Heimskringla - 03.07.1946, Blaðsíða 5

WINNIPEG, 3. JÚLl 1946
HEIMSKRINGLA
*
5. SIÐA
hverskonar lognværð en mun
'það ekki mála sannast, að áhug-
inn tekur að dvína þegar menn
taka að hætta að ræða sín áhuga-
mál.
Við höfum fengið aðkenningu
af einhverskonar hjartveiki. —
Þetta er leiður kvilli og hans
vegna þora menn helzt ekki að
mæla nemá svona í hálfum
hljóðum. Það þykir nú blátt
áfram brot á velsæmi, að halda
sannfæringu sinni hiklaust fram
með prúðmannlegri djörfung. —
Allar skoðanir séu jafn réttháar
í sjálfu sér enda þótt þær geti
naumast allar verið jafn réttar
þar sem þær eru svo andstæðar.
Það þýðir svo sem ekkert um það
að fást, það sé blátt áfram frunta
skapur að fara að skifta sér
nokkuð af annara skoðunum,
hvað rangar og rangfærandi sem
þær kunna nú annars að vera;
enga ábyrgð beri maður á því
þótt náunginn rati á refilstigu
OPIÐ BRÉF TIL
HR. TÚÐESEN
Kæri danski vinur!
Alúðar þökk fyrir þitt snjalla
ljóðabréf til mín í 38. tölublaði
Heimskr. þ. á. Af nafni þínu ræð
eg, að þú munir danskur vera að
ætt og uppruna.
Ekki met eg minna vinahót þín
í minmgarð þjóðernisins vegna,
því margt hafa Danir vel fyrir
þjóð mína gert, og vel er eg
minnugur orða skáldsins:
“Danskinum höfum við dansinn
frá,
og Danskurinn gaf okkur stjórn-
arskrá”.
Sérstaklega er eg þér þakk-
látur fyrir að senda mér mynd-
ina af sjálfum þér, þó heldur
M I N N I N G
Cni Kifkarssoik
Dáinn í Winnipeg, Man., 15. maí 1946
anna og náttúrunnar. Hlutverk
Grikkja var hins vegar. að gagn-
rýna þessar hugmyndir, losa
Dær úr tengslum dulrænna trú-
arbragða og gera þær að
hefði eg kosið að fá mynd af þér
áður en þú mistir nefið og áður
sér og öðrum til lánleysis eða líf- j en túnasléttan fór fram á and-
tjóns. Þessi einangrun andans liti þínu, en mynd þína mun eg
hefir það líka í för með sér að
engan samanburð er hægt að
gera á þínum og mínum skoðun-
um til að komast eftir því hvar
eg kunni lka að hafa rangt fyrir
mér og þínar skoðanir kunni að
vera fremur í samræmi við
sannleikann. Afleiðnigin verður
óhjákvæmilega sú, að fjöldinn
lætur sig litlu varða um sann-
leikann og fylgja svo aldarand-
anum í því að lofa eða fordæma
án allra raka, menn, þjóðir og
málefni, en fylgja sínum flokk
án þess að spyrja hvert stefnir.
Persónulegt ábyrgðarleysi fer
óðum vaxandi og þetta persónu-
lega ábyrgðarleysi endar í al-
gerðu sinnuleysi en sinnuleysið
í andlegum dauða doða.
Mönnum kann nú að virðast
þetta ofmæli, getur líka verið
það að vissu leyti, því ennþá
glampar á lýsigull ljómandi
hugsjóna við og við og gneistar
sindra af góðum pennum, endr-
um og sinnum. Talsvert alment
og þó einkum í kirkjunum óttast
geyma samt “fram að niðurlagi”.
Við fyrstu sýn varð eg fyrir dá-
litlum vonbrigðum og hálf
gramur við Elli gömlu að hafa
leikið þig svona grálega, mann-
inn, sem leikið hefir svo prýði-
lega á ljóðahörpu okkar Islend-
inga, að fáir munu eftir leika,
þó íslenzkir væru. En eftir að
hafa athugað myndina betur,
finst mér að eg skilji tilgang
Elli gömlu með andlitsbreyting-
unum og mun henni ganga gott
eitt til.
Frúin er, án efa að búa þig
undir tvö arðvænleg störf, sem
hún ætlar þér að kjósa um, sam-
kvæmt þínum eigin geðþótta.
