Heimskringla - 06.03.1946, Blaðsíða 3
I
WINNIPEG, 6. MARZ 1946
Canada, jarlsins af Athlone, og
Alice prinsessu, er þau heimsóttu
landnám Islendinga 26. apríl s. 1.,
en landstjórnin er, sem kunnugt
er, heiðursverndari félagsins. —
Þátttökuna af hálfu þess önnuð •
ust, vara-forseti, gjaldkeri og
skjalavörður, en forseti sendi
landstjóranum bréflega kveðju
og þakkaði honum í félagsins
nafni fyrir þann sóma, sem hann
hafði sýnt því og íslendingum,
er hann gerðist verndari þess.
ívar Guðmundsson. fréttarit-
stjóri “Morgunblaðsins”, hélt í
júní á vegum félagsins fyrirlest-
ur um Island, sem var ágætlega
rómaður. Var Þórhildur frú
hans með í förinni, og þóttu þau
ágætir gestir. Stýrði vara-forseti
fyrirlestrar-samkomu þessari í
fjarveru forseta. Síðar á árinu
bar aðra sérstaklega kærkomna
gesti að garði, þar sem voru þau
hjónin dr. Ófeigur J. Ófeigsson
og frú Ragnhildur, en hann hefir
undanfarið átt sæti í stjórnar-
nefnd Þjóðræknisfélagsins á ís-
landi og reynst oss Islendingum
vestan hafs mikill vinur og at-
hafnasamur í vora þágu. Efndi
stjórnarnefnd félags vors til fjöl-
sótts kaffi-samsætis í heiðurs-
skyni við þau hjónin, og ávarp-
aði vara-forseti þau fyrir vora
hönd. Þá átti félagið nokkurn
hlut í að fagna Ásmundi Guð-
mundssyni prófessor, er oss
reyndist mikill aufúsugestur;
flutti forseti honum kveðju fé-
lagsins á fyrirlestrar-samkomu
hans að Mountain, en vara-for-
seti ávarpaði hann af hálfu þess í
kveðjusamsæti, sem lúterska
kirkjufélagið hélt honum í Win-
nipeg. Þá þykir mér sjálfsagt að
geta annara góðra gesta heiman
af íslandi, sem heimsóttu bygðir
vorar á síðastliðnu ári, en það
voru þeir Pétur Sigurgeirsson
guðfræði-kandidat, Guðmundur
Daníelsson rithöfundur og Guð-
mundur Hjálmarsson banka-
maður; að vísu voru þeir eigi á
vegum félagsins, en fluttu erindi
og ávörp á samkómum deilda
þess.
“Icelandic Canadian Club”
bauð félaginu þátttöku í sam-
sæti, sem sá félagsskapur stofn-
aði til í heiðursskyni við próf.
Thorberg Thorvladson og frú
hans í tilefni af því, að Manitoba-
háskóli hafði sæmt hann heið-
ursdoktors-nafnbót í vísindum;
var það boð þakklátlega þegið og
flutti ritari þar ávarp fyrir hönd
félagisns en bréfleg kveðja var
lesin frá forseta.
I samvinnu við Islendinga-
dagsnefndina á Hnausum tók fé-
lagið einnig þátt í samsæti tii
heiðurs dr. Stefáni Einarssyni, er
forseti stjórnaði. Þá stóð félagið
að samsæti í tilefni af 70 ára af-
mæli Ásmundar P. Jóhannsson
byggingameistara, þess manns-
ins, sem lengst hefir átt sæti í
stjórnarnefnd þess; hafði forseti
samkomustjórn með höndum, en
vara-froseti hélt aðalræðuna fyr-
ir minni heiðursgestsins.
Síðast en eigi sízt skal þess
getið, að deildin “Frón” og Þjóð-
ræknisfélagið efndu í samein-
ingu til fjölmenns og virðulegs
hátíðahlads í tilefni af aldarártíö
Jónasar Hallgrímssonar skálds,
sem þótti vel takast.
