Heimskringla - 30.01.1946, Side 3

WINNIFEG, 30. JANÚAR 1946
HEIMSKRINGLA
3. SIÐA
ingjuóskaskeyti höfðu gullbrúð-
kaupshjónunum verið send, til
upplesturs, en fyrir gleymsku
eða vangá, voru þau ekki lesin
upp opinberlega á samkomunni
en fylgja nú þsesum línum til
birtingar.
Sömuleiðis hafði sá sem þetta
ritar sett saman fáein erindi i
ljóðformi til upplesturs, til brúð-
hjónanna. En sem ekki komst
á dagsferána, fyr en sumt af gest-
unum voru farnir heim, og þess
vegna fylgir það ekki þessari rit-
fregn. Þ. K. K.
Það er aldrei of seint
að geta góðra manna.
MINNINGARORÐ
Sgt. Jakob Bjarnason
(Höfundur eftirfarandi “Minn-
ingarorða”, H. E. Magnússon,
gerir í bréfi til Hkr. þessa grein
fyrir þeim: Eg var að blaða í
gömlum handritum nýlega og
rakst á eftirmæli, sem eg hafði
skrifað fyrir tilhlutun þjóðrækn-
isdeildarinnar “Vestri” hér í
Seattle. Eftirmælin eru um Sgt.
Jakob Bjarnason, sem dó hér fyr-
ir 19 árum. Hann var stórmerk-
ur Islendingur og hans hefir
hvergi verið opimberlega minst í
islenzkum blöðum að neinu leyti,
svo eg til viti. Þessi minningar-
orð sem eg sendi þér, voru lesin
á opinberum fundi rétt eftir að
hann dó hér í Seattle. Vitaskuld
hefði eg átt að senda blöðunum
þau, en trassaði það, hélt kanske
aðrir mundu minnast hans. Nú
er það skoðun mín að aldrei sé
of seint, að minnast mætra
manna af okkar þjóðflokki, svo
iengi sem hin elskulegu íslenzku
blöð, eru hér við líði, eg segi
elskulegu, því eg veit að margur
landinn hér myndi ekki draga
andann lengi rótt, ef þau hættu
að koma út. Eg legg þetta samt
í þitt vald og veit að þú gerir þar
eins og við á.)
Fimtudaginn 6. október 1927,
laust þeirri harmafregn yfir Is-
lendinga í Seattle, Wash., og
grendinni, að lslendingu:rinn
Jakob Bjarnason væri látinn.
Dauða Jakobs bar að með þeim
bætti, sem hér skal greina: Hann
var nýkominn heim frá lögreglu-
stöðinni þar sem hann hafði
gengt störfum sem umsjónar-
^aður næturvarðarins um lang-
an undanfarin tíma; þennan
^orgun hafði hann ávarpað
systir sína, Mrs. Ryan, og heim-
ilisfólkið vingjarnlega eins og
hann átti vanda til þegar hann
kom heim. Skömmu síðar hafði
hann gengið inn í baðherbergi
hússins; systir hans var þá stödd
1 garðinum fyrir utan húsið.
Fftir litla stund heyrðist henni
eitthvað þ'ungt falla á gólfið inni
1 húsinu, svo hún kallaði til bróð-
Ur síns til að fá að vita hvað um
v®ri að vera, en fékk ekkert
svar. Gekk hún þá inn í húsið
°g ætlaði að opna baðherbergis
Jyrnar, en varð þess ekki megn-
ug fyrir þyngslum, sem láu á
hurðinni. Greip hana þá hræð-
s|a, svo hún kallaði nágranna sér
^ hjálpar; opnuðu þeir hurðina
°g fundu Jakob örendafi á gólf-
|nu, var samstundis símað eftir
^knir og lýsti hann því yfir að
akob hefði dáið af hjartaslagi.
bvií verður aldrei fyllilega
^eð orðum lýst, hversu stórkost-
leg svipbrigði og hugleiftur
gagntaka sálir manna þegar slíka
atburði ber að höndum, sem hér
er um að ræða.
