Heimskringla - 10.04.1946, Blaðsíða 1

vve recomtnend for
your crpproval our
"BUTTER-NUT
LOAF
//
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeq Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgr.
+—-——-—----—- - ————■
We recommend íor
your approval our
" BUTTER-NUT
LOAF"
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeg Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgr.
LX. ARGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN. 10. APRIL 1946
NÚMER 28.
FRÉTTAYFIRLIT OG UMSAGNIR
Sýna mikinn tekjuafgang
Stjórnarreikningar Manitoba-
fylkis eru mjög ásjálegir í þetta
sinn; þeir sýna tekjuafgang á
síðast liðnu ári sem lauk 1. apríl
1946, er nemur tveim miljón döl-
um og á áætluninni fyrir kom-
andi ár (frá 1. apríl 1946 tli 1947)
er ráð gert fyrir svipuðum tekju-
afgangi.
Með tekjuafgangi þessa fjár-
hagsárs, er ekki var gert ráð fyr-
ir, er tekjuafgangur komandi árs
helmingi meiri eða nærri fjórar
miljónir. Á yfirstandandi ári var
gert ráð fyrir að tekjurnar næmu
$21, 226,436. En nú við árslokin
(1. apríl 1946) nema þær $23,-
571,178. Hér er því um fundna
peninga að ræða. Lukkan er með
Manitoba-stjórninni.
Fjárhagsáætlunin fyrir kom-
andi ár er á þá leið, að búist er
við $22,015,564 tekjum, en út-
gjöld eru áætluð $20,141,175.
í áætlun þessari eru ekki
nefndar um 10 miljón dala, sem
gert er ráð fyrir í útgjöldum
fylkisins, en þegar að þeim út-
gjöldum kemur, mun fylkis-
stjórninni verða eitthvað til. —
Hún mun eiga talsvert í vara-
sjóði eða um 7 miljónir. Og svo
eru þessi útgjöld að einhverju
leyti riðin við störf, sem sam-
bandsstjórnin gerir ráð fyrir til
viðreisnar tavinnuvegum eftir
stríðið. Kanske fylkisstjórnin
finni aftur peninga til að standa
straum af þessu.
Á síðast liðnu ári fóru tekjur
fram úr áætlun aðallega í sam-
bandi við vínsöluna. Gróðinn af
henni nam $5,750,000 eða tveim
miljónum meira en áætlað var
— þó skömm sé frá að segja.
Skuld fylkisins var lækkuð um
4 miljónir dala á þessu fjárhags-
ári sem er að»líða. Var hún því
1. feb. á þessu ári um 109 milj.;
árið 1937 var hún 129 miljónir.
Mintist Mr. Garson forsætis-
ráðherra á í sambandi við lækk-
un skuldarinnar, að sveita, bæja
og einstaklings skuldir hafi að
minsta kosti að sama skapi lækk-
að á árinu.
Skattar verða ekki hækkaðir
um eitt einasta cent á næsta^ári.
Það ætti að meina meiri pen-
inga í vasa almennings, ef Mr.
Ilsley tekur þá ekki.
Með því að lækka skuld fylk-
isins, hefir nærri ein miljón dala
verið spöruð í rentum af henni.
Ef til vill hefir sú hugsun
smeygt sér inn hjá þingmönnum,
út af allri þessari velgengi, að nú
væri kominn tími til að segja
sem svo, “et nú og ver glöð sála
mín”, því á þessu þingi hefir
þingmannakaup verið hækkað
upp í $2,000 á ári, eða um 200
dali. En það er nú ekki nema
það sem tíðkast á hærri stöðum.
viðreisnar-aðgerðum þessara
þjóða.
Bretar héldu fyrst að fundur
þessi væri of snemma haldinn og
hann mundi ekki heppilegur ti)
betra samkomulags milli Rússa
og enskumælandi þjóðanna, en
þeir virðast nú hafa horfið frá
því, og samþykt tillögu James F.
Byrnes; telur Byrnes óþarflega
lengi hafa dregist að semja frið.
