Heimskringla - 27.02.1946, Blaðsíða 2
2. SÍÐA
HEIMSERINGLA
WINNIPEG, 27. FEBRÚAR 1946
GOÐABLÓT
Föstudagskvöldið 1. febrúar
héldu lsl. í Chicago miðsvetrar-
mót sitt er þeir kalla Goðablót.
Það var allvel sótt eftir okkar
mælikvarða, um hundrað manns.
Prógram var ræðuhöld og
söngur. Ræðumenn voru Árni
Williamson, fyrverandi forseti
norska klúbbsins, Dr. Árni
Helgason og próf. Sveinbjörn
Johnson.
Mr. Helgason sagði frá ferð
sinni til íslands, sem hann fór
flugleiðis nú nýlega, hann lagði á
stað 20. nóv. og kom til baka á
nýársdag.
Hann lét það bezta af ferðalag-
inu, var auðséð og auðheyrt að
hann hafði notið ferðarinnar í
fylsta máta, bæði hvað gestrisni
snertir, og eins náttúrufegurð
heimahaganna, hann er fæddur
og uppalinn í Hafnarfirði, móðir
hans er enn á lífi, nú 86 ára og
furðu ern.
Hann gaf okkur nokkra inn-
sýn á ásigkomulagið þar heima,
og lét vel af því þrátt fyrir æði
mikla verðbólgu sem er á flestu
þar nú, en kaup er hátt að sama
skapi, hvort það er hlutfallslega
eins hátt efast eg um, t. d. sagði
hann að smjörpundið væir $1.80,
og dúsin af eggjum svipað, mun
það alt að því þrisvar sinnum
eins hátt og hér, aftur kaup al-
gengra verkamanna um $1.00 á
klst.
Eins sagði hann að íbúðir væru
í afskaplega háu verði, allmikið
er bygt nú í Reykjavík, samt
húsekla, því bærinn stækkar óð-
um, mun nú hafa um 48 þúsundir
íbúa. Framfarir segir hann í
stórum stíl sérstaklega í sjávar-
útgerðinni; benti hann á því til
sönnunar, hvað mikið af skipum
væri nú verið að byggja fyrir
útgerðina bæði^rlendis og einnig
innanlands, kemur það heim við
fréttir er nú nýlega hafa komið
í íslenzku blöðunum í fréttum
að heiman.
Þegar eg fyrst sá á prógrami
dagsins efni það er próf. Johnson
valdi sér til umræðu, varð mér
að orði: “Eg er í stórum efa um
ef fólk yfirleitt hefir mikinn á-
huga fyrir gömlum lögum.” Efn-
Mjög eftirtektaverð húsajurt, fram-
úrskarandi einkennileg og skrítin.
Margar hafa stór blóm með sætum
ilm. Vér höfum að bjóða 30 mismun-
andi tegundir, bæði viltar og rækt-
aðar, er allar þrífast í heimahúsum.
Auðvelt að rækta með sæði. Það er
auðvelt að fá sem flestar tegundir af
þessari aðdáunarverðu jurt. Pantið
nú. (Pk. 20?) (3 pk. 50?) póstfritt.
SÉRSTAKT TILBOÐ: 1 pakki eins og
að ofan og 5 aðrar frætegundir hús-
blóma, vaxa vel innan húss. $1.25
virði, allir fyrir 60? póstfrítt.
FRÍ—Vor stóra útsœðisbók fyrir 1946
Enn sú fullkomnasta 85
DOMINION SEED HOUSE
GEORGETOWN, ONTARIO
ið var sem sé hin fræga gamla
lögbók, “Grágás”, sem hann hef-
ir verið að þýða á enksu nú að
undanförnu, en hér skjátlaðist
mér. Með þeirri snildarlegu með-
ferð málefnisins, varð ræðan full
af fjöri, fyndni og fróðleik, eg
hefi ekki oft séð eða heyrt ræðu-
mann halda áheyrendum sínum
í eins spennandi eftirtekt eins og
próf. Johnson gerði í þetta sinn;
hans skilningur og túlkun mál-
efnisins var svo framúrskarandi
að allir luku lofsorði á er á hann
hlustuðu.