Dauðinn er ekkert nýtt atriði í
sögu mannkynsins, vér vitum að
með lífinu erfa allir dauðann, en
þó verða það ávalt tvö mótstæð
öfl í sálum vorum; lögmál nátt-
úrunnar er hefir skipað sér fyrir
frá öndverðu, að alt heilbrigt
líf, elskar lífið og forðast dauð-
ann, og því getum við mennirnir
aldrei fyllilega sætt ofekur við
þegar dauðann ber að garði, og
sízt eins snögglega og fyrirvara-
laust og hér átti sér stað með
vin vorn og ættlandsbróður, —
Jakob Bjarnason.
Alt sem vér megnum við slík
sorgartilfelli, er að drjúpa höfði
í lotningu fyrir þeim krafti, sem
gefur okkur styrk til að standa
uppréttiir og taka aftur til starfa,
á þeim auknablikum lífs vors er
mest reynir á, sem vanalega eru
þær stundir, þegar ástvinir vorir
og samferðamenn eru kallaðir af
leið, en vér starum fram fullir
saknaðar og ljúfra endurminn-
inga.
Jakob sál. Bjarnason var
fæddur 10. maí 1874 í Sviðugörð-
um í Árnessýslu á Islandi. For-
eldrar hans voru þau Bjarni Þor-
varðarson bóndi í Sviðugörðum,
og kona hans Guðrún Pálsdóttir
frá Gaulverjabæ í sömu sýslu.
Jakob sál. var elztur af 8 börn-
um og eini sonurinn; eru fjórar
systur hans á lífi, þrjár eru gift-
ar og básettar heima á Islandi,
en ein, Mrs. Grace Ryan, búsett
í Seattle, Wash. Misti hún mann
sinn fyrir mörgum árum, eftir
það stjórnaði hún búi fyrir bróð-
ur sinn.
Stuttu eftir fermingu flutti
Jakob úr foreldra húsum og
stundaði nám við Hólaskóla, síð-
ar varð hann kennari við skólann
um stutt skeið. Hann flutti til
Vesturheim árið 1900, ári síðar
ferðaðist hann 4ieim til Islands,
en flutti vestur aftur eftir 6 mán-
uði, og settist að í Seattle, Wash.,
þar sem hann var búsettur til
æfiloka. Stuttu eftir að hann
kom frá fslandi í seinna sinni,
gekk hann í lögregullið Seattle-
borgar og var starfsmaður þess,
með “Sergeants” nafnbót þegar
hann dó.
Jakob sál. var hár meður vexti
og að því skapi þrekvaxinn og
beinastór, hann var alment kall-
aður stóri Jakob, enda bar hann
höfuð og herðar yfir allan al-
menning; hann kunni manna
bezt með skap sitt að fara, hann
var jafn ljúfuf og prúðmannleg-
ur í frakomu við alla, vann sér,
því vinsemd og virðingu jafnt
þeirra, sem yfir áttu að ráða og
hinna, sem undir hann voru gefn-
ir; til gáfna var honum vel veitt
að náttúrufari, hann unni öllu
því, sem fagurt var í bókmentum j
og hverskonar listum, sem vera j
kunni, hann var vel máli farinn,
ágætis söngmaður, röddin var
afar sterk og lá djúpt, en þó svo
einkennilega þíð og hreimfögur.
íslandi og Islendingum unni
hann af öllu hjarta, því var hann
altaf fús að veita lið, því sem á
enihvern hátt gat orðið þjóð
vorri til vegs og sóma. Meðal
hérlendra manna dró hann engar
dulur á að hann væri Islendingur
en reyndi aftur að vekja athygli
þeirra fyrir sögu vorri og þjóð,
hvenær sem tækifæri gafst. —
Hann var tryggur vinum sínum,
Á Heiðarbrún
Nu er komni á bókamarkaðinn ný ljóðabók.
