Heimskringla - 06.03.1946, Blaðsíða 1

We ic'commend for
Your approval our
"8UTTER-NUT
LOAF "
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeq Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgr.
« i*
We recommend for
your approval our
"BUTTER-NUT
LOAF"
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeg Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgr.
.,--—-——■ ~ - - ■»
LX. ÁHGANGUR
WINNIPEG, MIÐVTKUDAGINN. 6. MARZ 1946
NÚMER 23.
FRETTAYFIRLIT OG UMSAGNIR
Þjóðræknisþingið
T*að var sagt í fám orðum frá
fyrsta degi þjóðræknisþingsins í
síðasta blaði; hér skal frá því
biarkverðasta sagt, er tvo síðari
dagana gerðist. Ritarar þingsins
svala eflaust frovitni Islendinga
með ítarlegri fréttum seirina.
Þingfundir voru ávalt vel
sottir og birtri dagskrá fylgt um
^álin, sem rædd voru. Gekk
þar alt sinn vanaveg. Um Ing-
°lfsmálið sæla var eitthvað sag -
að og ennfremur um breytingu á
þingtírfta. Að lokum mun þó
hafa sitið við það sama og áður í
þessum málum. Þeir eru nokkr-
lr, er æskja að þingið sé haldið
að sumrinu. En hversu æskilegt
Sera það kann að vera vegna
iþrðalaga, einkum þeirra er langt
6lga að sækja, yrði varla komist
þar hjá árekstri, því að sumrinu
eru hér í fjölda mörgum bygðum
íslendinga haldnir Islendinga-
dagar, auk tveggja kirkjuþing-
anna. Það er mjög líklegt að
þetta drægi hvað frá öðru, ef alt
*tti að fara fram á tveim mán-
aðum — júní Gg júlií. Síðari
^aanuðir sumarsins, september
°g október, eru einnig anna-
^ánuðir miklir í sveitum úti.
spánýjum störfum, bryddi lít-
ið á.
FERST 1 BÍLSLYSI
Metusalem Thorarinsson
j ^rá Vancouver barst skeyti s.
• 1sunnudag um að Metusalem
dfe°n frá Winnipeg hefði, Va7bæðVljúR o7skylt“að þakka
Frónsmótið var haldið að
kvöldi annars þingdagsins. Var
það mjög vel sótt. Fór þar margt
prýðilega fram. Þar lét Karla-
kórinn í Winnipeg til sín heyra,
sem hér er mjög vinsæll fyrir
söng sinn. Ennfremur söng frú
Gíslason þar einsöng. En hún er
mjög vinsæl og ein af okkar
beztu söngkonum. Ragnar Stef-
ánsson las upp kafla úr sögu, eft-
ir G. Hagalín og Kristján Páls-
son fultti frumort kvæði, sem
birt er í þessu blaði. En aðal
ræðurmaður samkomunnar var
Ingólfur læknir Gíslason, full-
trúi stjórnar íslands á þinginu.
Sagði hann í stórum dráttum
þróun sögunnar í læknisfræði á
íslandi og gat hinna helztu sigra
í heilbrigðismálunum. Var ó-
spart klappað fyrir fréttunum af
hverjum unnum sigri, Um þetta
efni hafði hér ekki áður verið
rætt, svo það var hér bæði kær-
komið og fróðlegt. En auk alls
þess, er þessi bráðgáfaði læknir
svo fyndinn og fjörugur, að hann
lét áheyrendur sína upp aftur og
aftur veltast um af hlátri, svo að
þeim hefir sjaldan hér verið bet-
ur skemt.
Síðasta þingdaginn var kosið í
stjórnarnefnd komandi árs. Fóru
kosningar þannig:
Sr. V. J. Eylands, forseti
Sr. P. M. Pétursson, v.-forseti
Sr. Halldór E. Johnson, ritari
Jón Ásgeirsson, vara-ritari
Grettir Jóhannsson, féhirðir
Sr. Egill Fáfnis, vara-féhirðir
Guðmann Levy, fjármálaritari
Árni Eggertson, vara-fj.m.r.
Ólafur Pétursson, skjalav.
Eins og þetta ber með sér, eru
nefndarmenn allir hinir sömu og
áður, að einum undanteknupi, sr.
Philip M. Péturssyni. Sá er úr
nefndinni fór, var dr. R. Beck, er
verið hefir s. 1. sex ár forseti og
vara-forseti þar áður jafn lengi.
