Heimskringla - 03.07.1946, Page 1

vVe recommend for
your approval oui
"BUTTER-NUT
LOAF
//
CANADA BREAD CO. LTD.
VVinrupeg Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgr.
We recommend for
your approval our
"BUTTER-NUT
LOAF"
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeg Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgr.,
LX. ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 3. JÚLI 1946
NÚMER 40.
B
FRETTAYFIRLIT 0G UMSAGNIR
Útlitið betra á
íriðarfundinum
Á friðarfundi utanríkisráð-
gjafanna fjögra, sem stendur yfir
í París, er útlitið uni möguleik-
ana á að semja frið betra en það
hefir til þessa verið. Rússar
kváðu hafa sæst á tillögur Breta
og Bandaríkjanna um að borgin
Trieste verði undir sameigin-
legri stjórn bandaþjóðanna eða
Alþjóðafélagsins í 10 ár. Þetta
hefir verið stærsta misklíðarefn-
ið til þessa. En úr því að gott
útlit er með að sakir séu þar
jafnaðar, ættu smærri viðfangs-
efnin ekki að standa í vegi, að
friður verði loks samin. Júgó-
slavar vildu taka þessa al-ítölsku
borg við Adriahafið, en af því
hefði leitt burtflutning megin-
hluta íbúanna, sem til ítalíu
hefði orðið að flytja — auk mik-
ils hóps ítalskra manna, er I
bygðinni umhverfis borgina búa.
Þjóðhátíð Canada
Að skrúðgöngu mikilli, sem
heimkomnir hermann hofðu í
Winnipeg, kvað lítið að nokkr-
um sérstökum fögnuði þennan
dag. Stjórnarskrifstofur og
verzlunarhús voru lokuð, en
verkamenn úti héldu áfram við
vinnu sína, sem um ekkert væri
að ræða.
En dagsins var samt að nafn-
inu til minst um alt land. Það
voru útiskemtanir einhverjar.
Það sýna að minsta kosti dauðs-
föll dagsins. Þau voru 57 alls í
öllu landinu þennan dag — bíl-
slys, druknanir o. s. frv.
Á ýmsum stöðum heyrðust
menn kítast um það, hvort þessi
dagur væri Dominion dagur eða
Canada-dagur. Mun þó meira
kveða að því í Austur-Canada en
hér vestra. Þar er meiri ný-
menning og Dominion-dagurinn
er orðinn gamall. Hann minnir á
þgear íbúar Canada gerðust sam-
bandsþjóð 1867 eða fyrir 79 ár-
um. Það þykir mörgum ekki
nógu canadiskt. Svona er þjóð-
hátíðarandi þessa lands.
Áætlunar reikningur
sambandsstjórnar
Rt. Hon. J. L. Ilsley, fjármála-
ráðherra sambandsstjórnar, las
upp fjárhagsáætlun komandi
árs í Ottawa-þinginu s. 1. fimtu-
dag. Eftir boðskap slíkra manna,
er oftast beðið með von og óvon,
því þeir geta bæði fylt vasa
manna og tæmt, eftir ástæðum.
Það sem fjárhagsáætluninni
verður nú mest til gildis sagt, er
talsverð lækkun á tekjuskatti.
Nær hún mikið til þeirra, er lág
laun hafa. Um 550,000, sem áður
greiddu þennan skatt, verða nú
lausir við hann, en ekki samt fyr
en 1. j,an. 1947. Út alt þetta ár
verða skattar hinir sömu og áð-
ur. Hefir þegar verið fundið að
þeim drætti, þar sem nú er meira
en ár liðið frá stríðslokum. En
við það mun nú sitja, Þegar öll
skattalækkun er til greina tekin,
— viðskiftaskatturinn er einnig
lækkaður, nemur lækkunin um
$143,000,000 á ári.
Undanþágurnar frá skgtti eru
þsesar helztar:
Hjón sem hafa 1500 dali á ári,
eru nú undanþegin skatti; áður
var skattur greiddur af tekjum
er námu meiru en 1200 dölum.
Ógift fólk má nú hafa 750 dala
lekjur á ári skattfrítt; áður varð
að greiða skatt, ef tekjur urðu
yfir 660 dali.
Truman forseti barðist á móti
þessu af miklu kappi; hann kvað
ilt mikið og margvísleg skakka-
föll af þessu hljótast.
Neðri málsstofa þingsins var
Barnastyrkurinn er háður
skatti og legst því við tekjur
fjölskyldunnar. En frá aðaltekj- jmeð Truman. En efri málstofan
dali | (senatið) feldi tillögur hans og
I fulltrúadeildar um að halda í
100
unum má þó draga
vegna barnaskattsins.
