Heimskringla - 10.04.1946, Side 2

2. SÍÐA
HEIHSKRINGLA
WINNIPEG, 10. APRÍL 1946
1 LOFTORUSTU YFIR
PARÍS
Frásögn Þorsteins Eltons
Jónssonar, flugmanns
FYRIR NOKKRU er kominn
hingað til Reykjavíkur Þor-
steinn Jónsson, flugmaður í her
Breta, sonur Snæbjarnar Jóns-
sonar.l) bóksala. Hann fór sem
kunnugt er úr Akureyrarskóla í
ársbyrjun 1940 til þess að kom-
ast í flugher Breta. Hann var þá
í fimta bekk. Hann komst í flug-
skóla í Bretlandi í júní 1940 og
var flugnáminu lokið í maí næsta
ár. 1 júlí 1941 byrjaði hann að
taka þátt í loftárásum og hélt því
áfram viðstöðulaust, nema hvað
hann einu sinni hafði átta mán.
hvíld og var þann tíma kennari í
orustuflugi, þangað til hann
hafði verið alls 400 kl.st. yfir ó-
vinalandi. En, þegar flugmenn
hafa flogið svo mikið, hafa þeir
endað þjónustutíma sinn. Þor-
steinn fékk tíma sinn framlengd-
an enn, um 50 klst., en að því
loknu kom hann hingað heim.
Eg átti tal við Þorstein fyrir
nokkrum dögum. Hann er þrek-
legur og gerfilgur maður í fram-
komu og eigi hægt að sjá það,
eða finna á látbragði hans á nokk
urn hátt, að hann beri þess menj-
ar, hve oft og mörgum sinnum
hann hefir verið í lífsháska. Um
tíma, eftir að Bandaríkjamenn
gerðu innrásina í Afríku, var
hann þar suður frá. Annars hefir
hann verið við flugstöðvar í
Englandi. Frá því skömmu eftir
innrásina í Frakkland. var hann
á stöðvum í Norður-Frakklandi.
Á annað hundrað árásar-
ferðir yfir meginlandinu
— Hve margar flugferðir haf-
bandi innbyrðis, svo fyrirliðinn verið fjandi góður, því hann
geti gefið okkur fýrirskipanir barðist af kappi. En það var held-
Þorsteinn Elton Jónsson
sínar í loftinu.
Það tók okkur tuttugu mínút-
ur að komast að brúnni og flug-
um við í 9000 feta hæð. Við fljúg-
um dálítið fram hjá henni. Lækk-
um síðan flugið í stórum boga.
ur sjaldgæft orðið um þýzka
flugmenn, þegar hér var komið
sögu. Því þeir Þjóðverjar, sem
maður hitti í fyrrasumar, virtust
vera svo óþjálfaðir, að þeir hefðu
1 litla hugmynd um, hvað þeir
Flokkarnir þrír raða sér þannig, ættu að gera, þegar eitthvað bar
að hver flokkur er á eftir öðrum. j útaf.
Lækkum nú flugið. Stefnum | Eg vissi sem var, að hér var j
beint á brúna. Sprengjunum ; barist um líf og dauða. Eftir að
slept, þegar við erum komnir j við höfðum hringsólað þarna í
nærri því niður að jörð, en hver j 10 mín. og eg var farinn að verða
verður að reikna það út sjálfur, nokkuð þreyttur, tókst mér að
reynt að lýsa t. d. einni ferð, sem
eg man glögglega eftir, frá því í
fyrra sumar.
Þá var eg í Normandí. Þetta
var þremur vikum eftir innrás-
ina, og höfðum við fengið flug
velli þar. Þeir höfðu verið gerðir
í skyndi, því þar voru ekki flug-
vellir áður, jarðvegur ruddur og
jafnaður og síðan var lagt á hann
net af járnteinum.
Við höfðum þama Mustang-
orustuflugvélar og flugvöll við
þeirra hæfi. Við höfðum gert
talsvert að því undanfarið, að
flytja tvær sprengjur, 500 pund
hverja, sína undir hvorum væng.
Við höfðum gert árásir á jám-
brautir og jámbrautarstöðvar,
og þýzka herinn yfirleitt, þar
sem hægt var að komast að hon-
um.
