Heimskringla - 22.05.1946, Side 4

4. SlÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 22. MAI 1946
Heitnskringk
í ^ ' (StofnuD ÍSM)
Kemur út ó hverjum miðvikudegi.
Eigendur: THE VIKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg — Talsimi 24 185
Verð blaðsins er $3.00 árgangurinn, borgist fyrirfram.
Allar borganir sendist: THE VIKING PRESS LTD.
öll viðskiftabréf blaðinu aðlútandi sendist:
The Viking Press Limited, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFÁN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Advertising Manager: P. S. PÁLSSON
"Heimskringla" is published by and printed by
THE VIKING PRESS LIMITED
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man. — Telephone 24185
Authorized as Second Class Mail—Post Office Dept., Ottawa
WINNIPEG, 22. MAl 1946
“Gaman og alvara’’
Endur fyrir löngu, heima á Islandi, sat einn af okkar miklu
andans mönnum við skrifborðið sitt og studdi hond undir kmn.
Það var engin nýung að hann sæti við skrifborðið, þvi hann var
bæði stórskáld og rithöfundur með afbngðum, en nu var sem hug-
uíh^s næði ekki neinni festu. Pað virtist sem hann gæt: ekkt nað
taumhaidi á skáldfáknum, jafnvel ekki fengið hann td að lotra
lestagang Sál hans var eins og byrgður eldgigur þar sem logand
eMurinn leitar að útrás en finnur ekki, en án nokkurs fynrvara
brotna öll bönd, og gull og gimsteinar flæða yfir pappirmn svo ort
að höndin fær varla svigrúm til að halda í horfmu:
“Sit eg nú hér, og svo halda allir að sé eg að lesa
helgra históríum í — hér ei annað að fá.
Bænakver og Bonaventura og Biblían helga,
alt er hér borðinu á — alt er eg búinn með það.
En hér er líka pappír og blek og praktugir pennar,
og sem glóandi gull gáfaði hausinn á mér.
Hann, sem er fullur af hugmynda fjöld og himneskum auði,
sem eg um veraldar veg vel hefi safnað og geymt.
Það veit Drottinn, eg þarf ekki bækur, eg þeysandi sveima
glaður á guðlegum væng gegnum hið ferlega djúp.
Svo þegar máninn munfagurt ljós á mörkina breiðir,
höfuðið hylur und væng hreiðrinu sólskríkjan í,
og þegar döggin dagliljum á í dölunum glóir
mæra um miðnæturstund mánans í geislandi frið:
Þá læt eg opnast hinn botnlausa brunn, og bárurnar streyma,
höndin mín hefir ei við hugarins æstum í storm.
Sit eg við stýrið, og samt á eg öllum sjónum að lýsa
sem mér að augunum æ oðfluga þrengja sér fram.
Ekki er að furða, þó á kunni að gefa einhverju sinni
fyrirgefið mér, fólk, forðast ei sletturnar má.
Nei, þá vil eg nú heldur ferð-
ast með Gröndal og hlusta á
hann syngja: '
Slengdu þér duglega, sál mín,
•'a geimin,n’ ‘ Er vér lesum guðspjöllin, get-
sjoðandi kampavins lifguð af yl. j um yér ekki annað gn Qrðið hrif.
P. S. P. ’ jn af þvf( sem aðallega einkendi
J Jesús, og sem hefir án efa, verið
ástæðan fyrir.því, að hann fékk
það mikla fylgi, sem hann hafði,
og að hugur manna hefir orðið
snortinn af honum, og persónu
hans á öllum öldum síðan. Og
það einkenni var, hve mikill
Mannkynið er gott í insta eðli
Ræða flutt af séra Philip M. Pétursson í Sambandskirkjunni
í Winnipeg.
