Heimskringla - 27.02.1946, Page 5

WINNIPEG, 27. FEBRÚAR 1946
HEIMSKRINGLA
5. SIÐA
sem út kemur bráðlega í New
York í yfirgripsmiklu safnriti
um heimsbókmenntir.
Mun þá hið helzta talið af við-
leitni stjórnarnefndarinnar að
útbreiðslumálunum, en sjálfar
hafa deildirnar unnið með mörg-
um hætti að sameiginlegum á-
Frh. á 7. bls.
VELKOMIN HEIM
Ræða flutt af W. J. Lindal dóm-
ara á heimboðinu fyrir íslenzka
hermenn og konur, mánudag-
inn 18. febrúar.. Lauslega
þýdd af höfundinum.
Kvæði nokkurt, sem margir
kannast við, er nefnist: “Kröfur
tímans”, byrjar þannig:
“Drottinn gef oss menn til mann-
dóms verka,
mikilhæfa, trúa, göfga’ og
sterka.”
Þetta er hvatning skáldsins í
kyrð og friði nítjándu aldarinn-
ar.
Morguninn örlaga-þrungna, 1.
september 1939, breyttist þessi
hvatning í bæn — hjartfólgna
hæn hvers einasta manns í víðri
veröld sem elskar frið og frelsi.
Bænin var heyrð — henni var
svarað. Miljónir manna gáfu sig
fram til þess að verja þjóðirnar
sem á var ráðist. Ekki var það
svo að skilja að þeir óskuðu eftir
stríði. Vér getum með sanni sagt
það sama um þá og segja má um
hvern einasta sannan hermann:
“Friðelskandi, framar stríði sér
hann;
föðurland sitt gegn um helju
ver hann.”
£Þess er ekki þörf að rekja
shgu atburðanna í sex síðast lið-
iu ár; í fyrsta lagi hin stórkost-
kgustu samtök, fyrir fram hugs-
uð í illum tilgangi, sem sögur
fara af — samtök til þess að ger-
eyðileggja alla nútíðar menn-
iugu; þar næst hinar gífurlegu
úrásir fjandmannanna, sem i
fyrstu hlutu að hepnast, þar sem
fæplega var um nokkrar varnir
að ræða; hina kveljandi óvissu
'Ueðan sigur og ósigur virtust
iófn á metaskálum; hinn mikla
hugarlétti þegar viðhorfið
h^eyttist til batnaðar; eyðilegg-
fug drápsvéla og herafla óvin-
ar*na og að síðustu uppgjöf þeirra
alveg skilyrðislaust.
Stríðið er unnið og canadisku
hermennirnir eru að koma heim.
^au sem fyrir fáum árum voru
óUgir drengir og litlar stúlkur,
Sem léku sér um sléttur vestur-
^fkjanna eða innan um mann-
fjöldann á götum austurborg-
anna, eru nú orðin menn og kon-
tneð æfilangri lífsreynslu að
aki sér.' Engin þörf er að benda
a einstök dæmi um hetjuskap
Peirra og þrautseigju. Við erum
sammála Dwight D. Eisen-
°^ver, hershöfðingja, þar sem
ann segir að engir hermenn,
Sena Undir hans forustu börðust,
hafi
Nú
tekið fram þeim canadisku.
þið
eru þeir að koma heim og
góðu gestir, eruð á meðal
þ^irra. Fyrir hönd hins mikla
Jóannfjölda sem hér er saman-
e®ainn í kvöld, og fyrir hönd
.^nna mörgu sem ekki gátu kom-
> hýð eg ykkur velkomin.
^etta heimboð fer fram undir
ainsjón Jóns Sigurðssonar fé-
gsins, með aðstoð canadiska ís-
enzka klúbbsins. Jóns Sigurðs-
®°nar félagið var stofnað meðan
^fra heimsstríðið stóð yfir. Að
ijT*Stríði loknu gekst félagið fyr-
samkomu svipaðri þessari og í
. essum sama sal. Koniyn félags-
^s Var það mikið ánægjuefni að
^eta í þetta sinn boðið velkomin
6lrn konur og menn frá Winni-
°g umhverfinu, sem af ís-
}j ^hu bergi eru brotin og þátt
a tekið í seinna heimsstríðinu.