Hann telur þessa gömlu lög-
bók þá allra frægustu og full-
komnustu frá þeim tíma sem hún
var í gildi, gerði hann saman-
burð á henni og nútíðarlögum og
telur þar liggja grundvöll ýmsra
seinni tíðar laga, sérstaklega
kviðdómsins, sem sýnilega átti
Upptök sín þar. Á þessu tímabili
Islands, frá 930 til 1262, er þessi
lög voru grundvallarlög lands-
ins, mun hvergi í Evrópu hafa
lög lík þessum verið í gildi, því
þar ríkti þá algert einvéldis
stjórnarfar, en á Islandi var þá
lýðfrelsi í fylsta skilningi. Var
það tímabil líka kallað gullöld
Islands.
Eg var svo heppinn nýlega að
ná í nokkur blöð af ísafold, —
margt er þar fróðlegt og upplýs-
andi viðvíkjandi ástandi lands-
ins. En eitt finst mér mjög á-
berandi í þeim blöðum, það er
hinn pólitíski flokkadráttur sem
ríkir heima nú, ekki síður en hér,
auðvitað er ekkert athugavert
við það, svo lengi sem það er inn-
an sanngjarnra takmarka, enda
höfum við reynsluna fyrir þvi
frá atkvæðagreiðslunni 1944, að
þjóðin kunni að standa saman
þegar á reyndi og um frelsi henn-
ar var að ræða, svo á það líka að
vera þrátt fyrir þó hátt sé rifist
um ýms innanlandsmál sem á-
greiningur er um. Tímamenn
eru kallaðir ýmsum nöfnum,
standa auðsjáanlega á öðrum
meið í stjórnmálum. Svo er
Þjóðviljinn, hann er rauðlitaður
eftir ísafold að dæma, eða kom-
múnista sinnaður, á sér því ekki
upp á háborðið hvorki hjá Tím-
anum eða Isafold. Eg hefi ekki
séð Þjóðviljann síðan hann tók á
sig þennan lit. Eg hef nú séð í
þessu landi ýms nýmæli sem upp
hafa komið og reynt hefir verið
að koma á framfæri, kölluð rauð-
lituð, sérstaklega ef þau voru til
bóta verkamannastéttinni á ein-
hvern hátt, þrátt fyrir þó þau
hefðu ekkert sameiginlegt við
kommúnistastefnuna. Þá stefnu
þurfum við ekki hér í þessu
landi. Okkur ætti að vera hægt
að koma í framkvæmd umbótum
fyrir almenning án þess að taka
eignarréttinn af einstaklingnum,
sem virðist að vera stærsti þym-
irinn í augum mótstöðumanna
kommúnista, enda ekki óeðlileg
hugsun hjá frjálshugsandi þjóð-
um eins og Islendingar og Ame-
ríkumenn eru, þeir eiga þar á-
reiðanlega sammerkt, því ein-
staklingsfrelsið hefir verið þjóð-
areinkenni Islendinga frá byrjun
og eins Ameríkumanna, þó Is-
lendingar sættu kúgun um marg-
ar aldir, dó sjálfstæðisþrá þeirra
Following the series of 22 advertisements devoted to War Pen-
sions, Veterans’ Land Act and Beterans’ Rehabilitation Allow-
ances, this space will be used for the next few weeks to detail
Veteran’s Out-of-Work Allowances, prepared in co-operation with
Department of Veterans’ Affairs.
No. 3—OUT-OF-WORK ALLOWANCES (Continued)
Application Procedure
Unemployed ex-service personnel qualifying fro out-of-work
allowances should register with the National Employment Ser-
vice in centres where such offices.exist. If this service is unable
to place the veteran, he may obtain and complete his applica-
tion form for grants at N.E.S. offices.
