Heimskringla - 08.05.1946, Qupperneq 1

+•—----——-------- ■
vVe recommend ior
your approval our
"BUTTER-NUT
LOAF"
CANADA 5READ CO. LTD.
Winnipeg Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgr
-----------------•+
+—■— - " - ————-- — <
We recommend lor
your approval our
"BUTTER-NUT
LOAF"
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeg Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgr.
-----*........- - -
LX. ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 8. MAI 1946
NÚMER 32.
FRÉTTAYFIRLIT
Frá Frakklandi
Þegar nýja samvinnustjórnin
á Frakklandi var kosin, var það
eitt af verkefnum hennar að gera
uppkast að spánýrri stjórnar-
skrá.
Þegar samningsnefndin hafði
lokið starfi, greiddi þingið at-
kvæði með uppkastinu sem nýrri
stjórnarskrá.
En til þess að staðfesta sam-
þykt þingsins, var gert ráð fyrir
almennri atkvæðagreiðslu um
hin nýju stjórnskipunarlög.
Sú atkvæðagreiðsla fór fram
um síðast liðna helgi. Úrslitin
þykja hin eftirtektaverðustu.
Stjórnarskráin þótti frjálsleg
um margt, en ýmsar greinar
hennar voru óákveðnar og
hvorki fiskur né fugl. Óttuðust
margir að hún væri handhægt
áhald til að koma á fót einræði.
Að öðru leyti þótti stjórnin
-hafa verið undra aðgerðarlaus og
ekki komið neinu í lag þann
tíma sem hún hefir verið við
völd.
Bændum þótti níðst á sér með
lágverði. Svarti-markaðurinn
hélt hindrunarlaust áfram; og
kommúnistar og sósíalistar voru
farnir að keppast um að efla
hvor sinn flokk á meðal verka-
lýðsins; alt væri í sundrungu og
öngþveiti.
Á nú að semja nýja stjórnar-
skrá, sem atkvæði verða greidd
um af þjóðinni í júní mánuði.
Kolaverkfallið
Sex vikur eru nú síðan kola-
verkfallið í Bandaríkjunum
hófst. Því er enn ekki lokið. Á-
hrif þess eru ekki mikil enn í
Canada; samt er sagt að eystra
sé farið að nota birgðir að
nokkru, sem voru fyrirliggjandi.
í Winnipeg segja þeir er kola-
birgðir hér hafa rannsakað, að
enginn kolaskortur sé enn, enda
eru kol vestan úr landi hér not-
uð, einnig á járnbrautum. Haldi
verkfallið áfram þó ekki væri
nema stuttan tíma eystra, getur
það orðið erfitt jármbrauta-
rekstri þar.
Sviss eins og fyrir stríð
Það er árið 1939 enn í Sviss.
Það er eins og að stíga út úr
tímavélinni hans Wells, að koma
til Zurich; þar er sami friðurinn
og var fyrir stríð. Að koma
þangað frá Vínarborg, er eins
og að koma upp úr dimmri gröf
út í sólheiðan vor-himinn.
1 Austurríki hinu þýzka, þar
sem Vínarbúar ráfa þögulir aft-
ur og fram, undir eftirliti setu-
liðs, sérðu ekki bros á andliti
nokkurs manns. En hér í þessari
þýzku sýslu í Sviss, er alt eins
og gerist á tyllidögum, hér sigla
fagrir bátar um hin bláu vötn og
alt virðist leika í lyndi. Fram-
koma manna þarna er engu lík-
ari en því, að verið sé að sýna
heiminum, að stríð séu heila-
spuni sem forðast verði, ef kom-
ast eigi hjá hinum skaðvænlegu
andlegu eftirköstum þeirra.
Þegar eg fór frá Vín, var
skamtur manna að minsta kosti
800 hitaeiningar minni, en það
sem með þarf til að halda vana-
legri líkamsorku. Viku skamtur-
inn var eitt brauð, bolli af baun-
um, þrír langar (sausages), fáein-
ar kartöflur, tíu grömm af fitu,
svipað af byggi og 30 grömm af
vátnsþunnri súpu. Síðast liðna
viku urðu Vínarbúar að gera sér
að góðu að taka baunir í stað
OG UMSAGNIR
kjöts, en í Sviss voru allir hlutir
fáanlegir.