Útgáfumál
Þau hafa á árinu verið fjöl-
þættari en áður. Ber þar fyrst
að nefna tímarit félagsins, en
Gísli Jónsson prentsmiðjustjóri
hefir með höndum ritstjórn þess
eins og að undanförnu, og hefir
hann margsýnt það, að vænta rná
hins bezat af honum í þvi efni
bæði um efnisval og allan frá-
gang. Mrs. P. S. Pálsson heíir
aftur í ár annast söfnun auglýs-
inga í ritið, með miklum dugn-
aði og ágætum árangri. Með
þakklæti skal þess þetið, að Þjóð-
ræknisfélagið á Islandi hefir sem
undanfarin ár pantað 750 ein-
tök af ritinu til útbýtingar meðal
félagsmanna sinna, og er upplag
'» S K R I N n
3. SÍÐA
þess því aftur með allra stærsta
móti.
Ásamt “Icelandic Canadian
Club” átti félagið einnig hlut að
útgáfu fyrirlestrasafnsins “Ice-
land’s Thousand Years”, er út
kom undir ritstjórn próf. Skúla
Johnson og fór ágætlega á þeirri
tilhögun, því að félögin höfðu átt
samvinnu um fræðslunámsskeið-
ið þar sem fyrirlestrarnir voru
haldnir, og fólk úr stjómar-
nefndinni flutt marga þeirra. —
Hefir erindasafn þetta fengið á-
gæta dóma, og er talið hið þarf-
asta rit; vil eg því eindregið
hvetja deildir félagsins til þess
að stuðla sem mest að útbreiðslu
þess, því að það á sérstakt erindi
til æskulýðs vors.
Þá er nýútkomið 3. bindi
“Sögu íslendinga í Vesturheimi
eftir Þrostein Þ. Þorstenisson,
mikið rit og merkilegt, þrungið
af fróðleik og vel samið. Vil eg
minna félagsfólk vort og deildir
á það, að rit þetta heldur áfram
að koma út undir nafni félagsins,
þó að sérstök nefnd áhugamanna
á útgáfunni annist hana að öllu
leyti. Má ekki mnina vera, en
íélag vort stuðli af frekasta
mætti að útbreiðslu sögunnar,
enda var tilboð nefndar þeirrar,
er stendur straum af útgáfunni,
samþykt af stjórnarnefnd vorri
með því skilyrði, að félagið “geri
sitt ítrasta til þess að selja og út-
breiða bókina í samvinnu við
nefndina.”
Agnesar-sjóðurinn
Eins og þegar er kunnugt, hóf
Þjóðræknisfélagið fyrir stuttu
síðan almenna fjársöfnun í náms-
sjóð til styrktar hinni óvenju-
lega gáfuðu listakonu, Agnesi
Sigurðsson píanó-leikara, til þess
að gera henni fært að stunda
framhaldsnám í New Yrok. Hafa
þeir vara-froseti, féhirðir og
skjalavörður þetta mál með
höndum af hálfu félagsins, og
hafa undirtektir almennigs þeg-
ar orðið góðar. Er félagið þakk-
látt fyrir það. En betur má þó,
ef duga skal, því að hér er um
langt og kostnaðarsamt nám að
ræða. Eigi getur heldur fegurra
eða þarfara þjóðræknisverk en
það, að styðja þá á framsóknar-
brautinni í list sinni, sem jafn-
líklegir eru til þess að auka á
hróður vorn og ættþjóðar vorrar
eins og þessi glæsilega listakona
er.
Önnur mál
Auk milliþinganefnda þeirra,
sem þegar voru taldar, munu eft-
irfarandi nefndir leggja fram
skýrslur sínar: minjasafnsnefnd,
formaður Bergþór E. Johnson;
Leifs Eiríkssonar myndastyttu-
nefnd, formaður Ásmundur P.
Jóhannsson; húsbyggingar-nefnd
formaður séra Halldór E. John-
son; og nefnd, er annast söfnun
sögugagna og þjóðlegs fróðleiks,
formaður séra Sigurður Ólafs-
son. Venju samkvæmt verða
einnig lagðar fram prentaðar
skýrslur féhirðis, fjármálaritara
og skjalavarðar, og nægir að vísa
til þeirra um fjármál félagsins.
