Heimskringla - 19.06.1946, Blaðsíða 1

We recommend for
your approval our
"BUTTER-NUT
LOAF"
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeg Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgr.
+——— —— ----------— ■'
We recommend tor
your approval our
"BUTTER-NUT
LOAF"
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeg Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgr.
—-—-—-—..—— —4
LX. ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 19. JÚNÍ 1946
NÚMER 38.
FRÉTTAYFIRLIT OG UMSAGNIR
Carl F. FrecSericKsom
Fæddur 1886 — Dáinn 1946
Fellibylur í Windsor
1 Wiridsor, Ont., skall á ægi-
legur fellibylur í gærkveldi. —
Varð ofviðrið 13 mönnum, að
því er enn er vitað, en ef til vill
helmingi fleiri, að líftjóni. Yfir
100 manns meiddust og eru á
sjúkrahúsum.
Hús í útjöðrum borgarinnar
fuiku um koll; þök lyftust af
byrgjum og skálum; raf- og
vatnsleiðslur biluðu, svo að
borgin var bæði ljós- og vatns-
laus. Fjöldi húsa skektist á
grunni. Slikan Skaða og skemdir
hefir ekki enn verið hægt að
meta. Vindhraðinn er talinn að
hafa verið um 250 mílur á
klukkustund. Hin miklu spjöll
urðu öll á aðeins 10 mínútum.
Fellibylurinn fór um all-vítt
svæði og eyðilagði aldina-akra.
Hann náði og til Detroit, en þar
urðu skaðar minni, að enn er
sagt.
Átakanlegast voru börn leikin.
Þau blátt áfram fuku í loft upp,
sem dæmi er sagt, að drengur á
hjóli hafi lyfst hátt í'loft; hjólið
fanst síðar, en drengurinn ekki.
Yms voðaleg atvik sem þetta áttu
sér stað.
Kerti í húsum inni og gamlar
olíuluktir á götum úti, var alt
sem fólk hafði til að lýsa sér með.
Klappast nú
Fyrir nokkrum dögum beið
fregnriti eftir því í stjórnarhöll-
inni,í Buenos Aires, að sjá Peron
forseta. Hann horfði á með
nökkrum öðrum að fjöldi þjóna
báru kaffi og aðrar veitingar inn
í lokaða skrifstofu. Að litlum
tíma liðnum, voru dyrnar opn-
aðar upp á gátt. Inni sátu þrír
Rússar, brosandi út undir eyru
og Peron forseti, er klappaði kát-
ur á öxl hvers af öðrum. í>á1
lýsti Juan Bramuglia, utanríkis-
ráðgjafi Argentínu, yfir: “Við-
skiftasamband hefir þegar verið
gert við Rússland.”
Þannig höfðu komjnúnista-
kappi Evrópu og fasistastjórn
Suður-Ameríku nú lýst með sér
vináttu. Það hafði nokkrar vik-
ur verið búist við þessu, þó næsta
ólíklegt þætti. Fyrir aðeins einu
ári hafði Molotov lýst því yfir á
fundinum í San Francisco, að
Argentína væri hættuleg heims-
friðinum og ætti ekki að vera
tekin í félag bandaþjóðanna. —
Sömu mennirnir og þeir sem
stjórnuðu í Argentínu á stríðsár-
unum og voru í eilífu makki við
Þjóðverja, að sögn Rússa og ann-
ara bandaþjóða, stjórna enn Ar-
gentínu. En Rússar líta þá nú
öðrum augum af því, að þá fýsir
að ná í viðskifti þeirra og eign-
ast vini í hinum Nýja heimi.
Perón fýsir eflaust frá sinni
hálfu, að ná í vini hvar sem
hann kemst yfir þá; þeir eru ekki
svo margir þessa stundina.
Bandaríkin og kjarnorkan
Bandaríkin hafa nýlega gert
mikilvægar tillögur viðvíkjandi
uotkun atóm-orku í þágu iðnað-
ar.
Þau fara fram á, að alþjóða-
uefnd sé falin öll umsjón þess-
arar starfsemi. Bandaríkin bjóð-
ast og til að eyðileggja allar
sprengjur sem þeir hafi, ef sam-
komulag fáist um þetta.
Bernard M. Baruch gerði þess-
ar tillögur kunnar á Alþjóða-
fundi nýlega, en hann er þar
einn af fulltrúum Bandaríkj-
anna.
