Heimskringla - 22.05.1946, Page 1

A'e recommend for
your approval our
"BUTTER-NUT
LOAF "
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeg Phone 37J44
Frank Hannibal, Mgr.
We recommend ior
your approval our
//
BUTTER-NUT
LOAF"
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeg Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgr.
LX. ARGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 22. MAÍ 1946
NÚMER 34.
. FRÉTTAYFIRLIT OG UMSAGNIR
Háskólaprófin
Háskólaprófin í Manitoba
fóru fram 15. maí, með vanalegri
viðhöfn. Próf tóku 624 nemend-
ur. Heiðruð voru fylkisstjórafrú
og þrír aðrir. Mrs. R. F. Mc-
Williams var veittur heiðurs
doktors titill í lögum, sem við-
urkenning fyrir hennar bók-
mentastörf og þátttöku í félags-
málum þessarar borgar. Doktors
titil í bókmentum hlaut Mr. Wes-
ley McCurdy, starfsmaður hjá
Winnipeg Tribune. Ennfremur
hlaut Mr. Philip Grove, rithöf-
undur, doktors titil í bókment-
um og doktorstitil í vísindum
hlaut Sir Charles Goodeve.
Islenzkir nemendur sem próf
tóku í þetta sinn, eru sem hér
segir:
Burtfararpróf í jarðfræði
Harold A. C. Johnson, sonur
próf. Skúla Johnson.
Bachelor of Arts
Ólína T. Ásgeirsson (dóttir Thor
Ásgeirsson, Mozart, Sask.).
í>óra C. Austmann (dóttir Dr. K.
J. Austmanns.
Stefán Ág. Bjarnason
Anna Ruth Lindal (dóttir W. J.
Lindal dómara).
í>óra Sigurðsson (dóttir Sigurbj.
Sigurðsson).
Bachelor of Science
Harold D. Jónasson
Guðm. L. Markússon
Bachelor of Commerce
Margaret E. Tipping (móðir ísl.)
Doctor of Medicine
Robert Erl. Helgason (B.A. Sask.)
Roberta Jean McQueen (dóttir
Capt. Stevens).
B.Sc. Home Economics
Jacobína M. Bjarnarson
Constance Lillian Jóhannesson,
(dóttir C. Jóhannesson flugm.)
Lilja Johnson (dóttir B. E. John-
son, fasteignasala).
gf-
Electrical Engmeering
Franklin M. Árnason (frá Gimli)
Master of Science
Ágúst Sig. Johnson (útskr. 1943
B.Sc.)
Framhaldsnám í læknisfræði
Dr. Eggert Fjeldsted, fékk
$150 verðlaun fyrir rannsóknir
í læknisfræði frá vísindafélaginu
í Winnipeg (Scientific Club of
Winnipeg). Hann útskrifaðist á
s. 1. ári, en hefir stundað fram-
haldsnám á þessu skólaári.
Diploma in Interior Dectoration
Helen K. Sigurdsson, dóttir
Sigurbj. Sigurðssonar.
I læknisfæði
Aðalsteinn F. Kristjánsson,
sonur Friðriks Kristjánssonar,
FRÉTTIR FRÁ ISLANDI
Winnipeg, tók þriðja árs próf í
læknisfræði með verðlaunum,
eins og hann hefir gert á hverju
ári.
Loftfar rekst á skýjakljúf
Á mánudagskveldið var, lítið
eftir kl. 6, rakst hermanna flug-
vél á einn skýjakljúfin í New
York og fórust í þeim árekstri
allir er innanborðs voru, fimm
manns alls. Byggingin er 72 hæð-
ir og nær 927 fet í loft upp. Er
hún eign Bank of Manhattan fé-
lagsins og stendur í Wall St. —
Þoka var mikil yfir borginni
þetta kveld, vart var hægt að
sjá handa skil. Skipið hitti bygg-
inguna í 400 feta hæð, rann inn í
58. hæðina, eyðilagði skrifstof-
urnar er það kom inr^ í, enda
kom upp eldur, en sem þó var |
slöktur von bráðara. Skipið l%om
frá Smyrna í Tennessee ríkinu
og ætlaði að fara til Newark,
New Jerseyr Á skipinu voru
fimm menn og konur er til-
heyrðu lofther Bandaríkjanna.
