Heimskringla - 15.05.1946, Qupperneq 4
4. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 15. MAl 1946
fehnskringla
fStofnuO 1886)
Kemur út á hverjum miðvikudegi.
Eigendur: THE VIKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg — Talsími 24 185
Verð blaðsins er $3.00 árgangurinn, borgist fyriríram.
Allar borganir sendist: THE VIKING PRESS LTD.
öll viðskiftabréf blaðinu aðlútandi sendist:
The Viking Press Limited, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFAN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Advertising Manager: P. S. PÁLSSON
“Heimskringla" is published by and printed by
THE VIKING PRESS LIMITED
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man. — Telephone 24 185
WINNIPEG, 15. MAl 1946
Fram, fram kristnir hermenn
Eftir Bruce Hutchison
Hershöfðinginn Pearkes, V.C., hefir borið upp tillögu á sam-
bandsþinginu, sem vér teljum stærsta sporið fólgið í, til þess að
ráða málinu um japanska þegna til lykta. Hann vill flytja þa
til Japan, svo að þeir geti þar kent vestlæga kristni og menmngu,
sem þeir hafa lært hér.
Það verður fagnaðarríkur dagur fyrir kristna heimínn, þegar
þessir sendiboðar frá Canada koma til Japan og flytja þjoðbræðr-
um sínum hinn dýrðlega boðskap canadiskrar kristni og menn-
ingar.
“Hvað kemur til”, munu Japar spyrja, “að þið komið til þessa
heillum horfna allslausa lands? Hví voru þið ekki kyrrir í Can-
ada, þar sem nóg er til að éta?”
“Við komum,” munu trúboðarnir segja, “af því að við gatum
ekki dulið fyrir ykkur lengur þá bróðurlegu ást og einingu, sem í
Canada ríkir. Hún er svo mikilvæg, að þið megið ekki an þess
vera, að kynnast henni.”
“Hvenær lærðu þið hana?” munu Japar spyrja.
“Við lærðum hana þegar Canada handtók okkur og fleygði
út úr landi,” munu trúboðarnir segja. “Okkur varð þa í fyrsta
sinni ljóst, hvað sannur kristindómur er. Við erum komnir hingað
til að gróðursetja hann í Japan.”
“Þetta er einkennilegt,” mun Jöpum verða að orði, “því, ef
satt skal segja, eru þessar hugsjónir, sem þið komið með austan
yfir haf, okkur engin nýung; við erum þeim æði kunnugir. Það ei
sama kenningin og keisarinn og ráðsmenn okkar hafa avalt kent
okkur en þeir kölluðu þær bara öðru nafni. Okkur var avalt kent,.
að hat’a aðrar þjóðir og kúga minnihlutan. Ef þið viljið fyrirgefa
okkur að segja það, þá virðist alls ekkert nýtt í þessum boðskap.
“Við áttum von á þessu, en þið virðist aldeilis ekki skilja hvað
kristni er,” munu sendiboðarnir segja. “Þið heiðnu menn ofsækið
minnihlutann og hatið aðrar þjóðir, af því að þið truið a það.
Kristnir gera það sama, af því að þeir trúa ekki á það og bannfæra
það svikalaust. Það er kostnaðarlaust fyrir ykkur að haga ykkur
svona villimannslega. En fyrir sannkristinn Canadamann, er það
ekki fórnarlaust. Það meinar, að kasta á glæ öllum góðum áform-
um og trúarkenningum þegar á liggur. Það er göfugt af þeim.
Meiri ást á enginn til en þessa, að maðurnin leggi niður trú sína
og skoðanir fyrir vini sína!”
“Canadisk þjóð”, munu þá Japar segja, “hlýtur að vera mjög
kristin þjóð.”