þet Sarnvinnu með félaginu við
a tækifæri er canadiski ís-
nzki klúbburinn, sem gefur út
rit er annast um það að safna
skýrslum um menn og konur í
Canada og Bandaríkjunum, sem
eru af íslenzkum ættum og tekið
hafa þátt í þessu stríði, ásamt.
myndum af þeim. Áfram verður
haldið að safna slíkum skýrslum
og myndum og reynt að hafa það
safn eins fullkomið og mögulegt
er.
Þannig á það að vera.
Það er ekki farið eftir nöfnum
þegar við, eins og aðrir þjóð-
flokkar hér í landi, erum dæmd
eða metin. Ekki heldur eftir því
frá hvaða landi við fluttum hing-
að né eftir afreksverkum feðra
vorra — jafnvel ekki eftir þeirri
þjóðararfleifð, sem þeir eftirlétu
1 okkur, þótt mikil sé og dýrðleg.
Nei, ekkert af þessu er aðal at-
riðið; það er farið eftir því
hvernig við erum og reynumst
sjálf og hvað það er þjóðinni til
sæmdar sem við höfum komið til
leiðar. Og einmitt af þessari á-
stæðu er okkur afar ant um það
að geta mætt öllum þeim skyld-
um sem á okkur hvíla sem borg-
urum þessa lands. Og með þetta
fyrir augum verðum við að festa
það í minni að:
“Hin sanna frægð í frægðarverk-
um lifir.”
Ef okkur sem þjóðbroti hepn-
ast að mæta öllum skyldum sem
canadiskir borgarar þá eru það
þið, gestir vorir, sem fyrst og
fremst ber að þakka.
“Að mæta öllum skyldum sem
canadiskir borgarar”, sagði eg.
Við erum stolt af því að vera
canadiskir borgarar — stolt af
Canada og þeim mikla þætti er
hún sem þjóð átti í baráftunni
sem nú er nýafstaðin, þar sem
lífið sjálft var í veði. Framlag
Canada í stríðinu hefir haft það i
för með sér að þjóðin fer stöðugt
vaxandi að áliti; hún skipar nú
þegar heiðurssæti meðal banda-
þjóðanna sem er miklu virðu-
legra en mögulegt var að búast
við eftir fólksfjölda.
En við megum ekki gleyma því
að þjóðarhefð og frægð byggjast
á því, hve miklu einstaklingur-
inn kom í verk af því, sem mið-
ar til þjóðþrifa og er sama hvort
hann er hermaður eða vanalegur
borgari. Þið, og allir hinir cana-
disku hermennirnir, sem svo
drengilega afköstuðu öllum
verkum og skyldum sem að ykk-
ur bar, þið eigið mestan heiður-
inn skilinn fyrir það hefðarsæti
sem Canada þjóðin skipar.
En við getum ekki látið hug-
ann staðnæmast í Canada. Þegar
við hugsum til baka og gætum
þess hversu hættulega lítið vant-
aði á það að óvinurinn ynni
stríðið þá finnum við til þakk-
lætis í hjörtum okkar til hvers
einasta hermanns, karl eða konu,
sem þátt tóku í stríðinu.
Nú er því lokið og þið eruð
komin heim til vina og vanda-
manna. Eftir stutta hvíld, sem
þið hafið sannarlega verðskuld-
að, nálgast sá tími að þið takið
ykkar þátt í störfum hins dag-
lega lífs. Vera má að ykkur fyrst
í stað finnist þau störf hvorki
skemtileg né aðlaðandi, en þau
hafa sinn tilgang og það er eitt
sem er athugavert: þið fléttið inn
í líf ykkar hér verðmæta reyn-
slu, sem þið hafið öðlast, þótt
hún hafi verið dýru verði keypt.
Hinu mikla skyldustarfi er
lokið; stríðið er unnið og heims-
menningunni borgið.
1 gær horfðum við á ykkur í
fjarska. Brjóst okkar þöndust út
þegar við fréttum um hin miklu
afreksverk ykkar, Nú samein-
umst við ykkur og við göngum
öll að nýjum störfum á .nýjum
brautum.
Friðinn verður að vinna. Nú
erum við öll í baráttunni.
Ennþá heyrist röddin hrópa:
“Gef oss menn.”
