Heimskringla - 15.05.1946, Qupperneq 1

We recommend ior
your approval our
"BUTTER-NUT
LOAF"
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeg Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgr.
We recommend ior
your approval our
//
BUTTER-NUT
LOAF"
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeg Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgr.
LX. ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN. 15. MAl 1946
NÚMER 33.
FRETTAYFIRLIT OG UMSAGNIR
25 ára friður
Á einum friðarfundinum í
París, lagði fulltrúi Bandaríkj-
anna, James F. Byrnes til, að
stóru þjóðirnar fjórar gerðu 25
ára samning með sér um gæzlu
friðarins í heiminum, tækju
bróðurlega saman höndum um
þetta.
Mikilvægari tillögu en þetta
til tryggingar friði, er ekki hægt
að hugsa sér. Og í raun og veru
hafa Bandaríkin með henni lagt
sinn stærsta skerf til öryggis
friðinum.
En hvað skeður svo? Þó fyrir
fjórum mánuðum væri minst á
þetta mál við Stalin og hann
tæki því þá vel, er máli þessu nú
ekki fyr hreyft, en blöð þeirra og
útvarp fara að ala á vífilengjum
um málið og gera hugmyndina
tortryggilega. Hafa blöð í Banda-
ríkjunum tekið þessi svör Rússa
óstint upp og krefjast hreinskil-
ins svars. Ef um samtök sé ekki
af Rússa hálfu að ræða við aðrar
þjóðir til verndar fríðinum, sé
ekkert annað við því að gera
fyrir'þá, en að segja það vöflu-
laust.
Framferði eins og þetta, segja
bandarísk blöð að sé ekki til að
efla vinsældir milli rússnesku
og bandarísku þjóðanna.
Líkindin eru mikil til að Rúss-
um sé illa við Bandaríkin í
nokkrum alþjóða félagsskap
vegna þess áhrif þeirra séu
geysimikil og breiðist út; breið-
ist jafnvel óðum út um Evrópu,
vegna dvalar þeirra þar síðan
stríðið vanst.
••
Herstöðvarmálið
Blöð hér vestra eru enn að
minnast á herstöðvarmál ís-
lands. Blaðið Winnipeg Free
Press flutti þessa viku (13. maí)
ritstjórnargrein um það. Telur
blaðið málið til lykta leitt í bráð,
með yfirlýsingu íslands stjórnar,
en í raun réttri sé ekki að því
komið fyr en friður sé saminn.
Gerðir samningar milli Banda-
ríkjanna og Islands séu í gildi
þar til friðun sé samin.
Herinn á íslandi segir blaðið
nú vera um 1000 manns. Þar sé
heldur ekki um hernaðarlið í
eiginíegum skilningi að ræða. —
Þegar herinn var mannflestur,
var hann um 45,000. Herinn megi
því heita farinn af Islandi. Og
verði ekki af samningi síðar um
að liðið, sem heima er, verði þar,
flytji Bandaríkin það burtu. Á
því sé engin hætta.
Blaðið segir ennfremur, að það
sé ekki gert ráð fyrir að Banda-
ríkin séu að fara fram á her-
vernd á íslandi fyrir sig sjálft,
heldur sem fulltrúar Alþjóðafé-
lagsins. Þar sem að því geti
enn komið, að Island innritist í
Alþjóðafélagið, sé auðsætt, að
Bandaríkin snerti þetta ekki
meira, en Alþjóðafélagið.
Þá minnist blaðið þess, að
ýmsir haldi fram, að Rússar verji
ástæður sínar fyrir yfirráðum
þjóða í Evrópu og íran, með
þessu, að það sé það sama og
Bandaríkin eru að gera á íslandi.
En samanburð þennan telur
blaðið ekki réttan, vegna þess,
að Bandaríkj aher sé samkvæmt
samningi við íslenzka þjóð á ís-
landi, samningi sem enn sé í
gildi. Bandaríkin láti sig stjórn-
mál íslands ekki skifta. En það
sé meira en sumar yfirráðaþjóðir
geri. ísland hafi heldur ekki
undan þeim samningi kvartað,
eins og þjóð írans hafi gert und-
an samvinnu við Rússa.