Hún mun ætla þér að takast á
hendur trúboðsstarf í Kína, og
þar myndi andlits flatneskjan og
nefleysið brátt ná mikilli hylli,
því hver elskar sér líkt. Augna
vökvinn gæti einnig komið sér
mjög vel í prédikunar stólnum,
ef svo illa tækist til að trú þín
væri ekki nægilega sterk, svo að
ræður þínar vektu grun um, að
Lífs er tafli,
lokið þínu.
Hinsti leikur,
leiðar enda
sýnir breyting,
sem er orðin
við landamerkin
lífs og dauða.
Læknig þinni lokið er,
lífs upp fagur dagur runninn,
er nú draumur æfin þér
öll hérvistar ljós útbrunnin.
Undan förnum ert nú hjá
öllum þínum himnum á.
Á vígaslóð þú varst um skeið,l)
var þar fátt af tímans gæðum.
mörgum beið þar bana leið
búin ótal hættum skæðum.
Vitfirring sú veraldar,
Veitti sárin holundar.
Hugrótt geð var hverja stund,
hvað sem þér um æfi mættir
jafnvægis þar rík var lund,
reyndist svo þótt tímans þættir
breyttu stefnu manni mót,
máske síðar reyndist bót.
Ætíð glaður glöðum með,
gleðin flytur sól að hjarta,
umhverfið þá oft er séð,
yndislegri fegurð skarta.
Einstæðing þá er svo hlýtt,
er sem birtist viðhorf nýtt.
Bróður, — systkin kveðja kær,
kallið hinsta lítið tefur,
hugur vina hann er nær
hjartans þakkir samleið gefur.
Far þú vel í foldar skaut,
fögur reynist ljóssins braut!
ísbreiða norður af Grímsey
1 fyrradag bárust veðurstof-
speki' unni fregnir frá Grímsey, þar
og að sjálfvirkum, örvandi og sem skýrt er frá því, að mikil ís-
FRÉ'TTIR FRÁ ISLANDI
göfgandi þætti í lífi einstaklings
ins. Jafnvel tóntegundir þeirra
(tónstigarnir). sem voru kenndar
við hin ýmsu héruð Grikklands
og þjóðflokka þess, voru taldar
fela í sér siðferðileg verðmæti.
Lög í hinum “dorisku” tónteg-
undum þóttu göfgandi mezt
allra og heppileg til uppeldis.
Lög í hinum “lydisku tónteg-
undum” þóttu vel fallin til þess
að auka háttprýði og hæversku
manna. Lög í hinum undaðslegu
og í senn æsandi “frygisku” tón-
tekundum voru hins vegar álit-
breiða sé um tuttugu sjómílur
norður og norðvestur af eynni.
Töluvert hefir borið á ís fyrir
norðan land að undanförnu og
jafnvel hamlað veiðum á ein-
stöku stöðum.
* * *
Snorramynd Vigelands
líka í Berlín
Snorramynd Vigelands, sams-
konar og sú, sem reisa á í Reyk-
holti, verður reist við Hákonar-
höllina á Bergenhus, segir í ný-
komnum norskum blöðum. —
Mun minnismerki þetta blasa
Melbye, fyrv. forsætisráðh.,
'er formaður nefndarinnar. En
! varaformaður er Hakon Shete-
in hættuleg skapfestu unglinga, .,
enda þótt þau þættu ómissandl við sjonum manna, sem sigla inn
til undirleiks við hin frægu leik- foínma i Bergen.
rit grísku skáldanna. Ahrif þess- Samtimis er sagt fra þvi hvaða
ara laga og tóntegunda á tilfinn-, menn skipa Snorranefndina i
ingar okkar nútímamanna munu Er það. þessir: Johann
að vísu varla samsvara þeim | ®
áhrifum, er Grikkir sjálfir ætl-
uðu þeim eða virtust verða fyr-
ir. Er það ekki óskiljanlegt, þeg- \liS- Aðrir nefndarmenn: Asbjörn
ar menn athuga það, sem hér Stensaker rektor, Severin Eske-
hefur verið sagt um hina ein- land rektor- dr- Ðidevick Arun
rödduðu músik fornra þjóða - SeiP, Sverre Steen prófessor, W.
og þá hitt að við eigum, því mið- Dietrichsson búnaðarskolastjori
ur, ekki nærri nóg af forn-grísk-!'°§ Shaasheim forstjóri, sem frá
um lögum- til þess að skapa okk-! öndverðu hefir verið ritari
ur heildarmynd um eðli þeirra.