Höfundurinn er hið velþekta skáld, Sveinn E. Björnsson
laeknir frá Árborg, Man. — Bókin er 232 blaðsíður,
Pnentuð á ágætan pappír, og í góðri kápu. — Verðið er
$2.50. __ Bókin er til sölu hjá Viking Fress Limited,
853 Sargent Ave., Winnipeg, og Bókabúð Davíðs Björns-
s0nar, 702 Sargent Ave., Winnipeg. Einnig hjá útsölu-
^onnum víðsvegar um Canada og Bandaríkin.
talaði vel um menn að baki, og
trúði ávalt á sigur hins góða. —
Hann var meðlimur í ýmsum
hérlendum félagsskap, þess utan
tilheyrði hann íslenzka bókafé-
laginu “Vestri”, sem stofnað var
hér í Seattle um aldamótin 1900.
Hann var gjaldkeri um mörg ár
og leysti það starf reglusamlega
af hendi, einnig var hann með-
limur íslenzka lúterska safnað-
arins í Seattle.
Heimili Jakobs sál. var bæði
gleði og gestrisnis heimili, fáir
munu þeir Islendingar vera, sem
nokkurs eru metnir, og ferðast
hafa hér um, að ekki hafi þeir
átt heimboð hjá Jakobi Bjarna-
syni og geymt lengi í minningu
þær höfðinglegu viðtökur og al-
úð, er þeim var sýnd, á þann hátt
var Jakob orðinn vel þektur,
meðal betri og merkari manna af
þjóðflokki vorum, eins og greini-
lega kom í ljós þegar fregnin um
lát hans barst út; þá fékk systir
hans, Mrs. Ryan, hluttekningar
skeyti frá ýmsum vinum og þjóð-
kunnum mönnum bæði heima á
Islandi og hér vestan hafs.
Jarðarförin fór fram undir
umsjón lögreglunnar frá Egels
Auditorium í Ballard, að við-
stöddum nær 2000 manns, yfir
100 lögregluþjónar mættu þat í
einkennisbúnnigi ásamt lög-
reglustjóranum sjálfum, og voru
likmennirnir valdir úr þeirr^a
hóp. Fjöldi Islendinga var þar
saman kominn bæði úr Seattle
og nærliggjandi bæjum, tveir
prestar aðstoðuðu við útförina,
Rev. L. Wilhelm og séra Kol-
beinn Sæmundsson, prestur ís-
lenzka lúterska sanfaðarins hér í
bænum; mælti hann á íslenzku.
Söngflokkur safnaðarins undir
stjórn Gunnars Matthíassonar,
söng sálminn “Kallið er komið”.
Ymsir fleiri aðstoðuðu með söng
og hljóðfæraslætti. Var athöfnin
ein sú vriðulegasta sem vér
minnustum að hafa verið við-
sfaddir. Öllum var það ljóst, að
hér var genginn til hinstu hvíld-
ar, merkur og vel metinn borg-
ari þessa lands, en um leið trygg-
ur sonur Islands og merkisberi
íslenzks þjóðernis. 1 þeim skiln-
ingi mættu margir hinir yngri
íslendingar hér í álfu — taka sér
líf Jakobs sál. Bjarnasonar til
fyrirmyndar.
Allir sem einhver persónuleg
kynni höfðu af Jakobi, finna til
saknaðar við fráfall hans, en
þyngst verður sorgin ættmenn-
um hans, og þó sérstaklega syst-
ir: Mrs. Grace Ryan, og dóttur
liennar, Eleanor, sem hann gekk
í föður stað; og lengi mun end-
urminningin um samvist hans
slá ljósi á veg þeirra mæðgna^
“En svo kemur þögnin,
sem eilíf er ein,
og erfir þau, letrið og meiðinn;
hún þegir í sundur hinn seinasta
stein,
að síðustu jafnar hún leiðin.”
