR 1946
HEIMSKRINGLA
7.S1ÐA
150 ÁRA MINNING
SKÚLA FóGETA
Eftir S. K. Steindórs
Framh.
Á árinu 1725 verður nokkur
breyting á ráði Skúla; komst
hann þá fyrst í kynni við vinnu-
brögð og verslunarháttu ein-
okunar-kaupmannanna. Segir
hann í æfisögu sinni þannig frá
því: “Hann (Skúli) var þrjú ár
búðarsveinn í Húsavík hjá Hin-
rik Schovgaard kaupmanni. Þeg-
ar kaupmaður sagði: “Mældu
rétt strákur” skildi Skúli það
þannig; “Gáðu að því strákur að
hafa af Islendingum”, og lét ekki
sitt eftir liggja í því.
Þá bar svo til, að hann fór í
orlofsferð til séra Einars afa síns
bárust verslunarstörfin í tal og
hermdi Skúli rétt frá öllu; líkaði
gamla manninum stórum miður
og sagði: “Ætlar þú, 'drengur
minn, að gera þig sekan í svo
auðvirði legu athæfi? Ef iþú vilt
hlíta mínum ráðum, þá hættir þú
verslunarstörfum og ferð í skóla”
En Skúla, sfem var orðinn 16 ára,
þótti langsótt leið að marki, hjá
þeim sem skólaveginn ganga.
Gamli maðurinn svaraði með
þessari latínusetningu: “Sat cito,
sit sat bene” (nógu fljótt gengur,
ef nógu vel gengur). Féllst Skúli
á þetta, og að gömlum og góðum
sið bað hann afa sinn að blessa
sig og fyrirætlun sína. Gerði séra
Einar það og mælti: “Eg bið þess,
að þú megir læra að þekkja
heiminn, ^n Guð varðveiti þig
fyrir heiminum”.
Það leynir sér ekki að Skúli
hefir haft miklar mætur á frænd-
um sínum, og þó ekki hvað síst
á hinu aldraða göfugmenni, séxa
Einari afa sínum. í æfisögu sinni
segir Skúli, er hann hefir gert
nokkra grein fyrir ætterni sínu:
“Hér er þá sagt alt hið sannasta
um upphaf Skúla Magnússonar,
og verður það alt honum til lít-
illar sæmdar, er vér fáum nánari
fregnir af honum sjálfum”. Vill
hann með því gefa í skin, að hann
sé naumast jafnoki, hinna kæru
forfeðra sinna, því ekki segir
hann þetta af hégómaskap eða
monti. Hann var gæddur eigin-
leikum sannra mikilmenna, og
vair laus við þesskonar skapgerð -
arbresti.
Um haustið 1727 ihófst náms-
ferill Skúla, fór hann þá að Múla
í Aðaldal, til Þorlsifs prófasts
Skaftasonar, sem var kennari
góður og hafði jafnan heimaskó-
la og útskrifaði nemendur. Einn-
ig var hann landskunnur maður
á sinni tíð fyrir margra annara
hluta sakir. Ekki þótti Skúla
námið sækjast eins greitt og
hann hefði kosið, og kunni illa
þululærdóminum sem þá var
tíðkaður. En séra Þorleifur var
ekki óánægður með hann sem
nemanda og sagði að hann ihefði
næman skilning. Næsta vetur, 'er
INNKÖLLUNARMENN HEIMSKRINGLU
Reykjavík__
A ÍSLANDI
—Björn Guðmundsson, Reynimel 52
í CANADA
Antler, Sask.---------- K. J. Abrahamson, Sinclair, Man.
Árnes, Man-------------Sumarliði J. Kardal, Hnausa, Man.
Árborg, Man............................G. O. Einarsson
Baldur, Man------------------------------ O. Anderson
Beökville, Man--------- Björn Þórðarson, Amaranth, Man.
Belmont, Man...............................G. J. Oleson
Cypress River, Man._..................Guðm. Sveinsson
Dafoe, Sask.------------O. O. Magnússon, Wynyard, Sask.
Ebor Man-----------------K. J. Abraihamson, Sinclair, Man.
Elfros, Sask.................____Mrs. J. H. Goodmundson
Eriksdale, Man....•.................. ólafur Hallsson
Fishing Lake, Sask___________Rósm. Árnason, Leslie, Sask.
Foam Lake, Sask-------------Rósm. Árnason, Leslip, Sask.