Taldi hann sig nú vera að lausn
komin frá þessu starfi og verður
því ekki neitað, að hann hefir
mikinn og góðan skerf lagt til
þessa starfs. Var honum þakkað
það á þinginu með virktum eins
og skylt var. Nýi forsetinn hefiv
í þrjú ár verið vara-forseti og
orðið fyrir það starf sitt vinsæll.
bílslysi.
^letusalem var á skemtiferð
^estur á strönd. . Hann hafði
rugðið sér til Victoria og var
ai!i kom
'WlV
ia þaðan aftur til Van-
það með því að skipa hann nú í
stöðu forseta.
Síðasta kvöld þingsins voru
myndir sýndar heiman af Islandi
í Sambandskirkjunni og fóru þar
súis 'F Á göngunni til gistihúss jram þjngsht. Heiðursfélagar
. s i miðbænum var ekið á - - . ... . .

_ . Beið hann við það svo
Þrxkii _ .* , ,, . valdir:
. vu meiðsli, að hann do tveim
Þjóðræknisfélagsins voru þessir
* *ueiosii, ao nann qo iveim
jj^úustundum síðar á sjúkra-
1905
Séra Albert Kristjánsson,
Blaine, Wash. Hann var einn af
stofnendum félagsins og um
. skeið forseti þess. Annar var
, . mgeyjai- nrúf Asmundur Guðmundsson,
Dþar Sem í°reld^r hans Reykjavík, er heimsótti Vestur-
Sv^jn ?,rarinssen °f , Í,gris.Ur Islendinga s. 1. ár. Hinn þriðji
. einsdottir, ættuð fra Garði i * ,
^^letusalem kom vestur
sýasluLangavatnÍ
Jón
A
aldal bjuggu. Hér hefir hann
1)1 30
^ist
ár stundað smíðar, hefir
var próf. John West, forseti há-
skóla Norður Dakota-ríkis.
Þingið var óefað mikil þjóð-
U ' . «... 1 Vcll UtJIclU IIlllS.1
Hýsi 1 org ein jdgur ræknisleg vakning öllum er það
iunt®°ya Crest’ Palliser-'sóttu.
n Royal og Astoria bygg-,
Húsarnari °g ^50 smærri íveru-
1 2n ^k^ifstofa hans hefir verið
Mdntyre Bldg.
Ur itlri látna lifa eiginkona, Sig-
Gestirnir frá Islandi
á förum
Hinir ágætu gestir frá Islandi,
4V°S> er býr að 300 Assiniboine er þjóðræknisþingið heimsóttu.
Þe
R'
einn snour, Aleck í Winni- Ingólfur læknir Gíslason og frú
tvær systur, Mrs. Carl hans, Oddný Vigfúsdóttir, ráð-
Ss°n, Winnipeg, Mrs. G. gera að hverfa héðan n. k. föstu-
etl ^anndson, Mountain, N. D.; dag suður til Washington. Þau
Sv ,rertlur 2 bræður, Magnús og ferðuðust hér norður að Gimli til
jyj n, báðir að Climax, Sask. að líta hið forna og fyrsta land-
Ur etnsalem var mjög þægileg- nám fslendinga hér um slóðir o^
°g er a^Ur 1 viðmdti °g vinsæll læknirinn hefir og setið sam-
auu , Saknað hér af fjölda manna kundu hér með stéttarbræðrum
ha:
ns nánustu.
sínum, læknunum. Fyrir fjörið
og skemutnina, sem læknirinn
vakti með ræðum á samkom-
um, verður hann íslendingum
hér lengi minnisstæður. Við
geymum minninguna um komu
læknishjónanna í þakklátum
huga og biðjum þau fyrir kveðju
til Islands.
Ljót skýrsla
Konunglega nefndin, sem skip-
uð var til þess að rannsaka land-
ráðamálið, sem fyrir nokkru var
hreyft, hefir birt úrslit rann-
sóknarinnar.
Samkvæmt niðurstöðu nefnd-
arinnar er ekki minsti vafi á því
talinn, að sendiráðstofa Rúss-
lands í Canada á aðalþáttinn í
starfinu, sem í þessa átt var í
frammi haft.
Og það mikilfenglega við þetta
er að Moskva sjálf var miðstöðin,
sem starfið var rekið fyrir.
Landráðin voru í því fólgin, að
láta Moskva vita alla skapaða
hluti, sem hér gerðust í sam-
bandi við stríðsreksturinn.