VARANLEGT MENN-
INGARSTARF
mannvinur hann var, og hve ó-
Loka hátíð á námskeiði sem
Icelandic Canadians hafa hald-
ið í vetur og vor var haldin í
samkomusal Fyrstu lút. kirkj-
unnar á þriðjudagskveldið var, bifanlegt traust hans var, á
eins og auglýst hafði verið við möguMika mannssálarinnar til
góða aðsókn og ágæta skemtun. fullkomnast. Hann trúði því,
Hin ýmsu verkefni þeirra er þar|tast °S stöðugt, að alt mannkyn-
sHemtu voru leyst af hendi með ið væri börn guðs, og þar af
prýði. I leiðandi heilagt, og að fara ætti
Forsetinn, frú Hólmfríður ,með mennina eins og þeir væru
Danielson, setti aðalsmark þegar ^eilagir hlutir, því að möguleik-
í byrjun • á samkomuna með ar Þeirra ti! fullkomnunar væru
snjallri, velfluttri og vel viðeig-
andi ræðu. En aðal atriðið á
Ástralía væri hæf aðeins til eins,
að senda þangað fanga, sem
heimaþjóðin vildi verða laus við
fyrir fult og alt. Hún sendi þá
til þessa afskekta lands, og taldi
sig vera lausa við öll vandkvæði
sama sambandi, snerist hugur
hans að öðrum hlutum, og þá sá
hann sýn, þar sem landið og alt
umhverfði var orðið eins og
hann dreymdi að það gæti ein-
hverntíma orðið. Hann sá það,
sem eitthvað miklu meira en að-
eins fangahæli. Og hjartað og
hugurinn fyltust lotningu, er
hann skyldi það, að þrátt fyrir
alt, þá væru frækorn framtíðar-
sem
í sambandi við þá. — Hana jinnar að byría að spretta og að
dreymdi aldrei að þetta fanga- testa rætur.
Hugsunin gerði vart við sig.
“Eg vildi ekki að fangar legðu
grundvöllinn að mikilli þjóð.”
En þessari hugsun þrýsti hann
frá sér sem óverðugri, og jafn-
hæli ætti nokkra framtíð
nýlenda eða þjóð.
En með fangaskipunum kom
maður, sem átti að vera land-
stjóri, og að sjá um þessa ný-1
lendu og reyna að gera þessa skJott kom örmur: “Hver er mun
glæpamenn, sem hann kom með,
að landnámsmönnum og byggja
urinn? Líf þessara aumu manna
verður eins og augnablik, en
Kvæðaflokkarnir sem fylgja þessum inngangi eru svo ein-
kennilega einstæðir í íslenzkri ljóðagerð. Það er eins og lesandinr
sé að ganga upp bratta hjalla þar sem hver hæðin tekin við af
annari. Þegar upp á hæsta tindinn er komið blasir önnur
hæð við, mun hærri, og svo koll af kolli. Löngunin vex til þess að
sjá hvað við tekur, og hvað hinumegin býr. Þetta eru æfintýra-
lönd sem lesandinn þráir að kanna. — Á einum stað í þriðja
flokknum segir skáldið:
“Aldrei þú fylgt mér fær
ferlegan hugar veg
þangað sem höllin hlær
heiðrík og voðaleg.
Logandi laugar bál
ljósbjarta feikna-slóð,
grimmlega girða sál
grenjandi dauðahljóð”.
Það felst eitthvað eggjandi, jafnvel ögrandi í þessum vísum,
og við fylgjum skáldinu nauðugir, viljugir, næstum dáleiddir,
þangað sem höllin heiðrík og voðaleg bíður, og á meðan ferðinni
er haldið áfram heyrum við hann syngja:
“Um undra geim, í himinveldi háu,
nú hverfur sól, og kveður jarðar glaum;
á fegra landi gróa blómin bláu
í bjartri dögg við lífsins helgan straum.
Þar dvelur mey hjá dimmu fossa tali,
og drauma vekur purpurans 1 blæ,
og norðurljósið hylur helga sali,
þar hnígur máninn aldrei niður í sæ.”
skemtiskránni var ítarlegt er-
indi er dr. Ríkharður Beck flutti
um íslenzka skáldsagna og leik-
rita höfunda síðari ára; sem var
í senn, fróðlegt og uppbyggilegt
erindi. Um meðferð dr. Beck á
þessu mjög svo hugnæma um-
talsefni og nálega ótæmandi
andlegu auðsuppsprettu þarf
ekki hér að tala. Hann er svo
vel heima í bókmentunum ís-
lenzku, svo þektur ræðumaður
og svo vel máli farinn, að menn
mega æfinlega eiga von á ein-
hverju góðu og skemtilegu frá
hans hendi
1 þetta skifti mintist hann á
tuttugu og eitt sagnaskáld ís
lenzkt, alt frá Jóni Thoroddsen,
sem ef til vill hefir náð hæstum
tónum og fínustum dráttum
íslenzkri skáldsagnarlist, og alla
leið til sagnaskálda samtíðarinn
ar, og sjö leikritaskáld og er
það frítt lið og mikið hjá ekki
fjölmennari þjóð en Islendingar
eru.
