Heimskringla - 08.05.1946, Síða 2

2. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 8. MAÍ 1946
MERKASTA KONA
BANDARÍKJANNA
Frú Roosevelt mun sú kona,
sem mest hefir látið til sín taka í
styrjöld þeirri, sem nú er lokið.
Áhuga hennar um alt það, er
skiftir kjör almennings í styrj-
aldarlöndunum, er viðbrugðið,
brautryðjendastörf hennar á
ýmsum sviðum menningar og
mannúðarmála eru kunn um
heim allan. 1 grein þessari skrif-
ar brezkur blaðamaður um heim-
sókn hennar til Bretlands, til að
sitja þing sameinuðu þjóðanna,
og gerir hann í því sambandi til-
raun til, að lýsa því, sem gerir
Eleanor Roosevelt svo frá-
brugðna flestum öðrum konum.
Hann kemst að þeirri niðurstöðu,
að hún sé hugrakkur endurbóta-
leiðtogi, vinur og stuðningsmað-
ur minnimáttarins og brautryðj-
andi, sem hatar fals og undir-
ferli og þykir vænt um “mann-
inn á götunni.”
A
Þegar heimsstyrjöldinni fyrri
lauk, fagnaði London Wilson for-
seta, eins og sigursælum hers-
höfðingja. Múgurinn hylti hann
ákaft, er hann ók til Bucking-
ham hallarinnar, ti)l þess að
dveljast þar ásamt hinni nýju
konu sinni, áður en friðarfund-
’ urinn í Versölum hófst.
Hversu mjög hefði ekki borið
meir á fagnaðarlátum, ef Roose-
velt forseti, hefði átt kost á að
fara sömu sigurför! Því enn
saknár heimurinn hans meira en
nokkurs annars einstaklings.
Það er ekkja hans, sem við nú
bjóðum velkomna. Hún kom
hingað sem einn fulltrúi Banda-
ríkjanna á þing sameinuðu þjóð-
anna. *.
Og þegar hún gengur eftir göt-
um okkar, kannast aðeins örfáir
við hana. Enginn getur annað
sagt, en að ytra útliti sé hún eins
og fólk er flest. Sannast að segja
er hún heldur ófríð, tennur henn-
ar eru framstæðar og röddin er
há og fremur óþýð. Og ekki bæt-
ir klæðaburðurinn útlit hennar.
Svo er heízt að sjá sem hún klæð-
ist hverju sem er.
Þrátt fyrir alt þetta er Elean-
or Roosevelt þektasta kona
Bandaríkjanna, síðan á dögum
Jane Addams, sem gat sér frægð
fyrir störf sín í fátækrahverfum
Chicago. Negrarnir hafa ekki
eignast traustari vin, síðan Abra-
ham Lnicoln var uppi. Hún er
hugrakkur endurbótaleiðtogi,
vinur og stuðningsmaður minni-
máttarins, og brautryðjandi, sem
hatar fals og undirferli og þykir
vænt um “manninn á götunni”.
Hún er, þegar öllu er á botn-
inn hvolft, fyrsta konan, sem
þorði að vera hvort tveggja í
senn, kona æðsta manns Banda-
ríkjanna og það, sem hún er
sjálf.
Hún lifði sínu eigin lífi
Árásirnar hófust skömmu eft-
ir að Franklin Roosevelt varð
forseti. Jafnvel Louis Howe, að-
alritari hans, sagði við hana:
“Við erum heppin ef við verðum
ekki öll kölluð kommunistar, áð-
ur en við flytjum úr Hvíta hús-
inu,”
Hún átti svo marga “vinstri”
vini, skiljið þið.
Hvaða kona önnur sem væri,
mundi hafa sagt skilið við þessa
vini sína, orðið ákaflega “virðu-
leg” og látið lítið á sér bera. En
Eleanor Roosevelt krafðist þess,
að fá að halda sínum fyrri lifn-
aðarháttum og “lifa sínu eigin
lífi.”
Margir “montrassar” innan
fylkinga demókrata gagnrýndu
atfreli hennar jafn ákaft og þeir
andstæðingar mannsins hennar
úr flokki republikana, sem vildu
notfæra sér hvað sem var Roose-
velt til bölvunar.