Því tilheyrði fyrst, að ná í
menn í her Canada eða iðnaði
landsins, sem sérstaklega voru
fróðir um hvað var að gerast og
líklegir voru til að takast spæj-
arastörf á hendur.
Skipunin frá Moskva var að
Col. Zabotin sendiherra, sem
kallaði sig í skeyta sendingun-
um “Grant”, kæmist að aðferð-
um notuðum við sprengiefna-
gerð og við efnafræðisrannsókn-
ir, flutninga herliðs bæði hér og
í Bandaríkjnunum, bæði til og
frá Evrópu og til Kyrrahafs-
stríðsins, allar upplýsingar um
atómsprengjurnar, sem kostur
var á, ná í sýnishorn af Uraníum
nr. 235, ennfremur allan fróðleik
um radar, V-sprengjur, djúp-
sprengjur, flugför, byssur, radio-
áhöld, bíla, skriðdreka, efna-
rannsóknaráhöld, electronic
sprengjur, um stærð hers Can-
ada og hagi í öllum deildum í
smáu og stóru og margt fleira.
Þetta hafði Moskva í huga.
Alt varðar þetta við lög. Og
þeir eru nú fjórir, sem hneptir
hafa verið í varðhald fyrir að
vinna að þessu fyrir Rússland;
tvær konur og tveir karlmenn.
Nöfn þeirra eru þessi: Mrs.
Emma Woikun, á skrifstofu
itanríkismáladeildar. Kapt. Gor-
don Lunan, í upplýsingaráði
Canada, Edward W. Mazarell,
raffræðingur í National Re-
search Council (ransóknarráði),
og Kathleen Mary Willsher í
skrifstofu U. K. Higb Commis-
sioners.
Hin fyrstnefnda hefir þegar
meðgengið glæp sinn. En að öll-
um hafa borist böndin, með að
hafa beinlínis eða óbeinlínis ver-
ið völd að því, að leyndarmál
voru gefin fulltrúum Rússa í
FRÁ FYRRI DÖGUM
Þó eg virði og fylgi í flestu
friðar stefnu seinni daga;
hugurinn oft á rökkur ráfi
reika vill um gamla haga.
Lifa enn í löngu minni
leifarnar af fornum glóðum
Beztu árum æsku minnar
eyddi eg á þessum slóðum.
Enskum virtust ærnar sakir
okkar trygð við þjóðar siði;
skinnsokkar með bláum böndum,
brók og treyja, forn í sniði.
Altaf kom þó æðið mesta
yfir þá, að vinna skaða,
þegar við úr vasa drógum
vetlingana, tví-þumlaða.
Nýji tíminn hafnað hefir
hetjuljóði og kappa sögum.
Nú er afrek einskis metið
ef það skeði fyr á dögum.
Æskulýðsins augu særir
eldri daga frægðar myndin.
Nú er gulli ættararfsins
útvarpað í galsa vindinn.
Hér var alt með öðru móti
ástandið á landnáms tíðum.
Flestir mátu yndi að eiga
einhvern þátt í deilum stríðum.
Eitt mun landnáms sagan sanna
sé hún nákvæmt færð í letur;
aldrei hafa á öðrum tímum
unglingarnir rifist betur.
Telja mátti tápi mergjað
trúboðið, í æsku minni.
Minna hugsað um að öðlast
alsælu með hógværðinni.
Ef menn þreyttust á að beita
andans mýkri glímu tökum,
voru svartir synda þrjótar
sannfærðir, með hnefa rökum.
Þá sveif andi orku og dáða
yfir sveitum “Goodtemplara”.
Létu enga að sér hæða,
albúnir til svaðilfara.
Bitrum öxum ámur klufu;
ölið létu í hálminn renna.
Það fanst mörgum þyrstum sálum
þrefalt verra en galdrabrenna.
Þá var okkur emigröntum,
unglingum í vaðmáls fötum,
vissara að halda hópinn
hér á þessum frjálsu götum.
Innlendinga orð og hnefar
enga miskun vildu sýna,
Marga á eg enn í minni
orustu, á Ross og Nena.
Móti þeirra hnefahöggum
harðknúðum, og leiftur skjótum
við, sem enga aðferð kunnum
oftast stóðum völtum fótum.
Eg sem oftast undi betur
aftarlega í fylkingunni,
við að eggja lúið liðið,
lá í roti einu sinni.
Væri aðeins um að ræða
einvígi, að gefnum sökum.
Þá var, held eg, happasælast
hryggspenna, með undirtökum.