“Það eru þeir í sannleika,” segja sendiboðarnir. “Þeir voru
ekki einungis ánægðir með að reka okkur burt úr sínu landi, sem
við vorum með lögum boðnir velkomnir í einu sinni og þar sem
sumir okkar eru fæddir, til þess að þið hér í Japan gætu lært að
lifa kristnu lífi. Margir ganga lengra en þetta. Það er mesti
fjöldi manna í Canada, sem vill útrýma þjóðinni, sem sá kom
fram hjá, sem undirstöðu kristindóms þeirra lagði. 1 augum sanns
Canada-manns, er engin fórn of stór til verndar kristni þeirra!”
“Þetta má með sanni segja undursamlegt, munu Japar þa
viðurkenna.
HIN SAMEIGINLEGA
HUGSJÓNA-ARFLEIFÐ
VOR
Eftir próf. Richard Beck
(Meginmál ræðu á allsherjarmóti
norrænna manna í Winnipeg).
“Sú fullvissa er fædd í oss öllum,
að frelsið sé líf hvers manns,
jafn einfalt og eðlisbundið
sem andardráttur hans.
Vér fyndum, er áþjánin ægði,
hve andþrengslin sóttu oss heim
| sem köfnun í sokknum kafbát. .
iVér kunnum ei dauða þeim.”
Póstar um Canada
i Skal þá horfið að annari hlið
Á þessari söguríku fagnaðar- 'á skapgerð og iífsskoðun nor-
stundu, allsherjarmóti norrænna rænna manna> er sumum virðist
manna á þessum slóðum, hverfa kynieg mótsögn í fari þeirra.
mér f hug ummæli sænska stúd- Samhiiða djúpstæðri frelsisást
entsins, sem dvaldist hafði vígs- hafa þeir átt og eiga enn jafn
vegar á Norðuröndum, og komst sterka virðingu fyrir iögum og
svo að orði í ljóði, að þá er vér réttlæfi Frelsi innan ákvæða
böm Norðurlanda hittumst, get-1 landslaganna hefir, með öðrum
um vér af ríkum skilningi rétt
hvert öðm hendina og heyrt
hjörtun slá. Vér, sem hér emm
saman komin, getum vafalaust
tekið undir þau orð; enda mun ó-
hætt segja, að langdvöl margra í
vorum hópi utan stranda heima-
landsins hafi glöggvað oss skiln-
inginn á nákomnum og marg-
þættum skyldleika vomm.
Vissulega eigum vér, sem
norrænt blóð rennur í æðum,
margt og mikið sameiginlegT.
Vér mætumst hér á erlendri
grundu sem fólk af sama ætt-
stofni en eigi framandi hvert
öðru. Vér emm tengd órjúfan-
legum böndum blóðs og
ingarerfða. Náskyld tungumál,
þjóðerni, lífskjör og hugsjónir;
allt stuðlar þetta að því að glæða
oss skilninginn á nánum frænd-
semisböndum vor í milli. Og
hver hliðin sem er á þessum
nána skyldleika norrænna þjótia,
þjóðernislega og menningarlega,
væri verðugt umtalsefni á þess-
um stað og girnilegt til fróðleiks.
En að þessu sinni verða aðeins
teknar til meðferðar, nokkrar
þær hugsjónir, sem verið hafa
norrænum þjóðum sérstalklega
hugstæðar um aldaraðir.
Með atburðaríka og þúsund
ára gamla sögu þeirra í baksýn,
ber ekkert sérkenni þeirra hærra
við sögunnar himin heldur en
djúpstæð frelsisást þerira,
óbeygjanlegur sjálfstæðisandi
þeirra; en það er í rauninni eitt
og hið sama og að segja, að nor-
rænir menn hafa jafnan átt djúp-
an skilning á gildi og helgi ein-
staklingsins.
Ummæli sagnritarans forna
um Fríslendinga eiga jafnvel
heima um norræna frændur
þeirra: “Þeir eru frjálsir og lúta
eigi yfirráðum neins manns, og
þeir leggja lífið í sölurnar fyrir
frelsið og myndu fremur kjósa
dauða heldur en þrældómsok”.