Mjólk hækkar í verði
Frá 1. júní að telja hækkar j
mjólkurverð í Canada um tvö
cent potturinn. Hefir staðið í
talsverðu þrefi um þetta í nokkr-
ar undanfarnar vikur, en er nú(
loks til lykta leitt með þessari
verðhækkun. Er kauphækkun
verkamanna, þeirra er við fram-
leiðsluna vinna, kent um þessa
hækkun.
Kona myrt með exi
Það fáheyrða morð er framið
hér í bænum á mánudagsmorg-
uninn var, að kona er barin til
bana með handöxi. Skeði þetta í
herbergi hennar sjálfrar kl. um
sjö um morguninn. Kona þessi
er nefnd Mrs. Harry Herman og
var um sextugt að aldri. Var
hún skilin við mann sinn og bjó
ein, en elskhuga átti hún er
Abraham Goodman heitir; hafði
hann sézt fara inn til hennar
þennan morgun. Fanst hann
skömmu síðar meðvitundarlaus
úti á stræti, hafði tekið inn eit-
ur — var hann fluttur á spítala,
þar sem hann liggur enn, og er
gætt af lögreglunni, þar til hann
getur svarað fyrir sig og ef til
vill gefið einhverjar upplýsing-
ar um morðið.
8,000 sjómenn kalla verkfall
• %
Canada sjómannafélagið hefir
samþykt að leggja niður vinnu
3. júní, svo framarlega sem ekki
verður gengið að kröfum þeirra,
en þær eru: átta tíma vinna á
dag í stað tólf, sem nú tíðkast.
Þessir menn vinna á skipum er
ganga á stórvötnum Canada og
einnig meðfram ströndum lands-
ins.
Fulltrúi á þing Unitara
Á mánudagskvöld, 20. maí,
lagði Sveinn Thorvaldson,
M.B.E., Regional Vice President
Únítara félagsins fyrir Vestur
Canada, af stað austur til Boston,
til að sitja ársþing Únítara fé-
lagsins þar, sem stendur yfir
þessa viku. Mr. Thorvaldson sit-
ur einnig fund Board of Direct-
ors, Únítara félagsins, og ber
þar fram skýrslur frá sameinaða
kirkjufélagi íslendinga.
Mr. Thorvaldson er væntan-
legur heim' aftur um miðja næstu
viku.
Styrkjunum til skálda, rithöf-
unda og listamanna úthlutað
Styrkjunum til skálda, rithöf-
unda og listamanna fyrir árið
1946 hefir nú verið úthlutað, og
varð úthlutunin heyrinkunn í
gær.
Úthlutunina annaðist að þessu
sinni fjögurra manna þingkjörin
nefnd, og áttu sæti í henni Þor-
steinn Þorsteinsson alþingismað
ur, sem var formaður nefndar-
innar, Stefán Jóh. Stefánsson al-
þingismaður, Þorkell Jóhannes-
son prófessor og Kristinn E.
Andrésson alþingismaður.
Samtals hefir verið veitt til
skálda, rithöfunda og listamanna
175,000 krónur, en þár af ákvað
alþingi að Gunnar Gunnarsson
skáld hlyti 6000 krónur, og
Steingrímur Matthíasson læknir
5000 krónur. Var fjárupphæð sú,
sem nefndin úthlutaði, því 164,-
000 krónur.
Fer úthlutunarlisti nefndar-
innar hér á eftir:
Skáld og rithöfundar
4000 krónur: Davíð Stefánsson
frá Fagraskógi, Guðmundur G.
Hagalín, Halldór Kiljan Laxness,
Kristmann Guðmpndsson, Tóm-
as Guðmundsson og Þorbergur
Þórðarson.
3000 krónur: Jakob Thoraren-
sen, Jóhannes úr Kötlum og
Magnús Ásgeirsson.
2400 krónur: Guðmundur Böð-
varsson, Guðmundur Danielsson,
Theodór Friðriksson og Unnur
Bjarklind (Hulda).
2000 krónur: Elinborg Lárus-
dóttir, Þorsteinn Jónsson (Þór-
ir Bergsson) og Ólafur Jóh. Sig-
urðsson.
1800 krónur: Friðrik Ásmunds
son Brekkan, Halldór Stefáns-
son, Sigurður Jónsson frá Am-
arvatni og Steinn Steinarr.