Öðrum verkefnum á þessari
skemtiskrá voru gerð hin beztu
skil. Barnakór laugardagsskól-
ans, undir stjórn Mrs. G. J. John-
son, vakti yndi og ánægju sam-
komugestanna. Framsögn Bea-
trice Olafson og Rade Calich, var
vel af hendi leyst, svo voru ein-
söngvar ungfrú Ingibjargar
Bjamadóttur, sem kemur einkar
vel fyrir og hefir fagra og skýra
söngrödd. I vof alda quartettið
úr yngri söngflokk Fyrstu lút.
kirkjunnar gerði sitt hlutverk
ágæt skil.
Síðast á skemtiskránni var
forseti Þóðræknisfélagsins, séra
Valdimar J. Eylands. Þakkaði
hann forgöngumönnum nám-
skeiðsins og ungmennadeild
Þjóðræknisfélagsins fyrir dugn-
að þann, framtakssemi, og rækt
ómælanlegir. Honum fanst hann
finna réttlætingu fyrir skoðun-
um sínum — og það er vegna
þessa sannleika í kenningum
hans, að þær hafa lifað til þessa
dags, og munu lifa um óákveðnar
aldir í framtíðinni, og kenningar
hans um þetta efni finna réttlæt-
ingu á öllum öldum.
Eg las einu sinni bók, þar sem
þetta sama atriði sannaðist, og
varð aðal punkturinn í því að
leggja grundvöll nýrrar nýlendu
brezka ríkisins, sem er nú ein af
aðal þjóðum heimsins. Það var
trúin á mannkynið, að í hverj-
um manni, byggi neisti hins guð-
dómlega, eða væru möguleikar
til fullkomnunar, sem varð
trygging fyrir framtíðinni. Án
þessarar trúar fyrstu nýlendu-
árin þar hefði saga þessarar ný-
lendu orðið öll önnur en hún
var, og öll önnur en glæsileg.
Saga þessi er um fyrstu árin i
Ástralíu, um baráttuna þar, til
að stofna nýlendu með fólki, sem
ólíklegast sýndist vera til þess,
að geta orðið landnemar, eða
brautryðjendur í nýju landi
nokkursstaðar.
Vegna fjarlægðar hennar,
hugðu menn fyrst framan af, að
landið, og ef það tækist ekki, þá börn Þeirra, sem fædd verða í
að gera hvað sem honum fynd-
ist ráðlegast^að gera við þá.
Af einhverri tilviljun, sýnist
það hafa verið að þessi maður,
var hæfari til þess verks
en
þessu landi, munu búa í því sem
innfæddir borgarar og munu
verða frjálsir menn í frjálsu
landi, og þau munu byggja. ÞaQ.
er fýrir þau sem vér nú leggjum
næstum því nokkur annar hefði ^ann Srundvöll sem vér vinnum
getað verið. Hann var sá eini,
eða einn af svo fáum, — að telja ^*a er saf»t> er hann stóð einn á
mætti næstum því á fingrunum klettótta höfðanum, að hann hafi
á einni hendi, — sem hefði getað .haK lokað augunum mót sólar-
gert það, sem hann gerði, að geislunum, og séð svo í vakandi
halda þessari nýlendu frá því, að nraumi það, sem varð samt fyr-
deyja út með öllu, fyrstu árjir honum næstum því eins og
veruleiki — stórborg á sjávar-
ströndinni. Hann sá hafnir og
skip. Hann sá breið torg og
ur Elíasson; “Davíð Stefánsson”,
Bergþór E. Johnson; Hannes
Hafstein and the Realist Poets”,
J. J. Bildfell; “Youth and Educa-
tion”, W. J. Lindal, dómari; “Ice-
landic Folk Lore”, Dr. K. J.
Austmann; “Jón Vídalín”, séra
V. J. Eylands; “Modern Prose
Writers and Dramatists”, dr.
Richard Beck.
Þegar erindum þessum hefir
verið lokið sem almenningur hef-
ir átt aðgang að og notað sér
sæmilega, þetta frá um 50—100
manns í svert skifti, hefir kensla
í íslenzku hafist í fjórum deild-
um, sem hefir verið þó nokkuð
við íslenzkar menningarerfðir er J sótt, þó betur hefði mátt vera.
komu svo sýnilega og drengilega Kennarar hafa verið Miss Liljan
fram hjá fólki því er legði mik-! Guttormson, Capt. W. Kristján-
inn tíma og erfiði í að undir- J son, Mrs. Hólmfríður Danielson
Jbúa og starfrækja þessi námskeið og Miss Stefanía Eydal. Þetta
á meðal fólks þess af vorri þjóð,! námskeið er spor í rétta átt. Það
sem ekki hafa átt kost á að kynn- hefir eiginlega tvöfalda þýðingu.
ast sögu og menningarþroska Fyrst> að glæða skiling æsku
“Nú lyptist eg á léttum himinvæng
um ljósan geim á silfurtærum bárum,
og bý mér^mjúka, háa, helga sæng,
sem haggast ei af neinum sorgartárum.