Svo segir sk^ldið Þ. E.
Og þann sannleik hefir mann-
kynssagan sýnt oss frá byrjun
fram til vorra daga, og mun á-
valt endurtaka um ókomnar ald-
ir.
H. E. Magnússon
—Ritað fyrir tilhlutun Bókafé-
lagsins “Vestri”.
150 ÁRA MINNING
SKÚLA FóGETA
Eftir S. K. Steindórs
Hetjusögur Norðurlanda
(Þýtt hefir Rögnv. Pétursson).
Enn eru nokkur eintök fyrir-
liggjandi af þessari vinsælu bók.
Þeir sem vilja eignast hana sendi
pöntun til skrifstofu Heimskr.
og 35c, verður hún þá send póst-
frítt.
The Viking Press Ltd.
853 Sargent Ave., Winnipeg
★ ★ *
Heimskringla er til sölu hjá
hr. bóksala Árna Bjarnarsyni,
Akureyri, Island.
★ ★ *
Framvegis verður Heims-
kringla fáanleg í lausasölu, hjá
hr. bóksala Lárus Blöndal, Skóla
vörðustíg 2, Reykjavík, Island.
Framh.
Athyglisverð er álitsgerð þeirra
skoðanamanna, þar sem hvor-
ugur .þeirra gat talist óhlut-
, drægur. Bjarni var um þessar
mundir hinn magnaðasti óvinur
Skúla út af fyrri viðskiftum
þeirra, en Guðni, var mikill
vinur Halldórs biskups. Hefði
því mátt ætla, að með þessu væri
málði úr sögunni en það var öðru
nær, því árið 1748 fær Skúli
bréf frá Bjarna á Þingeyrum,
sem kom honum mjög á óvart.
, Ritar Bjarni fyrir hönd biskups,
, og kemur nú með fjölda margar
i kærur á Skúla fyrir vanskil.
Gerði Skúli stjórninni grein
i fyrir þeim öllum, lið fyrir lið,
með svo gildum rökum að stjórn-
in lét sér vel lynda.
En biskup sem hvorki var fjár-
röíðumaður né mikilmenni, hvað
sem annað má um hann segja,
hélt áfram að jagast í stjórn-
inni um þetta, þar til hún bar
I sig upp við konung, og skipaði
j hann nýjan “Rannsóknarrétt”.
Var þeim Magnúsi lögm. Gísla-
syni og Birni sýslum. Markús-
syni, falið að rannsaka málið að
nýju og fella dóm í því sem fyrst.
Var Skúli sýknaður af öllum
ákærum, og óx vegur hans stór-
um við alt þetta umstang. Sann-
færðust stjórnarherrarnir í
Kaupm.h. um að Skúli væri
stöðu sinni vaxinn og óhætt væri
að treysta. Stuðlaði þetta þannig
drjúg um að hinum óvænta
frama hans, sem nú var skamt
undan. Þó annar hafi verið til-
gangur þeirra, sem að ofsóknun-
um stóðu.
Á þeim tímum, sem Skúli var
staðarhaldari á Hólum, kom
fyrir atvik, er sýnir hvé vendi-
lega hann gætti hagsmuna stóls-
ins, þar sem hann lét þá sitja í
fyriirrúmi fyrir mánnúð þeirri og
samúð með fátæku fólki, sem
var þó svo ríkur þáttur í eðli
hans. Jón Steingrímsson, er síðar
varð hinn nafnkunni “eldprstur”
á Kirkjubæjarklaustri, segir frá
því í æfisögu sinni, að er hann
var ungur, hafi hann sótt um
ölmusuvist í Hólaskóla, og hafi
Hartboe sjálfur prófað sig, og
talið að: “Eg sé hæfur að takast
í skólann, en sé svo fátækur og
kunni ei að gefa með mér, og
það sannaði Skúli satt að vera,
en afsegir ég inntakist án með
gjafair”. Lagði þá göfugmennið
Harboe eindreigið til, að Jón
yrði tekinn í skólann, en Skúli
þybbaðist á móti. En þá snaraði
Jón Thorcillii, sem ætíð var með
Harboe, út skólagjaldinu fyrir
Jón hinn fyrsta vetur, en eftir
það rættist svo úr fyrir honum, I
að hann þurfti ekki á ölmusu að ,
halda. En er frá leið, segir Jón
að Skúli hafi reynst sér góður og
ráðhollur, en bætir því við að
ljóst sé að Skúla: “Hefur verið
ætíð lítið gefið um skóla-
lærdóma”.