Alvörugefnir Svisslendingar
hugsa stundum um hvort alt
öngþveitið í heiminum geti ekki
haft ill áhrif á landið og þjóðina.
En erlendir menn, sem landið
heimsækja, mun furða á því
hvaðan sem þeir koma — að sjá
hvorki ómálað hús eða nokkurn
mann illa til fara.
Stúlka frá Englandi, sem eg
hitti þarna, var alveg steini lost-
in á hreinlætinu úti og inni og
réði sér ekki af því, að geta
hindrunarlaust keypt eins mörg
pör af silkisokkum og hún bað
um.
Að sjá á þessu lífsglaða fólki
hvað Evrópa var, og gæti aftur
orðið, segir söguna af því, hvers-
vegna þessi þjóð ann friði og
hlutleysi í stríðinu.
Þjóðabandalagið hefir líklega
engri þjóð verið eins mikill
harmdauði og Svisslendingum.
Þeir eru búnir að kynnast hin-
um góðu áhrifum friðarins. Að
halda sig utan við allar erjur
annara þjóða er þeirra keppi-
kefli. En þeir eru samt ekki á-
hyggjulausir út af framferði
þjóða heimsins nú.
Kemur ekki saman
Ottawa-fundinum, hinum
fjórða, sem haldinn hefir verið
til að skifta sköttum bróðurlega
milli sambands- og fylkjastjórna,
lauk s. 1. föstudag — með skelf-
ingu, sem þrír fyrri fundirnir um
þetta mál.
1 þetta skifti strandaði á því,
að Ontario og Quebec-fylki,
vildu ekki samþykkja tillögur
sambandsstjórnarinnar; — það
voru að minsta kosti einu fylkin
sem mótmæltu þeim. Sex fylkin
voru samþykk Ottawa-stjórn-
inni, en British Columbia, hafði
sig ekki neitt í frammi og virtist
fús til að halda samninga-um-
leitan áfram. En úr því mun nú
ekki verða, því fundi lauk án
nokkurrar ráðstöfunar um að
koma aftur saman. Málið virð-
ist úr sögunni.
Fylkisstjórnirnar 6 hafa ef-
laust engu tapað á því, sem til-
lögur sambandsstjórnar fóru
fram á. Fyrir smærri skatta,
sem Ottawa-stjórnin krafðist,
hét hún þeim fullri borgun. —
Minni fylkin eða hin fámennari,
hafa í svip að minsta kosti grætt
á kaupunum. En hitt er líklegt,
að stærri fylkin hefðu fyrir halla
orðið og þau hafi aðallega átt
að standa straum af hag smærri
fylkja og sambandsstjórnar.
Með tillögum sambandsstórn-
ar er hætt við að vald fylkjanna
hefði rýrnað. Það mun tæplega
hægt að segja, að afleiðingar
þess yrðu miklar í svip, því
samningarnir voru á hag lands
og fylkja bygðar, eins og þeir nú
eru. En að sá grundvöllur hefði
til eilífðar verið réttlátur, er alt
annað mál. Jafnvel þó hann væri
þessa stundina hagkvæmur
smærri fylkjunum, er ekki með
því sagt, að hann yrði þeim það
í allri framtíð. Málið virðist
naumast hafa verið nógu víð-
tækt, það snerti hag stjórnarinn-
ar meira en almenning.
Heilagt stríð
Nefnd frá Bnadaríkjunum og
Bretlandi hefir setið á rökstól-
um og verið að íhuga, hvað hægt
sé að gera við heimilislausa Gyð-
inga og útlaga í Evrópu.
1 skýrslu sem nýlega var gefin
út af nefndinni, er farið fram á,
að einni miljón Gyðinga sé leyft
að setjast að í Palestínu.
En skýrslan var ekki fyr birt,
en Arabar tóku að mótmæla
henni. Bjuggust þegar 15,000
þeirra til varnar því að af fram-
kvæmdum yrði.
Lenti brátt í uppþoti milli
brezkra hermanna og lögreglu,
annars vegar, en Araba á móti,
er reynt var að halda múgnum í
skefjum.
Skemdir nokkrar og meiðsli á
mönnum urðu nokkur á báðar
hliðar.
En múgurinn var æstur og
hrópaði: “Niður með Breta og
Bandaríkjamenn! Skömm sé At-
tlee og Truman! Við krefjumst
heilags stríðs af öllum heimi á
móti Bretlandi og Bandaríkjun-
um.