Gimli, Man.............................__.K. Kjérnested
Geysir, Man____________________________G. B. Jóhannson
Glenboro, Man.............................G. J. Oleson
Hayland, Man..........................Sig. B. Helgason
Hecla, Man.........................Jóhann K. Johnson
Hnausa, Man............................ Gestur S. Vídal
Innisfail, Alta________Ófeigur Sigurðsson, Red Deer, Alta.
Kandahar, Sask—!.-------O. O. Magnússon, Wynyard, Sask.
Keewatin, Ont.........................Bjarni Sveinssor,
Langruth, Man......................... Böðvar Jónsson
Leslie, Sask........................Th. Guðmundsson.
Lundar, Man..............................D. J. Líndfff
Markerville, Alta_____Ófeigur Sigurðsson, Red Deer, Alta.
Morden, Man.________________________Thorst. J. Gíslason
Mozart, Sask............................ Thor Ásgeirsson
Narrows, Man_____________:—S. Sigfússon, Oakview, Man.
Oak Point, Man........................Mrs. L. S. Taylor
Oakview, Man............................. S. Sigfússon
Otto, Man._______________Hjörtur Josephson, Lundar, Man.
Piney, Man............................... S. V. Eyford
Red Deer, Alta......................Ófeigur Sigurðsson
Riverton, Man.........................Einar A. Johnson
Reykjavík, Man......................... Ingim. Ólafsson
Selkirk, Man________________________Mrs. J. E. Erickson
Silver Bay, Man......................... Hallur Hallson
Sinolair, Man........................K. J. Abrahamson
Steep Rock, Man...........................Fred Snædal
Stony Hill, Man_________.Hjörtur Josephson, Lundar, Man.
Tantallon, Sask.......................Árni S. Árnason
Thornihill, Man_________Thorst. J. Gíslason, Morden, Man.
Víðir, Man__________________Aug. Einarsson, Árborg, Man.
Vancouver, B. C_______Mrs. Anna Harvey, 4487 Quebec, St.
Wapah, Man______________Ingim. Ólafsson, Reykjavík, Man.
Winnipeg_____S. S. Anderson, 800 Lipton St. Winnipeg, Man.
Winnipegosis, Man.............................S. Oliver
Wynyard, Sask..........................O. O. Magnússon
í BANDARÍKJUNUM
Akra, N. D. ___________Björn Stevenson, Akra P.O., N. D.
Bantry, N. Dak_____________ E. J. Breiðfjörð, Upham, N. D.
Bellingham, Wash—Mrs. Jolhn W. Johnson, 2717 Kulshan St.
Blaine, Wash. ....................Magnús Thordarson
Cavalier, N. D_________Björn Stevenson, Akra P.O., N. D.
Crystal, N. D_________C. Indriðason, Mountain P.O., N. D.
Edinburg, N. D_________ C. Indriðason, Mountain P.O., N. D.
Gardar, N. D____-_____C. Indriðason, Mountain P.O., N. D.
Crafton, N. D__________C. Indriðason, Mountain P.O., N. D.
HaliSOI1) N. D__________Björn Stevenson, Akra P.O., N. D.
Hensel, N. D__________C. Indriðason, Mountain P.O., N. D.
Wanhoe, Minn----------Miss C. V. Dalmann, Minneota, Minn.
Milton, N. Dak............................S. Goodman
Minneota, Minn......................Miss C. V. Dalmann
Mountain, N. D________C. Indriðason, Mountain P.O., N. D.
yfational City, Calif....-John S. Laxdal, 736 E. 24th St.
omt Roberts, Wash.......................Ásta Norman
öeattle, 7 Wash-------J. J. Middal, 6522 Dibble Ave., N.W.
uÞham, N. Dak...........................E. J. Breiðf jörð
The Viking Press Ltd.
Winnipeg Manitoba
faðir hans drukknaði, kom töf í
| námið hjá Skúla, því eir svo var
komið taldi hann sér skylt að
j veita móður sinni nokkurn stuð-
ning. Hafði Skúli áhyggjur
þungar út af þessum nýju við-
hoirfum, því að áhugi hans á
náminu hafði glæðst. — Lagði
j hann því leið sína til séra Einars
afa síns, að leita ráða hjá honum.