Þið, gestir góðir, takið leið-
andi þátt í því skyldustarfi að
byggja þannig að friði sé borgið.
Forustu ykkar í þeirri grein hef-
ir verið kröftuglega lýst, en þó
ýkjulaust, af canadiska skáldinu
E. J. Pratt, í hinu undurfagra
kvæði sem hann nefnir: “Þeir
hverfa heim.”
“Þeir hverfa heim ....
Þeir skapa efni’ og byggja fagrar
friðarhallir
sem féndur engir sigra né tímans
straumar allir.”
Hversvegna bendir skáldið á
hermennina sem menn er muni
taka leiðandi þátt í því að byggja
þær friðarhallir sem aldrei munu
hrynja? Það er vegna þess að
æfing þeirra og lífsreynsla hafa
klætt þá þeim andlega búningi
og þeim líkamlegu kostum sem
gera þá sérstaklega hæfa til þess
að vinna að því mikla og vanda-
sama starfi sem fyrir hendi ligg-
ur.
Því sérstaklega hæfa? Eg vil
benda á dæmi sem útskýrir hvað.
eg meina.
Árið 1802 orti enska skáldið,
William Wordsworth, einkar á-
hrifamikið kvæði og mun í það
hafa verið spunnar hugsanir
hans er hann fann til hinnar
miklu hættu sem hvildi yfir
Bretlandseyjum, og sem ekki
leið frá fyr en eftir stór-sigurinn
í Trafalgar sjóorustunni þremur
árum síðar. Kvæðið heitir: “Það
er óhugsandi”.
“Það er óhugsandi.” Þetta eru
orð sem minna mörg ykkar á orð-
in frægu hans Jóns Sigurðssonar,
sem varði öllum sínum kröftum
til að endurreisa hið forna lýð-
veldi:
“Aldrei að víkja”.
Þrjár ljóðlínur í þessu þrótt-
mikla kvæði Wordsworths lýsa
aðalkjarnanum í anda brezku
þjóðarinnar um allar þær aldir
sem hún hefir barist fyrir frelsi
sínu og lýðræðis stjórnarfyrir-
komulaginu — lýsa honum alveg
eins og meitlað væri í klett. Þær
hljóða þannig:
“Vér geymum, metum meira
nokkrum auði
þau megin vopn er fornar hetjur
beittu,
því frelsi er líf en f jötrar verri en
dauði.”
Milton talar um “Himnesk
vopnabúr, hjálma, skildi og
spjót.”
“Líf er frelsi, fjötrar verri en
dauði.” Þetta eru þau andlegu
herklæði Breta, sem staðið hafa
1 að baki hersveita þeirra og veitt
þeim líf og þrótt frá dögum Al-
freds til þessa dags. Þetta voru
herklæðin sem að góðu haldi
komu þegar spánski flotinn lagði
af stað til Englands; það var and-
inn, sem vann á bak við og stýrði
skipunum við Trafalgar, fylti
hermennina vígamóði í Waterloo
bardaganum. Hér birtist sál Eng-
lands í sinni fegurstu mynd þeg-
ar þjóðin varðist og barðist á ey-
virki sínu, og stóðst alein hinar
grimmilegu árásir — alein nema
að því leyti sem hinar brezku
þjóðirnar gátu veitt henni lið,
sumir ykkar tóku þátt í þeim
bardaga.
En þið einnig eigið vopnabúr
— vopnabúr sem þið fluttuð með
jykkur frá vígvöllunum. Her-
' klæði ykkar, engu síður en
Breta, eru ekki vængir flugdrek-
J anna í loftinu, ekki virki á klett-
um landanna, ekki fallbyssur á
þilförum herskipanna; herklæði
jykkar eru ekki úr stáli, þau eru
ekki gereyðandi sprengikúlur;
(en þau eru þess eðlis að ef nauð-
syn ber til þá grípið þið byssurn-
ar einu sinni enn, fljúgið himin-
bláar loftbrautirnar og látið enn
þá skipin skeiða og kljúfa öldur
hafsins.
Hvaða herklæði eru það sem
þið eigið?
I 1 stríðinu unnuð þið saman,
börðust móti óvinunum; hver um
sig gerði það sem skyldan bauð;
hver og einn hugsaði fyrir sjálf-
an sig en allir unnu saman.