En það er eitt sem farið er
fram á, sem eftir er að vita
hverjar undirtektir fær. Það er
að Alþjóðafélagið hafi yfirstjórn
alla í sínum höndum og gerðir
þess séu ekki háðar neikvæðig-
úrskurði nokkurs eins manns,
eins og eigi sér stað með mál Al-
þjóðafélagsins nú.
Baruch telur það neikvæðis-
vald stórkostlega hættulegt í
þessu efni. Segjum sem svo,
bendir hann á, að nefnd Al-
þjóðafélagsins komist að því, að
einhver þjóð sé að framleiða
stríðssprengjur. Liggur þá næst
fyrir, að það verði rannsakað.
En ef þessi þjóð er nú vinaþjóð
Bretlands, Rússlands eða Banda-
ríkjanna, getur Stalin, Truman
eða Attlee, hver einn þeirra sem
er, neitað að sú rannsókn fari
fram. Það vald eins manns, verð-
ur að hverfa í sambandi við1
stjórn atóm-starfrækslu. Það
mætti það, að bagalausu í öllum
málum Alþjóðafélagsins, en hér |
fer eg ekki fram á annað en af- |
nám þess áhrærandi virkjun
atóm orkUnnar.
Hvaða undirtektir tillögur
þessar fá, er enn eftir að vita.
Einum konungi færra
Það hefir á ýmsu gengið á
Italíu út af konungdómi Um-
berto II, en hann tók þar við
völdum, er faðir hans, Emman-
uel lagði þau niður, kvaddi land
og lýð og hélt til Egyptalands,
þar sem honum býðst dvöl í ró og
næði það sem eftir er ævinnar.
Á Italíu hafi verið gert ráð fyr-
ir almennri atkvæðagreiðslu um
hvort í landið yrði lýðveldi eða
konungsríki. Fóru leikar svo að
konungi var hafnað, en með ekki
stórum mun atkvæða. Það stælti
strákinn upp í Umberto, hann
kvað lög á sér brotin og krafðist
að hæstiréttur skærf úr því. Því
var ekki sint og Gasperri forsæt-
isráðherra fór tvisvar á fund
konungs til að fá hann til að
leggja niður völd. Þegar hvorki
gekk né rak í máliiiu, varð
landslýður óður og uppvægur á
seinlæti stjórnarinnar, að gera
eins og fyrir var skipað með
þjóðaratkvæði að stofna lýð-
veldi. Söfnuðust einn daginn
saman í Neapel um 100,000
manns í kröfugöngu fyrir fram-
an dyr stjórnarinnar, er kölluð
var dáðlaus. Síðast liðna viku
sá Umberta sér illa vært vera.
Lagði hann því niður völd, fór
úr landi og býr nú í Lisbon með
drotningu sinni, er áður var
komin þangað. Við forsetastöðu
er talið víst, að Gasperri taki.
Konungdómurinn á Ita'líu er því
úr sögunni og einum konungi
færra í heiminum, sem fáum
mun harmsefni.
Nýtt kyn — Cattalo
Gripabændur í Vestur-Canada
hafa lengi hugsað um að koma
sér upp nýju nautakyni, sem bet-
ur stæði af sér frost og bylji
sléttanna, en kyn þeirra nú gerir.
Þar sem ræktunin lýtur aðeins
að kjötframleiðslu, ganga hjarð-
irnar mikið úti. En kynið, sem
þeir enn hafa, er ekki nógu harð-
gert til þess. Það hamar sig í
ofviðrunum, snýr sér undan
veðri, legst niður, verður loppið
í afturfótunum og getur ekki
risið á fætur. Á þennan hátt
ferst oft mikið af hjörðunum. —
Þetta er öðruvísi með vísundana.
Þeir snúa hausnum upp í veðrið,
Þegar örlög þín
í upphafi spunnu
öfl þau hin leyndu
sem alt mun hlýða,
runnu í þráðinn
þættir duldir
sárra sjúkdóms rauna.
Runnu jafnt í þráðinn
rauna bætur: —
hlý og vintrygg lund
og listrænn andi;
— samfylgd ástvinar
sí-starfandi
þér til hags og heilla.
og verða aldrei svo illa leiknir að
geta ekki risið á fætur. Að
blanda nautakyn sitt vísundum
álitu því margir, að til bóta gæti
orðið. Byrjaði tilraunbú sam-
bandsstjórnarinnar í Wain-
wright, Alta., fyrir nokkru á
þessu.