Niðurlagsorð.
Á þinginu í fyrra tók eg endur-
kosningu í forsetaembættoð fyrir
eindrengnar áskoranir úr morg-
um áttum, en setti jafnframt það
skilyrði, að eg yrði eigi í kjöri
aftur í ár. Sú ákvörðun mín
stendur óbreytt, og biðst eg einn-
ig undan að taka annað sæti,í
1 stjórnarnefndinni að þessu sinni.
| Vona eg, að enginn misskjilji þá
afstöðu mína, því að hún er
hvorki sprottin af minkandi á-
huga á þjóðræknismálunum, né
heldur af vanþakklæti til yðar,
'sem hvað eftir annað hafið sýnt
I mér traust og sóma. Ein af höfuð-
jástæðunum til þessarar ákvörð-
unar minnar er sú, að eg hefi
undanfarin ár, vegna félags-
starfsins,orðið að leggja á hilluna
' ritstörf um íslenzk efni, sem mér
i
ber að vinna, og þá sérstaklega
að ljúka við að rita minn hluta
af sögu íslenzkra nútíðarbók-
mennta á ensku, sem dr. Stefán
Einarsson og eg erum að vinna
að í sameiningu, en Alþingi Is-
lands hefir veitt fé til útgáfunn-
ar. Væri það því ódrengskapur
að láta það verk lengur óunnið,
að ótöldum mörgum öðrum rit-
störfum, sem eg hefi lofað að
vinna á næstunni, svo sem endur-
skoðuð útgáfa af þýðingasafn-
inu Icelandic Lyrics.
Hitt þarf eg vart að taka fram,
að eg er jafn fasttrúðaður og eg
hefi altaf verið á nauðsyn og
gildi þjóðræknisstarfsemi vorrar
í landi hér og reiðubúinn að
leggja félagi voru og málum þess
lið í ræðu og riti, eða með öðrum
hætti eftir því, sem ástæður mín-
ar leyfa.
Með tilliti til ofangreindrar
ákvörðunar minnar, vil eg þá
þakka innilega öllum þeim, sem
áttu hafa sæti í stjórnarnefnd-
inni í forsetatíð minni, fyrir
ágæta og ánægjulega samvinnu,
ennfremur ritstjóra tímarits
íélagsinns, forsetum og öðrum
embættismönnum deilda þess og
sambandsdeilda, ritstjórum vest-
ur-íslenzku vikublaðanna, sendi-
herra íslands í Washington, aðal-
ræðismanni þess í New York,
ræðismönnum þess í Chicago og
Winnipeg og stjórnarnefnd Þjóð-
ræknisfélagsins á íslandi. Öllum
þessum aðilum á félagið og eg
sem forseti þess undanfarin sex
ár mikla skuld að gjalda. Það á
' einnig sérstaklega við um fórseta
Tslands, herra Svein Björnsson,
heiðursverndara félags vors, og
ríkisstjórn Islands á umræddu
tímabili, sem sýnt hafa oss frá-
bæra góðvild og mikinn sóma,
svo sem með því að senda biskup
Islands sem fulltrúa á aldarf jórð-
ungs-afmæli félags vors ogbjóða
fulltrúa af vorri hálfu á lýðveld-
ishátiðina. Loks þakka eg félags-
fólki voru í heild sinni hjartan-
lega fyrir alla tiltrúna, sem það
hefir sýnt mér, og hin mörgu
uppörvunarorð í bréfum og sam-
tölum, sem verið hafa mér byr
undir vængi í starfinu og óræk
sönnun þess, hve málstaður vor
á viðtækar og djúpar rætur í
hugum fólks vors.