Hinn nýi leiðtogi amerísku
þjóðarinnar fékk fjölda mót-
mælabréfa.
“Hvers vegna heldur konan
yðar ekki kyrru fyrir í Hvíta
húsinu og beinir kröftum sínum
að því, að koma fram eins og
virðuleg húsfreyja á borð við
Grace Coolidge?”
“Hvers vegna þarf hún að reka
nefið í alla hluti, klæðast vinnu-
búningi námumanna og láta alla
fá óbeit á sér?”
“Ef hún verður að vera með
þessi ræðuhöld, hvers vegna
reynir hún ekki að vera ekki
svona skrækróma?”
Frú Roosevelt ræddi þessi bréf
við vini sína.
“Eg má til að halda áfram að
vera það sem eg er,” sagði hún.
“En eg ætla að reyna að bæta
þessi lýti mín. Eg ætla að
fara til raddkennara.”
Rödd hennar hefir sannast að
segja altaf valdið henni tölu-
verðum óþægindum.
Hávær gagnrýni
Þegar hún þáði ríflega þöknun
fyrir útvarpserindi, bárust mót-
mælin úr öllum áttum.
Hún lét undan og tilkynti, að
hún mundi hætta að flytja út-
varpsfyrirlestra fyrir þóknun.
En í júní, 1933, hætti hún við
þetta áform sitt, og byrjaði að
tala í útvarp á ný.
Og þá brá svo við, að enginn
hreyfði mótmælum. Sanngjarnt
fólk leit svo á, að hún hefði sýnt
það svart á hvítu, að hún st«fndi
að endurbótum og bættum lífs-
skilyrðum, og að fyrir henni lægi
hvorki einkahagnaður eða það,
að vekja eftirtekt á sjálfri sér.
Því að fé það, sem hún þáði íyr-
ir útvarpsstörf sín, varði hún
öllu til ýmiskonar hjálparstarf-
semi.
Frú Roosevelt líktist að ýmsu
leyti mæðrum og eiginkonura 18.
og 19. aldarinnar. Hún er hug-
rökk og hefir t. d. flogið meiri
mílufjölda en nokkur önnur
kona í Ameríku, að starfsstúlk-
um á farþegaflugvélum undan-
teknum. Hún heldur ræður opin-
berlega . Á degi hverjum skrifar
hún greinarstúf, sem hún nefnir
“Dagurinn minn” og birtist _í
blöðum víðsvegar um Bandarík-
in, og hún umgengst fólk af öll-
um stéttum og skoðunum.
“Hún er með afbrigðum sam-
vizkusöm, og hvort það er henni
til góðs eða ills læt eg ósagt,”
skrifaði vinur hennar einu sinni.
“Hún fann mikið til þess, er hún
gekk í bamaskóla, að tveir
frændur hennar voru slíkir
Following a series of advertisements devoted to Veterans’ Out-
of-work Allowances, this space will be used for the next few
weeks to detail Veterans' Insurance, prepared in co-operation
with Départment of Veterans’ Affairs.
No. 7—VETERANS’ INSURANCE (Continued)
Reinstatement is also available under certain conditions.
For example, if any premium is not paid within the period of
grace and if the cash surrender value of Reduced Paid-up Insur-
ance has not been granted, the policy piay be re-instated in full
force any time within five years from the due date of the first
premium in default.
This reinstatement is available by payment of the arrears of
premiums with interest at 5% per year apd by furnishing such
evidence of insurability as the Minister may require.
This space contributed by
THE DREWRYS LIMITED
MD158
drykkjumenn, að amma hennar
gat ekki tekið á móti gestum á
heimili sínu. Hún gætti yngra
bróður síns, eins og hún ætti
hann sjálf.”
Og ætíð síðan hefir hún orðið
að vaka yfir velferð sona, sem
eru jafnvel ógætnari en hún.
Þegar þú lest þetta, getur
byrjað að skilja það, að hefði
hennar ekki notið við, mundt
eiginmaður hennar aldrei hafa
orðið sami maðurinn, sem skip-
aður verður sess, sem einn af
glæsilegustu forsetum Banda-
ríkjanna, í kenslubókum næstu
kynslóða.
Hún og Roosevelt voru skyld.