Virðist næstum, sem Sfeúli
hafi verið búinn að gleyma því,
er líkt stóð á fyrir honum, og |
Jóni Steingrímsyni og vonbrigð-
um þeim, sem ölmusu-synjun
Steins biskups olli honum þá, og
áður er frá sagt. Vísast er að
alveg sérlega óheppilega hafi
staðið á, því eins og ótal dæmi
sanna, var Skúli jafnan vinur og
verndari fátæklinga og smæl-
ingja-
Deila Skúla við kaupmann.
Einu stórmáli verður að gera
grein fyrir, sem Skúli átti í,
meðan hann var sýslumaður í
Skagafirði. “Campaníið” eða
Hörmangarair, eins og þeir eru
oftast kallaðir, höfðu fengið Is-
landsverslunina frá ársbyrjun
1743. Og þótt oft þættu óhæg
verslunarviðskifti áður keyrði
þó um þvert bak er þeir voru
teknir við. Drógu þeir úr inn
flutningi matvöru, svo að
bjargarskortur varð, en fluttu
inn gnægðir af tóbaki og brenni-
víni. Einnig tóku þeir upp þá
nýbreytni, að skipa kaupmönn-
ám niður sitt árið á hverja höfn
þar sem því varð við komið, til
að fyrirbygja að þeir vinguðust
við landfólkið. Var þetta Hör-
mangara félag voldugt að auði
og ítökum, og því ekki heyglum
hent að rísa til varnar, hvað þá
sóknar gegn ofríki þeirra. Má
telja það eitthvert stórfengleg-
asta afreksverk Skúla fógeta, að
honum tókst að brjóta Hörmang-
ara algjörlega á bak aftur. Var
það alveg einstæð djörfung, eins
og málum háttaði þá, að þora að
leggja til atlögu við þann
“Goliat”.
Skúli hafði að vísu betri að-
stöðu til slíkra stórræða, en
ýmsir aðrir, þar sem hann átti
áhrifarífea vini í Kaupm.h. bæði
Gram (d. 1748) og fleiri, svo
hafði álít hans í íslensku stjórnari
deildinni vaxið stórum á undan
gengnum árum. Var þó langt
frá að hættulaust væri þetta til-
tæki hins unga skagfirska sýslu-
manns, sem reið á vaðið. Hör-
mangarar, höfðu sterka aðstöðu
og mikil ítök, og gat orðið við-
sjárvert að verða fyrir reiði
þeirra. En Skúli hafði auðgast
vel, og segir Esphólín: “Hann
hafði svo mikið f jármagn og ríki,
að lítt þurfi kaupmanna við”.
Gerði það aðstöðu hans traust-
£ri hérlendis.