íTalaði gamli maðurinn kjark í
hann, og ákvað Skúli að halda
náminu áfram. Snéri hann aftur
vongóður til séra Þorleifs^ stað-
raðinn í að ljúka námi. Þenna
vetur slasaðist Skúli og lá ali
lengi rúmfastur, en námið stun-
aði hann af svo markvissu kappi
að séra Þorleifur bauðst til þess
að útskrifa hann þá um vorið.
Skúli afþakkaði þetta kostaboð,
og vildi heldur útskrifast frá
hinum viðurkenda Dómskóla á
Hólum. Lagði hann því land
undir fót, “hcim til Hóla”, til að
sækja þar um ölmusuvist næsta
vetur. Tók Steinn biskup mála-
leitun hans hjög ólíkle,ga og mun
hafa haft gildar ástæður; því svo
greiðvikið góðmenni var hann,
að vart mun hann hafa gert að
gamni sínu, að láta nokkuirn
mann synjandi frá sér fara.
Erindislok þessi féllu Skúla svo
þungt, að hann fékk trauðla var-
ist tárum. Er hann lagði vons-
vikinn af stað heimleiðis, snéri
hann sér til stólsins og mælti:
“Nú ertu mér andstæður, en
betur muntu taka mér næst”.
Rættist sú spá hans, áður mörg
ár voru liðin.
iSéra Þorleifur í Múla, hafði
um vorið 1730 gengið að eiga
Oddnýu ekkju séra Magnúsar,
og vorið eftir útskrifaði hann
Skúla, tæplega tvítugan að aldri
og hrósar hann honum, fyrir af-
bragðs gáfur og ástundun við
námið.
Er þessum áfanga var náð, fór
Skúli að Rauðuskriðu, til Bene-
dikts lögmanns Þorsteinssonar,
i sem einnig var sýslumaður í
Þingeyjaþingi. Var Skúli í þjón-
ustu hans á annað ár og kyntist
3ar embættisrekstri, einnig las
hann þar margt rtytsamra bóka
á erlendum málum úr bókasafni
lögmanns. t
Skúla var það ljóst, að ef hann
mætti gera séir vonir um nokk-
urn verulegan 'embættisframa,
yrði hann að komast á háskólann
Kaupmannahöfn. Sigldi hann
svo með Húsavíkurskipi um
laustið 1732, þó fararefni væru í
naumasta lagi. Tókst þessi fyrsta
sigling hans greiðlega, og steig
hann á land í Kaupmannahöfn
eftir 8 daga útivist. En þá veikt-
ist hann ihættulega af bólusótt og
lá í margar vikur, en menjar
þessa sjúkdóms bar hann til æfi-
loka. Að afloknu prófi var Skúli
skróður í stúdentatölu við há-
skólann, rétt fyrir jólin sama ár.
Rektor háskólans var þá, hið
mæta göfugmenni: Hans Gram
prófeásor, sem allir Islendingar
ættu að kannast við. Hélt hann
við þetta tækifæri ræðu á latínu
um: “Lærða íslendinga”.
Gram var á iþeim tíma talinn
vera lærðastur danskra manna,
þó ekki hefði hann lokið neinu
embættisprófi. Auk margskonar
fræða, var hann einkar vel að
sér í málfræði, sögu og forn-
norrænum bókmentum. — Var
ihann hin mesta hjálparhella og
hollvinur íslendinga. Gram var
fátækur prestssonur, og fæddist
smábæ á Jótlandi árið 1685
Hann kvæntist auðugri konu, en
misti hana eftir stutta sambúð
var honum því ekki fjár-vant
En iærdómur hans og glæsilegi
persónutöfrar gerðu hann afar
vinsælan, svo honum stóðu allar
dyr opnar. — Þessi maður átti
eftir, oftair en einu sinni, að grápa
farsællega inn í rás viðburðanna
á örlagastundum í lífi Skúla fó
geta. — Að sjálfsögðu valdi
Skúli prófessor Gram, fyrir aðál-
kennara sinn.
Eins og áður getur voru fjár-
ráð iSkúla af skornum skamti, er
hann fór utan, og svo munu veik-
indin einnig vafalaust hafa haft
Garðræktuð Huckleber
Hinn gagnlegasti, !
fegursti og vinsœl- [
asti garðávöxtur i
sem til er.