Á þessa grein er hér beni
vegna þess, að hún mun sýna
hvernig hérlendis er á mál þetta
litið. íslendingar, sem rækilega
hafa athugað það, teljum vér
víst, að fyrst og fremst líti á
það frá alfrálsu og íslenzku sjón-
armiði, en ekki frá því, sem mað-
ur getur kallað vestrænt sjónar-
mið, sem í grein þessari bólar á.
Boð Winnipeg raffélagsins
Winnipeg Electric félagið hef-
ir gefið bæjarstjórninni tilboð
um að kaupa eignir sínar, bygg-
ingar, orkuver og strætisvagna,
alt úthaldið með rá og reiða,
fyrir 56 miljón dali.
Hvað á bærinn að gera? Nefnd
sem skipuð hefir verið til að
íhuga málið, gefur bráðlega álit
sitt um þetta.
Mikilverðasta eign félagsins,
er Great Falls orkuverið við
Winnipeg-ána. Sjö systra fossa-
verið er auðvitað í kaupunum og
er verðmætt, þó fullkomið sé
ekki ennþá.
Pinawa verið er enn við líði,
en verður lagt niður þegar Sjö
systra fossaverið er fullgert.
Allar orkuleiðslur eru taldar
í kaupunum, skrifstofubygging
télagsins, coke og gas-rekstur-
inn.
Og svo er strætisvagna-kerfið
með 215 strætisvögnum, 84
mílna járnbrautum, 168 mótór-
vögnum, 22 “trolley” vögnum.
Það lætur að líkum að sam-
eining Hydro-kerfis bæjarins og
félagsins sé hagkvæm. Samt
mun nú verða hugsað sig um áð-
ur en út í þetta er lagt. Fylkis-
kerfið gæti þó ef til vill grætt
meira á þessum kaupum en
Hydro-kerfi bæjarins, að því er
haldið er. Þenslumöguleikar
þess eru meiri. Eitt kerfi úr
þessum þremur væri auðvitað
bezt. En þegar farið er að sam-
eina þrjú sjálfstæð kerfi, reyn-
ist oft margt í þeim óþarft, sem
ekki hefði verið, ef við byrjun
hefði verið komið upp, sem einú
kerfi. Þetta hefir ávalt háð C.
N. R. félaginu, reksturinn fyrir
það orðið kostnaðarsamari vegna
umsteypu fleiri kerfa í eitt.
En hvað sem öllu þessu líður,
hefir Winnipeg Electric félagið
verið að græða á rekstrinum og
síðustu árin ekki sízt, af góðapri
stríðsins!
Fundurinn í París
Á fundi fimm stóru þjóðanna
í París, gengur ekki alt eins og
í sögu. Það er nú komið að máli
því, er margir hafa spáð að illa
færi og í raun og veru gæti orðið
til þess, að kippa fótunum undan
tilraununum um að semja frið
á þessu sumri.
Byrnes, ríkisritari Bandaríkj-
anna, kvaðst reiðubúinn að sam-
þykkja kröfur Rússa um $100,-
000,000 skaðabætur ef borgaðar
yrðu af eignum ítala erlendis,
iðnaðaráhöldum, sem hún gæti
án verið, svo sem hergagnaverk-
smiðjum, hinum fráu-herskipum
og flutningaskipum er ítalir
ættu.
Molotov lagði til að herskip
Itala yrðu skoðuð'sem stríðstap
ítölum, en ekki sem skaðabótafé.
Byrnes kvaðst álíta stríðstap
sem það sem í stríði væri af and-
stæðingum tekið. En nú stæði
svo á að Rússar hefðu engin skip
af Itölum tekið og gætu þess-
vegna ekki skoðað þau, sem
stríðsfeng sinn.
Azam Pasha, fjármálaritari
Arab League, sagði: Ef Itölum
eru veitt yfirráð í Tripoli, leiðir
af því annað stríð. Við höfum
barist gegn Itölum í 20 ár og
ætlum ekki að verða þess viljug-
ir valdandi, að því haldi áfram.
Það felur einnig í sér stríð við
Breta, því þeir verða að veita
ítölum að málum.
Á Parísar-fundinum höfðu
fjórir ráðgafar stóru þjóðanna
áður komið sér saman um, að
nýlendur ítala yrðu undir stjóm
og eftirliti Alþjóðafélagsins,
með Italíu sem stjórnanda
þeirra.