Hann kom af góðri fjölskyldu,
gegndi lögfræðistörfum og varð
aðstoðar-flotamálaráðherra í
heimsstyrjöldinni fyrri. Og þá,
á bezta aldri, fékk hann lömun-
arveikina.
Hann sigraðist á erfiðleikun-
um með hjálp og hugrekki henn-
ar. Og það sem meira var, í þá
mörgu mánuði, sem hann þjáð-
ist, eyddu þau öllum stundum
sínum til náms og umræðna um
aðstæður og lífsskilyrði Banda-
ríkjaþegnans. Hún hafði kynst
mörgum sósíalistum um þessar
mundir. Hann tilheyrði “yfir-
stéttinni”.
Heimurinn veit í dag hver á-
rangurinn varð. Eftir að hafa náð
sér svo, að hann gat gengið með
aðstoð stálumgerða, varð hann
landstjóri New York-fylkis og —
með stuðningi stjórnmálamanns-
ins og bragðarefsins Jim Farley
— forsetinn, sem á kreppuárun-
um bjargaði landi sínu frá gjald-
þroti og ef til vill byltingu.
Hún hefir andstygð
á uppskafningshætti
Þú getur verið viss um áhrif
Elaenor Roosevelt á eiginmann
sinn, þegar þú kemst að raun um
það ,að skömmu eftir 1920, gerð-
ist hún virkur félagi í frjálslynd-
um kvennasamtökum, sem
nefndust The Women’s Trade
Unions League. Hún vann ötul-
lega að hugðarefnum félagsins
og lagði til þess fé úr eigin vasa.
“Aðeins með því að beita öll-
um vilja mínum, gat eg fengið
mig til að flytja ræður fyrir
framan fjölmenni,” sagði hún.
En opinberlega sýndi hún
einna mest hugrekki, þegar hún
gekk úr félagi því, sem gengur
undir nafninu Daughters of the
American Revolution, eftir að
meðlimir þess höfðu neitað
negrasöngkonunni Marian And-
erson um leyfi til að syngja í
húsi félagsins í Washington. Það
sem meira var, er brezku kon-
ungshjónin komu í heimsókn til
Bandaríkjanna, bauð hún söng-
konunni að syngja fyrir þau i
Hvíta húsinu!
Þetta uppátæki hefði getað
kostað mann hennar miljónir
atkvæða í suðurríkjum Banda-
ríkjanna, þar sem fylgi hans var
traustast. En hún tefldi á þá tví-
sýnu — og sigraði.
Hinir mörgu og mislitu vinir
frú Roosevelts sýna það ljósast,
að hún mun vera frjálslyndasta
og best menntaða kona verald-
arinnar. Kvikmyndaleikarar og
vísindamenn, flugmenn og her-
menn, verklýðsleiðtogar og
vinnukonur, konungar og æsku-
lýðsforingjar — allt eru þetta
vinir hennar.
Heimsóknir hennar
vekja ánægju.
Er hún kom til Bretlands 1942,
var henni tekið af miklum fögn-
uði af hermönnunum í Washing-
ton Club í London, en þangað
fór hún í heimsókn strax eftir
komuna. Hún sýndi á áhrifarík-
an hátt, hversu marga vini hún
hefir eignast um æfina. Eftir að
hafa spurt hvern hermannanna
fyrir sig, hvaðan hann væri,
spurðist hún strax fregna af ein-
hverjum manni eða konu úr
héraði hans, hversu smátt og
ómerkilegt þetta æskuheimili
hermannsins kunni að vera!
Zit
Fulkomnar ánægju
Vefjið Sígarettur
yðar úr
OGDEN'S
FINE CUT
eða reykið OGDEN'S
CUT PLUG í pípu.
Og við tókum á móti henni
með lotningu, vegna þess að hún
var eiginkona, ötull stuðnings-
maður og félagi merks og mikils
manns — þess vinar brezku
þjóðarinnar, sem kom á láns og
leigu-löggjöfinni, þegar fokið
virtist í öll skjól fyrir okkur, lét
okkur fá 50 herskip, svo við
gætum varið flutningaleiðir
okkar, og sem átti eftir að ofra
lífi sínu, til þess að heimurinn
mætti búa við frelsi í framtíð-
inni.