Múhameðstrúarmönnum frá
Indlandi, hefir verið boðið til
fundar af Aröbum.
Bretar fara hægt í sakirnar og
Bandaríkin einnig. Ef Arabar
reyna að leita liðs hjá Rússum í
málinu, sem sagt er að þeir muni
hafa gert, vilja þau sem minst
skifta sér af því. Bandaríkin
kváðu sérstaklega varkár í að
spilla ekki friðinum við Rússa.
Það er mælt, að þarna muni
verða eitt verkefni enn fyrir Al-
þjóðafélagið.
KARLAKÓR ÍSLEND-
INGA í WINNIPEG
Það var hressandi að hlusta
á söng þessara fáu manna, sem
staflausir og styrklausir, buðu
íslendingum á kvöldskemtun
sína síðastliðið mánudagskvöld,
eg segi buðu, vegna þess að 50 (
aðgöngumiðar, voru fremur
boðsbréf heldur en inngangseyr-
ir, og það munu flestir hafa hugs-
að og sagt, þegar heim var snúið
að aflokinni skemtun
Við, þessir fáu karlar og konur
sem enn unna íslenzkri tungu og
íslenzkri hljómlist, stöndum í
mikilli þakklætis-skuld við þessa
menn sem í mörg ár hafa endur-
gjaldslaust og með óeigingirni
haldið söngmálunum lifandi.
Margir þeirra eru þreyttir menn,
og jafnvel “sárfættir menn”, en
samt sem áður halda þeir í horf-
inu. Eðlilega saknar maður
margra góðra drengja frá fyrri
árum sem prýddu og juku
flokkinn að vitsku og kröftum,
en um það er ekki að fást. Aðal
starf okkar hlustendanna, er að
létta þeim starfið og sýna í orði
og athöfnum, að við metum við-
leitni þeirra að halda við og
frægja íslenzka tungu í söng og
ljóði, meðal íslendinga hér.
Þessi söngflokkur á því láni
að fagna að hafa góðan og prúð-
mannlegan söngstjóra, mann
sem leiðir flokkinn með framúr-
skarandi lipurð og festu, skiln-
ingi og skörugleik, viti og þekk-
ingu. Þessi maður er Sigurbjörn
Sigurðsson, sem flestum íslend-
ingum er að góðu kunnur.
Það var ekki laust við að
bliku brigði á andlit okkar eldri
Íslendinganna þegar að flokkur-
inn söng “Við hafið eg sat”,
hrifningin af að heyra lagið og
orðin ógleymanlegu, vöktu sorg
og gleði í hjörtum áheyrend-
anna. Var það íslenzkan hjá
okkur sem sat við hafið?
Svo, eins og þruma úr heið-
skíru lofti kemur “Norður um
sjó fer sigling glæst”, — “Hvað
dvleur Orminn langa?”—“Kem-
ur ekki Ólafur Tryggvason?”
“Fylgst með Norðmanna fleyj-
um”
“Síðan hefir um hundruð ár”.
“Unninn er Ormurinn langi”, —
“Fallinn er Ólafur Tryggvason”.
Góðir gestir að heiman
Ólafur konungur er enn ekki
fallinn, þó margir hafi siglt
framhjá. — Enn hefir ekki ver-
ið spurt, “Hvað brast svo hátt”,
og en hefir ekki verið svarað:
“Noregur úr hendi þér”. — En
að þeim tíma mun líða, ef of
margir sigla framhjá, að Noreg-
ur, (ísland), bresti okkur hér úr
höndum.
íslenzkum stofnunum fækkar
hér óðum. Vikublöðin hafa hald-
ið sínu striki, og eru ef til vill
eins íslenzk í dag, eiris og þau
voru fyrir nærri 60. árum síðan.