King fer til London
Rt. Hon. W. L. Mackenzie King
forsætisráðherra lagði s. 1. sd.
af stað í einkabifreið sinni til
New York. Þaðan fer hann með
skipinu Queen Mary til Eng-
lands. Ferð hans er sögð mjög
mikilvæg.
Á Englandi er fundur haldinn
um mál Bretaveldis innan
skamms og erindi forsætisráð-
'herrans er að sækja hann. Mjög
mörg utanríkis- og viðskiftamál
verða þar athuguð. Tilhögun á
láni Canada til Englands og um
hvernig verði ráðið fram úr
fæðuskortinum í Evrópu, eru og
mál sem íhuguð verða; þá flug-
ferðamál framvegis 'og margt
fleira.
Ný Kyrrahafsþjóð
Forsetakosning hefir nýlega
farið fram á Philipseyjum. Lýð-
veldi verður þar stofnað 4. júlí
á þessu ári, á frelsisdegi Banda-
ríkjanna, en 170 árum síðar, en
þau kröfðust síns sjálfstæðis. —
Lýðveldið fer, til að byrja með,
ekki af stað eins og Philipeying-
ar bjuggust við. Landið var vel
á vegi statt undir stjórn Banda-
ríkjanna fyrir stríðið, en er nú
efnum rúið, bæirnir í rústum og
iðnaðurinn í kalda koli. Þar er
nú matvælaskortur og vörur sem
þeir áður höfðu til útflutnings
og sem námu 155 miljón dölum
á ári, eru nú ekki til fyrir það,
sem þeir þurfa að kaupa að. —
Þetta er nú horfið.
Nýja stjórnin á því áreiðan-
lega við erfiðleika að glíma til
að byrja með. Barídaríkin ætla
að bæta dálítið úr þeim með því
að greiða þeim 625 miljón doll-
ara fyrir stríðsskemdir sem þar
hafa orðið. Meta Philipseyingar
það mikils og munu ekki vilja
sleppa viðskiftasambandi við^
Bandaríkin, þó þau taki við póli-
tísku völdunum. Það hefir jafn-
vel heyrst á Philipseyingum, að
þeir vildu ekki breyta til í póli-
tískum skilningi. En það munu
! nú helzt þeir vera, er við ábyrgð
allri taka. Hitt vilja þeir, að
herstöðvar séu Bandaríkjunum
veittar og að Philipseyjar séu
innan þeirra verndarsvæðis. —
Þeir muna vel hverjum þeir eiga
frelsi sitt nú að þakka og geta nú
hafið viðreisnar og frelsisstarf
sitt eins og þeim bezt líkar.
EG MAN ÞÁ TIÐ
| Gullbrúðkaup
Þau Mr. og Mrs. Thorsteim:
Swainson í Baldur, eiga 50 ára
' giftingarafmæli sunnudaginn 26.
maí næstkomandi. Gefst skyld-
fólki þeirra tækifæri að heilsa
upp á þau þennan dag, á heimili
dóttur þeirra, Mrs. E. A. Ander-
' son í Baldur frá kl. 2 til 5 seinni
partinn og frá kl. 7 til 9 að
, kvöldinu, og árna þeim heilla.
Svífur fyrir sjónum
sólblik æsku.
Man eg mynd ljósa
í munar djúpi:
baðaðan sumri
’inn bjarta fjörð,
girtan hamra hörgum.
Söng í sólviði.
Sá um lönd og haf.
Blikuðu fjöll
yfir bláum sundum.
Gekk eg einn
í unaðsdraumi
úti við yjmarstein.
Lék um lokka
léttur andvari.
Gjálfraði bára
við breiða hleina.
Þyrsklingur þaut
um þara-rjóður
djúpt í grænum gými.
Gat eg þá greint
glit í djúpi:
marbendils tröf,
merluð gulli.
Hafmeyja dans
og hörpukliður
ómaði í ungum huga.
Kleif eg kletta
Klausturhafnar,
hvíldi á mjúkum
mosabeði.
Brosti í gjótu
burkni ljósfagur,
en burnirót á barði.
Ásauðar gætti eg
upp við fossa,
inni á dal
og í Urðarbrekkum.
Kliðaði lind
létt í eyra
við bæ minn hjá bröttu hlíð.
Átti eg þar inni
ótal gripa,
leggi, skeljar
og laufakvisti.
Reið úr tágum
rósakörfur
smár í smalakofa.