Þó sjálfsagt sé að horfast
hreinskilningslega í augu við þá
erfiðleika, sem vér eigum við að
stríða í félagsmálum vorum, og
þar er um margt á brattan að
sækja, fæ eg eigi annað séð, er
eg lít yfir starfið undanfarin ár
og horfi fram á við, en að þessi
starfsemi geti enn átt langt líf
fyrir höndum, ef að henni er
unnið af einlægni, áhuga, sam-
huga og fórnfýsi. Það eru hinir
traiístu hornsteinar allrar far-
sællegrar og varanlegrar félags-
starfsemi.
Hinn mikilhæfi og spakvitri
forseti Bandaríkjanna, Franklin
D. Roosevelt, komst svo að orði i
einni af hinum frægu hvatning-
arræðum sínum til þjóðar sinnar
á stríðsárunum, að það eina, sem
nenn þyrftu að hræðast væri ótt-
inn sjálfur. Það er sama hugs-
unin og fram kemur í kvæði hins
snjalla skálds vors Hannesar
Hafstein, sem einnig var bjart-
sýnn og brattsækinn leiðtogi
þjóðar sinnar:
Öllum hafís verri er hjartans ís,
sem heltekur skyldunnar þor.
Ef grípur hann þjóð, þá er glöt-
unin vís,
þá gagnar ei sól né vor.
Vörumst að láta þann klaka
spenna helgreipar sínar um
hjartarætur vorar, draga oss
kjark úr brjósti og orku úr taug-
um. “Trúin flytur fjöll”, stend-
ur skrifað. Trúin á málstaðinn
flytur hann fram til sigurs, því
að hún heldur vakandi eldi á-
hugans. I þeirri trú kveð eg yður
til starfa á þessu 27. þingi Þjóð-
ræknisfélags íslendinga í Vest-
urheimi og bið um líftrú og eld-
móð oss til handa í kröftugum
og tímabærum orðum skáldsins,
sem eg vitnaði til áðan:
'Þrengdu þá gegnum lands og
þjóðar lund,
lífga hið veika, efl og bæt hið
sterka,
. lát alt sem dáðlaust sefur bregða
blund,
til bjartra, góðra, drengilegra
verka.
% , ' ....... . . ..
FRÉTTIR FRÁ ÍSLANDl
31 íslenzk hermannakona
á leið til Bandaríkjanna
Með ameríska flotaskipinu
“Merak” fór í fyrrinótt 31 ís-
lenzk kona, sem gift er amerísk-
, um hermönnum, áleiðis til
| Bandaríkjanna. Með þeim voru
' 8 börn og tvær íslenzkar stúlkur,
sem heitbundnar eru amerískum
hermönnum. Búist er við að
skipið komi til New York þ. 7
þ. m.
Alt í alt hefir þá ameríski her-
inn flutt samtals 100 hermanna
konur og um 60 börn héðan til j
Bandaríkjanna, en áætlað er að
alls hafi 200 íslenzkar konur
giftst amerískum hermönnum.
Með “Merak” fóru að þessu
sinni 60 farþegar héðan til
Bandaríkjanna, hermannakon-j
urnar 32, börnin 8, heitmeyjar 2 |
og 18 aðrir Islendnigar, sem eru i
að fara til náms í Ameríku eða í
verzlunarerindum.—Mbl. 1. feb.
Gullfoss kominn til Ilafnar
í slæmu ástandi
Nokkrir skipverjar af e.s. Lag-
arfossi hafa farið um borð í e.s.
Gullfoss, þar sem hann liggur í
höfninni í Kaupmannahöfn, en
þangað var skipið flutt frá Kiel.
Segja þeir skipið mjög illa útlít-
andi. Öllu lauslegu stolið og
skemt, það sem ekki var hægt að
taka með sér.
Það var 1. janúar s. 1. að
danskir dráttarbátar komu með
skipið á höfnina í Kaupmanna-
höfn og var því lagt undan Burm.
& Wain skipasmíðastöðvunum.
Það var þ. 6. janúar, að sex skip-
verjar af e.s. Lagarfossi fóru um
borð í Gullfoss. Þegar þeir komu
þangað var þar fyrir danskur
maður, en hann var varðmaður í
því. — Gengu skipverjar um alt
skipið og skoðuðu það í krók og
kring.
