Heimskringla - 10.07.1946, Blaðsíða 3

WINNIREG, 10. JÚLl 1946
HEIMSKRINGLA
3. SIÐA
TóMAS BJÖRNSSON
landnámsaður að Hjarðarhaga,
bóndi að Sólheimum, í Geys-
isbygð í Nýja Islandi.
Hann var Skagfirðingur í
báðar ættir, sonur Björns bónda
að Svartárdal í Skagafjarðardöl-
um Björnssonar bónda að Hofs-
stöðum Sveinssonar sama staðar.
Móðir hans var María Kristín
Guðmundsdóttir bónda á Steins-
stöðum í sömu sýslu. Tómas kom
ungur sveinn að aldri til Canada,
árið 1876, í för með Jóni
lækni, er nam Skíðastaði í Ár-
nesbygð, en flutti síðar til Norð-
ur-Dakota.
Unglingsár sín dvaldi Tómas í
W innipeg-borg, var sfiemma
þróttmikill og fjörugur, og vann
ýmsa vinnu er til féll. — Móðir
hans flutti til hans frá íslandi,
1883. Ungur að aldri kvæntist
hann Ólöfu Lárusdóttur, Guð-
mundssonar, bónda á Steinsstöð-
um, í Skagafjarðarsýslu, systur
Sigríðar konu Páls landnáms-1
manns á Kjarna. Tómas og Ólöf
voru syskinabörn að skyldleika.
Hún hefir lengi liðið af veikind-
um og lifir mann sinn, nú ald-
urhnigin.
Börn þeirra eru: Björn Vil-
berg, bóndi á Sólheimum; Tómas
Óli, bóndi á Sólheimum; Lárus,
Árborg, kvæntur Margréti Jóns-
dóttur Þorsteinssonar Ásmunds-
sonar; Kjartan Sigtryggur, bóndi
í Árborg, kvæntur konu af hol-
lenzkum ættum; Emilía Guðrún,
kona Vilhjálms Gunnlaugssonar
Oddssonar bónda í Geysisbygð.
Dóttir mistu þau hjónin barn að
aldri er hét Lilja María, og síðar
aðra dóttur, er bar hið sama
nafn, einkar efnilega stúlku, og
sárt saknaða, er lézt á ferming-
araldri; hörmuðu þau hana jafn-
an.
Ungur að aldri, fullur af fjöri
og lífsþreki gerðist Tómas bóndi
í Geysisbygð, er í þá tíð mun hafa
talist að vera framhald af hinu
forna frum-landnámssvæði í
Fljótsbygðinni. Hann nam land
að Hjarðarhaga, í grend við Gest
Oddleifsson í Haga; var margt
líkt með þeim, að upplagi, fjöri
og framkvæmdum. — Ungur
lærði hann að mæla á enska
tungu, er varð honum bæði kær
og töm. Snemma komst hann
inn í hérlendan hugsunarhátt,
og átti að því leyti til, betri að-
stöðu en aðrri frumbyggjar; er
flestir komu að heiman fullorðn-
ir og rosknir menn, — framandi
í allri merkingu þess orðs. Hann
var maður prýðisvel greindur og
vel gefinn, fljótur til að átta.sig
á viðhorfum nýrra mála, er til
góðs máttu verða.
Hann kom all-mjög við sögu
héraðs síns, og átti sinn þátt í
ýmsum sameiginlegum fram-
kvæmdum því í hag. Hann var
einn af frumstuðningsmönnum,
að stofnun smjörgerðarfélagsins
í Árborg, og bar velferð þess
jafnan fyrir brjósti. Einnig var
hann unnandi og stuðningsmað-
ur bændaverzlunarinnar í Ár-
borg. Kapp og fjör og fram-
sækni, einkendi afstöðu hans
gagnvart þeim málum er hann
unni. Maður einn, Tómasi ná-
kunnugur lét svo ummælt um
hann, að “flest verk léku í hönd-
um hans.”
