Heimskringla - 30.01.1946, Blaðsíða 1

Heimskringla - 30.01.1946, Blaðsíða 1
We recommend for your approval our // // BUTTER-NUT LOAF CANADA BREAD CO. LTD. Winnipeg Phone 37 144 Frank Hannibal, Mgr. LX. ÁRGANGUR ] We recommend tor your approval our // BUTTER-NUT LOAF // CANADA BREAD CO. LTD. Winnipeg Phone 37 144 Frank Hannibal, Mgr. WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN. 30. JANÚAR 1946 NÚMER 18. “Merkið stendur þó maðurinn falli Dr. Röguvaldur Pétursson F. 14. ágúst 1877 D. 30.janúar 1940 Þar sem þetta tölublað Heimskringlu kemur út á þeim degi er dr. Rögnvaldur Pétúrsson lézt, fyrir sex árum (1940), væri óvið- eigandi, að þess væri að engu minst. Minningin um hinn mikla foringja, er og verður æ fersk í hugum og hjörtum þeirra, er undir merki hans fylktu sér í málum tslendinga hér vestra. Hann var þar ekki einungis hinn ótrauði foringi, heldur maður sem allir báru djúpa virðingu fyrir og ^Uikið traust og ást til, vegna hógværrar og samúðarríkrar hlut' tekningar hans og framkomu í daglegri umgengni. Síðasta áratuginn eða vel það, sem hann lifði, vann hann að ^úugamálum sínum mikið á skrifstofu þessa blaðs, jafnframt því, Sern hann vakti sífelt yfir hag þess. Þeir sem að ritstjórn blaðsins storfuðu, áttu þar hauk í horni, sem hann var. Ráðsnilli hans og víðsýni var leiðarhnoði, sem treysta mátti. Við fráfall hans ^Usti blaðið, eigi síður en aðrar íslenzkar stofnanir hér, og vestur- lslenzkt þjóðlíf í heild sinni þann foringja, sem það mátti sízt án Vera. Við höfum átt hér þrjá forustumenn sérmála okkar Islend- lnga í Vesturheimi. Séra Rögnvaldur var hinn yngsti þeirra, en til vill hinn raunhæfasti og framsýnasti. Allir voru þeir kirkju- ^Ualaforingjar og allir miklir menn. En þegar út fyrir þann Verkahring kom, lýsti forustu hæfileiki séra Rögnvalds sér betur en binna, t. d. í stofnun og rekstri Þjóðræknisfélags Vestur-ls- ^udinga, sem hann stóð allra manna fremst að. Hann var sá er Það félag á hér mest að þakka vöxt sinn og viðgang vegna þess, það var hann sem traustast hélt þar um“stjórnvöl frá byrjun Það verður æ gleggra með hverju árinu sem líður, að með starfi séra Rögnvalds, var ekki verið að tjalda til einnar nætur. Störf hans geyma minningu hans um ókomin ár. Séra Rögnvaldur var einkennilega norrænn í anda og hugs- unarhætti. Þrátt fyrir þó hann fari drenghnokki að heiman, fái i mentun sína á hérlendum skólum og eigi hér heima, er andi hans ávalt ram íslenzkur eða norrænn. Það er sannmæli sem Dr. S. E. Björnsson segir í kvæði til séra Rögnvalds á sextugs afmæli hans: Hvar, sem liggja lækjadrög, er landsins elfur mynda, fanst þú íslenzk æðaslög andans heilsulinda. Allir sem til sögu Þjóðræknisfélagsins hér þekkja, vita, að það á séra Rögnvaldi veg sinn og gengi fyrstu tuttugu árin að þakka, eða eins lengi og hans naut hér við. Hann samdi lög félags- ins og hann sá um framkvæmd þeirra fram að því síðasta. Það var fyrstu tvo áratugina undir öruggri leiðsögn hans hvort sem hann var forssti þess eða ekki og honum ber fylsta viðurkenning ' fyrir það, þó ókunnum mönnum starfinu virðist hafa sézt yfir þetta, í því sem um það hefir af þeim verið sagt stundum síðari árin, en sem þó hefðu betur átt að vita. En út í það skal hér ekki lengra farið. Það var ekki hugmyndin hér að skrifa langt mál um starf séra Rögnvalds, heldur aðeins að minnast hans að nokkru, að þessu gefna tikfni, að blaðið kemur út á dánardegi hans. Minning hans verður Vestur-Islendingum ávalt kær og mun lifa í brjóstum þrirra, þeim mun ríkara, sem árangurinn af starfi hans