Landnám norrænna manna á Is-
landi átti eins og alkunnugt er,
beint og óbeint, raetur sínar í
þeirri ákvörðun þeirra að lúta
eigi harðstjórn heimafyrir. Þar
er því um að ræða sígilt dæmi
frelsisástar þeirra. Norrænir
menn til forna voru ákveðnir
einstaklingshyggj umenn. ‘ ‘ Sj álf-
órðum, verið og er skilningur
þeirra á persónulegu sjálfstæði.
“Með lögum skal land byggja”
hefir verið kjörorð þeirra. Þau
orð eru að vísu eignuð Njáli,
hinum vitra íslenzka löggjafa
fornaldarinnar. Meginatriðið í
þessu sambandi er þó það, að
þessi krafa um að byggja á
grundvelli laga og réttar virðist
hafa verið algeng um öll Norð
Sir William Edmond Logan
(1798—1875)
Canada er ekki eingöngu akur-
yrkjuland eins og margir ætja,
sem ekki eru því kunnugir. Iðn-
aður og námarekstur er alveg
eins mikilvægur og akuryrkjan.
Sannleikurinn er sá, að þessi
annars flokks iðnaður er síðari
árin að verða alt eins umfangs-
mikill og akuryrkjan.
Nafn Sir Williams E. Logan
kemur mikið við sögu náma-
reksturs landsins. Þúsundum
manna er nafnið kunnugt, þó
færri kunni nú að vita, hvernig
á heiðri hans stendur.
En hann var fyrsti vísinda-
maðurinn, sem að jarðfræðis-
rannsóknum starfaði í Canada
og gerði yfirlit yfir málma-
svæði landsins (sem þá voru
Sjávarfylkin eystri, Quebec og
Ontario aðallega). Uppdrættirn-
ir sem hann gerði fyrir nærri 100
árum, eru mikilsvirði enn til
urlönd. Alþingi Islendinga, elzta þeirra, er jarðfræði leggja fyrir
starfandi þjóðþing í heiminum, j sig. Sir William Logan stofnaði
er lifandi minnismerki virðing- jarðfræðisskóla í Canada og var
ar norrænna manna fyrir lögum
og réttlæti. Lögin frá lýðveldis-
tímabilinu íslenzka hafa einnig
menn- með rettu verið talin meðal “feg-
urstu ávaxta” forn-norrænnar
menningar.
En þessi virðing fyrir lögum
og réttlæti á, hins vegar, rætur
sínar í skilni’ngi og mati Norður-
landabúa á gildi og helgi ein-
staklingsins. Sveinn Björnsson,
forseti íslands, talaði því í anda
frelsis- og réttlætisástar þjóðar hann tú Suður-Wales,
lausa skáld “Hávamála” syngur
hinum óháða og frjálslundaða
/ur leið þú sjálfan þig” var
“Svo undursamlegt,” segja sendiboðarnir, “að við megum ! mikilsvert boðorð þeirra og
ekki gefa Jöpum einum dýrðina af því öllu saman. Við verðum mælisnúra í lífinu. Hið nafn-
að breiða boðskapinn út um alla Asíu. Við verðum að prédika
hana í Kína, a Indlandi og eyjum Austur-álfunnar. Hér er innan
þess svæðis, sem við náum til, mesti sægur manna, sem enga hug- manni mikið lof og verðugt:
mynd hefir um hinn eiginlega kristindóm. Látum oss tendra ljósið
sem við höfum komist yfir í Canada, sem víðast. Látum oss segja
öllum þeim lýðum, sem við náum til, hvað Canadamenn séu fúsir
til að fómfæra öllu, eignum og sálarrósemi, að ekki sé minst á það
sem minna er vert, til þess að koma mönnum allsstaðar í skilning
um hinn sanna kristindóm sinn.” '
sinnar og kynstofns, er hann
komst þannig að orði í ræðu
sinni eftir að hann hafði verið
kosinn ríkisstjóri fyrir nokkrum
árum síðan: “Vér munum virða
réttinn, einnig er aðrir eiga í
hlut - en aldrei máttinn án
réttar.”