Það sem mest hreif mig-er eg
tók að kynnast honum, þá roskn-
um manni, og þreyttum. af
breytilegri lífsbaráttu — og all-
þungri, var andlegt f jör hans, og
glöð framkoma, undir öllum
kringumstæðum. Hygg eg að um
hann mætti heimfæra vísuorðin
fornu: “Getur undir glaðri kinn,
grátið stundum — hjarta”. *—
Mér virtist hann sameina í eigin
persónu, tvenn mismunandi við-
horf, fremur sjaldgæf hjá öldr-
uðum vestur-íslenzkum bónda:
næman skilning á hérlendu þjóð-
lífi, stefnum þess og straumum;
hann var alheimsborgari að
hugsanafari, las margt, og fylgd-
ist vel með því sem gerðist í sam-
tíð hans; átti víðan sjóndeildar-
hring, er lét sér ekkert mannlegt
óviðkomandi vera. — En sam-
hliða þessu var hann heilsteypt-
ur Islendingur, er fann styrk
sinn í hinurn íslenzku erfðum,
vel lesinn, víðsýnn, einkar ljóð-
elslkur, kunni vel með ljóð að
fara; fann maður andlegt neista-
flug um sig fara, er hann hafði
ljóð á munni. Hann átti mikinn
innri eld sér í sál. Tilfinningalíf
hans var máttugt. Mun það hafa
þjálfast við rauðablástur marg-
breytilegrar reynslu. Sjaldan
hefi eg kynst jafn djúpum sökn-
uði, eins og þeim er hann bar í
brjósti út af missi ungrar og
hj artfólginnar dóttur, er þau
hjónin mistu á fegursta blóma-
aldri, og áður er aðvikið. Þannig
hygg eg að öll reynsla gengi
nærri hans viðkvæmu sál. Lítt
lét hann þó um mælt um margt
það, er nærri honum gekk, svo
sem langvarandi heilsubrest, er
kona hans varð að þola, og hann,
synir hans og dóttir með henni
báru, og eigin heilsubrest er
varaði um mörg ár. Fullyrða má
að hann var góður heimilisfaðir,
umhyggjusamur og börnum sín-
um kær. Samvinnan góð — og
synir hans tveir er heima dvöldu
höfðu löngu síðan létt af honum
allri ábyrgð er þeir máttu; og
önnuðust hann í langri sjúk-
dómsbaráttu og nutu þar aðstoð-
ar Mrs. Júlíönu Johnson, er
hjúkraði hinum látna um nökk-
ur síðari ár, með dugnaði og um-
hyggjusemi.
Mér finst, er eg hugsa um
Tómas á Sólheimum, að hann
væri vorsins barn, og bæri jafn-
an vor í hjarta — átti sigurveg-
arans hugarfar, jafrit á björtum
og dimmum dögum. Að vori til
var það, að hann fékk lausn frá
langvarandi sjúkdómsstríði, og
inngöngu til sumarlanda guðs:
Á sólríkum, svölum vordegi var
hann kvaddur hinstu kærleiks-
kveðju í kirkju Geysis safnaðar
af mannf jölda, og ástvinum — er
með kærleika og þökk kvöddu
ljúfan sveitunga og samferða-
mann. — Hann hafði þá búið um
60 ár á Sólheimum, og nokkur ár
þar áður, að landnámi sínu —
Hjarðarhaga. S. Ólafsson
ÚR SKÝRSLU
ársfundar Christian Scien-
tist í Boston, Mass.,
3. júní 1946
“Þar til allar ábyrgðarfullar
stjórnir fara að gera sér glögga
grein fyrir því, að mælikvarði
hins sanna mikilleika er hin and-
lega þroskun fólksins, fremur en
hin efnislegu auðæfi, getur ekki
orðið neinn endir á hinu stöðuga
stríði milli andlegra og efnis-
legra áhrifa,” sögðu stjórnendur
Christian Scientist kirkjunnar í
Boston, tilheyrendum sínum.
“Sá tími er þegar kominn”,
staðhæfði stjórnarnefndin, “að
forgöngumenn allra félagslegra
og kirkjulegra stofnana, verða
krafðir til að gera eitthvað
meira en gefa loforð, prédika og
slá um sig með heiðinglegri við-
höfn og skrauti, til að vemda og
viðhalda trú meðbræðra sinna,
og vinna að varanlegum friði í
heiminum.”
Ef þetta fyrirkomulag á að
halda velli, staðhæfa hinir em-
bættislegu talsmenn Christian
Scientist hreyfingarinnar, verða
þeir að sýna sönnun fyrir því,
að þær hugsjónir sem er þeirra
markmið, verði gerðar að verk-
legum og hagkvæmum notum til
aukningar hinum menningar-
lega , hagsmunlegu og andlega
velfarnaði manpkynsins. Þeir
lögðu sterka áherzlu á, að hin
fyrsta og æðsta skylda stjórn-
málanna og kirkjulegra leið-
toga væri, á þessum viðsjálu tím-
um, að beita öllum sínum áhrif-
um til að koma í veg fyrir ann-
að stríð, og að græða hin ó-
græddu sárin, sem síðasta stríð
skildi eftir.