Ef fyrir einhverjum yfir 16’§ildi lögunum um ákvæðisverð-
ára er séð, sem ekki hefir tekjur,
ið.
má draga 300 dali af aðaltekjun-
um.
Bændur og fiskimenn greiða
skatta eftir þriggja ára meðal-
tali tekna.
Skattur á viðskiftum (corpora-
tions) er færður niður úr 40% í
30%.
Á samvinnufélög verður lagð-
ur skattur, en undanþegnir eru
vextir af hluthafa stofnfé; það
má draga frá ársgróðanum. —
Samvinnufélög mynduð síðan 31.
Truman er ekki fyrir þessu
búinn að leggja árar í bát. Hann
virðist ætla að krefjast almennr-
ar atkvæðagreiðslu um hvort á-
kvæðisverð stjórnarinnar skuli
framlengt eða ekki.
Það sem mikinn baggamun
ríður í þessu máli, er það, að
verð vöru getur nú þegar mjög
alment stórkostlega hækkað í
verði. Vinnulaun geta það ekki,
nema ef vera skyldi innan verka-
manna samtaka. En alment gera
þau það ekki. Fyrir mikinn
des. 1946, eru undanþegin skatti Wuta almennings yerður þetta
1 ^ ar- því hroðalegur hnekkir. Hann á
Skattur á hreinu gróðafé (ex- nu að kaupa vöru sína 30 til 50 %
cess profit) verður lækkaður úr eða hver veit hvað, mikið dýrara
20% í 15%. 'en áður, með sömu launum og
Öll þessi skattlækkun nemut hann hafði á stríðsárunum, þegar
ekki miklu af öllum tekjum vöruverð var miklu lægra. Það
stjórnarinnar eða rekstursfé árs- er í þessu, sem óréttlætið kemur
ins. Tekjuhallinn eykst ekki tvímælalausast í ljós.
mikið við það. Tekjurnar sem
ráðherrann segist þurfa með,
nema $3,750,000,000. En inn-
heimtar tekjur sem ráð er gert.
fyrir nema aðeins $2,510,000,000.
En ýmis útispjót mun stjórnin
Það er skoðun ýmsra, að há-
verðið standi ekki yfir nema í
sex mánuði til eins árs, eða með-
an ráðið er fram úr brýnustu
þörfum og fari þá lækkandi. —
Þetta getur verið. En skyldi
hafa til að lækka tekjuhallan, í þurfa lengri tíma til að gera
svo minni eða jafnvel undir %
biljón verði við lok fjárhagsárs-
ins 31. marz 1947, með einnar
biljón dala láni, ef ekki öðru.
Heildarskuld Canada er nú
nærri 17 biljón dalir.
Sprengingin við Bikini
Atóm sprengingin við Bikini
eyju fór eins og ráð var gert
fyrir fram, 1. júlí. Er hún sögð
að hafa hepnast vél, hvað svo
sem í því felst. Þrjú skipanna
sukku og eitt eyðilagðist, en 32
urðu fyrir meiri eða minni
skemdum. Alls voru skipin 73.
Frá sprengingunni er ekkert
meira sagt, en hver og einn gat
búist við Atóm-sprengjan var á
stærð við þá, er á Nagasaki var
kastað. Hitinn og eldhafið var
eins og frá “mörgum sólum”,
segja fréttirnar, og reykjar-
mökkinn lagði í loft upp um
50,000 fet.
Manntjón varð ekkert. Á skip-
unum var fjöldi dýra: geita, lít-
illa svína, hænsna, músa o. s.
frv. í skipunum sem fljótandi
voru, virtist þau ekkert hafa
sakað.
Eldar voru allir sloknir, er frá
var horfið nema einu skipanna,
er var að brenna.
Vísindin hafa eflaust að ein-
hverju komist af því, er vonast
var eftir við sprenginguna. En
frá því er ekiki sagt.
Ákvæðisverðið iir sögunni
margan að öreiga?
En hvað sem því líður spáir
þetta ekki góðu fyrir hér í landi
(Canada). Skal annars staðar vik-
ið að því.
Ný hreipsun í Rússlandi
Ný “hreinsun” eða rannsókn
kvað eiga að fara fram í Rúss-
landi, eftir fréttum að dæma frá
Moskva. Er ástæðan fyrir þessu
sú, að margir yfirmenn í iðn-
rekstri og öðrum störfum og
skrifstofustjórar, hafi falsað
framleiðslu skýrslur til þess að
geta hækkað kaup sitt. Gera
Moskva-blöðin mikið úr þessu.