verður þeim ljósari og gleggri. Menn sem slík áhrif skilja eftir í þjóðlífi sínu, lifa þó þeir deyji.. °g Það skemtilegasta um starf hans er það, að það var að svo miklu leyti helgað íslandi. Það er fyrir það, sem hver góður Vestur-íslendingur metur það svo mikils. Orð skáldsins (S. E. B.) um hann eru dagsönn: Þjóðræknisfélagsins, sem hefir Fundur um akuryrkju söfnun þjóðlegs fróðleiks og sögulegra gagna með höndum, er skipuð eftirfarandi mönnum: sr. Sigurður Ólafsson, Selkirk, Man., formaður; séra Halldór E. Johnsno, Lundar, Man.; G. J. Oleson, Glenboro, Man.; Gam- alíiel Thorleifsson, Garðar, N. Dgkota, og Páll Guðmundsson, Leslie, Sask. Vil eg hvetja fólk, sem slíkan fróðleik kann að eiga í fórum sínum, hvort sem eru frásagnir, bréf eða dagbækur, til að láta ofantöldum nefndarmönnum það í té, og má treysta því, að þeir komi slíkum gögnum til varð- veizlu með þeim hætti sem gagn- legast og varanlegast þykir. Richard Beck og verkamannamál NÝÁRSKVEÐJA vestan um haf Eftir prófessor Richard Beck, forseta Þjóðræknisfélags fslend- inga í Vesturheimi. Þe: 1( Ss og fyrstu 20 ár félagsins. Hann var og um 20 ár ritstjóri ^únarits” félagsins og greiddi veginn með því og tíðum ferðum eitti til íslands, til samvinnu þeirrar við heima þjóðina, sem nú . eLr náð verið og sem reynast mun fremsta vonin, til viðhalds lsienzku hér vestra. Stofnun Þjóðræknisfélagsins og starf þess, er eitt mesta þrek- ^lrkið, sem Vestur-Islendingar hafa hér félagslega af hendi leyst. n Það fór eins vel úr hendi og raun er á, var forustu séra Rögn- Valds meira en nokkurs eins annars manns að þakka. Hann átti S.6r að baki álitlegan hóp manna, þar sem kirkjufólk hans var, sem ^°rmum hans og storfum fylgdi eins og einn maður. En séra ngnvaldur átti því láni einnig að fagna, að hann gat bent svo Yrt 0g glöggt á takmarkið, að fjölda manns er í kirkjulegum Úningi stóð honum fjarri, fylkti sér undir merki hans og barðist auður fyrir þjóðræknismálinu — eins og reyndar almenningur . öl- Nöfn þessara manna eru öllum kunn, svo sem Jóns Bíld-’ s> Ásmundar Jóhannssonar, séra Jónasar Sigurðssonar, Árna j^ertssonar, dr. Sig. Júl. Jóhannessonar og ótal fleiri. En þrátt s^lr einurð og einlægni þessara manna, var það þó, eins lengi og a Rögnvalds naut við, kirkjufólk hans, sem af hálfu almenn- s ?sStu® Þessu starfi að baki á meðan það var að komast á rek- ° ln °g gerir auðvitað enn. Annað stórmálið meðal Vestur-lslendinga, stofnun frjálstrú- lrkju> efldist fyrst, er hið unga foringja-efni teikur við forustu mata' Málefnið, sem þar var barist fyrir var að vísu gott. Sa Var n°kkuð sem koma hlaut og það sem koma skal eins og er c-+er’ ^n 1 Því naáli, sem þjóðræknismálinu og öðrum málum, for Sera ^ögnvalds náði til, sannaðist, að hann átti yfir meiri Ve , ^a bæfileikum að búa, en, að því er virðist, nokkur annar Unn.Ur'lsllendingur hefir átt. Sigurinn er að vísu ekki til fullnustu vesmní úúmálunum. En áhrifin af frjálstrúar-kirkjustarfinu hér Þaeð[u’^a^a Þegar orðið geisimikil á trúmálaviðhorf íslendinga, lngu Gr Vestra °8 beima á ættjörðinni. Hjá framförum og breyt- slfjj verður þar ekki komist, fremur en í öðru. Lífsmagn a s^°Öana, er framtíðinni helgað. Sonur Islands í útlegðinni enginn tryggari var. FRÉTTAYFIRLIT OG UMSAGNIR Fyrirhugaðar rannsóknir Piccards-bræðranna Tvíburarnir belgisku, Au- guste og Jean Piccard, eru fyrir löngu kunnir orðnir fyrir há- loftsflug sín og rannsóknir á hin- um svonefndu geimgeislum. En rannsóknum þeirra er ekki enn lokið. Nú hugsa þeir sér að fara rannsóknarferðir, en sinn