Fékk tilraunabúið fyrst vís-
undanaut til kynbótanna. En
það hepnaðist illa. Kyrnar gátu
ekki fætt kálfana vegna hauss og
herða stærðar þeirra og drápust
3 af hverjum 4. Þá var reynt að
blanda kynið með nautiúr heima
hjörðum og vísundakúm. Þetta
gekk betur, en því fylgdi samt sá
galli, að afkvæmið varð ófrjótt
En ekki var gefist upp við
þetta. Nú voru þrekmeiri teg-
undir eins og Aberdeen Angus,
Shorthorn og Herford-kynin
blönduð vísundum. Var afkvæm-
ið nefnt -Cattalo. Við fyrstu
blöndun urðu skepnur þessar
mestu stólpagripir, með stóra
herðakistla. En í þriðja lið,
hurfu þeir. Var þá blöndun hætt
og farið að ala upp Cattalo. Af
þessu nýja kyni, sem talið er orð-
ið fyllilega sérstætt kyn, en ekki
neinn blendingur, voru 75 kálfar
í Wainwright Buffalo Park á
þessu vori.
Aðdáun vakti,
ást og gleði,
staðfast viðnám þitt
í stormum lífsins.
— Þakkar fjölment lið
frænda og vina,
hefðar og hetju dæmi.
Hér er söknuður
sælu blandinn.
— Ljómar langþreyður
lausnar dagur.
— Opnast æðra svið
og ástvinir horfnir
fagna freisi þínu.
Þetta nýja kyn líkist nautum
meira en vísundum. En það hefir
erft mikið af eiginleikum vís-
unda. Það er stærra en naut-
peningar yfirleitt er og þolir alla
kulda. Það lifir af hríðar, sem
nautgripir mundu ekki gera.
Þyngd Cattalo-nauta er 1VI:
meiri en vanalegra nauta. Var
kjöt af þeim selt á markaði s. 1.
ár og vissi enginn að um neinn
mun væri að ræða á því og vana-
legu nautakjöti.
CR ÖLLUM ÁTTUM
Islnezki fáninn blakti allan
daginn yfir byggingu Winnipeg
Free Press 17. júní. Á íslenzkum
húsum eða heimilum mun slíks
óvíða hafa orðið vart. Fjöldi
heimila neglir hér upp banda-
ríkjafánann 4. júlí, á þjóðminn-
ingardegi þess ríkis. Það ættu
Islendingar eins að geta gert.
* * *
Finnland heldur enn meti í því
að greiða skilvíslega skuldir sín-
ar. Það sendi Bandaríkjunum \
ávísun nýlega, er nam $166,479.-1
74, sem voru vextir og einhver*
niðurborgun á skuld þeirra við
Bandaríkin, er enn nemur 8 milj.
dölum.
Kveðja til Islands
(Flutt á Islendingadegi að Mountain, N. Dakota, 17. júní, 1946)
Öll börn þín, ættjörð, blessa þennan dag,
er bjartir rættust þínir frelsisdraumar;
í hugum vorum hljómar gleðilag
og heitir til þín renna ástarstraumar.
Hvort heyrir þú ei hlýjan nið frá sænum?
Þar hjartaslög vor óma í ljúfum blænum.
Þín tigna mynd, vor móðir hugumkær,
í morgunljóma rís á þessum degi,
því bjarmi frelsis björtum roða slær
á bláfjöll þín og glitrar yfir legi.
Þar brenna eldar þjóðarvors og vona
í vökudraumum trúrra dætra og sona.
Þinn sigurdag yér signum, ættarland,
þín saga 9kín oss dáðarík við augum;
vér finnum treystast bræðralagsins band
og byltast orku nýrrar straum í taugum.
í sálum logar frelsisandinn forni
og fram oss knýr til starfs á þjóðlífsmorgni.
Þinn frelsisdag, vort fagra móðurland,
vér fléttum krans úr minhinganna rósum,
og hnýtum um hann bróðurþelsins band,
við blik af þinni sól og norðurljósum.
Þeim sveig vér krýnum þig, með þökk og lotning,
á þinni sigurhátíð, Fjalladrotning.
Richard Beck
Hvar sem harmþreyttur
hugur geymir
örugga von
upi endurfundi,
þar eru sólmyrkvár
sorgar og dauða
ræntir regin tökum.