Myn því rannsóknin verða víð-
tæk.
Afleitt fyrir Canada*
Afleiðingarnar fyrir Canada
af afnámi ákvæðisverðs á vöru í
Bandaríkjunum, verða hinar
verstu.
I fyrsta lagi verður afar-erfitt
að kaupa hér vörur frá Banda-
ríkjunum. Þar er mikið af iðn-
aðarvöru framleitt sem hér er
hin mesta þörf fyrir og mikil eft-
irspurn þessa stundina.
Að öðru leyti hlýtur hér að
hefjast stórkostleg smyglun á
vörum suður, ekki sízt matvöru.
Vínsmyglun hér á bannárunum,
verður sunnudagaskóla “picnic”,
borið saman við það sem nú bíð-
ur.
Verð í Bandaríkjunum var
hærra en verð hér áður. Nú verð-
ur það margfalt hærra og varan
Síðast liðinn mánudag, voru
lögin í Bandaríkjunum um á-1 ófáanleg meðan salan er til fyrir
kvæðisverð vöru og hámark j hana á háu verði syðra.
vinnulauna úr sögunni. Tíminn
sem lögin giltu, var útrunnin.
Á vöru er þar því ekbert á-
Á kolum, olíu til eldsneytis,
bómullarvöru, ávöxtum, kaffi,
vélum og bíhim, hlýtur hér að
kveðið verð, heldur má eigandi hækka verð óheyrilega. Stjórn
hennar selja hana fyrir það, sem
honum sýnist. Um hámark
vinnulauna, er sömu sögu að j um áður, bæta kaupendum hlut-
segja. Þau mega vera svo há eða ! tallslegan verðmun á þeim. —
þessa lands hefir orðið að greiða
fyrir verðmuninn á þessum vör-
inginn jafnaði. Ef svo yrði ekki
og vinnulaun hækkuðu hér ekki
að sama skapi, er lægst launað-
asti maðurinn í skaðanum, sem
fyr. Væri þá lítið með því feng-
ið, að afnema ákvæðisverðið. —
Vafasamt yrði einnig, hvort iðn-
aðurinn hér gæti kept við Banda-
ríkin í kaupum afurða og þá
íæri frumiðnaður hér allur suð-
ur.
“Aldrei fegurra”
Um Manitoba segir ferðamað-
ur einn meðal annars: “Aldrei
hefir verið fegurra um að litast
í sveitum Manitoba en einmitt
nú. Þetta stendur mér lifandi
fyrir hugarsjónum, eftir stutt
ferðalag um fylkið. Það var í
sambandi við unglinga skóla,
sem eg tókst ferðina á hendur —
út til Portage, norður til Clear
Lake og norður að Winnipegosis
vatni. Eg hafði mikla skemtun
af fundum unga fólksins, í Por-
tage, af golf-leikjunum í Clear
Lake o. s. frv. En mest af öllu
hreif útlit landsins mig, klædd
sínum grænasta skrúða. Á leið-
inni inn til Winnipeg, rigndi
ofurlítið. En það var aðeins til
að auka á unað manns og full-
gera og fegra enn meira mynd-
ina af sveitunum — og auðvitað
til að vekja gleði og vonir bónd-
ans um mikla uppskeru — eina
liina mestu--------”
FRUMSÝNING
á Gullna hliðinu
í Osló
lág, sem verkast vill.
Þessu hlýtur að fylgja mikil
verðhækkun í svipinn að minsta
kosti. Auðvitað verður jafnframt
því hafinn bardagi um vinnu-
launahækkun, ef til vill svæsnari
en nokkru sinni fyr.
Haldi hún því áfram má hún svei
mér fara ofan í vasann.
En getur Canada þá ekki af-
numið ákvæðisverð hér líka?
Iðnaðarhöldar hér mundu á því
græða, en því fylgdi hér hækk-
andi verð og kaup, sem reikn-
Ragnar Ásgeirsson hefir að
undanförnu verið á ferð um
Norðurlönd. Meðan hann dvald-
ist í Osló sá hann “Gullna hlið-
ið” eftir Davíð Stefánsson frum-
sýnt þar í borginni. — Hefir
hann sent Vísi eftirfarandi frá-
sögn af sýningunni.
Eg var staddur í Osló kvöldið,
þegar “Gullna hliðið” hans
Davíðs frá Fagraskógi var leikið
þar í fyrsta sinn á “Norska leik- j
húsinu”. Auðvitað fór eg þangað '
til ag sjá, hvernig þessu reiddi
af hjá þeim Davíð og Páli Isólfs-
syni — og Lárusi Pálssyni, sem
mest var komið undir í þetta
sinn. Hann hefir, eins og menn
vita, verið í Osló mánaðartíma
við að setja leikinn á svið og
æfa leikarana.