í hvora áttina. Dr. Jean Piccard er að undir- búa ferð upp í háloftin. Hann gerir ráð fyrir að komast 20 míl- ur út frá jörðu, en það er um fimm mílur hærra en nokkur hefir áður komist. En próf. Au- guste Piccard ætlar að steypa sér niður í djúp hafsins. Hann vill komast 13,000 fet niður, en það er fimm sinnum dýpra, en nokkur maður hefir enn kom- ist. Til háloftsflugsins verða loft- belgir notaðir, einhver ný og sérstök gerð, sem að líkum lætur, því 20 mílur út frá jörðu er ekki loftið þéttara sagt en 1/100 af því sem er við yfirborð jarðar. Flugfarið eða það af því, sem bræðurnir ætla að vera í (þeir fara báðir í háloftsflugið), verður úr ál (aluminum) og hangir ein 700 fet niður úr loftbelgjunum, sem verða margir. Með fluginu er skoðun bræðr- anna, að mikilvægar rannsóknir megi gera á geimgeislum, sam- setningu andrúmsloftsins, sólinni ogmörgu fleiru. Þeir segja rann- sóknir sem þeir áður gerðu, hafi aukið þekkingu á atómum og við þá þekkingu, sem menn hafi enn á þeim, megi bæta. Nokkrar klukkustundir gera bræðurnir ráð fyrir að vera iarna við rannsóknir. 1 leiðangrinum segjast þeir leggja svo skjótt sem fé fáist til hans, en kostnaðurinn er áætlað- ur um 300,000 dali. Farið sem Auguste Piccard ætlar að nota, til að kafa niður í hafið, er stálhylki 11 smálestir að þyngd, -í lagi líkt loftbelgi, með ofurlitlum gluggum úr 18 þumlunga þykku gleri. Far rými verður þar aðeins fyrir tvo. Er haldið að kona hans verði ferðafélagi hans. Próf. Auguste Piccard er nú í Sviss við rannsóknir, en er að öðru leyti starfsmaður við Brus- sels-háskóla. Dr. Jean Piccard starfar við Minnesota háskóla. Hann varð bandarískur þegn 1935. SÖFNUN ÞJÓÐLEGS FRóÐLEIKS og íslenzkra sögusagna vestan hafs 1 viðtali, er birtist í vestur-ís- lenzku vikublöðunum fyrir stuttu síðan, vék dr. Helgi P. Briem, aðalræðismaður Islands í New York að því, hver nauðsyn bæri til að varðveita íslenzk menningarverðmæti, þjóðlegan og sögulegan fróðleik, bréf og handrit, sem til eru hér vestan hafs, frá því að lenda í glatkist- unni; og kom hann fram með athyglisverðar bendingar í því sambandi. Er hér um að ræða hið tíma- bærasta og þarfasta verk, enda hefir Þjóðræknisfélagið um all- mörg undanfarin ár Tlnnið að söfnun slíkra verðmæta, þjóð- legra og sögulegra, og haft milli- þinganefnd starfandi að því máli, og er svo enn. Jafnframt má geta þess, að Mentamálaráð Islands og Hið íslenzka þjóð- vinafélag hafa nú einnig látið sig þetta söfnunarmál skifta og boð- ið Þjóðræknisfélaginu mikil- væga aðstoð í því efni, sem nán- ar verður getið annarsstaðar, og félagið mun vafalaust notfæra sér eftir því sem unt er. For- maður Mentamálaráðs er Valtýr Stefánsson ritstjóri, en forseti Þjóðvinafélagsins er Bogi Ólafs- son yfirkennari. Núverandi milliþinganefnd Kæru landar mínir! “1 átthagana andinn leitar”,1 segir Grímur Thomsen í alkunnu kvæði, enda vissi hann af eigin reynd, hve Islendingnum, sem dvelur langvistum erlendis, verður oft hugsað heim. Fer það einnig að vonum, jafn djúpt og rætur manns liggja í móður- moldinni og menningarlegum jarðvegi heimalandsins. Ekki er það þá heldur nein til- viljun, að mörg fegurstu ætt- jarðarkvæði J. F. Kristjánsson Fundur verður haldin í borg- inni St. Louis í Missouri, um akuryrkju og verkamannamál, er hefst 29. janúar; stendur fundurinn yfir í þrjá daga. Er til hans boðið fulltrúum frá Canada, Mexikó og fleiri þjóðum. Aðal málið mun vera hvernig bezt verði fyrir því séð, að mannafla ekki bresti, er til næstu uppskeru kemur. Canadastjórn sendir einn mann á þennan fund. Er