Veterans qualifying for the allowance in rural areas should
secure certificates as evidence of their unemployment from their
local postmaster or similar official in the vicinity. Application
forms are also available from local postmasters and after being
completed, should be mailed with the certificate to the nearest
offices of tihe National Employment Service.
Those in doubt regarding the location of National Employ-
ment Service offices may forward their request with the certifi-
cate attached to: The Area Rehabilitation Officer, Department
of Veterans Affairs, Commercial Building, Winnipeg. The appli-
cation will then be forwarded as required.
This space contributed by
THE DREWRYS LIMITED
MD149
ildrei og bar líka ávöxt að end-
ngu.
Eins og eg sagði áður, ber það
þráfaldlega við hér í Bandaríkj
unum að ýms málefni er til bótí
stefna fyrir verkafólkið eru mál
uð rauð í augum almennings, og
sum blöðin kalla hástöfum: kom-
múnisti, kommúnisti. Einkenni-
lega vill svo til að það eru oftast
blöð republikana, sem þann söng
syngja,.Chicago Herald & Exam-
iner og Tribune, sem bæði eru
republican blöð, eru fremst í
flokki hér um slóðir, bæði sem
auðvaldssinnar og fylgja ein-
angrunarstefnunni líka.
Nú í þessum síðustu verkföll-
um básúna þau hástöfum að á
bak við þau liggi rauða hættan,
og undir sé róið að koma hér á
kommúnista fyrirkomulagi.
Við sem verkamönnum til-
heyrum sjáum ekkert annað á
bak við en þörf fyrir launa
hækkun og betri lífskjör, enda
er það deginum ljósara þegar
verðhækkun sú sem nú er stað-
reynd þrátt fyrir hina svoköll-
uðu settu takmörk prísa, eru
hlutföllin ójöfn við það sem áð-
ur var. Nú er dollarinn ekki
virði meir en 60—75 cent í sam-
anburði við 1941-2 og í sumum
tilfellum ekki það, því full á-
stæða fyrir kröfum verkamanna.
Rétt þegar eg er að klára við
þessar línur kemur sú fregn að
stáliðjuverkfallið sé á enda og að
vinna verði hafin þar á mánu
dagsmorgun.
Líka rakst eg á litla grein í
The Chicago Sun (það er blað
sem hefir haft það fyrir slagorð
að það prentaði ekkert annað
en sannleikann). 1 þessari litlu
grein er það haft eftir James G.
Patton, forseta National Farm-
ers Union, að það megi segja að
Truman forseti hafi mútað stál-
félögunum með því að gefa þeim
leyfi til að hækka verð á stáli
sem svarar 5 dollara á tonnið,
því með þeirri verðhækkun taki
félögin inn $250,000,000 meir
en þau borgi út til verkamanna
vegna þeirrar kauphækkunar er
þeir fengu, sem var 18'/2 cent á
klukkutímann, og sem var miðl-
uanrtillaga forsetans.
Eftir þessu að dæma hafa stál-
félögin unnið stóran sigur við
þessi verkföll, mun það ekki eins
dæmi þegar alt kemur til alls.
S. Árnason
TIL
S. B. BENIDIKTSSONAR
Deus adsum tua in ævum. —
Það útlegst: Guð sé með þér
æfinlega, og kann eg ekki betur
að biðja.
Fyrst af öllu þakka eg þér
innilega fyrir lofsamlegan vitn-
isburð þinn um rithátt minn. Eg
reyni að gera mitt bezta, því fag-
urt málfar fegrar manninn eins
og snyrtilegur klæðnaður og
þykir mér vænt um að heyra frá
þeim, er kunna að meta, að mér
hefir tekist sú tilraun, að skrifa
mitt móðurmál nokkurn vegin
þolanlega. Islenzkan er fagurt
mál sé henni sómi sýndur. Já,
blessaður, eg er altaf að læra ov
byrjaði eg þó ungur. Eg tel það
ávalt mitt mesta happ að eg fór
að reyna að skrifa í sveitarblað
um fermingu, Það dróg nú tals-
vert frá áhuganum við Helga-
kverið en aldrei mun eg iðrast
þess. Kverið er nú að mestu
gleymt nema einstöku máls-
greinar um dauðann, dómsdag
og annað líf, mér fanst einna
mest bragð að því, en “ástkæra
ylhýra málið er allri rödd fegra
enn í dag, eins og það hefir verið
síðan eg las fyrst Islendingasög-
ur, Þjóðsögurnar, Úraníu og
Gullöld Islands. Góða höfum við
kennarana og meira lærði eg a?