Það er bezt að segja það strax,
að alt fór þetta vel og mun hafa
verið öllum til ánægju, sem við |
voru staddir og á horfðu. Allir
helztu leikararnir voru í fremstu
víglínu og sigruðu, höfðu athygli
leikhúsgesta að heita mátti ó-
skifta frá fyrsta þætti til hins
síðasta. Flest sæti hins stóra
glæsilega leikhúss voru setin og
við hljómsveitina hafði verið
bætt 20 mönnum, ekkert var lát-
ið ógert til að gera kvöldið og
leikinn eftirminnilegan. Enda
fór það svo, að leikhúsgestir fóru
ánægðir heim, og hin háa kritik
blaðanna morguhinn eftir var að
mestu leyti á einn veg, — góð.
Og sammála um að sigurinn bæri
fyrst og fremst að ‘þakka frú
Ragnhild Hald, sem lék konuna
hans Jóns af dæmafárri snild og
alúð, og þar næst Lárusi Páls-
syni fyrir leikstjórnina.
Eilífðarmálin
Annars var auðfundið á skrif-
um blaðanná, að Norðmönnum
eru eilífðarmálin viðkvæmari en
okkur ísl., því að sum blöðin
töldu að það gengi helgispjöll-
um næst, að sýna sjálfa postul-
ana og Maríu mey við hlið
Jhimnaríkis, en játuðu þó að yfir
sæmileg takmörk hefði ekki ver-
ið farið. Þegar konan hans Jóns
sagði — eg held í öðrum þætti
—, að það væri langt frá Islandi
til Himnaríkis, var hlegið í leik-
húsinu — og eg hafði á tilfinn-
ingunni, að fólkinu mundi finn-
ast eins langt þangað frá Noregi.
Fyrsti þátturinn, í kotinu þar
sem Jón liggur fyrir dauðanum,
var ágætur. Frú Hald lék kon-
una svo elsfeulega einfaldlega og
sannfærandi, að hún gerði æfin-
týrið að veruleika undir eins. —
Grasakonan var líka prýðilega
leikin (Astrid Sommer) og var
laus við allan hávaða og skræki.
En fyrsti þáttur mátti varla
lengri vera, Jóni hefði verið ó-
hætt að deyja svo sem fimm
mínútum fyr en hann gerði.
í öðrum þætti
Annar þátturinn, sem gerist í
fjallinu bratta, var einnig ágæt-
ur og naut óskiftrar athygli. Jón
talaði fram í, úr skjóðunni, ófor-
skammaður og skemtilegur, þeg-
ar þeir fordæmdu — þjófurinn,
sýslumaðurinn, böðullinn o. fl.
stöldruðu við á leiksviðinu á leið-
inni norður og niður. Öyvind
Öyen lék mórauða Óvininn, að
vísu vel og óaðfinnanlega —, en
sá, sem sá þetta leTkrit heima í
fyrravetur, hlýtur að játa, að
Lárus Pálsson var íslenzkari og
andstyggilegri djöfull og þar
með betri og minnisstæðari. En
konan hans Jóns átti þáttinn, svo l
barnslega einföld og laus við
svik, grimm við Óvininn, auð-
mjúk og rík að kærleiba.
Þriðji þátturinn, sem gerist á
“eilífðarenginu”, fanst manni
lengstur. Það hafa fleiri flaskað
á því að lýsa eilífðardýrðinni en
Davíð frá Fagraskógi. Sjálfur
Dante er bragðdaufastur, þegar
hann er í Himnaríkissælunni,
djarfari í Hreinsunareldinum, en
ágætastur í lýsingunni á Infernó
— Helvíti. Eg óskaði að Lárus
Fálsson hefði stytt þáttinn um
þriðjung. Þó voru þarna ágæt
atriði, t. d. bóndinn (Vilhelm
Lund) og dóttir hans (Eva
Ström), sem eru ekki búin að
gleyma gróðri jarðarinnar og
nautnum jarðlífsins og jafnvel
þrá íslenzka stórhríð þarna uppi
í tilbreytingarlausri lognmollu
eilífðarinnar.
Lars Trinde
Svo kom fjórði og síðasti þátt-
urinn, sem bauð upp á mörg
spennandi atriði upp við gullna
hliðið. » Þegar Jón kom upp úr
skjóðunni, sá maður að Lars!