íran-málið enn
James F. Byrnes, ríkisritari
Bandaríkjanna lagði fyrir
skömmu til á Alþjóðafundinum
í New York, að Rússum væri gef-
in umhugsunarfrestur í Iran-
málinu til 6. maí. Mæltist þetta
þá vel fyrir. Síðan hefir frétt
borist um að stjórn Rússa og Iran
hafi jafnað ágreiningsefnið með
sér, sem var það sem vænst var
eftir, því málinu var frestað með
það fyrir augum, að þjóðir þessar
jöfnuðu sjálfar sakir sínar. En
nú kemur kæra frá Rússum á
Alþjóðafélagið fyrir að hafa tek-
ið mál þetta ólöglega fyrir og
það bezta sem Alþjóðafundurinn
geti gert, sé nú að kasta málinu
út. Segir Gromyko, rússneski
sendiherran, í biturlega orðuðu
bréfi til Alþjóðafundarins, að
það sjáist nú að Alþjóðafélagið
liafi farið með lögleysu og megi
nú eins vel kannast við það og
láta málið ekki koma aftur, eða
eftir 6. maí, fyrir fund.
Það þykir nú lítil ástæða til að
málið komi aftur fyrir fund, en
hitt mun James F. Byrnes ætla
sér, að svara fyrir þann tilhæfu-
lausa áburð á Alþjóðafélagið, að
það hafi með lögleysu farið, er
það tók málið fyrir. Rússar hafa
útvarpað bréfinu á fleiri tungu-
málum. Það er því ekki mótvon,
að Alþjóðafélagið svari því.
Gromyko sækir fund
Gromyko, sendiherra Rúss-
lands, byrjaði aftur í gær að
sækja fundi Alþjóðafélagsins í
New York. Hafði hann þá þver-
skallast við því í 13 daga.
Spurðu fregnritar hann hvort
að hann mundi taka upp íran-
málið, þar sem því lauk á síðasta
fundinum, sem hann sat. Vísaði
hann fregnritunum til forseta
fundarins til að fá því svarað. En
hann gaf samt í skyn, að fyrst
um sinn mundi málið liggja í
láginni, þar sem Rússa- og íran-
stjóm virtust nú sáttar.
Pólland kærir Spán
Osrar Lange, sendiherra frá
Póllandi, tilkynti á Alþjóðafund-
inum í New York í gær, að
stjórnin í Varsjá liti á Franco-
stjórnina á Spáni hættulega
heimsfriðinum.
Fundur í París
James F. Byrnes, ríkisritari
Mun eitthvað gert verða í því
máli, að minsta kosti að rann-
saka kærurnar. Pólland leggur
Bandaríkjanna, Refir lagt til að til, eins og Frakkland áður gerði,
utanríkismálaráðherrar fjögra ag allar þjóðir í Alþjóðafélaginu
stóru þjóðanna hafi fund níeð slitu pólitísku og viðskiftalegu
sér í París 25. apríl. J sambandi við Spán. Þá tillögu
Efni fundarins á að vera, að Frakka þýddust hvorki Banda-
flýta fyrir að friður verði sam- (ríkin né Bretland, en vildu að
inn. Aðstoðar-utanríkisráðherr- þjóðaratkvæði væri um það tekið
ar þessara þjóða, eru í London á Spáni, hvaða stjórnskipulags
að vinna að samningi friðarskil- æskt væri og málið leyst þannig
málanna. En það starf hefir á frjálsan og friðsamlegan hátt.
strandað á því, hvernig skilmál- Rússar og Frakkar standa pall-
arnir skulu vera gagnvart viss- harðir með Pólverjum, að hrekja
um löndum, svo sem Italíu, Rú- Franco frá völdum með við-
uianíu, Búlgaríu, Ungverjalandi skiftabanni. En hvorki Banda-
°g Finnlandi. Telur Brynes töf- ríkin né Bretar eru á móti að
ina á þessu mjög til hindrunar málið komi fyrir fund.
Við andlátsfregn skáldkonunnar
Guðrúnar H. Finnsdóttur Jónsson
Og fámennið íslenzka hlustaði hljótt:
í hópinn var skarðað á ný.
Og kvöld þetta engum var innvortis rótt,
— þeim ógnuðu hin kolsvörtu ský. —
1 brjóstfylking Islands reið höggið svo hart,
að harðsnúna fylkingin kveið
að nú yrði sigrinum viðreisnar vart,
og vonlaust um bjartari leið.
Því Skuld hafði margoft þá mennina sært
er manndómnum helguðu líf.
Og þegar að landanum varð ekki vært
þeir veittu honum bjargir og hlíf.
Þeir slóu um hann hringinn, og stóðu þar vörð
mót storkandi óvina-fjöld.
En nú fanst þeim ógæfu-hríðin svo hörð,
að hér væri hið síðasta kvöld.