Með því fyrsta, sem tekið var
eftir, er að ein einasta rúða var
heil. — Þær höfðu ýmist verið
brotnar eða skotnar í sundur. —
Öll málningin var þannig, að af
henni má helzt ráða, að skipið
hafi legið nærri þeim stað er
mikill eldur hefir verið. Máln-
ingin er öll eins og skroppin
saman. — Inn í reyksalnum var
ekkert að sjá nema járnið eitt.
Alt timbur er klætt var á vegg-
ina hafði verið rifið í burtu, og
það sem ekki hafði verið numið
á brott, hafði verið brotið og
bramlað. Reyksalurinn var sem
einn geimur. Alt það er gert var
úr kopar, rafleiðslur, hitaleiðsl-
ur og annað var búið að rífa í
burtu. Bæði farrýmin voru jafn
illa farin, því sem ekki hefir ver-
ið stolið, hefir verið brotið og
eyðilagt. — Lestar skipsjns voru
ekki að sjá mikið skemdar, nema
þá þriðja lest. I henni var dálít-
ið vatn, en dæla var þar og hafði
hún sæmilega undan. Sennilega
mun vera kominn leki að skip-
inu, því sjáanlegt er að ekkert
hefir verið gert til þess að halda
neinu við, nema ef til vill vélinni.
Ennþá má sjá nafnið Gullfoss Is-
land og hultleysismerkin, ís-
lenzku fánana tvo.
Um vél skipsins er það að
' segja, að hún er talin vera einna
1 minst skemd' en öllum verkfær-
| um og lauslegu hefir verið stolið.
Sérfræðingar telja, að það
j muni kosta að minsta kosti 2
miljónir danskra króna.
—Mlb. 23. jan.
* *■ *
Jón Pálsson fyrv.
bankaféhirðir látinn
Jón Pálsson fyriverandi banka
gjaldkeri andaðist á hádegi í gær
að heimili sínu, Laufásveg 59
hér í bænum, á 81. aldursári. —
Hann hafði um all-langt skeið
átt við vanheilsu að stríða.
—Mbl. 19. jan.
★ ★ ★
Skjöl fyrir innrásar fyrirætlanir
Þjóðverja í Island fundin
Meðal skjala, sem bandamenn
fundu hjá herstjórn Þjóðverja,
voru fullgerðar fyrirætlanir um
innrás þýzka hersins í ísland.
Með skjölum þessum fundust
uppdrættir af Islandi, þar sem
merktir voru þeir staðir þar sem
herinn átti að lenda og ennfrem-
ur áætlanir um hve margir her-
menn áttu að taka þátt í innrás-
inni, fyrirætlanir um hvernig
átti að fæða herinn o. s. frv. Var
alt undirbúið undir innrás og
stóð ekki á öðru en fyrirskipun
frá yfirherstjórninni um hvenær
hún skyldi framkvæmd.
Skjöl þessi eru nú til athugun-
ar hjá herstjórnum bandamanna
og þegar búið er að athuga þáu
verða skjölin vafalaust birt opin-
berlega.
Öll líkindi benda til, að það
hafi verið sami þýzki kafbátur-
inn, sem sökti e.s. Goðafossi og
síðar Dettisfossi. Foringi á kaf-
bát þessum hét Oberleutinant
sur See Frit Hein. — Hann fórst
skömmu áður en styrjöldinni
lauk.
Kafbátsforinginn vissi þegar
hann sökti Goðafoss að það var
skip hlutlausrar þjóðar og ef
hann hefði lifað, er sennilegt að
hann hefði verið dreginn fyrir
dómstólana, ákærður sem stríðs-
glæpamaður.
Heimildarmaður Mbl. fyrir
því, sem hér er sagt að framan er
William Downey major, en hann
er nýkominn hingað til lands frá
Frankfurt í Þýzkalandi, Nurn-
berg, þar sem hann var við rétt-
arhöldin og frá London.