Jakobína Johnson
-Seattle, í maí, 1946.
Fjallkonan á Hnausa-hátíðinni
Frú Vilfríður Eyjólfsson
Þrjú stór hús brenna á Isafirði
Fimm manns farast. Um 50 missa aleigu sína.
Hörmulegur eldsvoði, þar sem fjöldi fólks bjargaðist
nauðuglega á síðustu stundu.
Einhver hörmulegasti elds-
voði hér á landi í mörg ár varð á
ísafirði í gærmorgun þar 9em 5
manns brunnu inni er Fell,1
stærsta timburhúsið á ísafirði
brann til ösku á skammri stund
og tvö steinhús brunnu að innan.
Eftir þenna eldsvoða eru 11 fjöl-
skyldur og margir einstaklingar,
alls um 50 manns heimilislaust
og flest misti þetta fólk allar eig-
ur sínar í brunanum. Allir sem
björguðust úr eldinum sluppu
fáklæddir og margir á nærklæð-
um einum. Nokkrir slösuðust er
þeir voru að forða sér úr eldin-
um.
Nokkur önnur hús í nágrenn-
inu skétndust lítillega.
Og hætt er við, að meiri hluti
miðbæjarins á Isafirði hefði
brunnið, ef ekki hefði verið
stillilogn þegar eldurinn braust
út og Fell varð alelda.
Eignatjón í þessum bruna er
lauslega áætlað 3—4 miljónir kr.
Eignir flestra voru óvátrygðar
og húsin lágt vátrygð miðað við
núverandi verðlag.
Þeir, sem fórust
Þeir, sem fórust í eldinum
bjuggu allir á þriðju hæð í hús-
inu Fell. Það voru ung hjón,
Sigurvin Veturliðason, sjómað-
ur, þrítugur maður og kona hans
Guðrún Árnadóttir, 26 ára. Þau
láta eftir sig tvö börn. 6 ára
gamalt, sem dvelur í Aðalvík og
þriggja ára barn, sem komið
hafði verið fyrir þessa nótt hjá
kunningjafólki hjónanna vegna
þe9s að þau voru á skemtun.
Hermann Bjarnason, 18 ára
gamall, og systir hans Sigríður
Borghildur Bjarnadóttir, fjögra
ára. Þau voru bæði fósturbörn
hjónanna Hermanns Jóhanns-
|sonar sjómanns og Aðalfríðar
Friðriiksdóttir. Hjónin voru ekki
heima er eldurinn kom upp. Þau
voru á skemtuninni, eins og fleiri
Isfirðingar.
Einnþ? fórst í eldinum Bjarn-
ey Sveinsdóttir tæplega 10 ára.
Hún bjó ekki í húsinu en hafði
verið fengin þessa nótt til þess að
vera hjá Sigríði litlu. Foreldrar
hennar eru Sveinn Jónsson
verkamaður og Eyjólfa Guð-
mUndsdóttir.
Þegar eldsins varð vart.
Það veit enginn ennþá hver
eldsupptök hafa verið, hvort það
kann að vera út frá rafmagni eða
vegna þess að einhver hefir far-
ið ógætilega með eld. Margir
virðast hafa orðið eldsins varir
um líkt leyti á tímabilinu kl.
5.15 til 5.20. Fólk var að tínast
heim af sjómannaskemtuninni,
sem haldin var þessa nótt og all-
margt manna á ferli á götunum
á ísafirði.
Tveir hátíðargestir, sem voru
á gangi um götuna heyrðu að
rúða brotnaði í húsinu, þeir
héldu að inni væri einhverjir.
sem orðið hefðu sundurorða og
fóru til að huga að af hverju
rúðubrotin stöfuðu. Er þeir
komu inn í ganginn gaus á móti
þeim magnaður reykur. Inn-
gangar í Fell voru tveir, aðal-
inngangur frá Hafnarstræti og
bakmegin beint á móti.
Á Isafirði er ekki brunasími,
heldur er gert þannig aðvart ef
um eldsvoða er að ræða, að þeytt-
ur er brunalúður. Lúður þessi
er geymdur í kassa, sem gler er
fyrir, í miðjum bænum. Einhver
maður, sem ekki er vitað hver
er, braut rúðuna og þeytti lúður-
inn. Vöknuðu þá flestir, sem
komnir voru í rúmið og brátt
voru allir ísfirðingar vaknaðir.
Frh. á 5. bls.