Heimskringla - 26.06.1946, Blaðsíða 2

2. SIÐA
HEIMSKRINGLA
KRISTINDÓMUR OG
KJARNORKAN
að skáldið mælti sígild sann-
leiksorð, er hann kveður svo að
orði:
Ræða flutt að Vogar og Lundar
Flestir þeirra, sem hér eru við-
staddir, muna aldarhvörfin síð-
ustu og hversu við fögnuðum
hinni komandi öld. Við, sem tök-
um nú fast að eldast, vorum þá
ung og áttum vonir, óskir og
hugsjónir og fyrir þær þá fagn-
aðar-sælu og fjörgjafa er byggir
sér brýr yfir torfærur erfiðleik-
anna um framtíðarlönd þrot-
lausrar framsóknar.
1 hugsun minni, og efalaust
ykkar líka, blika ógleymanleg
atvik í endurskini endurminn-
inganna frá hátíðahöldum alda-
skiftanna.
Á þessu augnabliki sé eg
brennubálin, sem varpa geislum
á vetrarsnjóinn, og kringum
þessa flöktandi glampa stígur
æskan með ellinni dans inn í
draum^löndin. Fátækir vorum
við margir, já svo örsnauðir að
við áttum ekki viðegiandi veizlu-
skrúða, en þessa stundina fund-
um við ekki til fátæktar vorrar
og umkomuleysis, því við áttum
hlutdeild og erfðarétt í framtíð-
arheimi þess frelsis og jafnréttis,
sem framvinda mannkynssög-
unnar virtist þá boða veröldinni.
Við trúðum á endalausar fram-
farir með vaxandi vísinda vizku
þeirrar kynslóðar er erfa hlaut
gagnrýnisgáfu, er upplokið
hafði svo mörgum undrakynn-
um, á öldinni liðnu.
Við trúðum á frelsið fyrir
framgöngu þeirra, sem nú þegar
höfðu svo marga fjötra leyst í
sigursælli baráttu fyrir lausn
lýðsins undan oki heimsku og
harðstjómar. Við álitum okkur
þeim jafn færa til að halda þeirri
baráttu áfram til æskilegra enda-
lykta.
Við trúðum á jafnréttis hug-
takið, af því við höfðum uppalist
undir handleiðslu þeirra hug-
sjónamanna, er sjálfir trúðu á
mannréttindi og höfðu kent okk-
ur að trúa á þau. 1 þeirra hópi
voru hér um bil allir þeirra er
vér dáðum mest.
Við trúðum á samvinnu og
fyrir samvinnuna á bræðralag,
því reynslan sýndi ótvíræðilega,
“Þá verður vor móðir og fóstra
frjáls
er fjöldinn í þjóðinni nýtur síns
sjálfs.
Er kraftamir safnast og sundr-
ungin jafnast
í samhuga fylgi þess almenna
máls.
Og tími er kominn áð takast í
hendur,
að tryggja það samband, er
stendur.” E. B.
Já, við stóum þess albúin að
tengjast höndum og helga þeim
hugsjónum líf vort alt, sem
mestri hamingju spáðu fyrir
framtíðina. Við þá heitstreng-
ingu magnaðist móður æskunnar
en ellinni græddist enduryng-
ing til drjúgra dáða. Þannig
fögnuðum við öldinni á þessum
fagnaðarsæla degi.
•
Hvernig hafa nú þessar vonir
ræst, verður okkur á að spyrja,
sem ennþá stöndum á ‘eyði vaðs’
eftir næstum því hálfrar aldar
hrakning og baráttu?
Hafa framfarimar orðið eins
miklar eins og við var búist?
Já, þær hafa orðið það og enda
meiri en hin ákaflynda æska lét
sig gruna á þessum aldamorgni.
Möguleikarnir tíl þess að lifa far-
sællega eru nú langtum meiri og
langtum fleiri en nokkru sinni
áður í sögu veraldar.
Vísindin hafa fundið lykilinn
að auðsafni aldanna, því auð-
safni, sem náttúran hefir saman
safnað fyrnt í sínum forðabúr-
um. Allir gætu verið og ættu að
vera auðugir af öllum þeim gæð-
um sem nuðsynleg eru til láns
og lífsþæginda. Vísindin hafa
ennfremur höndlað og tamið
kraftinn, sem þrumar í skýjun-
um, sem býr í fossunum, sem
kyndír óslökkvandi vita í öllum
sólum.