Slengdu þér duglega, sál mín, um geiminn,
sjóðandi kampavíns Ufguð af yl. >
Kærðu þig ekkert um helvítis heiminn,
hoppaður blindfull guðanna til.”
Berum þessar hugleiðingar skáldsins saman við það sem við
nú daglega heyrum og lesum: Pápískar djöflakenningar, sem
haldið er yfir höfðum okkar með því augnamiði að við verðum
“góð og hlýðin börn”, og loforðum um eilífa sælu ef við játum
sekt okkar og synd og afneitum heiminum með öllum hans lysti-
semdum og vélabrögðum, og framgöngum eins og ófrjálsir menn
með syndapokann á bakinu, bæði fyrir guði og mönnum.
Eða þá, að yfir okkur er helt í frétta og ritstjórnardálkum
blaðanna atomiskum bombu-hugleiðingum, sem altaf er verið
“úr þunnu að þynna” af ósérfróðum mönnum, og sem gengið hefir
svo langt, að í flestra hugum mun nú vera að rísa upp vísan gamla
og góða:
“Eg á von að verða senn
veikur af þessu suði.”
stofnþjóðar sinnar.
Námskeiðum þessum
lýðsins íslenzka á meðal vor á
hefir verðmætum menningarþroska
verið þannig hagað að þau hefj-!ættteðra hans> sem einnig er ein
ast með vetri, að íslenzku tíma- at iinúum lífsþroska æskulýðs-
tali. Námstundirnar hefjast með ins síalts>
erindi sem þar til valinn maðurj Annað, að kynna þau verð-
flytur, um eitthvert menningar ( mæti her 1 hinu canadiska ogíút yfir sjéinn og hugsar um öll
atriði snertandi menningarlíf ís- bandariska umhverfi voru og
lenzku þjóðarinnar eða einstakl-* Þannig að færa út landamærin
inga hennar; sem sérstaklega j andlegu, bæði að því er oss sjálfa
hafa komið við þróunarsögu °g stofnþjóð vora snertir. Til
þjóðarinnar. Þetta eru vanalega1 þess arna þurfti kjark, viljaþrek
klukkutíma erindi, sem flutt eru | °g vandvirkni, sem forstöðufólk
hennar. Sagt er, að mörgum j
sinnum á fyrstu fimm árum
hennar, munaði aðeins andartaki
hvort hún lifði eða dæji. En
vegna trú þessa eina manns, —
trú á möguleika landsins, — og
óbifandi trú á möguleika manns-
sálarinnar, jafnvel hinna ólík-
legustu manna, þá lifði nýlendan
og grundvöllurinn að glæsilegri
framtíð, var vel og örugglega
lagður.
FyfStu skipin komu að hrjóst-
rugum og óálitlegum ströndum
Menn sem sendir höfðu verið til
þess, fóru fyrst í land til að
höggva skóg, koma upp bjálka-
kofum, að hreinsa bletti fyrir
garða og að semja frið við villi-
mennina sem í landinu bjuggu.
Þegar þetta var að nokkru leyti
gert, þá voru fangarnir látnir í
land, 800 menn og 250 kven-
menn. Og átti þetta fólk, sem
tekið hafði verið úr fangahúsum,
að byggja landið.
Ekki er hægt að segja að þetta
hafi verið vænleg byrjun. En
samt hafði landstjórinn miklar
vonir um framtíðina. — Hann
dreymdi drauma, sem sýndust
ekki taka þessa ömurlegu byrjun
einu sinni til grein. Samt skyldi
hann og viðurkendi, að framtíðin
yrði að grundvallast á veruleika
byrjunarinnar, þrátt fyrir það
þó að þessir landnemar væru
fangar, og margir þeirra ekki
hæfir til neins, og sízt af öllu í
eyðimörk.
Margir menn hefðu gefist
UPP> °g hætt allri tilraun til að
stofna varanlega nýlendu. En
þessi maður, sá eins og í fjarska
það, sem knúði hann til að leggja
fram alla sína krafta, andlega og
líkamlega, til að láta drauma
sína um þetta nýja land rætast.
Á einum stað í bókinni er lýs-
ing á þessum manni, hugrekki
hans, viljakraft, staðfestu og
trú, þrátt fyrir alt og alla, sem
sýndust vera honum andstæðir.