! En samtökin voru miklu yfir-
gripsmeiri og margþættari. All-
ur heraflinn, á landi, sjó og í
lofti, vann saman sem ein heild.
Áhlaup og varnir voru nákvæm-
lega ákveðin í samræmi við bar
daga annarstaðar. Aldrei í sögu
nokkurra styrjalda hafa samtök
og samvinna verið eins nákvæm
í alla staði um leið í jafnstór-
um stíl.
H. D. G. Crerar, þershöfðing:
Canada hersins, hélt ræðu hér í
Winnipeg mánuðinn sem leið;
hann lagði mikla áherzlu á þá
lexíu sem samtökin höfðu kent.
Meðal annars fórust honum orð
á þessa leið:
“Samvinnu- og þjónustuand-
inn, sem canadisku hermennirn-
ir sýndu í svo ríkum mæli, er
partur af þeim sjálfum. Eg er
þess fullviss að framlag þeirra
hér í Canada framvegis á friðar-
tímum verðskuldi engu síður að-
dáun allra og lof.”
Þið, sem verið hafið á vígvöll-
unum, vitið hvað samvinna þýðir
og þið munið ekki gleyma því.
Það er víða sem menn skortir
skilning í þeim efnum.
Stríð er harður og grimmur
kennari.
Það er í stríði sem menn læra
til fullnustu að hlífa ekki sjálfum
sér. Alt í kring eru augljós
dæmi hetjuskapar og skyldu-
rækni sem fsetast í meðvitund
hermannsins og útiloka sjálfs-
hyggju og persónulegan hagnað.
Einstaklingurinn hverfur —
hverfur inn í það málefni sem
barist er fyrir.
En einmitt í þessari lexíu,
jafnvel þótt hún sé kend á grimd -
arskóla stríðsins — einmitt þar
kemur í ljós frumlegur sann-
leikur. Þessu til sönnunar þarf
ekki annað en að minnast orða
undirforingjans í flughernum,
og er til þeirra oft vitnað. Þessi
hermaður var í flugorustum
bæði yfir Evrópu og Japan og
eru orð hans á þessa leið:
“Eg sá menn særast og það
stóð á sama hverrar þjóðar lang-
afar þeirra höfðu verið: liturinn
á blóði þeirra var altaf hinn
sami; og hvaða kirkju sem þeir
heyrðu til, voru kvalahljóðin hin
sömu.”
Þessi undirforingi veit hvað
orðin: “Alþjóða bræðralag”
þýða. Það var alt sama mann-
kynið að berjast fyrir frelsi allra
manna.
Einnig þið hafið séð rautt blóð-
ið renna úr opnum sárum. Stríð-
ið hefir leitt sanneilka í ljós á
þann hátt að þið gleymið því
aldrei — sannleika þann sem við
oft höfum á vörum en sjaldan í
hjartanu: allir menn eru bræð-
ur. Það er einmitt menn og kon-
ur eins og þið, sem líkleg eru til
þess að takast á hendur forustu í
því að opna hjörtu allra manna
fyrir þessum sannleika hvar í
heimi sem eru, hvernig sem þeir
eru litir og hverju sem þeir
trúa.
Það er annað að finna í vopna-
búri ykkar. Þið eruð komin
heim særð á sál og líkama. Ör-
kumlin verða sívekjandi vitnis-
burður um störf ykkar og fórn-i
færslu. I baráttunni fyrir því að
koma á ævarandi friði — bar-
áttu sem verður löng og erfið,
hvaða röksemdir eða mótbáiur
standast gegn slíkum vopnum ?
Engar.
En umfram alt annað komiö
þið heim með minningu um þá
meðbræður yk*-ar sem fórnuðu
lífinu sjálfu. Það er heilög end-
urminning; hvorki rás viðburð-
anna né tákn tímanna afmá hana
né útiloka. “Ef þið bregðist
okkur”, bergmálar í eyrum ykk-
ar og hvetur ykkur áfram ef það
skyldi koma fyrir að þið hikið
eða látið hugfallast.
Hver dirfist að ráðast gegn
ykkur, sem hafið slíkum vopnum
að veifa?