En hvernig stendur þá á því,
að við höfum ennþá ekki numið
okkur lönd í hillinga heimi hug-
sjónanna; að framtíðar draum-
arnir, sem sýndust svo skynsam-
legir og rökréttir fyrir hálfri
öld, hafa ennþá ekki ræst — að
Following a series of advertisements devoted to Veterans’ Out-
of-work Allowances, this space will be used for the next feyv
weeks to detail Veterans’ Insurance, prepared in co-operation
with Department of Veterans’ Affairs.
No. 12—VETERANS’ INSURANCE (Continued)
Knowing that the beneficiary of a veteran can be made
pennjless by an unwLse ínvestment or by any of those many
things that happen when least expected, the Annuity plan is
considered more advisable.
Its advantages are that it is not possible for a widöw to loan
prinoipal to friends or relatives with doubtful security. It guards
against unwise investment on the advice of unscrupulous ad-
visers.
The beneficiary receives a definite assured income and
neither depressions or “bad times” can render the policy worth-
less or depreciate the cash settlement.
Legal or investment advice is unnecessary and if iricome is
used unwiisely one year, future instalments can be depgnded
upon.
This space contributed by
THE DREWRYS LIMITED
MD163
♦ COUNTERSALES BOOKS

I
♦
The Viking
853 Sargent Ave.
Kaupmenn og aðrir sem
þannig lagaðar bækur
nota, geta fengið þær með
því að snúa sér til vor.
Allur frágangur á þessum
bókum er hinn vandað-
asti. Spyrjist fyrir um
verð, og á sama tíma takið
fram tegund og fjölda
bókanna sem þér þarfnist.
Limited
Winnpieg, Man.
Ii
♦
WINNIPEG, 26. JÚNl 1946
Hversvegna get eg ekki fengið
þanngi spurt, vegna þess að þeir hlutir sem þarf til
símalagningar eru ekki framleiddir með þeim hraða
sem útheimtist til þess að hinar óvenju mörgu um-
sóknir verði uppfyltar. —
Vér VILJUM bæta úr þessu ji«Bm|gl||p
og GERUM eins fljótt og U
oss er unt. B| '
sima
okkur hefir ekki, þrátt fyrir öll
þessi tækifæri, tekist að gera þá
að raunveruleika? Þvert á móti
hafa stormar og styrjaldir vors
aldarfars viðrað af okkur mörg-
um allar vonir um bjartara líf
í betra heimi. Ótal margir þeirra
er stigu dansinn í æskuléttri
glaðværð hafa beðið tjón á sálu
sinni af því ilt og öfugsnúið ald-
arfar hefir kúgað þá til að afsala
sér allri hugsun og allri hugsjón
um viðhald og efling þeirra verð-
gilda, sem velunnarar mann-
kynsins hafa metið mest á öllum
öldum.
Eg geng einna bezt úr skugga
um að þetta sé engir órar þegar
eg hugsa til skólabræðra minna
skömmu eftir aldamótin. Yfir-
leitt voru þeir allir fullir af hug-
sjónum og bragandi bjartsýni.
Eg hef fylgst með sögu þeirra
síðan, að svo miklu leyti sem mér
hefir verið það mögulegt. Hvað
hefir orðið um þá og þeirra hug-
sjónir? Sumir hafa orðið efnað-
ir og berjast nú fyrir stéttar
hagsmunum sinna stallbræðria
með einsýnis eigingirni, að því
er virðist, þess flokkstækis er
metur einkaréttindi meir en al-
mennings réttindi og bróðurþel-
ið.
Nokkrir hafa gerst leiðsagnar-
r annara, seqa kennimenn, kenn-
arar eða þingmenn, sumir þeirra
sér til sóma og þjóðinni til hins
mesta gagns og gæfu. Furðu
margir virðast mér samt eins og
ganga í sjálfa sig, eins og svefn-
höfgi falli á sálina í stillilogni
embættislegrar vanaværðar þar
sem allir straumar verða að
stöðuvötnum.