1 dag bjóðum við frú Roose-
velt velkomna hennar vegna.
Hún er komin, til að leggja fram
krafta sína fyrir málstað friðar
og réttlætis og stuðla að því, að
frelsið gleymist ekki, þegar frið-
ur verður saminn.
Hún þekkir okkur vel. Hún
var um stund við nám í skóla
nálægt Wimbledon. Hún hefir
kynnst á sínu eigin heimili,
mörgum af leiðtogum okkar úr
öllum flokkum og stéttum.
Og hún hefir þá skoðun, eins
og Ernest Bevin, að friðurinn
geti aðeins orðið að raunveru-
leika, þegar almenningur um
heim allan hefir nóg að borða,
fær rétta menntun og fær tæki-
færi til að mynda sér sínar eigin
skoðanir. Mbl. 6 Febr.
150 ÁRA MINNING
SKÚLA FÓGETA
Eftir S. K. Steindórs
trr Lesb. Mbl.
—c----- Framh.
Erjur ýmiskonar.
Þegar vöruskoðun átti að fara
fram í “Hólminum” neitaði Ari
Guðmundsson, sýslumanninum
um aðgang. Reis mál út úr því og
fleiri sökum er hann var borinn,
og var hann í undirrétti dæmdur
í nokkra fjársekt en hann áfrýj-
aði og tók félagsstjórnin málstað
hans að sér. Báru þeir að vanda
margskonar sakir á Islendinga,
og héldu því meðal annars fram
að ómögulegt væri að neita rétt-
ar síns á Islandi, eins og í álits-
gerð þeirra segir: “Öllum mönn-
um er kunnugt um, hversu illa
íslenzkir embættismenn eru að
sér í öllu því, er að réttarhaldi
lýtur”. En stjóm íslands mál-
anna, var það mætavel kunnugt,
að um þessar mundir, voru marg-
ir Islendingar mjög duglegir
lagamenn, og var Skúli þar
fremstur í flokki. Enda var þessu
rausi kaupmanna ekki gaumur
gefinn á, “hærri stöðum”.
Áður en vorsiglingin kom til
landsins, árið 1769, hafði Skúli
ritað til sýslumanna, og skorað
á þá, að rannsaka varning kaup-
manna, til að komast að raun um
hvort þeir hefðu ekki aðrar vör-
ur meðferðis, en þær sem greind-
ar voru á farmskrám, og gera
það upptækt sem umfram kynni
að vera. Mun hér hafa verið um
einskonar refsiaðgerðir að ræða
hjá Skúla, fyrir mjölsvikin árið
áður. En fram að þeim tíma,
hafði hann litla röggsemi sýnt í
þeim efnum, var þó siður kaup-
manna að pranga þeim vörum
út fyrir óhæfilega hátt verð.
Brugðust nokkrir sýslumenn vel
við þessum tilmælum, og gerðu
all-miklar vörubyrgðir upptæk-
ar.
> Þeir Jón sýslumaður Eggerts -
son á Hvítárvöllum og Skúli,
stóðu fyrir vöruskoðuninni í
“Hólminum” hjá Ara Guðmunds
syni; með þeim voru sem skoð-
unarmenn, áðurnefndur Þor-
björn í skildingarnesi og Þorkell
Þórðarson, sem ýmist er kendur
við Borgarbæ eða Grjóta, og
margir hinna gömlu Reykvík-
inga munu kannast við, sem ætt-
föður sinn. Lítil vinátta var milli
þeirra Þorkells og Ara kaup-
manns, höfðu þeir átt í deilum,
og í bréfi einu auðvitað rituðu á
dönzku, bjagaðri þó, skrifar Ari,
Þorkeli: “Eg skil ekki íslenzku
þvætting yðar, en það get eg lát-
ið yður vita á hreinni dönzku,
að þér eruð mesta mannhrak og
skarn.”