1400 krónur: Axel Thorsteins-
son, Guðfinna Jónsdóttir frá
Hömrum, Guðmundur Ingi
Kristjánsson, Kristín Sigfús-
dóttir, Sigurður Helgason og
Þórunn M,agnúsdóttir.
1000 krónur: Gunnar Bene-
diktsson, Gunnar M. Magnúss,
Ragnheiður Jónsdóttir, Snorri
Hjartarson, Vilhjálmur S. Vil-
hjálmsson, Jón Björnsson, Þor-
steinn Stefánsson, Gísli Ólafs-
son, Halldór Helgason, Jón Þor-
steinsson á Arnarvatni og Fil-
ippía Kristjánsdóttir (Hugrún).
500 krónur: Guðmundur Frí-
mann, Kjartan Gíslasoh frá Mos-
felli, Friðgeir H. Berg, Steindór
Sigurðsson og Óskar Aðalsteinn
Guðjónsson.
Myndlistarmenn
3000 krónur: Ásgrímur Jóns-
son, Jóhannes Kjarval, Jón Stef
ánsson, Ásmundur Sveinsson og
Rikharður Jónsson.
1500 krónur: Gunnlaugur
Blöndal, Finnur Jónsson, Jón
Þorleifsson, Kristín Jónsdóttir,
Sveinn Þórarinsson og Sigurjón
Ólafsson.
1200 krónur: Guðmundur Ein-
arsson frá Miðdal, Eggert Guð-
mundsson, Jón Engilberts, Krist-
inn Pétursson, Magnús Á. Árna-
, són, Gunnlaugur Scheving, Jó-
hann Briem, Þorvaldur Skúlason
og Snorri Arinbjarnar.
500 krónur: Guðmundur Krist-
jjánsson, Höskuldur Björnsson,
| Nína Tryggvadóttir, Agnethe
Þórarinsson, Gunnfríður Jóns-
dóttir og Örlygur Sigurðsson.
Tónlistarmenn
2400 krónur: Jón Leifs.
1600 krónur: Árni Kristjáns-
son, Björgvin Guðmundsson,
Björn Ólafsson, Karl Ó. Runólfs-
son, Páll Isólfsson, Pétur Jóns-
son, Sigurður Þórðarson og Sig-
valdi Kaldalóns.
1000 krónur: Árni Björnsson,
Elsa Sigfúss, Hallgrímur Helga-
son, Helgi Pálsson og Þórarinm
Jónsson.
700 krónur: Eggert Stefánson.
500 krónur: Áskell Snorrason,
Axel Arnfjörð og Ingi T. Lárus-
son. :
Leikleistarmenn
1000 krónur: Jón Aðils, Arn-
dís Björnsdóttir, Brynjólfur Jó-
hannesson, Gestur Pálsson, Hár-
aldur Björnsson, Ævar Kvaran,
Lárus Pálsson, Soffía Guðlaugs-
dóttir, Þorsteinn Ö. Stephensen,
Valur Gíslason, Indriði Waage,
Gunnþórunn Halldórsdóttir,
kirkja stóð við veginn milli
Imphal og Korima í Burma, þar
sem hæst bar. Hún var úr bamb-
usviði og öll hin einkennilegasta.
Aðeins 3 menn úr héraðinu
unnu að kirkjusmíðinni, og öll
launin, sem þeir kröfuðst, voru
tvö pund af salti fyrir hvorn.
í trópisku löndunum er saltið
nauðsynlegra hvítum mönnum
en í heimalandi þeirra. Fyrir
einu eða tveim árum síðan fóm
brezk heryfirvöld í Indlandi þess
á leit, að hersveitirnar fengju
aukinn saltskammt. Þau höfðu
komizt að raun um það, að saltið
bætti mönnúnum það upp, sem
þeir misstu við of mikla útgufun1
í hinu heita loftslagi.
Hinn frægi knapi A. Tschiff-
ely, sem frægari er öllum hesta
mönnum allt frá Buenos Aires
til Washington, hefur oft sagt,
GóÐUR GESTUR AÐ
HEIMAN
Alda Möller, Alfreð Andréssorr, að ÞeSar hann sé á ferð um eyði-
Anna Guðmundsdóttir, Valdi-1 mörkina, einkum meðfram Per-
mar Helgason, Jón Norðfjörð og
Þóra Björg Einarsson.