Hversu mikið Grikkir töldu
tónlistina í lífi manna og hvern-
ig þeir reyndu að beita því afli
á ýmsan hátt, lýsir eftirfarandi hingað f sumar.—Mbl. 28. maí.
sögukorn: “Sumarnótt ;
nefndrainnar.
Ólafur krónprins er heiðurs-
forseti nefndarinnar.
Búist er við, að líkneskið, er
reisa á í Reykholti verði sent
D Var í stríðinu 1914-T8.
B. J. Hornfjörð
menn þessar íkveikjur og biðja þær kæmu ekki allar beint frá
forsjónina að forða sér frá þess- hjartanu, myndi táraflóð augna
um ósköpum. En vilji heimur-
inn endilega hampa þessum eldi-
bröndum ætlast þeir til þess af
prestinum, að hann rói þá til
svefnværðar svo þeir megi
blunda meðan ennþá er ekki
fullsannað hvort sannleikurinn
beri sigur orð yfir blekkingun-
um og róttlætið yfir rangsleitn-
inni.
Það er svo sem engin ástæða
að vanþakka þingi og í öllu okk-
ar lífi og framferði munu feð-
urnir miklir fyrir afrek niðj-
anna. H. E. Johnson
HITT OG ÞETTA
Victoria Englandsdrotning
sendi einhverju sinni konungin-
um í Dahomey skrautlega silfur-
pípu, sem merki um vináttu
sína. Svertingj akóngurinn fylti
pípuna, kveikti í tóbakinu, saug
einu sinni að sér og afhenti hana
sendimanninum aftur, með þeim
ummælum, að silfurpípan kæm-
ist ekki í hálfkvista við gömlu 1
trépípuna sína.
★ * *
Þrír menn voru dregnir fyrir
dómarann, sem var rangeygður.
Hann spurði þanh fyrsta: “Ertu
sekur eða ekki sekur?”
“Ekki sekur”, svaraði númer
tvö.
“Hvað ert þú að tala fram í?”
spurði dómarinn.
“Eg sagði ekki eitt einasta
orð,” sagði sá þriðji.
* * *
Það er sagt að náungi einhver
í Skotlandi hafi verið beðinn að
gefa eitthvað til heimilis mun-
aðarlasura í borg sinni. Hann
sendi tvo munaðarleysingja.
★ * *
Hvenær er elzta dóttir þín að
hugsa um að- gifta sig?” spurði
Jón nágranna sinn.
“Altaf”, svaraði nábúinn.
þinna að miklum mun auka sam-
úð og áhrif á meðal áheyrend-
anna, svo gamla konan (Elli) veit
hvað hún er að gera.
Tækist þannig til, að þér félli
ekki trúboðs starfið sem bezt í
geð, mun gamla konan ætlast til
að þú gætir notað andlits slétt-
una fyrir ofurlitlar grasnytjar.
Slíkt gæti reynst notadrjúg bú-
bót, jafnvel þó sléttan gæfi ekki
meira af sér en eitt kýrfóður á
ári. Einnig er ekki ólíklegt að
gamla konan ætlist til að þú sáir
ögn af kartöflum í útjaðra slétt-
unnar, til dæmis í kringum eyr-
un. Þarna kæmu tár þín einnig
að góðum notum, til þess að
balda nægilegum raka í enginu
og kartöflu garðinum. Nokkurn
kvíðboga ber eg þó fyrir þér,
kæri vinur, að þú kunnir að
þreytast í hálstaugunum, sér-
uppskeru annirnar, ef eg þá
kynni að vera ofar moldu.
Þinn,
Jónas Pálsson
Blöðin í Danmörku eru vin-
samlegast beðin af birta þessar
línur. J. P.
ITM TóNLIST FORN-
GRIKKJA
Eftir Robert Abraham
Öll þróun er tvísýn — einnig
á vettvangi sönglistarinnar.
