Heimskringla - 10.07.1946, Side 7

WINNIFEG, 10. JÚLÍ 1946
HEIMSKRINGLA
7. SIÐA
ENSKI YÍSINDAMAÐUR-
INN JOHN BURDON
SANDERSON
HALDANE
Eftir próf. Stig Veibel
t>að var ómetanlegt á her-
námsárunum í Danmörku, hve
drengilega danskir vísindamenn
gengu fram f frelsisbaráttunni
og sýndu með því skilning sinn
á þýðingu baráttunnar fyrir
landið, sjálfa sig og vísindastarf-
semi sína. Þeim var ljóst, að full-
komið lýðræði er hverri þjóð lífs-
nauðsyn og til þess að öðlast það
eða vernda, verða öll önnur sjón-
armið að víkja. Það er því lær-
dómsríkt að líta um öxl til þess
sinnuleysisástands, sem ríkjandi
var fyrir 1940 bæði við háskól-
ann og aðrar æðri mentastofnan-
ir.
Prófessor Haldane, sem nú er
hér í heimsólkn, er einn þeirra,
sem löngu fyrir stríð höfðu áttað
sig á nauðsyn þess að berjast
fyrir verndun og eflingu lýðræð-
isins. 1 bók, er nefnist A. R. P.
(Air raid precautions, þ. e. loft-
varnaráðstafanir) og út kom
1938, segir hann m. a.: “Eg
spurði einu sinni frænda minn
sáluga, Haldane lávarð, hvern
hann mundi kjósa fyrir verj-
anda, ef hann yrði ákærður fyr-
ir morð”. “Það veltur á því,
hvort eg er saklaus eða ekki,”
svaraði hann. “Ef eg hefði fram-
ið morðið, mundi eg vafalaust
kjósa Sir John Simon. Sir John
er í tölu hinna áhrifamestu nú-
lifandi málaflutningsmanna, og
heimurinn mun lengi minnast
þess, með hvílíkum árangri hann
varði hernám Japana í Man-
sjúríu, meðan fundir Þjóða-
bandalagsins stóðu yfir 1932”.
Og Haldane sannar, hvernig
þetta skref leiddi óhjákvæmilega
til hlutleysis Breta í Abessiníu-
styrjöldnini, þar sem Franco
naut þýzk-ítalskrar aðstoðar. —
Hann gengur ekki að því grufl-
andi, þegar hnan gagnrýnir und-
ansláttarpólitík Chamberlains
stjórnarinnar gagnvart öxul-
ríkjunum.
Hver er svo þessi vísindamað-
ur, sem leyfir sér að taka þátt í
umræðum bæði um innanlands-
og utanríkismál? Er hann “sann-
ur” vísindamaður, eða er hann
st j órnmálamaður ?
Hann er hvorttveggja. Vís-
indamannsferill hans er í stuttu
máli þessi: Hann stundaði nám í
Eton^og við New College, Ox-
ford; kennari í lífefnafræði við
Cambridge-háskóla 1922—32;
þrófessor í lífeðlisfræði við Royal
Institution, London 1930—32;
prófessor í efnafræði við Uni-
versity College, London 1932—
37 og í biometri sama stað 1937
og síðan.
Þetta gæti verið ferill hvers og við að fylgjast með því, hve!
einasta vísindamanns, sem helg-1 vel hefði tekist að beita henni í l
| ar sig sinni starfsgrein og kærir hinum ýmsu greinum, þar á
sig kollóttan um heiminn utan meðal í minni vísindagrein, líf-; ]
, vinnustofu sinnar. En um próf. fræðinni. Hann svaraði því, að
Haldane gegnir öðru máli. Hannjhann fylgdist með þessari þró-
hefir æfinlega beitt þekkingu 1 un, og eg sá, að hann félst á hana
sinni á sviði þjóðmálanna. Fað- frá sjónarmiði Hegels, en for-
ir hans var lífeðlisfræðngur og dæmdi hana sem hugsjónamað-
^vann að rannsóknum á loftræst- ur”.