Fór um fjörð
furðuþytur,
er röðull hneig
milli rauðu tinda.
Var sem álfar
undir léku
í skjóli skuggabergs.
%
Hraðað var þá heim
úr hjásetu
frjálslegum hópi
fagurs búsmala.
Þegar gríma
greiddi lokka,
komið á kvíaból.
Muni man
’ina mildu kyrð
hlýrra nátta
á hlaði frammi.
Lognbára lék
við lágar klappir,
seiddi út að sævi.
Silfur-strengir
sindruðu um víði.
Hljóður var fugl
í fjóluhvammi.
Dróttir allar
á draumþingum
drukku þyrstar þrótt.
Þögnin þráða
þreytu eyðir,
öllu orku getur
enn sem fyrrum.
Svefn sækir heim,
er sumri hallar:
Vor fylgir ætíð vetri.
Sveinn Sigurðsson
-Eimreiðin.
FRÉTTABRÉF
frá norðvesturströndíim
Manitoba-fylkis
Það sézt sjaldan neitt í ís-
lenzku blöðunum frá þessum
bygðum, nema dauðsföll og stöku
sinnum giftingar. Samt er hér
og hefir verið um langan tíma
nokkur hópur Islendinga, og
hafa þeir viðhaldið íslenzkri
tungu og siðum, sjálfsagt eins
vel og aðrar íslenzkar bygðir
sem betur eru í sveit settar. En
bygðir þessar eru að mörgu leyti
erfiðar, liggja inn á milli Mani-
toba-vatns að austan og smá-
vatna (Ebb & Flow og Lonely
Lake) að vestan.
Bygðin er fremur strjál og
vegir illir. (Stjórnir eru seinar til
vegabóta í afskektum plássum
þar sem um lítið atkvæðamagn
er að ræða). Fjögur pósthús eru
í bygðum þessum: Bay End norð-
ast, Lonely Lake, Reykjavík og
Wapah. Nokkrir annara þjóða
menn eru í þessum bygðum,
nema Reykjavík, sem er elzta og
blómlegasta plássið, er alveg
bygt Islendingum.
Fyrstu landnemarnir voru
dugnaðarmenn og áttu við marga
enn meiri erfiðleika að búa en
við höfum nú, en afkomendur
þeirra eru engir ættlerar og hafa
komið ár sinni vel fyrir borð. —
Hafa komíið sér upp góðum bú-
um og byggingum og hafa marg-
ir betri farartæki (bíla) en við-
eigandi eru fyrir brautir þær
sem þeir verða að fara yfir.
Atvinnuvegir eru jöfnum
höndum fiskiveiðar á vetrum og
griparækt. Margir þó hættir við|
veiðar og stunda aðeins gripi.
Beiti og heyskaparlönd erw góð,
og fyrir löngu hafa menn séð að
kynbættir gripir gefa meiri arð
en rusl og mun leitun á öllu betri
gripahjörðum en hér eru.
En andlegt líf og félagsskapur
hefir ekki blómgast að sama
skapi og búskapur og fénaður.
Liggja til þess ýmsar ástæður þó
strjálbygð og slæmir vegir séu
hinar verstu.
Margir finna sárt til þessarar
vöntunar en erfitt er til umbóta,
sérstaklega skortur á góðum leið-
andi mönnum.
Samkomuhús, stórt og gott,
var bygt fyrir tveimur árum
síðan, en hefir lítið verið brúkað
nema fyrir dans-samkomur.
Einstöku sinnum koma hér
prestar — en altof sj aldan — frá
íslenzku kirkjufélögunum en það
altaf á hraðaferð, flytja eina
messu, en sjái að henni lokinni
ský á lofti, flýta þeir sér í burtu
áður en þeir sitji fastir í forinni.
sonar fyrrum bónda við Big
Foint en sem nú um mörg ár hef-
ir dvalið hjá sonum sínum við
Reykjavík. Þorbjörg er dóttir
Guðjóns heit. Erlendssonar
landnema við Reykjavík og Val-
gerðar konu hans, sem nú hefir
heimili við Lonely Lake.
Byrjuðu þau hjón sem margir
aðrir, með lítil efni en eiga nú
stórt og gott bú og hafa bygt upp
fyrirmyndar heimili, þar sem alt
ber vott um snyrtimensku og
fallega umgengni utan húss og
innan. Eiga þau 4 myndarleg
börn.