800 krónur: Edda Kvaran,
Regína Þórðardóttir, Lárus Ing-
ólfsson, Svava Jónsdóttir, Sig
uvian-ströndinni, hafi hann allt-
af meðferðis flösku með ávaxta-
safa blönduðum saltvatni til þess
að forðast þreytu. Námu menn
í Wales, sem vinna erfiðustu
rún Magnúsdóttir og-Inga Lax- vinnu, þekkja einnig hin góðu
og styrkjandi áhrif saltsins á lík-
ness.
600 krónur: Tómas Hallgríms-
son og Emilía Borg.
500 krónur: Eyþór Stefánsson.
Það skal tekið fram, að þrír
af nefndarmönnunum skrifuðu
undir úthlutunina án fyrirvara,
en einn þeirra, Kristinn E. And-
résson, gerði þann fyrirvara, að, ^.lítið ijúffengari
hann væri ósammála um úthlut- j Maðurinn er ekki einn það
unina til skálda og nthofunda og að leita eftir salti
til myndlistarmanna.
amann.
Læknar hafa komist að raun
um, að of míkil útgúfun við erf-
iðisvinnu, sem stafar af salt-
skorti, geti valdið vöðvakrampa.
Á stríðsárunum voru verkamenn
í Ameríku látnir taka inn salt-
töflur í vatni til þess að gera þær
Jónas Þorbergsson
—Alþbl. 21. marz.
SALTIÐ OG ÞÝÐING
ÞESS í SÖGUNNI
Grein þessi er þýdd úr “Contem-
porary Review”, og er höfundur
hennar James E. Carver. Segir hann
hér frá þýðingu saltsins fyrir manns-
Ymsar gras-
ætur leggja á sig langar göngur
í leit að söltu vatni til þess, að
geta fengið saltefni í blóðið. Á
miðöldum var það refsiaðferð í
Hollandi að taka alt salt úr mat
fanganna, enda olli það veikind-
um og annari vanlíðan. Sænsk-
um glæpamönnum var eitt sinn
gefinn kostur á því að bragða
ekki salt í heilan mánuð í stað
líkajnann og því, hversu menn þess að vera hálshöggnir. Af
hafa jafnvel
tíma.
dýrkað það á liðnum
SALTIÐ var sá varningur, sem
sem gerði útflutningsverzl-
un Breta fyrst verulega arðbæra
og átti meira en lítinn þátt í sögu
Lundúnaborgar á fyrstu árum
hennar. Fyrir valdatíð Vilhjálms
bastarðs á Englandi, veittu salt-
námurnar í Cheshire og Wor-
cestershire ekki einungis Bret-
um alt það salt, sem þeir þurftu,
leiðingarnar urðu þær, að þeir
dóu allir. Undir umsáturskring-
umstæðum og annarskonar hall-
æri, leiðir saltskorturinn jafnan
til veikinda. Aðeins með því að
hafa nóg af mjólk og kjöti geta
menn ef til vill lifað að mestu
leyti án þess að fá sodium chlor-
ide.
•
Sökum þeirrar nauðsynjar
sem manninum hefir alla tíð ver-
ið á því að fá salt til matar, er
Jónas Þorbergsson útvarps-
stjóri frá Islandi kom til Winni-
peg í gær. Hann kom til New
York í erindum útvarpsráðs, sem
eins og kunnugt er, hefir á prjón-
unum að reisa útvarpshöll
heima. Hér nyrðra verður dvöl
Jónasar stutt; hann bregður sér
vestur til Argyle í tvo eða þrjá
daga, en verður annars hér í
Winnipeg. Hann dvelur á heim-
ili Ásm. P. Jóhannssonar, sem
fleiri, meðan hann stendur við í
bænum.
Jónas var um skeið hér vestra
og er þw ekki ókunnur íslenzk-
um bygðum og félagslífi. Hefir
hann þá eflaust verið mörgum
kunnur, en nú er hann þjóð-
kunnur maður, bæði fyrir rit-
stjórn sína við “Dag” og “Tím-
ann” og stjórn Útvarps Islands.
Töluðu lesendur stundum um
hann, sem þann, er bezt héldi á
penna um þær mundir og víst er
um það, að lesa eftir hann þótti
öllum skemtilegt.