Þenna morgun var okkur sagt,
að nú ættum við að gera árás og
sprengja járnbrautarbrú yfir
lægð eina, rétt fyrir norðan Par-
ís. Við áttum að fljúga eins lágt
yfir brún» eins og hægt var, og
skjóta sprengjunum á hana að
kalla má.
Við vorum tólf saman, ein
flugsveit orustuflugvéla. En í
ið þér farið í árásarskyni, spurði hverri orustuflugvél, er sem
eg Þorstein.
— Eg hefi ekki talið það sam-
an, segir hann, en þær hafa verið
nokkuð á annað hundrað yfir
meginlandi Evrópu.
— Og þér komuð ómeiddur úr
því öllu saman?
— O-já, segir hann. Eg hefi
verið ansi heppinn, en oft hefir
munað ákaflega mjóu.
— Hve gamall eruð þér?
— Eg er nú 23 ára.
—- Hafið þér ekki hugsað að
skrifa eitthvað um æfintýri
yðar?
— Jú, mér hefir dottið það í
kunnugt er, aðeins einn flugm.
Fyrst um morguninn emm við
kallaðir saman í tjald, til þess að
fá þar fyrirskipanir. 12 manna
flugsveit er venjulega skift í þrjá
flokka og eru 4 flugvélar í hverj-
um flokki, en einn fyrirliði fyrir
hverjum fjórum flugvélunum.
Fyrirliði flugsveitarinnar er í
miðflokki, þegar flogið er af
stað, en flokkurinn hægra megin
við miðflokkinn er venjulega
kallaður “guli flokkurinn”, en
vinstri flokkurinn “rauði flokk-
urinn”. Þegar við höfum fengið
fyrirskipanir okkar þá ökum við
hug. Af miklu er að taka. En það I út á fiugvöllinn og röðum flug
verður nokkuð erfiðara en eg
bjóst við, vegna þess að eg misti
einu sinni dagbækur mínar allar
í loftárás, er gerð var á flugstöð.
í árásarleiðangri
Nú segi eg við Þorstein, að mig
langi til að fá lýsingu hjá honum
af einni flugferð, svo lesendurnir
geti gert sér nokkra hugmynd
um, hvernig undirbúningurinn
er, hvernig alt fer fram.
— Það yrði nokkuð langt mál,
segir hann, ef alt ætti að taka
með, til skýringar. En eg gæti
1) Ásmundur Frímann, nú
búandi við Gypsumville, Man.,
en áður við Siglunes, Man., og
systkini hans, eru systraböm við
Snæbjöm.
vélunum á enda rennibrautar.
Þá sitjum við kyrrir, þangað til
við eigum að fara af stað. En alt
er nákvæmlega tímasett.
Lagt upp í árásarferð.
Á tiltekinni sekúndu eigum
við að hefja okkur til flugs.
Tvær og tvær flugvélar renna
sér samsíða eftir flugbrautinni
og næstu tvær eins flótt og
hægt er á eftir, svo það tekur
tæplega eina mínútu fyrir 12
flugvélar að komast til flugs.
Nú hækkum við flugið. Fljúg-
um hringi yfir flugvellinum, til
þess að vera komnir nógu hátt í
loft upp, þegar við fljúgum yfir
víglínuna. Síðan tökum við
stefnu að því marki, sem okkur
er sett. Emm við allir í talsam-
Following a series of advertisements devoted to Veterans’ Out-
of-work Allowances, this space will be used for the next few
weeks to detail Veterans’ Insurance, prepared in co-operation
with Department of Veterans’ Affairs.
No. 3—VETERANS’ INSURANCE
Those eligible to buy Veterans’ Insurance are male or female
ex-service personnel of the war just ended, those disoharged from
His Majesty’s Armed Forces domiciled in Canada at the com-
mencement of such service and the widow or widower of a veter
an as above if the veteran was not insured under the Act.
Certain classes of Merchant Seamen, members of the Corps
of (Civilian) Canadian Fire Fighters and Auxiliary Services
Supervisors, with service overseas are also eligible as well as
anyone in receipt of a pension under the Pension Act relating to
the war just ended.
Medical examinations are held in only a few special cases.