Sézt það, um leið og við hverf-
um frá hinum elztu þjóðum Mið-
Asíu og snúum okkur að tónlisl
Forn-Grikkja. Þeir, sem telja
menningarsöguna fólgna í því,
að hið óbrotna verði margbrotið,
í stöðugum stíganda, verða hér
fyrir nokkrum vonbrigðum:
i bygging forn-grísks lags, hversu
j mikið sem það sver sig í ætt við
j hina austrænu fyrirrennara sína,
reynist yfirleitt einfaldari,
hrynjandi þess tilbreytingar
minni. Virðist svo, að bragar-
staklega þegar sólin er hæðst á hættirnir í skáldskap Grikkja
lofti, því án efa mync^jr þú vilja hafi stjórnað eða ákvarðað
láta engið njóta sólarhitans sem
bezt, og yrði því að vera nokkuö
háleitur um miðjan daginn. Ef
hrynjandi sönglaga þeirra að
miklu leyti. Hin sífelt jafna öldu-
rás hljóðfallsins í óðum þeirra og
þú verður svo heppinn að fá góða hymnum munj ef til vill, hafa
uppskeru og kanske meira en þú
nauðsynlega þyrftir til heimilis
þarfa, vona eg að þú sért svo upp
í móðinn að þú sendir afganginn
til Englands.
Frá mér er lítið að frétta ann-
að en það, að eg hefi staðið í
stöðugum áflogum við Elli gömlu
síðastliðin tíu ár, en fyrir hálfu
öðru ári síðan náði hún undir-
tökunum á mér, og féll eg þá í
valinn. Nú er ekkert eftir af mér
annað en matarlystin, því altaf
heimtar maginn sinn fulla skerf.
Helzt lítur út fyrir að maginn
muni lifa mig, og ef til vill verða:
“Olræt og eilífur, alla tíð bless-
aður, halelúja”, eins og skáldið
kvað.
Endurtek eg svo þakklæti mitt
fyrir hressinguna, og kveð þig
með kærleikum. Gaman væri að
fá að heyra frá þér aftur eftir
heimtað að verða kveðin fremur
en sungin, og mætti bera þetta
fyrirbrigði saman við íslenzkan
kveðskap, sem við munum siðar
gera grein fyrir. Það næði þó
engri átt að túlka þessa tak-
mörkun blátt áfram sem “frjó-
semisskort”; miklu fremur verð-,
um við að sjá í henni nýstárlegan
listaraga, sem er sérkennandi
fj«-ir menningu Grikkja á blóma-
skeiði hennar. Listaragi þessi er,
eins og menn vita, aðeins ávöxt-
ur hins djúptæka lífsaga Grikkja
sem vildu kanna og samræma
sem bezt eðli mannsins og nátt-
úrunnar í sólarljósi þekkingar
og vizku fremur en í tunglsljósi
dulrænna hvata og tilfinninga:
Samstilling, jafnvægi allra
mannlegra kennda var takmark
þeirra.
Tónbilaskipan forn-grískra
laga er ekki ólík þeirri, sem finna
má í tónlist Asíuþjóðanna.
“Pentatóniski” tónsiginn, sem
myndast af fimm samþjöppuð-
um fimmundum (röð svörtu
nótnanna á píanói) liggur auð-
ájáanlega til grundvallar söng-
kerfi Babyloníumanna, Egypta
og Grikkja. En þó að Grikkir
notuðu auk heiltóna og hálftóna
einnig fyrgreinda “rennitóna”
minni bil en hin minnstu í okkar
tónstiga, — þá er aðaltónskipan
þeirra hin“diatoniska”, eins og
hún er nefnd á fagmáli, eða sú
skipan, er felur í sér heiltónbil
og hálftónbil, eins og dúr-stigi
okkar gerir (röð hvítu nótnanna
á píanói). Einnig vantar músik
Grikkja samhljóma í okkar
skilningi — eigi síður en músik
frumþjóða og annarra fornra
menningarþjóða, — enda kem
ur raunveryleg “harmonik”
(notkun samhljóma, streitu
þeirra og lausn) ekki til sögunn-
ar fyrr en seint á miðöldum, eins
og síðar mun vikið að.
Aðalhljóðfæri Grikkja var
hljóðpípan eða . “aulos” (eins
konar óbó) og strengjahljóðfæri
eitt — kithara, lyra, — sem er
skylt hörpunni. Aulos var not-
aður við leiksýningar, kithara
til undirleiks við einsöng og til
einleiks við hátíðar o. fl.