Einn fyrstu daganna stendur
hann einn, út á höfða og horfir
á ensku máli. Erindin sem flutt
hafa verið á þessu námskeiði,
sem nú er ný útrunnið eru þessi:
‘Freedom and Progress”, Capt.
W. Kristjánsson; “Take a Trip to
Iceland”, Dr. Sig. Júl. Jóhannes-
son; “Jón Sigurðsson”, séra Run-
ólfur Marteinsson; “Homecraft
and Social Custom”, Mrs. Albert
Wathne; “Industrial Progress”,
Grettir L. Jóhannsson; “Devel-
opment of Art in Iceland”, Giss-
þessa máls og þessa námskeiðs
hafa sýnt að það á í ríkum mæli,
en þó einkum frú Hólmfríður
Danielson, sem eg hygg að eigi
meginþáttinn að upptökum þessa
ágæta máls og leitt hefir þessa
starfsemi og þetta námskeið með
aðstoð samhentra samverka-
manna fram á þennan dag.
Samþykt var að halda nám-
skeiðinu áfram á næstkomandi
vetri. J. J. B.
sín vandamál.
Nýlendan hafði
ekki
stræti og háar byggingar, og
heimili frjálsra og farsælla
manna. Og hann undraðist yfir
því, að geta ekki útilokað þessa
fjarstæðu úr huga sér. En ein-
hverstaðar í djúpi sálar hans, í
anda vonar og trúar, var spurt:
“Því ekki? Því getur þetta ekki
orðið veruleiki?”
°g í gegnum alla erfiðleika
þessara fyrstu ára, var það sama
trúin sem studdi hann, trúin á
framtíð þessarar nýlendu, þrátt
fyrir það, þó að íbúar hennar,
landnámsmenn hennar, væru að
mestu leyti afhrak heimaþjóðar-
innar. Því jafnvel í hinum verstu
fann hann það sem réttlætti
traust hans. Hann varð var við
það í mannssálinni sem deyr
aldrei, þó að það hevrfi stund-
um, en sem, undir góðum áhrif-
um, getur ætíð þroskast og full-
komnast aftur. Það var hið
sama, sem Jesús varð var við, og
sem hann átti við þegar hann
sagði: Ekki þurfa heilbrigðir
læknis við, en heldur þeir sem
sjúkir eru..........Miskunsemi
þrái eg en ekki fórn. (Matt. 9:12).
Þessi landsstjóri trúði hinu
sama, og trú hans varð að veru-
leika, eða skapaði veruleika. Trú
hans hafði sköpunarvald. Og
þannig sannaði hann með trú
sinni gamalt máltæki, að menn
verða að því, sem vér trúum, að
þeir séu, eða trúum að þeir geti
orðið.
Þessi maður var næstum því
einn í trúnni að þessi nýlenda
gæti átt nokkra framtíð. En trú
hans.var svo sterk, á fyrstu ár-
unum, og hann skapaði, svo
sterkan grundvöll að framtíðin
var sjálfsögð, kom næstum þvi
af sjálfri sér.
Hann hafði trú á mönnunum,
og trú á mannssálinni, og hann
varð ekki fyrir vonbrigðum. —
Hann trúði að til væri gott, jafn-
vel í hinum verstu. Og sú trú
brást ekki.
Og hér, í þessu sambandi, vildi
nógu! eg mega bera trú þessa manns
mörg verkfæri, og þau sem hún saman við eina kenningu sem
hafði voru úr lélegum efnum. ^ efst hefir lengi verið á kenslu-
Skortur var á fatnaði fyrir fang- ^ skrá flestra svokallaðra krist-
ana. Ekki voru nógu margir inna kirkna, og sem kemur fram
handiðnamenn, trésmiðir, járn- í greininni í “Time”, sem eg
smiðir eða múrarar. Ekki voru ' gat um, nefnilega það, að maður-
nógu margir 'sem kunnu jarð- J inn sé syndafull vera, og að ekk-
rækt. Hann vissi einnig að níu ert sem hann gerir af eigin mætti
af hverjum tíu föngum neituðu geti breytt því ástandi, að hann
að gera nokkra vinnu. Heldur
vildu þeir svelta en að gera nokk-
uð til að byggja það, sem var að-
eins, frá þeirra sjónarmiði, fanga
hæli.
geti frelsast aðeins með einu
móti, beygja sig undir vissar
kreddur eða játningar og halda
þeirri trú, að einn maður fyrir
19 öldum hafi tekið á sig, (og
En er hann hugsaði um allajborgað fyrir með dauða sínum),
þessa hluti, og margt annað í skuld alls mannkynsins til eilífr-