En bjartsýni höfðu þeir hlotið í arf,
svo hér mátti ei víkja úr leið.
Og þegar að harmurinn sárast þeim svarf
þeir sögðu: Þó leið sé ei greið
þá skulum við aldrei um eilífan dag
við undanhald sættast, né töf.
Þó dimmi á leiðum, og daprist vort lag,
vér dauðann ei hræðumst — né gröf.
Hvort framhald er ákvarðað, engu fær breytt,
en aðeins að revnast hér trúr.
Því smávægið, Íífsgleði og ljósi er sneytt,
en lífið er: birta eftir skúr.
Við metum þig, virðum þig, verjumst um stund,
þó vegið í hópinn sé enn.
Svo þökkum við starf bitt, og blessum þinn blund,
og bíðum hér, “Sárfættir menn”.
Páll S. Pálsson
-25. marz, 1946.
sínum hluta þá aðstoð, sem með
þyrfti.
Forsetfhn kvaðst ekki vera að
vekja upp neinn hernaðardraug
með þessu. Hann sagðist hata
hernað ogstríð. En hitt væri vit-
urlegt af Bandaríkjaþjóðinni, að
vera ekki án hers.
BRÉF TIL HKR.
Gengur af fundi
Hulltrúar frá Argentínu á Al-
þjóðafundinum í New York,
gengu allir af fundi í gær. Eru
þeir önnur þjóðin er þetta gerir
og mætti af því ætla, að alt gengi
ekki eins og í sögu á fundinum.
Ástæðan fyrir þykkjunni við Al-
þjóðfélagið nú, er sú, að enginn
fulltrúi frá Argentínu var kosinn
til formensku í neina af 8 nefnd-
um, sem forsetar voru kosnir í.
Embættin hlutu menn frá þess-
um löndum: Canada, Kína, Bret-
landi, Farkklandi, Mexikó, Pól-
landi, Sviss og Tyrklandi.
Formaður nefndarinnar frá
Argentínu, kvaðst ekkert geta
sagt um hvort að hann mundi
aftur sitja fund, fyr en hann
fengi orð um það frá stjórn sinni.
Eitt vandræðamálið kom upp
a fundinum í gær. Hafði beiðni
komið frá Austurríki um að fá
inngöngu í Alþjóðafélagið. —
Sendu fulltrúar frá ýmsum þjóð-
um stjórnum sínum skeyti og
báðust upplýsinga. Austurríki
var hernumið 1938 af Þýzkalandi
svo þetta virðist ekki alger frá-
gangssök.
Rússar heimta stríðsskaða-
bætur frá Balkan-löndunum
1 rússneskum blöðum voru
birtar kröfur stjórnarinnar um
stríðsskaðabætur frá Balkan-
skagalöndunum í gær jafnhliða
fréttinni af fundi fjögra stór-
þjóðanna í París 25. apríl til að
semja frið.
Samkvæmt þeim fréttum, eiga
Ungverjar að greiða Tékkósló-
vakíu 300 miljón dali í skaða-
bætur, en 200 miljónir af því á
Tékkóslóvakía að greiða Rúss-
um, en 30 miljón JúgónSlavíu.
Greiðslu þessari eiga Ungverj-
ar að hafa lokið 1948. Bregðist
það, verður sekt við lögð, er
nemur 5 af hundraði á mánuði
.hverjum.
Ungverjar segja skaðabætur
Iþessar hærri en Rúmaníu, sem
Reykjavík, 31. marz
1 dag héldu Stúdentaráð Há-
skólans og Stúdentafél. Reykja-
víkur útifund við Miðbæjar-
bamaskólann. Rætt var um her-
stöðva málið. Ræðumenn voru
sjö, fjórir frá Háskólastúdent-
um og þrír frá Stúdentafélagi
Reykjavíkur. Mikill mannfjöldi
hlýddi á ræðurnar og var óspart!
klappað fyrir ræðumönnunum.
Ræðumenn voru allir á einu
máli um það, að þjóðinni bæri að
krefjast þess að Bandaríkin
stæðu við hátíðlega gefin loforð
um að hverfa tafarlaust burtu af
Islandi með allan herafla sinn og
ekki mætti koma til mála, að
nokkurri þjóð yrði leyft að hafa
hér herstöðvar á friðartímum.