Og þessi djúpstæða norræna
réttlætiskend og virðing fyrir
lögum sýnir sig, meðal annars, á
undanförnum árum með öflugri
og margháttaðri þátttöku Norð-
urlandaþjóðana, sérstaklega
Noregs, Svíðþjóðar og Danmerk-
ur, í alþjóðlegri samvinnu bæði
í þjóðbandalaginu og með öðrum
hætti. Hér er sannarlega um það
blys stórrar hugsjónar að ræða,
sem verðugt er að halda á lofti
og bera fram til nýrra sigra, því
að sú hugsjón miðar að stofnun
varanlegs friðar á jörðu hér,
grundvölluðum á alþjóðarétt-
indum.
Gildi þess norræna hugsjóna-
arfs vors, sem hér hefir stuttlega
verið gerður að umtalsefni, verð-
ur enn auðsærra og dýrmætara
í ljósi þess, hvernig umhorfs er
nú í heiminum..Minnugir þess,
I og sameiginlegra liugsjónaerfða
j vorra, sæmir oss að greiða vora
i þegnlegu skuld hérlendis með
i þeim hætti, að ávaxtanna og
áhrifanna af þeirri arfleifð gæti
sem bezt í lífi voru og starfi.
Richard Beck
fyrsti stjórnandi hans.
Hann var fæddur 20. apríl
1798 í Montreal; hann var af rík-
um foreldrum kominn. Hann
! hlaut góða undirstöðumentun og
var sendur í frægan skóla í Skot-
landi 16 ára gamall (Edinburgh
High School). Að loknu námi
þar, starfaði hann um skeði við
verzlunarstofnun hjá frænda
sínum í London á Englandi.
Árið 1828 sendi þessi stofnun
til að
kynna sér málmbræðslu. Fór
hann þá að gefa jarðfræði og
efnafræði mikinn gaum, enda er
námurekstur ómögulegur án
þessa. Hann tók því til að rann-
saka umhverfið, sem hann vann
í, í jarðfræðislegum skilningi. —
Var það starf hans svo merki-
legt og nákvæmt, að það var við-
urkent af jarðfræðisfélagi, fé-
laginu í Suður-Wales og Jarð-
fræðisdeild hins konunglega fé-
lags (Geologisal Department of
the Royal Institute).
Árið 1840 kom Logan aftur til
Canada og skipaði landstjóri
Canada, Sir Charles Bagot, til
jarðfræðilegra rannsókna í Can-
ada (1842). Þetta var byrjun til
slíkra rannsókna í þessu landi.
Fyrir tíma Logans var hér
enginn áhugi fyrir jarðfræðileg-
um rannsóknum. Námarekstur
var í barndómi og það lét sér
enginn til hugar koma að þekk-
ing á jarðskorpunni væri nauð-
synleg námarekstri, eða upp-
drættir sem jarðfræðigrúskarar
gerðu. En eftir að fé var veitt
til þessa, hóf Logan starfið.
Árið 1844 eyddi hann bæði
veitingunni, sem var aðeins 1500
sterlingspund og 800 sterlings-
punda kaupi sínu til starfsins.
Stjórninni duldist ekki mikil-
vægi starfsins og samþykti því.
að greiða 2000 sterlingspund ár-
lega í fimm ár til þess. En veit-
ingin fór hækkandi og var orðin
20,000 sterlingspund 1855.
Á hinni frægu sýningu í Lon-
don 1851, voru sýndir canadisk-
ir málmar ,undir eftirliti Logans
og vakti það sérstaka eftirtekt.
Mikilvægi rannsóknarstarfs Log-
ans, varð þarna öllum ljóst, því
námarekstur var auðséð, að átti
sér mikla framtíð í Canada. —
Hlaut Logan mikla viðurkenn-
ingu fyrir rannsóknimar og á
sýningu 1855 í París, var hann
heiðraður af Napoleon III (Made
a Chevalier of the Legion of
Honour).