Það eru ekki tímar til að leita
til né beita undanbrögðum né
ágengni og árása, til þess að auka
sín pólitísku áhrif og vald,
hvorki fyrir nokkurt ríki né
kirkju.
Þeir héldu því fram að það
væri ekkert rúm í kirkjunni fyr-
ir pólitík, né í lýðræðislegu
stjórnarfyrirkomulagi, þar væri
samt sem áður, ávalt rúm í póli-
tík fyrir hina siðferðilegu hlið
trúarbragðanna.
Þetta ætti jafnt við í þjóðleg-
um sem alþjóðlegum málefnum,
og bættu því við, að það gerði
lítinn mun hvort heldur að það
væri stríð milli hugsjóna og trú-
arbragða kennisetninga, eða stríð
milli' vopnaðra herdeilda; af-
leiðingin er ávalt skerðing heil-
brigðra vitsmuna.
Ef þeir, sem nú eru að reyna
að vinna að því að koma á heims-
stjórn, í þeim tilgangi að stofna
varanlegan frið í heiminum,
leita ekki guðlegrar handleiðslu,
og byggja á ráðvendni og hrein-
skilni, er til einskis unnið.
Þeir tilfærðu biblíustað, er
Benjamín Franklin brúkaði í
harðri deilu á grundvallarlaga
fundinum í Philadelphia: “Nema
drottinn byggi húsið hafa þeir
sem bygðu það til einskis unnið”,
og Franklin bætti við: “Eg trúi
þessu í allri einlægni; og eg trúi
því líka, að án hans aðstoðar og
hjálpar í pólitískri byggingu, að
oss farist ekki betur, en þeim
sem bygðu Babels turninn; við
skiftumst í andstæða flokka, um
okkar litlu sérhagsmuni . . . og
það sem verra er, að mennimir
hér eftir, frá þessari óheilla
stund, reyna að setja upp stjórn-
ir eftir mannlegri vizku, og láta
kylfur ráða kasti hvort afleiðing-
in verður stríð, sigur eða ósigur.”
Á þessum breytilegu og óvissu
tímiim, á sviði stjórnmála og
hagsmuna, álitu stjórnendur
Christian Scientist heiminn vera
í hinum sömu illu kringumstæð-
um, eins og á dögum Franklins,
og þeir lýstu því yfir, að það
væri eins satt nú, eins og það var
þá, að án guðlegrar handleiðslu,
gæti engin stjórn, hvorki þjóðleg
né alþjóðleg, ráðið fram úr erf-
iðleikunum.
Aðrir helztu punktarnir í árs-
skýrslunni voru, um þau rit er
Christian Science gefur út, og
þar á meðal blaðið The Christian
Science Monitor, sem höfðu náð
hæstri útbreiðslu á síðasta ári,
og að eftir stríðið hefði fjöldi
fólks í öðrum löndum endurnýj-
að áskriftir sínar.
Nýjum prentvélum verður
bætt við, og þar á meðal vél sem
prentar auglýsingar í fjórum lit-
um.
Stjórnendurnir lýstu því og
yfir, að einn af hinum föstu
starfsmönnum blaðsins Monitor
færi tli Rússlands, sem frétta-
ritari þess, og að sérstakur
fréttaritari hefði í fyrsta sinn
verið sendur til Austurlanda og
Litlu Asíu.
Skrá í bókarformi verður gef-
in út á árinu 1947, sem sýnir
hluttekningu og starf Christian
Science á stríðsárunum. — Þeir
höfðu 135 launaða presta við her-
inn auk 26 kapilána, 495 sjálf-
boða verkafólks, sem störfuðu í
Canada og Bandaríkjunum.
Á Englandi, höfðu þeir 135
hvíldarheimili fyrir hermenn, og
330 manns höfðu með höndum
útbýtingu gjafa og hjálpar til
t •
■hann kröfum nútímans. í stað
þess að senda menn utan til
skamms náms og óviss árangurs,
ætti að flytja hingað inn sér-
hermannanna. Nær 500 manns ' fræðinga, sem treysta má á og
voru útnefndir, sem sjálfboðar, með því móti sparaðist þjóðinni
úr brezka og bandaríska hern- stórfé, sem ella mundi varið í
um. vafasamar tilraunir.