Trinde var leikari samboðinn
Ragnhildi Hald, og skildi, að
konan hlaut, þrátt fyrir alt, að
elska hann Jón sinn. Gerfið var
ágætt og hárin risu í áttina til
Sankti Péturs um leið og hann
jós yfir hann skömmunum. —
Postularnir voru ágætir, stíll
yfir báðum, Pétur gráhærður,
ekki laus við að vera upp með
sér af lyklinum og mikilvægi
embættisins. Páll svartur á
brún og brá, mikilúðlegur. Og
María mey var tíguleg og yndis-
leg. Hliðið gullna sjálft eins og
hluti úr altarstöflu frá miðöld-
um.
Frú Ragnhald Hald fataðist
livergi leikurinn frá því í fyrsta
þætti og þangað til hún snaraði
skjóðunni inn um hliðið. Og alt
í einu er þrjóturinn Jón hólpinn
og kominn inn í Himnaríki. Og
Lars Trinde hafði líka vald á að
breyta svip hins forherta synd-
ara í sáluhólpinn mann.
Tjaldið fellur
Svo féll tjaldið fyrir sviðið. En
það var dregið frá aftur og aftur,
framkallanir voru margar. Frú
Ragnhild Hald hlaut að finna, að
hún átti meginpartinn af þakk-
lætinu. En öllum hinum var og
þakkað rækilega, því að það varð
engum dulið, að allir höfðu ver-
ið samtaka og gert sitt bezta.
Síðast var Lárus Pálsson kall-
aður fram og Hergel leikhús-
stjóri færði honum mikinn lár-
viðarsveig með viðeigandi þakk-
arorðum. En Lárus þakkðai leik-
urum og hljómlistarmönnum og
áhorfendum með prýðilegri
ræðu. Páls Isólfssonar var minst
að verðugleikum fyrir hljómlist-
ina við Gullna hliðið.
Frá mínu sjónarmiði vil eg
bæta því við, að leiktjöldin í
fyrsta og öðrum þætti voru ágæt.
En í þriðja þætti máttu þau vel
vera betri. Og sjálft Himnaríkið
var þar eins og ljótur og lélegur
kotbær. f fjórða þætti mátti
einnig að leiktjöldunum finna.
Þeir, sem mála bæina okkar
gömlu, gá oft ekki að því, að
bæjarsundin, hlöðnu veggirnir
milli bustanna eru jafn sérkenn-
ileg og bustirnar sjálfar, og þeir
verka eins og fínasta skraut, ef
vel er með þá farið. Hér var ekki
nóg ímyndunarafl að verki, því
að hér hefði hugkvæmur lista-
maður getað skapað Himnaríkis-
umhverfi sambærilegt við kon-
ungsríkið í æfintýramyndunum
hans Erik Werenskjolds. En eftir
þessu tók víst enginn þetta
kvöld, — en aftur á móti var
réttilega fundið að “hvítu nátt-
skyrtunum”, sem þeir hólpnu
gengu í á eilífðarenginu.
Annars var gaman að sjá dóm-
ana í blöðum Oslóar morguninn
eftir. Eitt segir, að formáli höf-
undarins, — sem Johan Norlund
mælti fram — hafi verið skel-
þunnur. Annað segir að hann sé
prýðisgóður. Eitt segir að þriðji
þátturinn sé langbezti þáttur-
inn, en annað að hann sé verst-
ur. — Þetta kennir mönnum að
lcggja aðeins hóflega upp úr
dómum. En viðtökur áhorfenda
voru á einn veg, ágætar, -— og
þær mörkuðu sigurinn.
Ragnar Ásgeirsson...
—Vísir.
Séra Philip Pétursson fór
norður til Reykjavíkur, Man., í
gær til að framkvæma greftrun-
arathöfn konu Ingvars Gíslason-
ar, er dó á s. 1. vetri. Við lát
hennar var útför haldin í Sam-
bandskirkjunni, en með likið var
þá ekki farið norður til greftrun-
ar.
Af hinum 70 þjóðum veraldar-
innar, er íbúafjöldi tuttugu og
níu minni en íbúatala New York
borgar.
* * *
Lögregluþjónninn: Uss, ekki
þessi læti. Segið mér skýrt og
greinilega frá því, hvernig slysið
vildi til.
Bilstjórinn: Nú, eg nam staðar
til þess að maðurinn gæti gengið
yfir götuna, en þá varð hann svo
forviða, að það leið yfir hann.
Maður nokkur kallaði eitt sinn
fram í fyrir Lloyd George á
stjórnmálafundi og spurði, hvort
ekki væri rétt að láta þá í helvíti
fá heimastjórn líka.
“Því ekki það, fyrst þeir hafa
sent hingað jafn gildan fulltrúa
og yður!” ansaði Lloyd George
brosandi.