In the event of the policy holder’s death, the insurance goes
to his wife or children, or both, as directed. For single policy
holders, a parent, brother or sister may be named as beneficiary.
There is no provision for policy loans.
This space contributed by
THE DREWRYS LIMITED
MD154
hvenær hann skuli steypa
sprengjunum.
Eftir að við höfðum varpað
sprengjunum, hækkum við flug-
ið eins ört og hægt er. Talsvert
var af loftvarnabyssum nálægt
brúnni. Engin af flugvélunum
var hæfð, svo við komumst allir
aftur upp í 9000 feta hæð.
í kasti við þýzkar
orustuflugvélar
Þegar við erum komnir það
hátt upp aftur, sjáum við alt í
einu til þýzkra orustuflugvéla,
sem nálguðust okkur, í stórum
hóp, og voru nokkuð fyrir ofan
okkur. Skipar nú fyrirliði okkar
svo fyrir, að við skulum tvístra
okkar hóp og fara í sína áttina
hver flokkur til vamar.
í þetta skifti var eg fyrirliði í
“Gula flokknum”. Við sáum
greinilega að þýzku flugvélarnar
voru miklu fleiri heldur en við,
og eins og mátti búast við, lögðu
þær til atlögu.
Okkar flokkur, “Guli flokkur-
inn var lengst í burtu, þegar við-
ureignin hófst. Okkur tókst að
hækka flugið talsvert áður en
ráðist var á okkur.
Þegar orustuflugvélar eigast
við, ríður með á því, að komast
aftan að óvinunum. Er þetta
vænlegasta ráðið til þess að geta
skotið hann niður. Byssur flug-
vélanna eru festar á vængina.
En sigtið er á glugganum fyrir
framan flugmanninn og verður
maður að miða flugvélinni sjálfri
á skotmarkið. Nú komu 8 þýzk-
ar flugvélar aftan að okkur og
flugu niður á við. Við gerum
það, sem altaf er gert — að snú-
ast sem allra fljótast gegn þeim.
Þessar 8 fóru fram hjá. Kom það
til af því, að við vorum nógu
fljótir að snúa okkur við, svo
erfitt var að komast aftan að
okkur. Nú sáum við annan stóran
hóp þýzkra flugvéla framund-
an okkur. Þær voru líka hærra í
lofti en við. Reyndum við nú að
komast upp til þeirra. Voru þær
einar 10 saman. En það var eins
og flugmönnunum hafi ekki lit-
ist á, því þeir hækkuðu flugið.
Varð úr þessu eltingaleikur i
stórum hring.
Eltingaleikur
Smám saman fór að draga
saman með okkur. En eftir því
sem við komum nær, þá byrjuðu
þýzku flugvélamar að steypa sér
beint niður. Þegar ekki voru
nema fjórar eftir af þeim þýzku,
þá vorum við að komast í skot-
færi við þær. En þessar fjórar
steyptu sér líka. Það var einmitt
þetta, sem við vildum. Því við
gátum steypt okkur miklu hrað-
ar en þeir, vegna þess að við vor-
um í lyiustang-vélum.
Við vorum nú í 20 þúsund feta
hæð. Steyptum við okkur niður
á eftir þeim þýzku. Þegar við
komum niður 1 14 þús. feta hæð.
komumst við í skotfæri. Eg kom
einni í sigtið — og hleypti af.
Við það virtist lfugvélin laskast,
því annað hjólið af henni datt
niður, en flugmaðurinn kipti
flugv. upp til hægri. Hinir þrír
Þjóðverjarnir og félagar mínir
þrír héldu áfram niður. Eg var
eftir í þessari hæð, með þessum
náunga, sem eg hafði skotið á.
Einvígi
Við byrjuðum nú að hringsól-
ast og reyna að fá skotfæri hvor
á öðrum. Eg verð að segja, að
koma skoti á hann. En þýzki
flugmaðurinn smeygir sér út í j
fallhlíf, og kviknar í flugvélinni
um leið. — Þar með var þeirri
viðureign lokið.