Árið 1856 var Logan heiðrað-
ur (knighted) af Victoríu drotn-
ingu í Windsor, og Jarðfræðisfé-
lagið í London veitti honum
Medalíu (Wollaston Medal), sem
var hinn hæsti heiður sem borg-
in gat veitt. Eftir það kom hann
til Canada og var hér yfirmaður
jarðfræðisrannsókna þar til
1869; hætti hann þá fyrir aldurs-
sakir opinberu starfi.
Sir William dó 1875. En stari
hans verður ógleymanlegt í sam-
bandi við námarekstur þessr.
lands, því hann lagði með því
vísindalega undirstöðu að því.
HAGNAÐUR — HÖFUÐ-
STÓLL — VEXTIR
“Nú jæja,” segja Japar. “Það sem við höfum ávalt beðið
eftir, er að heyra þetta. Látum oss alla verða kristna, eins og
Canadamenn eru. Kveikjum blysin í hverjum krók og kima, til
endimarka lands vors. Förum að dæmi Canadamannsins, horfum
í enga fóm, fremur en þeir, og köstum svo hverjum einasta hvíta
manni út úr Asíu. Og svo, í fyllingu tímans, og þegar við höfum
lært hernaðarlistina eins og þeir og sem er á svo miklu hærra
stigi en okkar, þá skulu allar þjóðir Asíu sameinast og gera inn-
rás á heim hvítra manna og borga þeim aftur kristnu gjöfina í
sömu mynt, sem þeir færðu okkur. Við megum ekki einsamlir
njóta hennar, það væri ókristilegt. Við verðum, eins og Canada-
menn, að sjá um að aðrir eignist hlut í henni með okkur — -_____
Amen.” ‘■'mtr
“Amen,” segja sendiboðarnir. “Og fylkjum oss nú undir
merki Pearkes, hershöfðingja, og segjum einum rómi:
Fram, fram kristnir hermenn.
(Þýtt úr Wpg. Free Press)
“Bú es betra,
an biðja sé,
halr es heima hverr;
þótt tvær geitr eigi
og taugreptan sal,
þat es þó betra an bæn.”
Ekkert er djúpstæðara eða
dýrlegra í norrænum hugsjóna-
arfi vorum heldur en sú ódauð-
lega frelsisást, sem brunnið hef-
ir í brjóstum norrænna manna
frá alda öðli, og sem forfeður
vorir hafa lagt allt í sölurnar
fyrir, jafnvel lífið sjálft, þegar
því var að skipta. Hinn ósigr-
andi hetjuandi Norðurlandabúa,
hin forna frelsisást þeirra, er
færð í sáldlegum og kröftulegan
búning í þessum ljóðlínum
norska skáldsins og hetjunnar
Nordahl Grieg, er sjálfur bjó
yfir þeim anda í svo ríkum mæli:
Vinsamleg tilmæli til velunnara
Sumarheimilisins á Hnausum
Það hefir verið ákveðið að
stækka heimilið að mun nú í vor.
Þar af leiðandi þarf að bæta við
rúmum og rúmfötum og fleiru.
Þess vegna vill stjórnarnefnd-
in mælast til, að þeir góðu land-
ar sem að kynnu að eiga “single
beds” eða aðra nothæfa hluti.
rúmfatnað og fleira, sem að þeir
ekki sjálfir þurfa að nota, vilji
gefa þá heimilinu. Þeir sem að
góðfúslega vilja sinna þessu snúi
sér til Mrs. P. S. Pálsson, 796
Banning St., Winnipeg, Man.
★ ★ ★
Sigurður S. Anderson, 800
Lipton St., hefir tekið að sér inn-
köllun fyrir Hkr. í Winnipeg.
Áskrifendur eru beðnir að minn-
ast þessa og frá þeirra hálfu gera
honum starfið sem greiðast. —
Símanúmer hans er 28 168.