Gjafir voru þeim færðar frá
vinum og vandamönnum og frá
börnum þeirra.
Þó félagslífið sé eins og eg
hef áður sagt, fremur dauft, þá
er það eitt sem þessar íslenzku
konur kunna og eru þar engir
eftirbátar mæðra sinna, en það
er að veita á gesti og var ómögu-
legt að verða var við neina
stjórnarskömtun í veitingum
þeim sem þær báru fram um
kvöldið.
Skemtu menn sér svo við söns
og samræður og lítilsháttar við
dans þar til birta fór af degi,
því ekki var álitlegt að leggja á
brautirnar í náttmyrkri.
J. R. J
FRÉTTIR FRÁ ÍSLANDI
íslenzkur námsmaður í Ameríku
fangelsaður og landrækur.
Samkvæmt upplýsingum, sem
utanríkisráðuneytinu hafa bor-
ist frá sendiráði Islands í Wash-
ington, hefir íslenzkur náms-
maður í Bandaríkjunum nýlega
verið settur í fangelsi og mun
verða fluttur úr landi fyrir brot á
amerísku innflytjendalögunum.
Hafði hann hætt námi og tekið
atvinnu, en samkvæmt innflytj-
endalögunum er slíkt bannað
öllum þeim, sem fá dvalarleyfi
í Bandaríkjunum til náms, nema
sérstakt leyfi sé fyrir hendi, en
það leyfi er mjög erfitt að fá.
Það skal því brýnt fyrir náms-
mönnum, sem fara til Bandaríkj-
anna, að hlýða í öllu þeim regl-
um og fyrirmælum, sem þar
gilda \im námsfólk.
Mbl. — 9. gpríl ’46.
★ ★ t
Eina sjúkrahús hersins.
Sjúkrahús þetta við Stapa var
eina sjúkrahúsið, sem herinn
hafði hér eftir, en styrjaldarárin
hafði herinn fullkomin sjúkra-
hús við Álafoss, Hegafell og víð-
ar. Níu læknar voru’í sjúkrahúsi
þessu.
Það vill hernum til, að amer-
íski flotinn hefir fullkomið
Oftast koma þeir þó til að jarð- jsjúkrahús í Camp Knox hér í
syngja þegar einhver fellur frá, (ænum og munu sjúklingar hers-
en þeir lifandi verða að bjarga
sér eins og bezt gengur — í and-
legum efnum.
Dálítil tilbreyting frá okkar
hversdagslífi var þó laugard. 30.
marz síðastl., þegar öll Reykja-
víkur-bygðin og nokkur hluti
hinna bygðanna kom saman um
kvöldið á heimili þeirra Ólafs og
Þorbjargar Ólafsson við Reykja-
vík í tilefni af 25 ára giftingar-
afmæli þeirra hjóna.
Þrátt fyrir vonda vegi og frem-
ur kalt veður voru þar saman-
komnir f jöldi af vinum og vanda-
mönnum, og þrátt fyrir litla æf-
ingu við samkomur og ræðuhöld
sem menn yfirleitt hafa, fór
samkoma þessi hið bezta fram.
Ræður voru hvorki langar né
margar, en báru allar vott um
hve vinsæl þau hjón eru í ná-
grenni sínu.
Ólafur er sonur Ingim. Ólafs-
ins verða fluttir þangað og her-
læknarnir ennfremur flytjast í
Knox með hjúkrunarfólki.
Þetta er þriðji stórbruninn,
sem verður hjá ameríska hern-
um á tiltölulega stuttum tíma.
Mbl. — 9. apríl ’46.
* ★ ★
Þórhallur Arnórsson
stórkaupmaður látinn.
Þórhallur Arnórsson stórkaup-
maður andaðist í Kaupm.höfn
miðvikudagskvöldið 3. þ. m. Var
hann staddur í verslunarferð.
Eftir því sem fréttst hefir, var
lungnabólga, er hann fékk upp
úr inflúensu, banamein hans.
Þórhallur var Svarfdælingur
að ætt, fæddur 15. febr. 1914.
Hann var kvæntur ölöfu, dóttur
Magnúsar Jónssonar prófessors.
Lifir hún mann sinn ásamt
þrem börnum þeirra, 2 dætrum
og 1 syni.—Mbl. 12. apríl.