Hjálpardeildin útbýtti fatnaði Á næstu árum og áratugum
meðal fólks í Evrópu, um eða i verður að leggja megináherzlu á
yfir 4,250,000 dollara virði. — ^ eflingu iðnaðarins, — þannig að
Þessu var skift án tillits til þjóð- ^helzt verði engin óunnin vara
ernis eða trúarbragða, auk þessa !Send úr lnadi. Verður að leggja
var útbýtt í 13 löndum yfir
550,000 handprjónuðum flíkum,
meðal hermannanna.
Á sviði löggjafarinnar hafa
mörg lög verið samþykt, sem eru
hagstæð Christian Science.
G. þýddi
ÁTÖK NÆSTU ÁRA
Islenzkir námsmenn, sem lagt
hafa leið sína til Vesturheims á
undanförnum árum, leggja flest-
ir stund á hagnýt fræði, einkum
með tilliti til aukins iðnaðar í
sambandi við sjávarútveg eða
landbúnað. Er þetta mjög lofs-
vert, enda mun sannast, er frá
líður, að námskostnaður þessara
manna mun renna aftur til
þjóðarbúsins, og það margfald-
lega, vegna umbóta í atvinnu-
háttum, sem þessir menn munu
beita sér fyrir. Framfarir á sviði
iðnaðarins eru mjög miíklar, enda
hefir honum fleygt fram á styrj-
aldarárunum. Gengur þróunin
yfirleitt í þá átt að spara mann-
aflann, en auka á vélanotkun.
Má í því sambandi nefna, að í
niðursuðuverksmiðjunum getur
tæpast heitið að mannshöndin
snerti á nokkuru nema vélunum
sjálfum, en vélarnar vinna úr
vörunni að öllu leyti, Þrátt fyr-
ir hækkandi kaupgjald hefir tek-
ist að auka afköstin svo, að af-
koma iðnaðarfyrirtækjanna hef-
ir batnað stórlega vegna aukinna
afkasta. Er þetta mjög athyglis-
vert fyrir okkur Islendinga, sem
þurfum að byggja upp iðnaðinn
svo að segja frá grunni.
Alt til þessa hefir stórfé verið
kastað á glæ í tilraunir, sem hafa
borið misjafnan árangur. Iðn-
fyrirtækjum hefir verið komið
upp, en eftir fá ár eru þau svo
aftur úr, áð engin von er til að
þau geti kept við erlend fyrir-
tæki sambærileg. Menn hafa
verið sendir utan til náms, dvalið
erlendis um lengri eða skemri
tíma, en algerlega hefir verið
óvíst um árangur af námi þess-
ara manna, enda hefðu sumir
betur setið heima en að afla sér
hálfmentunar, sem raun hefir
sannað með töpum og óhöppum.
Væri mjög athugandi fyrir okk-
ur að fala hingað sérfræðinga,
sem kent gætu landsmönnum
nýjar framleiðsluaðferðir og lagt
grundvöll að framtíðariðnaði
þjóðarinnar, einkum að því er
snertir vinslu sjávarafurða, sem
fluttar hafa verið út algerlega
óunnar til þessa. Er dæmi Breta
hentugt til eftirbreytni, en full-
yrt er, að þeir hafi ráðið færustu
þýzka sérfræðinga í þjónustu
sína, greiði þeim lífvænleg laun,
en krefjist hinsvegar af þeim, að
þeir hjálpi til við að byggja upp
brezka iðnaðinn og samrýma
höfuðáherzlu á vörugæðin, þann-
ig að kaupendur viti að sé varan
íslenzk, sé hún einnig góð, og
kaupi hana því frekar en fram-
leiðslu annara þjóða. Léleg
framleiðsla getur ef til vill skap-
að auðtekinn gróða um stundar-
sakir, en alt slíkt hefnir sín síðar
á framleiðandanum og jafnvel
þjóð hans allri, og ætti því ekki
að láta mönnum haldast uppi að
efna til iðnrekstrar, sem ekki
veitir fulla tryggingu fyrir vöru-
vöndun. Einstaklingsframtakið á
þó að fá að njóta sín á þessu
sviði, sem öðrum, en hinsvegar
ætti hið opnibera að styrkja
menn með fjárframlögum og
tryggja nauðsynlega fagkunn-
áttu.—Vísir, 4. apríl.
HAGBORG
FUEL CO.