Nú var eg líka kominn langt
suður fyrir París og átti eftir að
komast norður eftir aftur, heim
að fulgvellinum. Mér fanst eg
vera orðinn dálítið einmana
þarna. Þegar eg var hálfnaður á
heimleiðinni réðust á mig tvær
þýzkar orustuflugvélar, og komu
ofan að. Eg bölvaði í hljóði, því
útlitið var ekki gott, m. a. vegna
þess að eg átti ekki mikið bensín
eftir. Eg snerist samt á móti
þeim. Við hringsóluðum dálítið.
En eftir dálitla stund fóru þær
að hafa sig á brott, án þess að
nokkur okkar hefði hleypt af
skoti.
Þjóðverjarnir hræddir
Eg gerði það rétt að gamni
mínu, úr því, sem komið var, að
eg rendi mér á eftir þeim rétt
sem snöggvast og hleypti af
nokkrum skotum úr talsverðri
fjarlægð, en er nærri viss um að
eg hæfði ekki. Annar flugmann-
anna kipti flugunn'i þá beint upp
í loftið og stakst út í fallhlíf, en
hinn stakk sér inn í ský, og eg sá
ekki meir af honum. En að þeir
hegðuðu sér svona, gat eg ekki
séð, að gæti komið til af öðru en
því, að þeir væru hræddir. Síðan
hélt eg beint heim til flugvallar-
ins, og kom þangað nokkru á eft-
ir hinum. Fjórir af félögum okk-
ar komu ekki heim þann dag.
Flugsveitin skaut niður níu
Þjóðverja í þessari ferð.
Brúin fór sína leið
— En hvérnig fór með brúna?
— Hún fór leiðina sína. Það
var lítið eftir af henni. Það sáum
við þegar við hækkuðum flugið.
Við sáum sprengingarnar greini-
lega. Þótti þessi ferð bæði góð og
slæm. Tveir af þeim félögum
mínum, sem ekki komu til baka
þennan dag, komust lifandi til
jarðar og voru teknir til fanga.
En af tveimur höfum við ekkert
frétt.
Skotið niður sjö flugvélar
— Hve margar flugvélar hafið
þér skotið niður?
— 7 með vissu og sennilega 3
aðrar, þó ekki sé sönnun fyrir
því. En auk þess laskað fimm.
Góðar móttökur
Síðan fórum við að tala um
hvernig umhorfs væri í Frakk-
landi. Sagði Þorsteinn að ákaf-
lega væri ljótt að sjá, hve borg-
imar væru þar margar illa farn-
ar. Hann fylgdi hemum inn í
Belgm og var síðast rétt fyrir
utan Brussel.
Okkijr var ákaflega vel tekið
alstaðar, segir Þorsteinn, þar
sem við komum, en einhvernveg-
inn fanst mér, að móttökumar
væru ennþá innilegri hjá Belgíu-
mönnum heldur en hjá Frökk-
um, þó Frakkar væru vitaskuld
ákaflega vingjarnlegir. Belgir
voru vingjarnlegri og við höfð-
um ekki við að hafna heimboð-
um frá þeim.
— Höfðu þeir mikið að bjóða?
— O-nei. Það var nú ekki svó
mikið af öðru en hjartahlýjunni.
Þó höfðu þeir vjn og ávexti. —
Matur var af skomum skamti, og
við færðum þeim kaffi, sem þejr
höfðu ekki séð í mörg ár. Þeir
höfðu ekki drukkið annað en eitt
Til Hrilningar
Vefðu sígaretturnar þínar úr
Ogden’s Fine Cut eða reyktu
Ogden’s Cut Plug í pípu þinni
yjqaen 's
* FINE CUT
Þeir voru fegnastir kaffinu af
öllu því, sem við gátum miðlað
þeim.
Við töluðum stundarkorn um
eitt og annað, sem Þorsteinn
hafði bæði heyrt og séð um fram-
ferði nazista í Frakklandi og
Belgíu, og um það sem fólk þar
hafði sagt honum.