Það væri slæmt, ef Jónas gæti
ekki staðið hér lengur við og
sagt okkur fréttir að heiman og
annan fróðleik, sem hann hefir
svo mikið af. Við höfum ekki á
hverjum degi menn hér frá “þul-
arstóli” Islands.
Heimskringla býður Jónas vel-
kominn ög vonar að hann hafi
skemtun af ferðinni.
heldur einnig ýrhsum þjóðum á það engin furða, þótt sagan
meginlandi álfunnar. Saltlest-
irnir fóru þá eftir veginum að
Thames, og var farið yfir ána
hjá Westminster, þar sem hún
var breið og grunn. Óefað hafa
flutningar þessir að miklu leyti
valdið því, að þorpið stækkaði,
sem þarna var, og varð að sjálfri
Lundúnaborg.
Saltið er nauðsynlegt mönnun-
um svo að þeir geti haldið heilsu;
og jafnvel þótt styrjöld geisaði
um hálfan hnöttinn myndi menn
fórna lífi sínu til þess að geta
náð í salt. Til dæmis smygluðu
Kínverjar jafnan miklum birgð-
um af salti inn í land sitt á her-
námsárum Japa. Einnig Japani
skorti salt, og gerðu þeir marg-
ar tilraunir til að senda fulltrúa
til Ankara með samningaumleit-
anir við Tyrki til þess að kaupa
af þeim salt. Á venjulegum tím-Jhönd í
um eru feiknabirgðir af salti úr hæðin
geymi margar frásagnir af því,
að saltið var haft í miklum heiðri
ef svo má segja. Um skeið var
það bókstaflega álitið heilagt, og
það að færa salt sem fórn á ölt-
urum guðanna var mjög algengt
meðal Grikkja, Rómverja og
Semíta. Biblían staðfestir þessa
dýrkun saltsins. Sökum þessara
trúarathafna skapaðist sú hjátrú,
sem enn eimir eftir af allvíða, að
hver sá réttur, sem inniheldur
salt, sé guðdómlegu eðli gædd-
ur, — auki bræðralagsþrá og
guðrækni þeirra, sem hann
borða.
Meðal Rómverja var saltið svo
óhjákvæmilegur hlutur, að her-
mennirnir fengu daglegan
skamt af því sem þóknun. “Sal”
er latneska orðið yfir salt, og á
þeim dögum, er salt var haft um
peninga stað, var upp-
kölluð “salarium” eða
Dnieper-ósum í Suður-Rússlandi (saltpeningur. Þaðan hafa Eng-
sendar yfir Svartahaf til Austur- lendingar orðið “salary”, sem
landa. þýðir laun; einnig enska máls-
• háttarins, að einhver sé “ekki
Allvíða er högum þannig hátt(verður salts síns”. Til skamms
að enn í dag, að salt er í meira tíma hafa saltkökur verið notað-
gildi en peningar. Brezk her- ar sem skiftimynt í Abessiníu,
Tíbet og ýmsum öðrum löndum
Afríku og Asíu.
Fyr á öldum var salt og reyk-
elsi aðal verzlunarvaran meðal
margra þjóða og nauðsynlegustu
hlutir til trúarathafna. Til þess
að tryggja flutninga á þessum
verðmætum voru mynduð stór-
feld samtök á þeirra tíma mæli-
kvarða.
Einhver elzti vegur á ítalíu
heitir Via Salraia; saltvinslan a
Bretlandseyjum var tekin fram
hér áðan; hinar geysiauðugu
saltnámur í Norður-Indlandi
voru uppgötvaðar löngu fyrir
mnrásardaga Alexanders mikla
og höfðu verið flutningasambönd
við þær langa vegu að um all-
langt skeið; einnig hafa verið all-
rpikil viðskifti millum Grikkja
og Rússa.
•
Einhver frægasta og söguleg-
asta saltflutningaleið veraldar-
innar er ef til vill “þjóðbrautin”
yfir Saharaeyðimörkina. Lestir
karavananna fara tvisvar á ári
frá hinni heimsfrægu Timbuktú
borg, hlaðnar saltbirgðum á fjöl-
mörgum úlföldum. Timbúktú
hefir átt gengi sitt mestmegnis
saltinu að þakka. Á blómaskeiði
borgarinnar var þar mikið um
auðæfi, fjölmenn stétt lærðra
manna, bókasöfn, og mentun á
háu stigi.
Framh. á 8. bls.