Annað er að segja um kirkjurn -
ar, þær eru orðnar hálf-enskar,
að minsta kosti, íslenzku leik-
félögin eru öll lögst undir græna
torfu. Þjóðræknisfélaginu vegn-
ar best. Fyrir framsýni og dugn- Myndirnar hér að ofan eru af
að nokkurra einstaklinga stend- Magnúsi Stórkaupmanni Matt-
ur það nú föstum fótum. — fjár- híassyni og frú Matthildi Kvaran
hagslega. — Islenzki karlakór- ]c0nuhans>semumtveggjavikna
inn stendur á þeim tímamótum | skeið hafa dvalið { Winnipeg _
sem Ólafur Tryggvason, forðum þau hafa { raun og veru verið að
í Svoldar bardaganum. - Það heimsækja fornar slóðir. Hr.
verður ofseint að koma þeim til Matthíasson var nokkur ár hér _ _
bjargar þegar bogastrengurinn iVesfra og nokkuð af þeim tíma í !nú valið sem einkunnarorð, að

Magnús og Matthildur Matthíasson
er sonur Matthíasar Jochums-
sonar, eins mesta skálds íslands '
og áhrifamesta fyr og síðar,
skáldsins sem sagði:
í sannleik hvar sem sólin skín,
er sjálfur Guð að leita þín.
og sem Magnús sonur hans hefir
er brostinn.
Kæra þökk fyrir skemtunina,
og vegni ykkur vel.
P. S. P.
FRÉTTIR FRÁ ÍSLANDI
Merkilegt tónverk
flutt á Akureyri
S.l. sunnudag flutti Kantötu-
kór Akureyrar tónverk (oratori-
um) eftir Björgvin Guðmunds-
son tónskáld, er hann lauk 1930,
en ekki hefir verið flutt fyr.
Winnipeg, en frú Matthildur er
hér fædd og er því nú á æsku-
sötðvar sínar komin. Hún er
dóttir Einars Hjörleifssonar
Kvaran og konu hans Gíslínu
Gísladóttur, er um það
leyti dvöldu hér, sem blöðin
Heimskringla og Lögberg hófu
göngu sína; átti Einar sinn
þátt í stofnun þeirra. Bróður
Matthildar, séra Ragnar Kvaran,
kannast yngri Islendingar hér
vel við, sem eldri, af dvöl hans
vestra sem prests Sambands-
Nefnist það Örlagagátan og safn^ðar, gáfu og glæsimanns, og
byggist á ljóðaflokki, sem Steph- jdylst skyldleiki Matthildar og
an G. Stephansson orti um þann
heildarútgáfu ljóða Matthíasar,
sem hann færðist í fang að gefa
út á hinn prýðilegasta hátt, og
þjóð vor á nú kost á að hafa í
einni bók að ósk sinni við kodd-
an sinn, og lesa sér til svölunar
of andlegs göfgis. Þeim er þetta
ritar er ekki kunnugt um æfi-’
starf Magnúsar annað en að hann
reki happasælt starf við heild-
sölu í Reykjavík, en fyrir ást
hans og ræktarsemi við hin ó-
viðjafnanlegu andlegu afrek föð-
ur síns' á hann þakkir íslenzkrar
þjóðar margsinnis skilið. Þau
hjónin eru nú á förum héðan
atburð, er dísir drápu Þiðranda,
son Halls á Síðu. Ljóðaflokk
þennan samdi Stephan eftir
beiðni Björgvnis, sem þá var
byrjaður á verkinu.
Mikið fjölmenni hlustaði á
tónverkið, er var flutt undir
hans ekki þeim, er henni hafa heim. Óskar Hkr. þeim til heilla
nú kynst. Magnús Matthíasson ’ í bráð og lengd.
FJÆR OG NÆR
Dánarfregn
Guðrún Sigríður Markúsdóttir
stjórn höfundarins, og var því Simpson, kona Guðmundar Sig-
afburða vel tekið.
í tilefni af þessum atburði,
urðssonar Simpson, dó á Gener-
al Hospital á miðvikudaginn, 1.
hefir bæjarstjórn Akureyrar maí^ eftir langvarandi sjúkdóm.
samþykt að veita Björgvin lausn Kveðjuathöfn fór fram á föstu-
frá kenslu við barnaskólann með [ daginn, 3. maí frá útfararstofu
fullum launum, og skorað á ríkið
að gera slíkt hið sama. Má telja
víst, að ríkisstjórnin bregðist vel
við þeirri áskorun.
Tíminn, 12. apríl.
* * *
Unnur Bjarklind látin
Skáldkonan Unnur Bjarklind,
sem er þektust undir nafninu
Hulda, lézt að heimlii sínu Mím-
isveg 4, hér í bæ, í fyrrinótt, eft-
ir langa vanheilsú.
Unnur Bjarklind var fædd 6.
ágúst 1881 að Auðnum í Laxár-
dal. Faðir hennar var hinn mikli
gáfumaður Benedikt á Auðnum.