ingarfyriríkomulagi í námum, i Prófessor Haldane lætur sér
verksmiðjum, skipum og skólum ekki nægja að reyna að fá starfs-
til að skapa grundvöll að löggjöf bræður sína til að skilja þýðingu
til að treysta öryggi þeirra, er marxismans fyrir vísindin og
starfs síns vegna urðu að dvelj-1 daglegt líf. Hann telur það og
ast á stöðum með slæmri loft-1 skyl(lu sína að fá almenning til
'ræstingu. J. B. S. Haldane tók j ag skilja þýðingu hanls fyrir
Iþegar frá 1905 (hann er fæddur j þjóðlífið í heild. Hann skrifar í
1892) þátt í þessum tilraunum og þvj skyni vikulegar greinar í
hélt þeim áfram til ársnis 1922; jDaily Worker. Síðan er safn
hvarf þó frá þessu starfi umiþessara greina gefið út í bókar-
skeið vegna herþjónustu í fyrri iformi Qg ma þar m a. nefna bók-
INNKÖLLUNARMENN HEIMSKRINGLU
Reykjavík
A ÍSLANDI
__________Björn Guðmundsson, Reynimel 52
íCANADA
Amaranth, Man____________________Mrs. Marg. Kjartansson
Antler, Sask____________K. J. Abrahamson, Sinclair, Man.
Árnes, Man.____________Sumarliði J. Kardal, Hnausa, Man.
Árborg, Man._..........................G. O. Einarsson
Baldur, Man._......................:-------O. Anderson
Belmont, Man...............................G. J. Oleson
Bredenbury, Sask__Halldór B. Johnson, Churchbridge, Sask.
Churchbridge, Sask__________________Halldór B. Johnson
Cypress River, Man--------------------Guðm. Sveinsson
Dafoe, Sask-------------O. O. Magnússon, Wynyard, Sask.
Ebor Man________________K. J. Abrahamson, Sinclair, Man.
Eifros, Sask.....-i...........Mrs. J. H. Goodmundson
Eriksdale, Man..........................Ólafur Hallsson
Fishing Lake, Sask___________Rósm. Árnason, Leslie, Sask.
Foam Lake, Sask_____________Rósm. Árnason, Leslie, Sask.
Gimli, Man...............................K. Kjernested
Geysir, Man____________________________ G. B. Jóhannson
Glenboro, Man..............................G. J. Oleson
Hayland, Man......................... Sig. B. Helgason
Hecla, Man..........................Jöhann K. Johnson
Hnausa, Man.............................Gestur S. Vídal
Innisfail, Alta________Ófeigur Sigurðsson, Red Deer, Alta.
Kandahar, Sask__________O. O. Magnússon, Wynyard, Sask.
Keewatin, Ont.........................Bjarni Sveinsson
Langruth, Man..........................Böðvar Jónsson
Leslie, Sask.........................Th. Guðmundsson
Lundar, Man................................D. J. Líndal
Markerville, Alta_____Ófeigur Sigurðsson, Red Deer, Alta.
Morden, Man_________________________Thorst. J. Gíslason
Mozart, Sask............................Thor Asgeirsson
Narrows, Man_________________S. Sigfússon, Oakview, Man.
Oak Point, Man........................Mrs. L. S. Taylor
Oakview, Man___________________—...........S. Sigfússon
Otto, Man________________-Hjörtur Josephson, Lundar, Man.
Piney, Man................................-S. V. Eyford
Red Deer, Alta.......................Ófeigur Sigurðsson
Riverton, Man.........................Einar A. Johnson
Reykjavik, Man.........................Ingim. ólafsson
Selkirk, Man________________________Mrs. J. E. Erickson
Silver Bay, Man.........................Hallur Hallson
Sinolair, Man...............-........K. J. Abrahamson
Steep Rock, Man...............-...........Fred Snædal
Stony Hill, Man_________-Hjörtur Josephson, Lundar, Man.
Tantallon, Sask..........-.......-.....Arni S. Árnason
Thornhill, Man__________Thorst. J. Gíslason, Morden, Man.
Víðir, Man__________________Aug. Einarsson, Árborg, Man.
Vancouver, B. C._____„Mrs. Anna Harvey, 4487 Quebec, St.
Wapah, Man_______________Ingim. Ólafsson, Reykjavík, Man.
Winnipeg_____S. S. Anderson, 800 Lipton St. Winnipeg, Man.
Winnipegosis, Man.............................S. Oliver
Wynyard, Sask...........................O. O. Magnússon
I BANDARÍKJUNUM
Akra, N. D______________Björn Stevenson, Akra P.O., N. D.
Bantry, N. Dak____________ E. J. Breiðfjörð, Upham, N. D.
Bellingham, Wash.—Mrs. John W. Johnson, 2717 Kulshan St.