höfundunum en kennurum mín-
um á gagnfræðaskólanum og
voru þeir þó góðir; Hjaltalin og
séra Jonas frá Hrafnagili.
Jæja svo eg snúi mér að efn-
inu. Jú það er rétt kvæðið Dag-
rúnarharmur er þyðing á þýzku
kvæði sem beinleiðis heitir
Barnsmorðinginn (Die Kindes-
morderen,) greinirinn die táknar
ið átt er við konu. Ef átt hefði
/erið við barnsmóðurina hefði
þýzka fyrirsögnin verið “Die
Kindesmutter. I kvæðinu er hún
látin rekja raunir sínar í fangels-
inu, meðan hún bíður aftökunar
fyrir glæpinn. Þú getur séð það
í fyrsta erindinu og í tuttugasta
og fjórða, og tuttugasta og fimta
erindinu.
Hið nákvæma hjarta Jónasar
og meðfæddur smekkur hans
hlífist við að minnast nema sem
allra minst á ódæðisverkið og af
sömu ástæðum breytir hann
nafninu á kvæðinu.
Svo skal að endingu tilfærð
orð Jónasar Jónssonar frá Hriflu
um þetta atriði í formálanum er
hann reit fyrir nýrri útgáfu af
Úrvalsritum Jónasar:
“Þegar Jónas tekur sér fyrir
hendur að þýða kvæði eftir
Schiller um unga stúlku, sem
fyrirfer barni sínu vegna svik-
inna ásta, kemur honum ekki til
hugar að láta kvæðið heita
“Kona, sem myrðir barn sitt”.
Slíkt samrýmist ekki fegurðar-
smekk hans. I stað þess gefur
hann hinni ungu, gæfulausu
móður fagurt íslenzkt nafn. Hún
heitir Dagrún og kvæðið, sem
er dánaróður hennar verður Dag-
rúnarharmur.”
Vertu blessaður og guð veri
með þér æfinlega, og í því er fal-
ið alt hið góða sem vitund vora
grunar.
Þinn einl.,
H. E. Johnson
TUNGLIÐ
Eftir Árna S. Mýrdal
Framh.
Fjöll tunglsins eru annaðhvort
einstakir tindar eða fjallgarðar.
Sumir fjallgarðanna hafa verið
nefndir eftir svipuðum fjöllum
hér á jörðu, til dæmis: Alpa-,
Kákasus- og Apenníu-fjöll, en
aðrir hafa verið nefndir eftir vís-
indamönnum, svo sem Doefel og
Leibnitz fjallgarðarnir, og fleiri.
Fjöll þessi eru mishá, eins og
fjöll jarðarinnar. Hæstu tindar
Kákasus- og Apenníu-fjalla í
tunglinu eru rúm 19,000 feta há,
en fjallgarðarnir miklu, Leib-
nitz og Doefel, eru 25,000 fet og
þaðan af hærri.