H
Dial 21 331 nomÍ) 21 331
ÞRÓUN OG FRAMFARIR
í SLAVE FALLS
Hvað er miljarð?
Setjum svo að þér hefðuð lifað á
dögum Ágústínusar keisara og
þér hefðuð byrjað á því á nýárs-
degi árið 1 að eyða 1600 krónum
og síðan haldið því áfram á
hverjum einasta degi í öll þessi
ár, þá væri upphæðin orðin um
710 miljónir króna. Þér yrðuð
því að halda áfram að eyða 1000
krónum á dag í 793 ár enn, eða
til ársins 2739, til þess að hafa
eytt einum miljarð króna.
* ★ TT
Sjóliði nokkur var á ferðalagi
um eitt þurviðrasamasta fyérað
Texas-ríkis og gaf sig þar á tal
við bónda nokkurn, er leiddi við
hlið sér gon sinn ungan.
“Það lítur út fyrir, að hann
ætli að rigna,” segir sjóliðinn.
“Eg vona, að hann geri það,”
svaraði bóndi. “Ekki sérstaklega
mín vegna, heldur vegna drengs-
ins, því að hann hefir aldrei séð
rigningu.”
Miklar framfarir og umbætur
eru að stækkun City Hydro afl-
stöðvarinnar í Slave Falls við
Winnipeg-ána.
Þegar til hinnar upprunalegu
byggingar var efnt 1929, var að-
eins helmingur orkuversins reist,
og tveimur 12,000 hestafla ein-
ingum (units), komið þar upp.
Tveimur einingum hefir síðan
verið bætt við, annari 1937, og
hinni 1938, til samans fjórum, er
framleiða 48,000 hestöfl. Samt
sem áður fer þörfin fyrir raf-
magns-orku stöðugt vaxandi, og
það hefir talist nauðsynlegt að
fullgera orkuvers-bygginguna,
og koma þar fyrir fleiri virkum
einingum. Vinna við viðbótina
byrjaði síðastliðið sumar.
Við sements-steypu fyrir 2 afl-
hjóla pípur, múrsteinsverk að
innan, húðun og ýriisa aðra
vinnu, var verið allan veturinn.
Tvær nýjar 12,000 hestafla-
einingar verða að verki við enda
þessa árs, og öðrum tveimur á
að bæta við 1947. Með þessu fær
Slave Falls orkustöðin 96,000
hestafla framleiðslu orku, sem
tryggir Winnipeg næga raforku
til allra þarfa í nálægri framtíð.
Góðar bækur
4 heiðarbrún, kvæði eftir
Dr. S. E. Björnsson, í b. $3.75
Hirðisbréf, Sigurgeir
Sigurðsson biskup ________ .50
A Sheaf of Verses,
Dr. Richard Beck_________ .35
Fyrsta bygging í alheimi, Hall-
dór Foriðleifsson _______$2.50
Friðarboginn er fagur, Halldór
Friðleifsson_____________$2.50
Icelandic Grammar, Text, Glos-
sary, Dr. Stefán Einarsson,
(bandi)__________________$8.50
Björninn úr Bjarmalandi,
Þ. Þ. Þ. (óbundin) ______$2.50
(bandi) -----------------$3.25
Hunangsflugur, G. J. Guttorms-
son, (bandi) ------------$1.50
Fimm einsönglög, Sig. Þórðar-
son (heft) --------------$1.50
Lutherans in Canada, eftir séra
V. J. Eylands, 200 myndir $3.00
Björnsson’s Book Store
702 Sargent Ave. — Winnipeg
Á F0RUM í
SUMARFRÍ?
Frídagar eru hér einu
sinni enn. Kanske þú
ætlir að leggjast út
eða heimsækja vini í
borginni. En hvert sem
þú ætlar, þá getur þú
fundið alt sem heila
fjölskyldan þarfnast í
EATON’S sumar-verð-
skránni þér og þínum
til þæginda.
^T. EATON C°.„.
WINNIPEG CANADA
Við vonuðum að allar pantanir fyrir símaþjónustu
yrðu afgreiddar um þetta leyti. En hvað sem um
það er, þá hefir ófyrirsjáanleg þurð verið á öllu því,
sem símum tilheyra, ásamt vaxandi síma pöntunum,
gert þetta ómögulegt. Okkur þykir miður ef þú ert
einn sem bíður. Og ennþá,
við getum aðeins fullvissað
ykkur um, að alt er gert til
þess, að flýta fyrir afgreið-
slu pantana sem mögulegt