Þessi fögru ber
spretta upp af fræi
á fyrsta ári. Óvið-
jafnanleg í pæ og
;týltu. Ávaxtas
oerin stærri en l
vanaleg Huckleberj
eða Bláber. S<
með eplum, límón-
um eða súrualdini gera fínasta ald-
inahlaup. Spretta í öllum jarðv
Pakkinn 10ý, 3 pakkar 250, Únza
$1.00, póstfrítt.
FRÍ—Vor stóra útsœðisbók fyrir 1946
Enn sú fullkomnasta. 62
DOMINION SEED HOUSE
GEORGETOWN, ONTARIO
Professional and Business
Directory —

Office Phoni R«s. Phont
94 762 72 409
Dr. L. A. Sigurdson
116 MEDICAL ARTS BLDG.
Office hours by appointment
allmikinn kostnað í för með sér
fyrir hann. Fór svo er líða tók á
viturinn, að Skúli var kominn í
alger fjárþrot, og fann hann ekki
annað ráð heillavænlegra, en að
ráðast sem skirifari í kaupfar sem
lá ferðbúði í Kína-leiðangur. En
áður en hann yfirgæfi Kaup-
mannahöfn vildi hann kveðja
Gram prófessor, og tjáði honum
alt af létta um hagi sína. Réði
Gram Skúla eindregið frá þessu
ferðaflani, en hvatti hann til að
Ijúka prófi, auðvitað í guðfræði,
jví um aðrar námsgreinar var
varla að ræða, þannig varð laga-
nám ekki viðurkend námsgrein
til prófs, fyr en árið 1736. Skúli
svaraði þessari hvatningu Gram,
með djairflegri einurð, og sagði:
‘Útvsgið þér mér þá atvinnu,
svo eg geti lifað”. — Tjóði Gram
sig fúsan til þess, og bað hann að
íara á fund Jóns Grunnvíkings,
oera honum kveðju sína og biðja
hann liðveislu, en koma til sín
aftur og tjá sér erindislokin.
Gerði Skúli svo sem fyrir hann
var lagt, en ekki hafði Jón, ann-
að betra að bjóða, en heimspeki-
ega hughreystingarræðu, sem
hann hélt yfir Skúla. Enda var
hann, blessaður karlinn, mesta
óarn á veraldarvísu, og átti að
<alla aldrei sjálfur til hnífs eða
skeiðar. Ekki varð þessi för þó
jýðingar- eða á'hrifalaus með
öllu, því milli þessara ólíku,
skarpgáfuðu manna, tókst einlæg
vinátta, sem hélst meðan báðir
lil'ðu. Hafði Jón mestar mætur
Skúla allra manna, og eru
margar upplýsingar um hanr.
varðveittar fyrir árvekni Jóns, i
því efni. — Sneri hann, árið 1768
íslenzku sjálfsæfisögu Skúla,
með ýmsum innskotum firá sjálf-
um sér og segir: “Geri eg það
sökum þess, að hann er einn hinn
verðasti á vorum tíðum að víð-
frægjast, og hans merkilega
manndóms minning framseljist
til eftirkomendanna; má og til-
bera, að hún hafi mikla afleiðing
til eftirkomandi tíma”. — Var
Jón seinþreyttur á að votta
Skúla viðurkenningu, og það
jafnvel á ólíklegustu stöðum, svo
sem í vísnaskýringu, í hinni
miklu latínu þýðingu sinni af
Snorra Eddu, en þar kemur hann
að ihrósi um Skúla fógeta.
Skúli sneri aftur til Gram,
nryggur í bragði af þessum
fyrsta fundi þeirra Jóns, þó
marga gleðistund ættu þeir
seinna saman; og sagði sínar far-
ir ekki sléttar. Rétti Gram,
Skúla þá 10 ríkisdali og bað
hann að vera hughraustan, og
bauð honum bókasafn sitt til af-
nota. Litlu síðar útvegaði hann
honum vinnu, var það að afirita
sögu Karla-Magnúsar fyrir fran-
ska sendiherrann í Kaupmanna-
höfn og fékk Skúli það mjög vel
borgað. Undi ihann nú hag sín-
um hið bezta og hugðist ljúka
Guðfræðiprófi vorið 1734. Þó fór
enn á annan veg, en ætlað var.