Ræðumenn víttu mjög fram-
komu þeirra Islendinga, sem
gerst hafa talsmenn þess, að
Bandaríkjunum væri leigt hér
land til herstöðva um langa
framtíð. Skorað var á þing og
stjórn að gefa tafarlaust neit-
andi svar við tilmælum Banda-
ríkjastjórnar um landsréttindi
hér og þjóðin hvött til að senda
aðeins þá menn á þing, sem
Rússa í stríðinu og sé ekki enn treystandi væri til að gefa slíkt
undir sömu áhrifum og hin Bal-
að Finnar hafi ekki fært fórnir
til að tryggja góða sambúð við
Rússa.
Fullar heimildir eru nú fengn-
ar fyrir því, að dómarnir voru
þyngdir eftir kröfu rússnezku
eftirlitsnefndarinnar.
Mál þetta er þannig til komið,
að Rússar kröfðust þess í vopna-
hléssamningunum, að refsað
yrði finskum stjórnmálamönn-
um, sem bæru ábyrgð á stríðs-
þátttökunni. Finnar reyndu í
lengstu lög að komast hjá slík-
um málaferlum, en Rússar gengu
fast eftir efndum. Að lokum
neyddist því stjórnin til að hefja
þessi málaferli á síðastl. hausti,
en reyndi að einskorða þau við
sem fæsta menn og þá, sem Rúss-
um var mest í nöp við. Þetta
Jhefir ekki sízt vakið gremju al-
mennings, því að séu þessir menn
sekir, eru núverandi valdhafar
landsins eins og Mannerheim,
Paasekivi og Fagerholm jafnvel
enn sekari.
í Finnlandi ber nú mikið á
ókyrrð meðal almennings.
Stjórnin hefir enn hert ritskoð-
unina eftir að dómarnir voru
kveðnir upp. Nýlega hafa og
verið sett lög, sem heimila inn-
i anríkisráðherra að gera menn
burtræka til afskekktra héraða
og svipta þá borgalegum réttind-
um, ef þeir geri sig seka um
óþjóðholla starfsemi. Fyrirmæli
þessi mælast mjög illa fyrir,
enda óttast menn misbeitingu
þeirra, þar sem aðalforingi
kommúnista er nú innanrikis-
ráðherra.—Tíminn, 24. febr.
neitandi svar við sérhverri er-
kan-ríkin sem sameinast hafi í j lendri íhlutun um okkar mál,
pólitískum og viðskiftalegum hvenær sem hún bærist. Ræðu-
skilningi Rússlandi. Af Ung- *menn kröfðust þess að þjóðinni
yrði þegar í stað gert kunnugt
alt, sem gerst hefir í þessu máli
og að afstaða hvers þingmanns
til þessa máls verði öllum kunn
verjalandi verða iðnaðar og bún- j
aðar vörur teknar upp í skuld-
ina.
Ekki mikill tekjuhalli
Hugh Dalton, fjármálaráð-
herra Bretastjórnar, birti reikn-
inga stjórnarinnar í þingi í gær.
Það mun nú ekki hafa verið bú-
ist Við þeim fallegum. En samt Síðastl. fimmtudag voru
var nú tekjuhallinn ekki nema kveðnir upp í Helsingfors dóm-
80 miljón dalir; útgjöldin námu jarnir í málum þeirra finnzku
DóMARNIR t HELSING-
FORS VALDA ÞJÓÐAR-
SORG í FINNLANDI
í alt 13 biljón dölum ($13,000,-
000,000).
Excess profit skattinn (á háum
tekjum) hefir stjórnin afnumið.
stjórnmálamanna, sem sakaðir
voru um þátttöku Finna í styrj-
öldinni. Dómar þessir bera full
merki, að dómararnir hafa ekki
tJR BRÉFI
frá Reykjavík, íslandi,
24. marz, 1946.
Átgjöldin höfðu lækkað á s. 1. jverið frjálsir gerðir sinna, enda
ári um 31%. Það mun hafa gert lýsti forseti þingsins, Fagerholm
gæfumuinn.
því yfir rétt áður §n dómarnir
Skattar hafa verið strikaður 'voru birtir, að Finnar væru ekki
út af pottum, pönnum, borð- Trjálsir gerða sinna í þessum efn-
áhöldum, eldhúsáhöldum, rúm-
um, skrifstofuvélum o. s. frv.
Söluskattur á óteljandi mun-
um hefir verið afnuminn.