Þegar hnúar hryggin mörðu
hikaði margur drembinn glanninn.
Svo voru kné að kviði drifin
kröftug til að sansa manninn.
Illa sæmdi að eg gleymdi
æskudaga leiksystrunum.
Þeim sem mig að stóru starfi
studdu framar öllum vonum.
Kendu orð sem enskinn bitu
ef eg þóttist standa hreykinn.
Drógu út úr orustunni
aftur á bak, ef hart var leikinn.
Þakka eg gleði æskuára;
áflogin og margan hrekkinn.
Krýndar sveigum silfurhára
seztar nú á ömmu-bekkinn.
Kenni þær sínum barnabörnum
brögð og manndáð forfeðranna.
Vermi þær bæði úti og inni
eldar góðu minninganna. —
Efar nokkur að við hlóðum
undirstöður þjóðrækninni.
Bárum hiklaust hennar merki,
hopuðum ekki í framsókninni.
Þó voru okkar einu launin
ánægjan af þörfu verki.
Glóðar augu, arg og pústrar —
engin kross né heiðurs merki.
Kristján Pálsson
sambandi við eitt og annað, sem
á hefir verið minst.
Þannig er það nú að Rússum
voru sendar upplýsingar úr
leyniskjölum í efnarannsóknar-
ráðinu og úr hernaðardeildinni í
Ottawa; ennfremur um fyrirætl-
anir í sambandi við stríðsrekst-
urinn, hvar sótt yrði næst á og
hvernig. Um það vissu konurn-
ar, er höfðu með höndum skeyti,
er send voru um þetta.
Col. Zabotin hafði fjölda
manna rússneskra að annast um
þetta fyrir sig.
En oft sannast það fornkveðna,
að þjóð veit, ef þrír vita.
Einn úr skrifstofu Col. Zabot-
in, er Igor Gouzenko heitir, hef-
ir veitt konunglegu nefndinni
upplýsingar með því að afhenda
henni mikið af skjölum, er leiddi
til þess, að málið var hægt að
taka fyrir og rannsaka. Af
hverju hann sveik sendiráðið
rússneska, segir ekki frá.
Mál þetta vakti mikla athygli,
er það var fyrst gert almenningi
kunnugt. Úrslit rannsóknarinn-
ar og upplýsingarnar um að
sjálft sendiráðið rússneska hafi
haft spæjarastarfsemi þessa með
höndum, dregur ekkert úr undr-
un manna.
Erfiðleikar í að finna hverjir
réttu mennirnir eru, stafa af því,
að allir spæjararnir notuðu gerfi-
nöfn. Rannsóknarnefndin telur
það sem komist hefir verið að,
aðeins byrjun.
FALLINN HERMAÐUR
SÆMDUR
F.O. Jóhann Walter Einarson
Mrs. M. S. Bjarnason frá Tra-
verse, Sask., er stödd í Winnipeg.
kom hingað frá Ottawa, en hún
var kölluð þangað til að veita
móttöku orðu, Distinguished Fly-
ing Cross, er bróður hennar, J.
W. Einarssyni, er féll í stríðinu,
hafði verið veitt og landstjóri
Canada afhenti. F.O. Jóhann
Walter Einarsson var í stríðinu
frá 1940 og stjórnaði sprengju-
flugvélum. Úr einni ferðinni kom
hann ekki til baka og er talinn
að hafa farist. Hann hafði áður
hlotið Distinguished Flying Med-
al, fyrir framgöngu sína. Hann
var fæddur 20. nóv. 1920; for-
eldrar hans, sem nú eru dánir,
voru Mr. og Mrs. H. B. Einarsson,
er bjuggu í Elfros og síðar í
Wynyard. Hann átti og bróður
í hernum, Sgt. Harold Einarsson,
er fórst 1942.
Á þinginu í Regina, var sam-
þykt í gær, við aðra umræðu, að
stjórnin tækist lífsábyrgðar-
rekstur á hendur. Einhvérjir
C. C. F. þingmenn fundu það
að tillögunni, að það yrði sama
sem ófrjálst hverjum, er í opin-
berri þjónustu væri eða væri
styrkþegi, að vátryggja sig hjá
öðrum en stjórninni. Samvinnu
vátryggingarfél. töpuðu við
þetta. Það væri og ófrelsi, sem
C. C. F. stefnunni væri ósam-
kvæm. Frumvarpið var sam-
þykt með 38 atkvæðum gegn 6.