Aðrir rækta sinn reit með
sómasemi og til mikils gagns
fyrir alda og óboma en grunur
minrf er að sumir þeirra eigi sér
engan víðari sjóndeildarhring og
líti á sig fremur sem búþegna,
sem beri að verja orku sinni og
áhrifum í ítrustu samvinnu við
alla góða menn svo ekki einung-
is heimahaginn heldur og líka
þjóðlífs akurinn megi blómgast
við betri ræktuh.
En þeim fjölgar nú óðum, sem
finst það óþarft verk og árang-
urslítið að leggja fram líf og starf
til hverskyns ræktunar þar sem
eyðileggingin bíði alls og allra i
óumflýjanlegum framtíðar styrj-
öldúm. Bezt sé að njóta gleðinn-
ar meðan hún gefst, þar á meðal
í óminniselfum víns og óbundra
ásta.
Eiginlega hef eg ekki geð í
mér til að áfellast þessa menn. í
uppgjöf þeirra kenni eg veik-
leika minn.
Ætli við höfum ekki allflestir
hlustað á orð freistarans. “Þetta
vil eg gefa þér”. — Nei, ekki öll
ríki veraldar og þeirra dýrð —-
svo dýrt metur hann okkur ekki
yfirleitt -— nei, bara einhvern
ósköp lítinn part af hinum lokk-
andi lífsgæðum. Það er okkur
líka flestum nóg, meir en nóg.
Látum okkur nú líta á þetta með
augum skynseminnar. Það er í
sjálfu sér ekkert ranglæti í því,
að girnast gæði þessa heims, því
þau gæði eru gjafir gjafarans
allra góðra hluta. Ranglætið er
eniungis í því falið að vilja eign-
ast það og njóta þess sem öðrum
er nauðsynlegt, að unna ekki öðr-
um jafnréttis við sjálfa sig. —
Rangfengin auður skapar vonda
samvizku og þessvegna eru þessa
heims gæði, þeirra er kunna að
sitja yfir annars rétti, of dýru
verði keypt. Eg fullyrði að sá
auður sem einstaklingurinn
kaupir.fyrir eigin samvizkufrið
sé alt of dýru verði keyptur. Eg
er þeirrar skoðunar að þau lífs-
þægindi sem einstaklingnum eða
vissum stéttum falla í skaut en
skapa jafnframt öfund, harð-
drægni og hatur meðal mann-
anna sé of dýru verði keypt, jafn -
vel fyrir þá sem þeirra njóta. Eg
veit, og þið vitið að alt misrétti
skapar misklíð og hatrið elur
óttann.
Þessi ótti hefir hertekið mann-
'kynið og sturlað það. Hver
manneskja, hvert bygðarlag *og
hver þjóð, sem elur illvilja og
hatur í hjarta sínu geymir hel-
mátt helvítis í veru sinni og hver
getur hugsað sér að friður, mann-
ást og bræðralag grói upp úr
glóðum vítis, og hið illa beri á-
vexti kærleikans.
Óttinn hefir auðvitað magnast
við heimsstyrjaldirnar tvær og
einkum þó við þá vissu að menn-
irnir hafi nú með höndum þau
vopn sem á einu augnabliki get-
ur eyðilagt borgir og lönd.
Af öllum þeim vítisvélum
sem ennþá hafa verið reyndar
er kjarnorkusprengjan ægileg-
ust.
•
Þótt flestum blöðum hafi orð-
ið skrafdrjúgt um þessa ógnar-
hættu, hafa þau samt sem áður
ekki útskýrt fyrir almenningi
hvað kjarnorkan er eða kjarn-
orkusprengjan.
Vitaskuld verður hér aðeins
drepið á aðalefnið án nákvæmr-
ar vísindalegrar skilgreiningar.