Ritgerð sú er hér birtist, var
prentuð á ensku í nóvember
blaðinu af The Western Produc-
er.
Herra:
Þetta getur verið forboðna
eplið. Fjöldi fréttaritara hafa
fordæmt öll þessi þrjú atriði. Eg
á hinn bóginn held fram, að þau
sé öll réttmæt, að minsta kosti
að því er bændastéttina snertir.
Eg stend máske einn uppi með
þá skoðun, t. d. ef að bóndi hefir
tekjuafgang eftir ársstarf sitt, og
eftir að hafa borgað allan kostn-
að og afföll af verkfærum og
öðrum eignum, segjum 5 prósent
á höfuðstól þeim sem hann hefir
lagt inn í bú sitt. Þá kalla eg
það hagnað sem bóndinn hefir
breytt í peninga. Slíkir pening-
ar eru vaxtabærir hvort heldur
þeir eru lánaðir af bóndanum
sjálfum, eða þeir eru lagðir inn í
banka og bankinn lánar þá svo
út aftur.
í þessu sambandi er það
hveitisamlagið sem eg hefi í
huga. Árið 1924 byrjuðum við
það samlag, með tiltölulega litl-
um höfuðstól. Þeir sem 1 sam-
lagið höfðu gengið lánuðu því
part af uppskeru sinni, sem nam
átján miljón dollurum og þrem-
ur fjórðu pörtum úr miljón, til
þess að kaupa fyrir kornhlöður
og fleira, og við vonuðumst eftir
að fá frá 5—6 prósenta vexti á
þessum höfuðstól, eða láni eins
og sumir félagarnir kölluðu það.
Það varð nokkurt umtal um
réttmæti slíks fyrirkomulags til
þess að afla höfuðstóls, þegar
auðvelt væri að fá lánað fé hjá
bönkunum með sex prósenta
vöxtum, og að margir bændur
sem í samlagniu voru yrðu að
borga átta prósent í vöxtu á bú-
jarðalánum sínum, en áttu að
eins von á frá 5—6 á því sem
þeir lánuðu hveitisamlaginu. —
Flestir bændurnir trúðu, að mis
munurinn á þessum tveimur lán
um, sem var 2—3 prósent, mundi
vinnast upp með aukinni og
bættri hveitiverzlun. Eg heyrði
marga umboðsmenn á fundum
samlagsins segja: Vextirnir á
lánskírteinunum okkar í hveiti-
samlaginu, og hagnaðurinn af
vaxandi hveitiverzlun verður
stoð okkar og athvarf í ellinni.
Sá fagri draumur og glæsilegu
vonir hafa ekki ræst til fulls.
. í mörg ár voru engir vextir
borgaðir, og þegar nú fyrir
skömmu að loks var farið að
borga vexti á innstæðu kornhlað-
anna, þá voru það aðeins 3 pró-
sent og má það kallast metnað-
armál, hvort heldur, að það var
stjórn þessa fyrirtækis, eða er-
indrekar sambandsins á fundi
sem réðu slíkri upphæð.
Við vitum að samlagið í Sask-
atchewan hefir í mörg ár höndl-
að nálægt helming alls korns
sem selt hefir verið í því fylki,
og með þeim ágæta árangri, að
okkur er sagt að peninga gróði
þess nemi 22 miljónum. Hvers
vegna þá ekki að bogra vexti þá
sem fallnir eru í gjalddaga fyrir
löngu, með hinu upphaflega á-
kvæðisverði, 5—6 prósent, eins
og þá var lofað.
Verðmæti stofnunar þessarar
(samlagsins) hefir margfaldast.
Eina skuldin sem það er í, er við
stjórnina í Saskatchewan, sem
hægt er að borga án þess að
skerða til nokkura muna fjár-
hagslegt sjálfstæði þess. Það er
að vísu satt að hávaði nokkur
hefir heyrst um háan tekjuskatt.
Ef við erum virkilega samlag í