Blaine, Wash.......................Magnús Thordarson
Cavalier, N. D_________Björn Stevenson, Akra P.O., N. D.
Crystal, N. D_________C. Indriðason, Mountain P.O., N. D.
Edinburg, N. D_________C. Indriðason, Mountain P.O., N. D.
Gardar, N. D__________C. Indriðason, Mountain P.O., N. D.
Grafton, N. D__________C. Indriðason, Mountain P.O., N. D.
Hallson, N. D__________Björn Stevenson, Akra P.O., N. D.
Hensel, N. D__________C. Indriðason, Mountain P.O., N. D.
Ivanhoe, Minn________Miss C. V. Dalmann, Minneóta, Minn.
Milton, N. Dak.............................S. Goodman.
Minneota, Minn......................Miss C. V. Dalmann
Mountain, N. D________'C. Indriðason, Mountain P.O., N. D.
National City, Calif......John S. Laxdal, 736 E. 24th St.
Point Roberts, Wash.......................Ásta Norman
Seattle, 7 Wash_______J. J. Middal, 6522 Dibble Ave., N.W.
Upham, N. Dak—!-------------------------E. J. Breiðfjörð
The Viking Press Ltd.
Winnipeg Manitoba
heimsstyrjöldinni, þar sem hlut-
verk hans varð um síðir að vinna
ásamt föður sínum að varnar-
ráðstöfunum gegn gasárásum
Þjóðverja. Hann tók sem sér-
fræðingur þátt í nefndarstarfi á
ina Science and Everyday Life,
er út kom 1939. Aðra bók má og
nefna, sem að vísu er ekki eins
I
auðskilin, en þó ætluð fyrir al- j
menning, þ. e. The Marxist
Philosophy and the Sciences,
vegum ensku ríkisstjórnarinnar útg_ 193g Er það safn fyrir.
(strax árið 1924), en hætti þvi (lestra við háskólann í Birming-
starfi, þar eð hann taldi það ekki ham) þar sem hann rekur þá þýð-
bera árangur. í Spánarstyrjöld-
inni rannsakaði hann þar í landi
framfarir í loftvörnum og skráði
niðurstöður sínar í bókina A. R.
ingu, sem marxisminn hefir fyr-
ir stærðfræði, eðlisfræði, efna-
fræði og þjóðfélagsfræði — í
stuttu máli allar greinar vísind-
P., sem að framan er getið. Eitt anna (hann talar þó t. d. ekki um
af því, sem hann komst að, var malvlsin(ji og lögfræði). 1 við-
það, að hættan af gasstyrjöld1
tali, sem eg átti við hann í des. ^
s. 1. sagði hann mér, að hann
e. mannfall á hverja beitti nú með miklum árangri1
væri fremur lítil, þar sem árang-
urinn, þ.
smálest sprengna væri miklu i
minna eftir gassprengjur en
tundursprengjur. Síðast liðin 6
ár hafa fært honum heim sann-
inn um þetta.
Hann hefir á mörgum sviðum
reynt að gera hina lífeðlisfræði-
legu þekkingu sína nytsama
"framkvæmd og hefir aldrei hik-
að við að nota sjálfan sig sem
“tilraunadýr”, ef hann hélt sig
með því geta náð árangri, sem
marxiskum aðferðum á núver-
andi starfsviði sínu, efnarann-
sóknunum.
Prófessor Haldane er framúr-
skarandi eljumaður. Auk vís-
indastarfa sinna gefur hann sér
tíma til að sitja í útgáfunefnd
1 fyrir Daily Worker og hann var
til skamms tíma í miðstjórn
enska kommúnistaflokksins. —
Hann talar oft á fundum — vís-
indalegum og pólitískum, æfin-
þýðingu hefði. Mönnum er enn lega hress { bragði, fullur anda-
í fersku minni hinar miklu til- giftar og tilbúinn að berjast fyr-
raunir, sem gerðar voru til að
bjarga áhöfn enska kafbátsins
Thetis, sem fórst. Þar reyndi
Haldane á sjálfum sér áhrif mis-
munandi loftþrýstings og súr-
efnisþrýstings. Hefðu þær til-
raunir getað haft hina stórkost-
legustu þýðingu fyrir hina inni-
lokuðu áhöfn, ef tekist hefði að
komast í samband við hana. En
þær mistókust, án þess að Hal-
dane fengi að gert.