Þeir menn sem alvaldir vilja
verða; þær þjóðir seín enn vilja
hreykja sér yfir allar aðrar og
ilt undir sig bæla; þeir menn sem
í sjálfsánægju sinni vilja ein-
angra sig innan vissra heimsálfa
en gleyma því að heimshöfin eru
nú orðin eins og lækir og smá-
vötn — allir þessir menn og allar
þessar þjóðir munu á sínum tíma
biðjast vægðar frammi fyrir
þeim hersveitum manna og
kvenna sem hátt bera höfuð sín
og halda áfram með krystals-
Jarðarberja Plöntur
Ljúffengt, sœtt og lystugt
Suðurlanda ávöxt-
ur sem bæði er
ávaxtaríkur og,
fagur til hýbýlr.}
skrauts. — Þakin j
blómum og ávöxt-
um samtímis. —
Blómin snjóhvít"
og angandi. Á-
vöxturinn á stærð
volhnotu, rauður
að lit og lúffeng-
ur, borðist hrár eða í jelly. Vex upp
af fræi, og byrjar snemma að
blómstra.
(Pk. 25í) (3 pk. 50<f) póstfrítt.
FRÍ—Vor stóra útsœðisbók fyrir 1946
Enn sú fullkomnasta 81
DOMINION SEED HOUSE
Georgetown, Ontario
skærar endurminningar á sinni
beinu braut til fullkomins sigurs
í alheimsfriði.
Þetta eru vopn og herklæði
þeirra miljóna, sem heim eru að
koma frá vígvöllunum og stríð-
inu sem háð var á sjó, landi og í
lofti.
Þetta eru herklæði ykkar. Þau
eru ykkar “megin vopn” sem
ekki bregðast ykkur fremur en
Bretum af því þau eru partur af
ykkur sjálfum. Það eru ”him-
nesk herklæði” og því andleg.
Þau eru herklæði sálar ykkar —
þau eru þið sjálf.
Við bjóðum ykkur velkomin;
við fögnum því að okkur gefst
tækifæri til þess að opna hjörtu
okkar og láta í ljósi þakklæti
okkar fyrir starfið, sem þið hafið
unnið — fyrir okkur, fyrir Can-
ada, já, fyrir Island, fyrir mann-
kynið í heild sinni.
Nú þegar þið komið heim slá-
umst við í hópinn með ykkur.
Með nýjum kröftum og meiri á-
huga helgum við sjálf okkur enn
á ný því starfi að reisa varanleg-
ar friðarhallir. Þið haldið flagg-
inu hátt — fána þeim sem táknar
sigur og ævarandi frið. Við kom-
um rétt á eftir.
Sigurður S. Anderson, 800
Lipton St., hefir tekið að sér inn-
köllun fyrir Hkr. í Winnipeg.
Áskrifendur eru beðnir að minn-
ast þessa og frá þeirra hálfu gera
honum starfið sem greiðast. —■
Símanúmer hans er 28 168.
RAUÐA KROSS VERKIÐ ER
Aldrei
FULLGERT
FRIÐARTIMA
RAÐSTAFANIR
fjalla um
★ Aðstoð til heimkomnra hermanna.
★ ókeypis blóðblöndunar þjónusta.
★ Ungmenna Rauðakross deild.
★ Heimila sjúkra-þjónusta og hjálp
í viðiögum.
★ Slysfara liðveizla.
Á þessu ári verður Rauði Krossinn að hafa
með höndum tvö stórkostleg fyrirtæki ... að-
stoð til nauðlíðandi fólks af afleiðingum hins
ógurlega stríðs í Evrópu og Asíu . . . og aukn-
ar eftir-stríðs mannúðar ráðstafanir gagnvart
okkar eigin Canada fólki
Nú, í þessari vorri fyrstu eftir-stríðs liðsbón,
biður Rauði Krossinn í Manitoba, alla íbúa
þessa fylkis, sem um sex óvenju erfið ár, hafa
gefið af vinnu sinni, blóði og fjármunum til
styrktar Rauða Krossinum . . . að styrkja nú
Rauða Krossinn, jafnt á þessum friðar-tímum
eins og þeir svo drengilega gerðu á stríðs-
tímunum, með allskonar framlögum og ann-
ari aðstoð.
Rauði Krossinn
heldur áfram—
The Manitoba Red Cross needs 200,000 members