Strax um haustið 1743 sendi
Skúli stjórninni kæru, og bar
ýmsar sakir á Ovesen kaupmann
á Hofsós. En tíðindalítið mátti
þó kalla þar til árið 1745, er
Hofsós- verslun seldi gjörónýtt
járn. Lét Skúli það boð ganga
um sýsluna, að menn skyldu
leggja það fram til sýnis á þing-
staðnum, og fékk hann bestu
smiði sýslunnar til að reyna
járnið. Varð það að sora, er því
var brugðið í eld. Kom og fleira
upp úr kafinu, og skoraði Skúli
á sýslubúa að bera fram kærur
sínar og tók þingsvitni um. Upp-
lýstist þá, að auk þess sem stór-
kostleg vöntun var að jafnaði á
nauðsynjavöru, var hún einnig

H HAGBORG FUEL CO. H
★
Dial 21 331 ^.F.L. 21 331
skemd, þannig reyndist mjölið
blandað mold. Einnig var sá siður
viðhafður að kaupmaður kallaði
hvern einstakan mann fyrir sig
inni í búðina, svo að ekki væru
vitni við, þá hafði kaupmaður
selt hærra verði en heimilað var.
Auk þess hafði hann iðulega að
ástæðulausu og eftir eigin dut-
lungum, neitað að taka fé til
slátrunar, svo að bændur urðu að
heka það heim aftur. Þessi voru
þá verslunarkjörin, sem fólk átti
við að búa á þeim tímum, því
þessi ókjör voru svona um land
alt.
Urðu löng og mikil málaferli
um þetta. Var Þingeyra Bjarni
talsmaður kaupmanns, og reyndi
með refjum og lögkrókum að
ógilda málið fyrir Skúla, en hann
bar sigur af hólmi, og varð kaup-
manni þetta ærið kostnaðarsamt.
Hörmangarar, sém ekki áttu að
venjast slíkum aðförum, uxðu
æfareiðir, sendu stjórninni kæru
á Skúla og kváðu hann vera
ójafnaðarmann, sem beitti rang-
indum einum. En stjórnin leit
öðrum augum á þetta mál, og
Frh. á 5. bls.
JURTA SPAGHETTI
Hin nýja eftirsókn-
arverða jurt
Fín, rjómahvít jurt.
sem vex eins opj
sveppur og er
um 8 þl.
Tínið á-
vöxtinn
þegar
hann er
þroskaður, sjóðið hann heilann í
suðu-heitu vatni i 20 mínútur. Sker-
ið síðan eins og myndin sýnir og
munuð þér þá verða var mikils efn-
is, mjúku á bragð og líku spaghetti,
sem hægt er að geyma og bæta að
bragði eða gerð að mat á annan
hátt. Vertu viss um að sá þessari
góðu jurt og panta nú. Pk. lOý;
únza 250, póstfrítt.
FBÍ—Vor stóra útsœðisbók fyrir 1946
Enn sú fullkomnasta ★ 87
DOMINION SEED HOUSE
Georgetown, Ontario
No. 18—VETERANS’ LAND ACT (continued)
Small Holdings—I
As distinct from the Land Settlement feature of the Act,
provision has been made for the establishment of qualifieö
veterans on small holdings.
Small holding settlement means a home in rural or semi
rural surroundings within reasonable distance of the veteran’s
place of employment.
Each holding must contain a minimum of approximately one
acre of land from which the veteran may provide a part of his
household food requirements.
Assistance is available for the purchase of the acreage and
the ereetion of a home and other buildings. Assistance may also
be given for purchase of essential furniture, for the purchase ot
tools of production, such as garden tools, for the purchase of
poultry and possibly a cow.
Applications should be made to the nearest office at Win-
mpeg, Brandon, or Dauphin.
This space contributed by
THE DREWRYS LIMITED
MD141
VERZLUNARSKOLANAM
Aldrei hefir verið eins nauðsynlegt og ein-
mitt nú, að hafa verzlunarskóla mentun,
og það fólk sem hennar nýtur hefir venju-
lega forgangsrétt þegar um vel launaðar
stöður er að ræða.
Vér höfum nokkur námsskeið til sölu við
fullkomnustu verzlunarskóla í Winnipeg.
Spyrjist fyrir á skrifstofu vorri þessu
viðvíkjandi, það margborgar sig.
The Viking Press Limited
Banning og Sargent
WINNIPEG :: MANITOBA