Músikiðkun og músikkennsla
Forn-Grikkja var almenn og
nákvæmlega skipulögð, eins og
rit hinna frægu heimspekinga
þeirra bera vott um, og þótti
hún eitt nauðsynlegasta tæki til
þess að móta persónuleik3
mannsins. Hin skipulega hreyf-
ing tónanna gleður hinn vitra
mann, af því að hún speglar
samræmi veraldarinnar í jarð-
neskri mynd, segir Platon, og
aðeins fávitar njóta hennar sem
hvers annars holdlegs munaðar.
Verðum við hér reyndar enn
varir við hið áðurneftida menn-
ingarsamband Grikkja, Egypta,
Babyloniumanna og Kínverja,
en eins og skýrt hefur verið frá,
litu þjóðir þessar á talnahlut-
föll tónanna sem tákn stjörnu-
mynda, árstíðanna o. fl., sem
attu að staðfesta samband mann-
ema sit
ur hinn mikli stærðfræðingur
Pýþagoras úti undir berum
himni til þess að athuga stjörn-
urnar, eins og hann var vanur
að gera. Allt í einu heyrir hann
hávaða drukkinna manna nálg-
ast. Hann lítur við og sér, að
nokkrir tiginbornir unglingar
eru að reyna að brjótast inn í
nágrannahús, þar sem fögur
leikkona býr. Eru þeir æstir
orðnir og óðir út af hirðingja-
lagi einu, sem leikið er á hljóð-
pípu í fjarska, en lag þetta er í
frygiskri” tóntegund. Pýþag-
oras rís á fætur, fer að finna
smalann, sem leikur, og skipar
honum — ekki að hætta, heldur
að breyta aðeins einum tóni lag-
línunnar og gera þannig hina
frygisku” tóntegund að “dor-
iskri. Smalinn hlýðir. En hinir
ungu menn sem taka eftir hinu
nýja doriska lagi, stillast um leiö
verða alls gáðir og fara síðan
leiðar sinnar.—Samtíðin.
Sauðburður gengur sæmilega
Sauðburður hefir gengið á-
gætlega víðast hvar á landinu
enn sem komið er.
Hefir tíðarfar yfirleitt verið
hagstætt, nema því þá helzt í út-
sveitum, en bændur'telja að þar
hafi verið helzt til kalt og gróð-
urlítið.—Vísir, 21. maí.
Napóleon mikli bar jafnan á
sér demant, sem hann áleit
veyndargrip sinn. Svo ákveðið
trúði hann þessu, að hann gaf
fyrirmæli um, að hann yrði lát-
inn fylgja sér, er hann væri
jarðsettur.
Wedding Invitations
and announcements
H j úskapar-boðsbréf
og tilkynningar,
eins vönduð og vel úr garði
gerð eins og nokkurstaðar er
hægt að fá, getur fólk fengið
prentuð hjá Viking Press Ltd.
Það borgar sig að líta þar inn og
sjá hvað er á boðstólum.
* t *
Saga íslendinga í Vesturheimi
þriðja bindi, er til sölu á skrif-
stofu Heimskringlu. Verð: $5.00.
Allar pantanir afgreiddar tafar-
laust.
* ★ ★
Heimskringla er beðin að geta
þess, að þriðja bindi Sögu Is-
lendinga í Vesturheimi fáist hjá:
Hirti Hjaltalín, Mountain, N. D.
Guðm. Lambertsen, Glenboro,
Man.
Tilkynning
um fulltrúa okkar á íslandi
Umboðsmaður okkar á íslandi er Björn Guðmunds-
son, Reynimel 52, Reykjavík. — Hann tekur á móti
pöntunum á blöðunum og greiðslum fyrir þau.
Heimskringla og Lögberg
John S. Brooks Limited
DUNVILLE, Ontario, Canada
MAN UFACTURERS OF GILL NETTING
Okkar net eru búin til úr beztu tegund af hör tvinna
og fyrsta flokks “Sea Island Cotton” og egypskum tvinna.
Þér megið treysta bœði vörugœðum og verði
Allar pantanir fljótt og ábyggilega afgreiddar.
Captain M. R. Janes, Leland Hotel, VVinnipeg
Umboðsmaður fyrir Manitoba, Saskatchewan og Alberta