Kjarnorku-sprengjur eru að
vísu álls ekki spánýtt fyrirbrigði
í sjálfri náttúrunni, alls ekki
þótt hún hafi verið áður óþekt
hér á jörðinni. Kjarnorku-
sprengjur eru altaf og eilíflega
að gerast í sólinni og sjálfsagt
líka í öllum sólnaskara himin-
geimsins. Sá orkustraumur sem
vermir vora jörð og viðheldur
öllu lífi hennar er útstreymi
þeirrar orku sem leysist úr læð-
ingi við efnasundrun í hinni sí-
virku efnagerð eiglóar. Þrent
er samt nýtt í þessu efni: Fyrst,
að mönnunum hefir nú tekist,
fyrir samstarf frægustu vísinda-
manna frá mörgum þjóðum, að
orka þessari uppleysingu sjálfir
og framleiða þennan kraft. Ann-
að að þessi máttur sem hingað
til hefir verið ljós og lífgjafi alls
sem andar og hrærist á nú að
notast til þess — og til þess eins
ef sumir fengju sínum vilja
framgengt — að deyða menn og
eyðileggja jarðlífði. Þriðja, að
nú er það að koma fram sem
aldrei hefir áður skeð, að íhenn
yfirleitt eru farnir að óttast
framfarirnar af því þeir óttast
það afl sem hugsanlega geturv
velt í rústir, því öllu sem mann-
kynið hefir bygt á umliðnum
öldum sér til gagns og sóma og
grafið það sjálft undir rústunum.
Það er eins og þau álög liggi
á mannkyninu að verja þeim
uppfyndingum sér til mestrar
mæðu sem gætu orðið því til
mestrar gæfu. Víst mundi frum-
herjunum í frumkjarna rann-
sóknunum, þeim Rutherford og
Steinmetz, hafa fallist hendur
ef þá hefði grunað hvernig hinn
kristni heimur hugsaði sér að
verja hinum mesta mætti sem
vísindin hafa honum í hendur
lagt.
Nú höfum við séð hvernig
honum má verja við árásirnar á
Hiroshima og Nagasaki.
Hiroshima er, eða öllu heldur
var, borg á stærð við Winnipeg.
— Þar var kjarnorkusprengjan
fyrst notuð. Hvað skeður? Það
meðal annars áð sprengjan bók-
staflega kveikti í loftinu. I gufu
hvolfinu, sérstaklega í hinum
neðstu lögum þess og næst jörð-
unni eru ótal en örsmáar efnis-
eindir á sveimi og það voru þess-
ar eindir sem hleypt var 1 bál
svo íbúar borgarinnar önduðu
eldinum inn í sig ásamt annari
ólyfjan.
Aðeins einu sinni áður hefir
nokkuð svipað komið fyrir, að
svo miklu leyti sem mér er kunn-
ugt. Það var við eldgosið mikla
þegar eldfjallið Mt. Pelee í Vest-
ur-Indversku yejunum gaus 8.
maí árið 1902. Þetta gos breytti
heilu stöðuvatni í vellandi gufu-
ský, sem lagðist yfir borgina St.
Pierre og deyddi alla íbúana,
30,000 að tölu, að tveimur und-
anteknum.
Svo geysilegur er kraftur
kjarnorkunnar að sumir vísinda-
menn álykta að slíkar sprengjur
geti orsakað eldgos, landskjálfta,
flóðbylgjur og fellibylji.
Menn hafa löngum veitt þvi
athygli að eldgos, jarðskjálftar,
flóðöldur og enda fellibyljir
standa í sambandi hvert við ann-
að. Öll gerast þessi skelfingar
fyrirbrigði af orsökum einhverr-
ar röskunar á jafnvægislögum
náttúrunnar. Nú hafa vísindin
fundið að ljósið verkar með
þrýstingi, hefir þrýstimátt sem
við veitum samt ekki neina at-
hygli, af því það er alstaðar
jafnt. Samt getur þessi þrýsti-
máttur orðið afar mikill undir
vissum kringumstæðum. Nú
verður hitinn við kjarnorku-
sprengjuna alt að 100,000,000
ráður en þrýstimátturinn 40,000
sinnum meiri. Engum blöðum
þarf um það að fletta að hér er
um af 1 að ræða sem hæglega get••
ur ollað miklu jarð eða loftraski
en afleiðingar þess þurfa samt
ekki endilega að koma strax í
ljós og heldur ekki nálægt þeim
stöðvum, sem sprengjan varð. —
Titringur getur farið um alla
jarðskorpuna og ollað þar
sprengum og annari röskun, sem
jarðlögin eru veikust fyrir.