“Bandaríkin skotspónninn”
um, heldur yrðu þeir að full-
nægja ákvæðum vopnahlésskil-
málanna
Eitt stórmálið, sem mikið hef-
ur verið rætt hér á landi síðustu
vikurnar, er öflun markaða á
meginlandi Evrópu. Okkur er
nauðsyn að hagnýta sem bezt
Evrópumarkaði fyrir framleiðslu
okkar, því að í framtíðinni mun
verða hagkvæmara fyrir okkur
að skifta við meginlandið heldur
en við Ameríku. Þó hygg eg, að
Ameríkuviðskifti munu ekki
leggjast niður nú, eins og eftir
fyrri heimsstyrjöldina. Nokkuð
hefur verið gert til að afla mark-
aða á meginlandinu og hefur
orðið allgóður árangur af þeim
samningaumleitunum. Sam-
gönguleysið er mesta hindrunin.
Það mun taka alllangan tíma að
koma samgöngumálum Evrópu
í sæmilegt horf. Á næstunni mun
fara samninganefnd héðan til
Rússlands. Rússar munu geta
það ljúft eða leitt.
Dómsúrslitin uðu þau, að Ryti,
fyrrum forseti, var dæmdur í
10 ára betrunarhúsvinnu, Rang-
I ræðu sem Truman forsetijell( fyrrum forsætisráðherra í 6
munu
hvort sem þeim væri játið okkur hafa timbur, sem
hélt s. 1. laugardag, vék hann að
ára fangelsi, Tanner, fyrrum
því, að Vestur-Asía væri gróðrar- fjármálaráðherra í 5V2 árs fang-
stöð ófriðar og svo gæti farið að elsj( Linkomies, fyrrum forsæt-
þar yrði næsta stríði hleypt af isráðherra í 5V2 árs fangelsi,
stað. Taldi hann Bandaríkin Kivimaki, fyrrum sendiherra
þurfa að vaka á verðinum, því 5 ára fan’gelsi, Ramsay, fyrrum
það yrðu þau, sem í nýju stríði !utanríkisráðherra, í 2V2 árs fang-
“yrðu fyrst að skotspæni höfð.”jelsi( og tveir fyriv. ráðherrar
Ræðuna flutti hann á fundi aðrir, Kukkonen og Reinikka, í
hermanna. En ástæðuna fyrir, tveggja ára fangelsi.
að hann varaði þjóðina við hern- Síðan dómarnir voru kveðnir
aðarhættunni væri sú að hún upp hefir finnzk alþýða reynt að
væri veruleg. Lönd í Vestur- sýna hinum dæmdu margvis-
Asíu væru auðug af efnum, sem lega samúð. T. d. tók allur mann-
til mikilla nytja í hernaði væru, fjöldinn ofan, þegar hinir
en þjóðir þessar gætu ekki fyrir dæmdu voru fluttir burt frá
stærri þjóðum haldið þeim. — dómhöllinni, eftir að dómarnir
Verkefni Alþjóðafélagsins væri höfðu verið kveðnir upp. Erlend-
að ráða fram úr slíkum vanda- ir fréttaritarar segja, að dómarn-
málum. En Bandaríkin, sem aðr- ir hafi valdið þjóðarsorg í Finn-
ar sambandsþjóðirnar yrðu að landi. Eitt finnzkt blað segir, að
einnig hafi verið óvinaland J vera við því búin, að veita að eftir þetta sé ekki hægt að segja,
okkur vanhagar nú mjög mikið
um. Það getur oltið á miklu fyrir
okkur, að úr timburskortinum
rætist. Eitthvað fleira telja Rúss-
ar sig geta selt okkur og munu
vilja kaupa af okkur síld og síld-
arlýsi. Hollendingar, Italir,
Tékkar og fleiri munu vilja
kaupa vörur okkar. Svo er bara
1 eftir að vita, hvernig okkur geng-
ur að afla þessara vara, sem
við ætlum að selja, t. d. síldar-
afurðanna. Saltaður og hrað-
frystur fiskur, sem framleiddur
verður á þessum vetri mun aftur
á móti ekki vera seldur ennþá,
en allmikið magn mun þó þegar
hafa verið selt og góðar horfur
á að hægt verði að selja þá fram-
leiðslu alla við því verði, sem
við þurfum að fá fyrir hana. Úr
því fæst skorið á næstunni.
Eg sé að eg hef orðið nokkuð
orðmargur og ætla því að hætta
að sinni.
Með vinsemd og virðingu
Björn Guðmundsson.