það J. F. Kristjánsson, en hann hefir um nokkur ár haft það starf með höndum fyrir stjórn þessa lands, að rannsaka þörfina fyrir verka- menn í frumiðnaði eða búnaðar- málum landsins. Bandaríkjastjórn sem til fund- arins efnir, hefir það sama í huga til þess að sannfærast um þá staðhæfingu. Slík ljóð skipa þar löngum öndvegið. Og þó segja megi réttilega, að Stephán G. Stephánsson hafi í þeim efnum verið hinn mikli fprsöngvari, svo sem með hinu þjóðkunna og snildarríka kvæði sínu, “Þó þú langförull legðir”, þá hafa önnur íslenzk skáld í Vesturheimi, bæði hinir stærri og smærri spámenn þeirra hópi, tíðum gripið í sama streng, og ósjaldan bæði fagurlega og eftirminnilega. — Auðsjáanlega hefir þeim legið lofsöngur og þakkaróður til ætt- járðarinnar létt á tungu. Og skáldin eru bvað þetta snertir talsmenn annara landa sinna vestan hafsins, sem bera í brjósti hlýjan og djúpan rækt- arhug til ættjarðarinnar, þó að þeir eigi ekki hæfilaikann til þess að finna þeim heitu og ein- lægu tilfinnngum hjarta síns íslenzk hafa ort verið utan lslandsstranda, og n“,r1 huS» þarf eigi lengi að blaða í ljóða-1ag nUn® ’ ne.n'/ga söfnum vestur-íslenzkra skálda , , ... , anI>a a vi akur- til hess »S sannf»rast „„ w rkJUS*°rf fyrff því á hvern þann hátt, sem hægt er. , En Bandaríkjastjóm fýsir einnig að heyra hvernig ástandið er í öðrum löndum í þessum efnum, í þeirri von, að sameiginlega sé auðveldara að ráða fram úr mál- inu. Og til að segja frá því fyrir hönd Canada, hvernig hér er á- statt, hefir J. F. Kristjánsson verið valinn, enda mun hann því máli hér flestum kunnugri. Mr. Kristjánsson lagði af stað suður s. 1. sunnudag. fyrir munn Islendinga vestan 'hafs alment, þegar eg nú í iftfni Þjóðræknisfélagsins og eigin nafni flyt forseta Islands, ríkis- stjórninni og íslenzku þjóðinni, hugheilar kveðjur og einlægar óskir um bjargarsælt og bless- unarríkt komandi ár. Megi það verða sigurár öllu því, sem horf- ir ættlandi voru til sæmdar, til skrautbúning fagurra og fleygra sannra framfara og auðugra orða skáldsins. Það er altaf grunt á heimhug- anum hjá Vestur-Islendingum. ekki sízt eldri kynslóðinni, sem ^orin er og barnfædd við móð- urbrjóst Islands og nærðist í æsku við þroskabrunn íslenzkr- ar náttúrufegurðar og íslenzkra menningarerfða. Þeirri kynslóð er ísland til daganna enda “móð- ir og minningaland”. Sjaldan eða aldrei verður ís- lendingum erlendis þó tíðhugs- aðra heim í átthagana heldur en um jólin og nýárið, því að við þær hátíðar eru bundnar svo margar og ljúfar endurminning- ar, sem opna huganum heiða heima æskudags og yndis. Hlý- hugur Vestur-lslendingsins til “gamla landsins, góðra erfða” fær þá, öðrum tímum ársins fremur, framrás í hljóðum kveðj- um og hjartnæmum fyrirbæn- hljómplötu og send íslenzka rík um. Þessvegna veit eg, að eg tala mótin) menningarlífs. Vér íslendingar í Vesturheimi höfum á liðnu ári sameinast heimaþjóðinni um að minnast aldar árstíðar “listaskáldsins góða”, Jónasar Hallgrímssonar. Hann getur verið oss fagurt tákn vorrar sameiginlegu íslenzku menningar-arfleifðar. Ræktarhug og óskum vor vest- rænna barna hennar ættjörðinni til handa fáum vér eigi heldur fundið fegurri orðabúning en þessar ljóðlínur hins ástsæla skálds. “Drjúpi’ hana blessun Drottins á um daga heimsins alla!” Farsælt ár! og sæl! Verið þið blessuð (Kveðja þessi var töluð á isútvarpinu nokkru fyrir ára-

x

Heimskringla

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Heimskringla
https://timarit.is/publication/129

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.