Árið 1905 giftist hún eftirlifandi
manni sínum, Sigurð Bjarklind,
fyrrum kaupfélagsstjóra.
Unnur varð á unga aldri þjóð-
kunn fyrir skáldskap sinn, en
fyrsta ljóðabók hennar kom út
1909. Síðan hefir komið út fjöldi
bóka eftir hana, bæði sögur og
kvæði.—Tíminn 11. apríl.
ir * *
Viðskiftanefnd send
til Rússlands
Ríkisstjórnin hefir nýlega sent
viðskiftanefnd til Rússlands
samkvæmt ósk rússnesku stjórn-
arinnar. I nefndinni eru Eggert
Kristjánsson stórkaupmaður, Ar-
sæll Sigurðsson og Jón Stefáns-, ólst upp, þar til að hún gifti sig
son.—Tíminn, 11. apríl. log flutti til Winnipeg, árið 1928.
Bardals í Winnipeg og frá lút-
ersku kirkjunni í Baldur, á laug-
ardaginn 4. maí. Séra Philip M.
Pétursson flutti kveðjuorð á
báðum stöðum.
Mrs. Simpson sál. var dóttir
Markúsar Jónssonar og Margrét-
ar Jónsdóttur konu hans. Hún
var fædd 25. marz, 1884 í Winni-
peg. Systkini átti hún fögur,
tvær systur sem dóu í barnæsku,
og eina systur, Jónu (Mrs. Lax-
dal) í Winnipeg, og bróður, Jón,
í Baldur. Fóstursystur átti hún
tvær, tvíbura, Hólmfríði John-
son í Toronto og Sigurveigu, sem
dó fyrir mörgum árum (1930).
Hún giftist fyrir 18 árum Guð-
mundi Sigurðssyni Simpson, sem
lifir hana, ásamt fjórum sonum
af fyrra hjónabandi. Þeir synir
hans, og stjúpsynir hinnar látnu
eru Kris, Alex og George, allir í
Winnipeg, og Henry í Chicago.
Eina systir áttu þeir, Kristín,
sem dó í fyrra.
S. 1. desember varð Guðrún
sál. vör við þann sjúkdóm sem
varð henni að bana, og úr því
fór hnignandi. Hún var lögð til
hvíldar í Grundargrafreit, ná-
lægt Baldur, og þar hvílir hún
nú á æskustöðum, þar sem hún
Lúðvík Laxdal dáinn
Lúðvík Herman Jón Laxdal,
til heimilis í Milwaukie, Ore., dó
22. apríl, rúmlega áttræður;
hann hafði átt við heilsuleysi að
búa síðustu þrjú árin.
Faðir Lúðvíks var Sigurður
Laxdal er heima átti á Akur-
eyri og var Lúðvík þar fæddur.
Vestur um haf kom hann 1887 og
bjó lengi í Winnipeg og vann við
húsasmíðar, flutti síðar vestur
til Saskatchewan-fylkis, bjó þar
nokkur ár, en rak viðarsölu síð-
ar í félagi með öðrum manni í
Kandahar. Seldi svo verzlunina
og flutti til Oregon og hefir ver-
ið þar síðan. Kona hans, Margrét
Björnsson, dó fyrir rúmu ári. —
Þau eiga þrjá syni á lífi, Árna,
Albert og Þórhall, er allir eru
giftir og eiga heima í Oregon.
* * ★
9
Hjónavígsla
Þann 2. maí, voru gefin saman
í hjónaband, Joseph Lorne Wil-
kinson og Emma Magnúsína
Narfason, á heimili foreldra
brúðarinnar, Mr. og Mrs. G.
(Ella) Narfasonar, í Minerva-
bygð í Glmli-sveit. Brúðguminn
er sonur Mr. og Mrs. W. J. Wil-
kinsonar, Canora, Sask. Svara-
menn voru Jack Wilkinson, bróð-
ir brúðgumans og Gerður Narfa-
son, systir brúðarinnar. Að at-
höfninni afstaðinni sátu veglega
veizlu um 50 manns. Brúðgum-
inn þjónaði í flugher Canada og
var fyrir tíma fangi á Þýzka-
landi. Brúðhjónin fóru flugleið-
is til Regina, þar sem brúðgum-
inn hefir stöðu hjá Trans Canada
Airways, og framtíðar heimili
þeirra verður. Séra Skúli Sigur-
geirsson gifti.