Varð aðför þessi öll hin sögu-
legasta, og vildi Ari láta hina út-
lendu skipsmenn ráðast að ís-
lendingum, en eigi fékk hann því
ráðið. Voru all-miklar vörur
gerðar upptækar, en ekki gekk
það orðalaust fyrir sig, var Ari
svo reiður, að hann æddi um,
ragnandi og bölvandi, með ópum
og óhljóðum og hinu sóðalegasta
orðbragði. En Skúli stilti skap
sitt, og sagði ofur rólega: “Það
sæmir illa höfðingjum að láta
eins og grimmir hundar!” Varð
Ari mun æfari, er hann sá hve
Skúli hafði mikið vald yfir geði
sínu, og öskraði í miklum víga-
móð: “Djöfullinn hafi þig! Þú ert
enginn höfðingi”. Margt fleira
ófagurt sagði hann. Tók Skúli
vitni að, og urðu mikil málaferli
út úr þessu öllu. Sendi Ari skrif-
lega vörn í málinu, og færir sér
það helzt til málsbóta: “Að í Nor-
egi séu menn vanir, þegar villi
dýr ráðast að fénu, að fæla þau
burtu með ópi og óhljóðum”. —
Lýkur hann vörn sinni, með
þessari smekklegu líkingu.
Eftir langt málþóf innanlands
og utan, voru ummæli beggja að-
ila, dæmd dauð og ómerk, og
hvorugur látinn sæta sektum.
Kynlegur dómur! Aftur á móti,
varð Jón Eggertsson fyrir
nokkru fjárhagslegu skakka-
falli, í sambandi við þessa aðför.
Þóttu þeir félagar hafa gengið
nokkuð langt, í vöruupptektinni,
en Skúli þverskallaðist við að
greiða sektina.
Á þessum árum, átti Skúli í
viðtækari og íllvígari mála-
rekstri, en nokkru sinni fyr. Var
það bæði vegna “Innrétting-
anna”, sem Ari forstjóri hafði
lagt dyggilega stund á, að koma
í hina mestu niðurníðslu og einn-.
ig vegna hinna óhæfilegu versl-
unarhátta. Urðu úrslitin þau, í
skemstu máli að báðir aðilar töp-
uðu. Varð Skúli að dvelja sam-
fleytt 3—4 ár í Kaupmannahöfn,
en ekki lagði hann árar í bát, fyr
en hann hafði safnað þeim glóð-
um elds, að “Almenna verslun-
arfélaginu”, er riðu því að fullu,
og hörmuðu það fáir. En hörmu-
legra var hitt, að minstu munaði,
að allt þetta riði Skúla sjálfum
einnig að fullu. Kostaði dvölin
erlendis og málarekstur allur
svo mikið fé, að honum var of-
vaxið að standa straum af því
Og náði hann sér aldrei á réttan
kjöl, fjárhagslega eftir þetta.
Landsnefndin.
Árið 1770, var “Landsnefnd-
in” svokallaða, send hingað til
lands, til að kynnast af eigin
raun ástandinu. Var það að
þekka hinni látlausu baráttu og
málarekstri Skúla fógeta. 1
nefndinni áttu sæti þrír menn:
1 Norðmaður, 1 Dani og 1 Islend-
ingur, er var Þorkell Jónsson
Fjelsted, naut hann hins mesta
hraust hjá stjórnarherrunum,
eins og ljóst má verða af em-
bættisferli hans. Ungur að aldri
varð hann málaflutingsmaður í
hæstarétti Kaupmannahafnar.
En eigi þótti annað hlýða en að
hinir miklu hæfileikar hans,
notuðust í almenningsþarfir og
voru honum falin margskonar
embættis- og trúnaðarstörf: Lög-
The Shrine Circus verður opnaður í Winnipeg næstkom-
andi laugardag kl. 10 að morgni, með sýning fyrir börnin. —
Eftirmiðdags sýning byrjar á miðvikudaginn kl. 2.15 og báðar
kveldsýningar á laugardaginn og miðvikudaginn 11. til 18.
maí ikl. 8.15. Þessa árs Shrine Circus-inn er 1 raun og veru
stórkostlegur í alla staði, með allskonar leikjum dýra og
manna, svo sem ljóna, fíla, sela, úlfalda o. s. frv., og loftsveifl-
ur er mana dauðann ef ekki tekst, auk margra annara áhrifa
sýninga. Aðgöngumiðar eru til sölu Winnipeg Piano Co., dag-
lega til kl. 6 að kveldi og að Amphitheatre til kl. 10 að kveld-
inu. Hjálpið limlestum börnum með því, að sjá The Shrine
Circus!
S