Hin svonefndu gígfjöll líkjast
að sumu leyti vissum eldgígum,
er við höfum hér að venjast, og
var þeim því valið þetta nafn, en
ekki fyrir þá orsök, að þau ættu
beinlínis uppruna sinn að rekja
til eldsumbrota. Það hefir verið
stungið upp á nöfnunum “hring-
sléttur” eða “hringfjöll” fyrir
stærri gígina. Margar þúsundir
slíkra gígja eru á yfirborði
tunglsins, og þvermálsstærð
þeirra er frá tæpum átta hundr-
uð fetum upp í hundrað og fjöru-
tíu mílur, eins og hringsléttan
mikla, Clavíus. Gígur hring-
fjallsins Copernicus er fimtíu og
sex mílur að þvermáli. Smærri
gígirnir eru kringlóttar dældir
ofan í jafnsléttuna, en sumir
hinna stærri gígja hafa háar um-
gjarðir eða veggi, er hefja hæstu
tindana í seytjánda þúsund fet
frá yfirbroði tunglsins. I sumum
tilfellum er botn gígsins rétt
fyrir neðan umgjörðina, en aftur
í öðrum tilfellum er hann tals-
vert fyrir neðan gígbarminn. —
Venjulega eru aukagígir á botni
eða í afhalla veggjanna; en svo
er líka í mörgum tilfellum, að
miðtindur eða þyrping tinda
stendur á gígbotninum.
1 tunglinu má og sjá langar
og mjóar og venjulegast djúpar
gjár eða sprungur; lengd sumra
þeirra er frá tvö hundruð til þrjú
hundruð mílur. Sumar liggja
þvers hver yfir aðra, aðrar kvísl-
ast, og liggja stundum óslitnar
yfir fjöll og sléttur. I sumum
tilflelum virðast hindranir
breyta stefnu þeirra eða jafnvel
taka fyrir þær með öllu, en
£>»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»«««« «««««««<«<<<<«««««««««'
THIS
is the post-war
period IIOW!
Domínion Tcxtilc is helping
CANADA AND CANADIANS TO MEET THE
PROBLEMS OF THIS PERIOD BY:
1. Giving year-round employment to thousands of
Canadian men and women; we employ 30 per
cent. more now than before the war.
%
2. Paying wages which total more than twice the
1939 payroll.
3. Producing and delivering a steady stream of
cotton goods for Canadian consumers, even
more than the great quantities we turned out in
pre-war times.
4. Guaranteeing, as a result of our years of ex-
perience, a peak of quality and durability in
these materials.
Dominion TexriLQ Qomphny
LIMITED
Makers of Cotton Goods for all Domestic and
Industrial Uses including such Famous Lines as
MAGOG FASTEST FABRICS
COLONIAL SHEETS AND PILLOW SLIPS
PRUE YARNS
‘Qotton — The Mastcr Fabrtc ” . . .
»»»»»»»»»»»»»»»» »»»»»»»>X«««M<«««<«««««««««««««««/
halda svo áfram hinu megin
slíkra hindrana. Óvíst er um
eðli þeirra, en hugmyndin, að
þetta sé sprungur í yfirborði
tunglsins, virðist vera einfald-
asta skýringin. Umhverfis marga
stærri gígina sjást hvítar rákir
eða línur, er í sumum tilfellum
virðast að vera samfléttaðar, en
á öðrum stöðum liggja þær út i
allar áttir frá miðdepli, eins og
geislar í hjólnöf. Gott dæmi
fyrri tegundarinnar sést um-
hverfis Copernicus, en dæmi
þeirrar síðari er að finna um-
hverfis hringfjallið Tycho. 1 síð-
ara tilfellinu má rekja suma
geislana næstum því yfir þvert
tunglið. Hvernig á þessum geisl-
um stendur, vita menn ekki, enn
sem komið er; en álitið er, að þeir
séu einungis fyrirbrigði á yfir-
borði tunglsins.
Af hvaða efnum að yfirborð
tunglsins samanstendur, vita
menn ekki. Athuganir og rann-
sóknir sýna, að endurskin frá
I ýmsum hlutum tunglsléttanna er
| áþekt endurskini frá ýmsum
1 hrauntegundum; aftur á móti
kasta skærari partar gígveggj -
^ anna jafnmikilli birtu og eld-
I fjallaaska.
Orsakir yfirborðseinkenna
tungslsins. — Um þetta atriði
j eru tvær aðalhugsanastefnur. —
Önnur gerir ráð fyrir að gígirnir
j hafi orðið til af utanaðkomandi
1 áhrifum, en hin, að það megi
gera grein fyrir þeim með skil-
yrðum, er fyrrum áttu sér stað í
tunglinu sjálfu. Þá fyrri mætti
nefna “vígahrattarkenninguna’ ’.