Það er til dæmis grunur
margra fræðimanna, að jarð-
skjálftinn sem varð í Kyrrahaf-
inu þrem vikum eftir sprenging-
arnar í Japna hafi orsakast af
þeim en flúðaldan mikla, sem
nokkru síðar féll yfir Indlands-
strendur og part af Alaska hafi
aftur orsakast af þessum jarð-
sjálfta.
Nú geta menn séð hverus ægi-
legt afl er hér á ferðinni, en
sjálfsagt getur þetta afl líka gert
mannkyninu hið mesta gagn. —
Bent hefir verið til dæmis á að
með þeirri uppleysingu sem það
megnar að orka muni verða auð-
veldara að ná í þau efni, sem nú
er helzta meðalið við krabba-
sjúkdómi. En nú er einmitt farið
fram á að nota þetta afl einungis
til hernaðar og fyrirbyggja með
öllu að það verði tekið í þjón-
ustu lífsins fremur en dauðans.
Slík er nú vor kristilega menn-
ing. Heyrst hefir frá nokkrum
opinskáum einstaklingum að
ráðlegt myndi að nota kjarnorku
sprengjurnar til að niðurbæla
verkföll og setja niður í upp-
vöðslusömum byltingarflokkum
eða koma Rússum til að fallast
á kröfur vestrænu þjóðanna með
því að láta þessar vítisvélar sýna
þeim í tvo heimana. Með öðrum
orðum margir sjá ekkert nauð-
synlegra sem hægt væri að gera
en ógna mönnum og kúga með
þessu heljar vopni.
Þið hafið kanske aldrei heyrt
isvona ræðu í kirkju? Því gæti eg
bezt trúað og einnig því að sum-
um finnist hún ekkert erindi
eiga þangað. Hvernig menn líta
á það er aðallega undir tvennu
komið: Hvaða skoðun þið hafið á
guði gjafaranum allra góðra
hluta og hvaða skoðun þið hafið
á hugsun og innræti himnabúa,
því þótt það sé talsvert alment
ályktað, að kennimenn ættu
helzt aldrei að minnast á neitt
sem kemur jörðinni við ber öll-
um saman um að þeim beri að
tala um hið himneska og eilífa.
Já, hvaða skoðun hefir þú á
guði, gjafaranum allra góðra
hluta? 1 raun og veru er eg nú
þegar búinn að gefa rökrétt svar
með því einu að nefna hann
gjafarann allra góðra hluta. Þær
gjafir geta því aðeins orðið okk-
ur og öllu mannkyninu til góðs
ef við notum þær réttilega og þú
vinur minn, hygst að auglýsa
þinn kristindóm og þína trú með
nokkrum andagtarfullum upp-
hrópunum, treystir þú þér til að
ætla guði þá grimd, að hann ætl-
ist til þess af okkur að við notum
ljóss og lífsaflið til að eyðileggja
og sálga hver öðrum. Eg læt þig
sjálfan um svarið, því ef sam-
vizka þín getur ekki gefið þér
neina leiðbeiningu í þessu efni
verða orð mín þér til engrar að-
stoðar.
Heldur þú annars að englum
himnanna og endurleystum sál-
um komi þetta ekkert við, að
þær láti sig þetta engu skifta? Ef
þú hefir þá trú hef eg aðra trú og
útfrá mínu trúarsjónarmiði verð
eg að tala. Eg trúi á eilífð enda-
lausrar framsóknar og þrotlausr-
ar starfsemi allra góðra anda og
sálna, svo guðs vilji megi verða
svo á jörðu sem á himnum. Mér
er auðvitað kunnugt um að ýms-
ir hugsa sér eilífðina einhvern-
vegin alt öðru vísi. Hugsa sér til
dæmis, að framliðnir dvelji í ei-
lífðri svefnværð við endalausan
hörpuslátt. Þeim er sjálfsagt
eðlilegast að hugsa sér kirkjulíf-
ið þessu líkt, róandi svæfandi og
þar af leiðandi sinnulaust. Þetta
var ekki skoðun Vídalíns þess-
vegna þrumaði hann sínar um-
vandandir af stólnum. Þetta var
ekki skoðun Hallgríms þess-
vegna kendi hann okkur heil-
ræðin. Þetta var ekki skoðun
Lúters þessvegna leggur hann
út af boðorðunum. Þetta hefir