Grimdaræði Þjóðverja
Hann sagði mér m. .a frá, að
hann hafði eitt sinn komið í rúst-
ir af þorpi, einu, sem Þjóðverjar
tóku, þegar þeir gerðu gagnárás-
ina í Ardennafleygnum, en
bandamenn höfðu aftur tekið á
sitt vald. Þar var ekkert hús
uppistandandi. Engin lifandi
maður var þar fyrir, þegar að
var komið. En í rústunum af
kirkjunni fundust mörg lík af
gamalmennum og börnum. —
Hvernig þau lík voru útleikin, er
naumast hægt að lýsa með orð-
um, en alveg fráleitt að gera það
á prenti. Það fólk í þorpinu, sem
ekki hafði getað lagt á hraðan
flótta út í skóga, hafði flúið í
kirkjuna. Þar höfðu nazistarnir
myrt það, og síðan sprengt kirkj-
una.
En Þjóðverjarnir sögðust
fremja þessi morð og þessa eyði-
leggingu vegna þess, að íbúar
þorpsins höfðu falið brezkan
flugmann og vildu ekki segja til
hans.
Ekki er hægt að lýsa því eða
gera sér í hugarlund, hve hatur
Frakka og Belga gagnvart Þjóð-
verjum, er takmarkalaust. Enda
hefir þar gerst svo margt, sem
menn eiga ákaflega bágt með að
trúa.
Eg hélt sjálfur lengi vel, að
mikið af því, sem sagt hefir verið
um framferði nazista væri áróð-
ur, og eg veit, að margt fólk í
Englandi, heldur enn, að svo sé.
En, þegar maður kemur á stað-
ina, sér verksummerkin, talar
við fólkið, þá getur maður ekki
efast lengur. Það er alveg ótrú-
legt, hvernig hvít þjóð á þessari
öld, getur hagað sér svo villi-
mannlega, eins og nazistar hafa
gert. En þeir, sem vestu illræð-
isverkin hafa framið eru yfir-
leitt S.S.-menn, Gestapo og Hitl-
ers-ungmenni.
Ráða sjálfir hvenær þeir fljúga
— Ber ekki á því, að það komi
geigur í ykkur stundum, flug-
mennina, áður en þið leggið í
leiðangrana? Dettur ykkur ekki
í hug, að þetta muni verða ykkar
síðasta ferð?
— O-nei, segir Þorsteinn. Það
er yfirleitt ekkert hugsað um
það. Það borgar sig ekkert að
vera að hugleiða slíkt, menn telja
sér trú um, statt og stöðugt, að
þeir komist heim, eins úr þeirri
ferð eins og hinum fyi-ri.
En menn þurfa aldrei að fljúga
nema þeir vilji. Flugmenn eru
spurðir að því, hvort þeir vilji
fljúga, og ef þeir vilja ekki fara,
þá geta þeir sagt nei. Merkilegt
er, hve sjaldan það kemur fyrir,
að flugmenn færast undan því að
fara í leiðangra. Ef flugmaður
svarar oft neitandi, þá er hann
að því spurður, hvort hann vilji
ekki hætta fyrir fult og alt. Því
það getur náttúrlega komið fyrir,
að menn missi kjarkinn, en ákaf-
lega er það sjaldgæft, eftir því
sem eg veit bezt.
— Þorsteinn býst að verða hér
heima um tíma. Fara síðan aftur
til Englands og vinna við loft-
flutninga en honum leikur mikill
hugur á því, að koma heim, að
stríðinu loknu, og starfa sem
flugmaður fyrir íslenzkt flugfé-
lag. V. St.
—Lesb. Mbl.
Saga Islendinga í Vesturheimi
þriðja bindi, er til sölu á skrif-
stofu Heimskringlu. Verð: $5.00.
Allar pantanir afgreiddar tafar-
laust.
★ ★ ir
Neðanmálssögur blaðanna,
aðrar bækur, blöð og tímarit
gefin út hér vestan hafs, eru
keypt góðu verði hjá:
Björnsson’s Book Store
702 Sargent Ave., Winnipeg
Ástæðan fyrir því, hve sólgnir
Bretar eru í te, er kaffið hja
þeim.
flugmaður þessi hlýtur að hafa hvert mjög vont “gefikaffi”. —
PERMANENTS
$2.50 and up
Margra ára þekking og reynsla.
Verk alt hið fullkomnasta.
Miss Willa Anderson og Miss Margaret
Einarsson eru þar til leiðbeiningar og
þjónustu íslenzkum viðskiftavinum.
Sími 97 703
NU-FASHION
327 PORTAGE—móti Eaton’s