Hún gerir ráð fyrir, að endur
fyrir löngu hafi tunglið orðið
fyrir geipilegum vígahnöttum,
er hafi brætt yfirborð þess með
þrýstingi sínum og hraða, og sem
þeir grófu sig niður í tunglið,
hafi þeir þrýst upp veggjum
gígjanna. Þótt ekki sé unt að
fullyrða, að fræðikenning þessi
sé með öllu röng, eru samt sem
áður mikilvæg atriði, er mæla 1
móti. 1 fyrsta lagi er það, að
það virðist sem miklu fleiri víga-
hnettir myndu falla á yfirborð
jarðar, sökum stærðar, en á yfir-
borð tunglsins. Árekstrarhrað-
inn yrði og meiri. Virðist því
þar af leiðandi sem jörðin ætti að
bera þess glögg merki, en þeirra
hefir hvergi orðið vart. Og svo í
öðru lagi, virðist nauðsynlegt að
sýna fram á, að nægð slíkra víga-
hnatta hafi verið við höndina.
Allar aðrar kenningar, sem að
þessu efni lúta, hanga á því, að
einhverntíma í fyrndnini hafi
tunglið samanstaðið af bráðnum
efnum. Sumar kenningarnar
gera aðeins ráð fyrir, að gígirnir
séu útbrunnin eldfjöll. Aðrar
krefjast áhrifa flóðs og fjöru í
tunglinu, er þrýstu upp bráðn-
um efnum úr innýflum þess, og
alt, sem ekki storknaði, rann svo
t '
aftur niður þangað sem það kom
frá. Ein kenningin gerir ráð
fyrir heitu gasi, er skaut upp í
gegnum skorpu tunglsins, eins og
afarstórar bólur, úr iðrum þess,
svo skropan bungaði út, féll svo
saman að nokkru leyti og mynd-
aði gíginn.
Eg minnist þess nú, þegar hér
er komið sögu, að eg las fyrir
skemstu grein um Dr. E. G. Dav-
is, vel þektan læknir í Kansas-
borg, er var fyrrum forseti
stjörnufræðisfélags þeirrar borg-
ar. Greinin skýrir frá spánýrri
færðikenningu, er Dr. Davis hef-
ir borið fram um uppruna tungl-
gígjanna. Kenning hans er: að
vaxtarhringir trjáa, tanna,
beina, horna, kletta-, sand- og
kóraleyja-rif segi frá vexti líf'
rænna efna, og að það sem við
sjáum í tunglinu sé kalksteins-
myndanir, og að yfirborð tungls-
ins hafi í fyrndinni verið þakið
sjó, og í þeim sjó hafi kólal'
hringrif myndast af kalkefniS'
samvexti.
Dr. Davis segir meðal annars:
“Hvítu kalksteinsmyndanirnar a
norðurhveli jarðar samanstanda
af Eozoic kalksteini, þykt óþekt>
en mikil. Neðra Silurian kalk'
steini, þykt, 20,000 fet; efra Sil'
urian kalksteini, 15,000 fet; ’D&’
vonian kalksteini, 14,000 fet’
Carboniferus kalksteini, 16,000
fet; Permian kalkstenii, 10,000
fet, og Mississippi kalksteini, 400
til 26,000 fet á þykt, mynda til
samans hæsta fjall jarðarinnar-
Og ekki eitt einasta steinkoÞ1
þessa fjalls, hefir verið fraiO'
leitt af völdum eldfjalla
vígahnatta. Hið sama má segj3
um uppruna og fyrirbrigði hvít*J
myndananna í tunglinu. Gjörvó
hvíta kalksteinsmyndun jarðaí'
innar, sem og öll hvíta kalk'
steinsmyndun tunglsins, erU
ekkert annað en tveir afarmikbr
steingerfingar, einkum af beH1