Atvikaðist það þannig, að sumar-
ið 1733, sneri Plessen forseti í
stjórnard. íslenzkra mála, sér til
Gram, og bað hann að útvega sér
hæfan Islending, til að þýða ís-
lenzk skjöl ó dönsku. Var Gram
ekki seinn á sér að koma Skúla á
framfæri. Leysti hann starfið
svo vel af höndum, að Plessen
lauk hinu mesta lofsorði á verk-
ið. — Snerist huguir Skúla við
þessi störf frá guðfræðinni og
bcindist að laga og stjórnmála-
efnum. Framh.
Dr. S. J. Jóhannesson
215 RUBY ST.
Beint suður aí Banning
Talsimi 30 877
Viðtalstími kl. 3—5 e.h.
J. J. Swanson & Co. Ltd.
REALTORS
Rental, Insurance and Financial
Agents
Sími 97 538
308 AVENTJE BLDG.—Wlnnlpeg
THE WATCH SHOP
CARL K. THORLAKSON
Dlamond and Wedding Rings •
Agent for Bulova Wajtchee
Marriage Licenses Issued
699 SARGENT AVE
H. HALDORSON
BUILDER
23 Music and Arts Studios
Broadway and Carlton
Phone 93 055
Winnipeg, Canada
CANADIAN FISH
PRODUCERS, LTD.
J. H. Page, Managing Director
Wholesale Distributors of
Fresh and Frozen Fish
311 CHAMBERS ST.
Office Phone 26 328
Res. Phone 73 917
ÁSGEIRSON’S PAINTS,
WALLPAPERAND
HARDWARE
698 SARGENT AVENUE
Winnipeg, Man.
Telephone 34 322
WINDATT COAL Co.
LIMITED
Established 1898
307 SMITH STREET
Office Phone 97 404
Yard Phone 28 745
THE
BUSINESS CLINIC
specialize in aiding the smaller
business man to keep adequate
records and prepare Income
Tax Returns.
ANNA LARUSSON
415 Mclntyre Blk. Ph. 92 316
Frá
vmi
PRINCESS
MESSENGER SERVICE
Við flytjum kistur og töskur,
húsgögn úr smœrri íbúðum
og húsmuni af öllu tœi.
58 ALBERT ST. — WINNIPEG
Simi 25 888
C. A. Johnson, Mgr.
A. SAEDAL
PAINTER & DECORATOR
•k
Phone 23 276
★
Suite 4 Monterey Apts.
45 Carlton St., Winnipeg
DR. A. V. JOHNSON
DENTIST
506 Somerset Bldg.
Office 97 932 Res. 202 398
ANDREWS, ANDREWS,
THORVALDSON &
EGGERTSON
Lögfrœðingar
Bank of Nova Scotia Bldg.
Portage og Garry St.
Sími 98 291
DRS. H. R. and H. W.
TWEED
Tannlœknar
★
406 TORONTO GEN. TRUSTS
_ _ BUILDING
Cor. Portage Ave. og Smith SL
PHONE 96 952
WINNIPEG
H. J.PALMASON&Co.
Chartered Accountant*
1103 McARTHUR BLDG.
PHONE 94 358
Rovatzos Floral Shop
253 Notre Dame Ave., Phone 27 989
Fresh Cut Flowers Daily.
Plants In Season
We speciaUze ln Wedding & Concert
Bouquets & Puneral Designs
lcelandic spoken
A. S. BARDAL
selur likkistur og annast um útíar-
ir. Allur útbúnaður sá besti.
Ennfremur selur hann allskonar
minnisvarSa og legsteina.
843 SHERBROOKE ST.
Phons 27 324 Winnipeg
Union Loan & Investment
COMPANY
Rental, Insurance and Financial
Agents
Sími 95 061
510 Toronto General Trusts Bldg.
GUNDRY-PYMORE Ltd.
British Quality - Fish Netting
60 Victoria St., Winnipeg, Man.
Phone 98 211
Manager: T. R. THORVALDSON
Your Patronage Will Be
Appreciated
Halldór Sigurðsson
Contractor ð> Builder
★
594 Alverstone St., Winnipeg
Sími 33 038
FINKLEMAN
OPTOMETRISTS
and
OPTICIANS
KENSINGTON BLDG.,
275 Portage Ave. Wmnipeg
PHONE 93 942
DR. CHARLES R. OKE
TANNLÆKNIR #
404 Toronto Gen. Trust Bldg.
283 Portage Ave., Winnipeg
Phone 94 908
'JORNSONS
lOKSTOREl
f
702 Sargent Ave., Winnipeg,