Downey major misti konu
sína, frú Ellen Downey og son
þeirra hjóna William, er Goða-
fossi var sökt og hefir því haft
mikinn áhuga fyrir að grafast
fyrir um það hvernig og hverjir
söktu skipinu.—Mbl. 31. jan.
★ ★ ★
Pétur Benediktsson sendiherra
athugar markaðsskilyrði
Pétur Benediktsson sendi-
herra og frú hans fóru héðan
flugleiðis til Stokkhólms í gær.
Þaðan fara þau til Prag.
Hefir sendiherranum verið fal-
ið að athuga sölumöguleika á ís-
lenzkum afurðum í Tékkósló-
vakíu og fleiri Evrópulöndum,
Sviss, Frakklandi og víðar. Er
Ólafur Jónsson útgerðarmaður í
Sandgerði ráðinn í þessa ferð
með Pétri sendiherra.
—Mbl. 27. jan.
H
HAGBORG II
FUEL co. n
Dial 21 331 noáÍ) 21 331
BORGIÐ HEIMSKRINGLU—
því gleymd er gold?n skuld
Guðbjörn Björnsson, kaup-
maður á Akureyri, látinn
A föstudaginn var andaðist í
sjúkrahúsi Akureyrar Guðbjörn
Björnsson, kauppmaður og veit-
nigamaður í samkomuhúsi bæj-
arins. Hann hafði verið þungt
haldinn undanfarnar vikur. __
Hann var meðal vinsælustu
borgara á Akureyri og víðkunn-
ur maður.—Mbl. 27. jan.
Góðar bækur
Hirðisbréf, Sigurgeir
Sigurðsson biskup _______ .50
A Sheaf of Verses,
Dr. Richard Beck________ .35
Fyrsta bygging í alheimi, Hall-
dór Friðleifsson _______$2.50
Friðarboginn er fagur, Halldór
Friðleifsson ___________$2.50
Icelandic Grammar, Text, Glos-
sary, Dr. Stefán Einarsson,
(bandi) ________________$8.50
Björninn úr Bjarmalandi,
Þ. Þ. Þ. (óbundin) _____$2.50
(bandi) ----------------$3.25
Hunangsflugur, G. J. Guttorms-
son, (bandi) -----------$1.50
Úr útlegð, J. S. frá Kaldbak,
(óbundið) ______________ 2.00
(bandi) ______________ 2.75
Fimm einsönglög, Sig. Þórðar-
son (heft) ----------^..$1,50
Björnsson’s Book Store
702 Sargent Ave. — Winnipeg
JUMBO KÁLHÖFUÐ
Stærsta kálhöfðategund sem til er,
vegur 30 til 40 pund. Öviðjafnanleg
í súrgraut og neyzlu. Það er ánægju-
legt að sjá þessa risa vaxa. Árið sem
leið seldum vér meira af Jumbo kál-
höfðum en öllum öðrum káltegund-
um. vaxkinn 10é, únza 80é póstfrítt.
FRÍ—Vor stóra útsœðisbók fyrir 1946
Enn sú íullkomnasta 89
DOMINION SEED HOUSE
Georgetown, Ontario
John S. Brooks Limited
DUNVILLE. Ontario, Canada
MANUFACTURERS OF GILL NETTING
Okkar net eru búin til úr beztu tegund af hör tvinna
og fyrsta flokks “Sea Island Cotton” og egypskum tvinna.
Þér megið treysta bœði vörugœðum og verði
Allar pantanir fljótt og ábyggilega afgreiddar.
Captain M. R. Janes, Leland Hotel, Winnipeg
Umboðsmaður fyrir Manitoba, Saskatchewan og Alberta
Hirðisbréf
Til Presta og Prófasta á íslandi,
eftir Sigurgeir Sigurðsson biskup
Ný útgáfa með inngangsorðum eftir
Bergþór Emil Johnson
sem er útgefandi og kostnaðarmaður
Til sölu í Bókabúð Davíðs Björnssonar,
702 Sargent Ave., Winnipeg
Verð 50^, sent póstfrítt.