Alt það, sem að framan er sagt,
hefði próf. Haldane getað gert
án þess að þurfa að taka nokkra
árkveðna pólitíska afstöðu, þó
að bók eins og A. R. P. sýni, að
hann er ákveðinn andstæðingur
fasismans. En hann lét sér ekki
nægja að játa trú sína á lýðræði
alment. Hann tók skýra afstöðu
og gekk í lið með samstæðasta
fylkingararmi enskra verka-
manna, kommúnistaflokknum.
Ef til vill hefir hann að nokkru
leyti fylgt fordæmi ættmenna
sinna. Þegar hann hélt fyrir-
lestur við Birkbeck College í
London árið 1938 til minningar
um Haldane lávarð, fyrrum
vara-konung Indlands, frænda
sinn, sem hann talar um í bók-
inni A. R. P., valdi hann a. m. k.
sem efni í fyrirlesturinn heims-
skoðun marxismans og hóf fyrir-
lesturinn með þessum orðum:
“Haldane lávarður fylgdi
kenningum Hegels mestan hluta
æfi sinnar. Síðustu árin gerðist
hann meðlimur verkamanna-
floikksins, var hægfara, en ákveð-
inn sósíalisti, að eg hygg. Það er
því næsta eðlilegt, að fyrirlestur
til minningar um hann fjalli um
þá heimsskoðun, sem í aðalatrið-
um er bygð á kenningu Hegels,
en eitt höfuðverkefni þeirrar
heimsspeki er að lýsa þróuninni
frá auðvaldsskipulagi til sósíal-
isma. 1 síðustu samræðum okk-
ar Haldans lávarðar, nokkrum
máuðum áður en hann dó, talaði
eg um þau djúpstæðu áhrif, sem
eg hefði orðið fyrir við að sjá
þessa kenningu framkvæmda í
svo ríkum mæli í Sovétríkjunum
ir því áhugamáli, sem hann hef-
ir gert að sínu: framgangi sósíal-
ismans. Það er vissulega gleði-
efni fyrir Kaupmannahafnarbúa
að fá próf. Haldane í heimsókn
einmitt nú til að skýra fyrir
dönskum starfsbræðrum og
dönskum stúdentum, hvað það
sé, sem veldur einmitt þessari af-
stöðu hans. Ef að líkum lætur,
mun hann sízt fá óglæsilegri á-
heyrn én brezka útvarpið á her-
námsárunum, einkum meðal
þeirra, sem nú fá tækifæri til að
kynnast persónulega einum af
forystumönnum enskra vísinda-
manna, forystumanni á sviði vís-
inda og stjórnmála.—Þjóðv.
Professional and Business
- ' Directory - —-

Omci Phonz Rxs. Phon*
94 762 72 409
Dr. L. A. Sígurdson
116 MEDICAL ARTS BLDG.
Office hours by appointment
Gulleyjar
Ein af Filipseyjunum er nefnd
Mindoro, en það er afbökun á því
nafni, sem Magellan gaf eyjunni
á 16. öld. Hann nefndi hana
Mina de Oro, en það þýðir gull-
náman. Eyja þessi er mjög skógi
vaxin, en þar hefir hvorki fund-
ist gull né dýrir málmar enn sem
komið er.
Suðvestur af Filipseyjum er
önnur eyja miklii stærri, sem var
kölluð Isla de Oro (Gulley). —
Nafnið er gefið af Spánverjanum
Saavedra, árið 1928. Seinna fékk
eyjan nafnið Nýja Guinea, vegna
þess að íbúarnir þar líktust mjög
íbúunum á Guineaströnd Afríku.
Ekki fanst þó gull á þessari ey
fyr en eftir seinustu aldamót, og
var nokkuð af gulli unnið þar
rétt fyrir stríðið og flutt í flug-
vélum tli Ástralíu.
Salomonseyjar fengu nafn sitt
árið 1568, og var því haldið fram,
að þar hefði gullnámur Salo-
mons konungs verið. En þrátt
fyrir alda leit hefir ekki fundist
neitt gull þar að ráði.
KAUPIÐ HEIMSKRINGLU—
útbreiddasta og fjölbrevttasto
islenzka vikublaSið
Dr. S. J. Jóhannesson
215 RUBY ST.
Beint suður af Banning
Talsimi 30 S77
VlStalstíml kl. 3—5 e.h.
J. J. Swanson & Co. Ltd.
RBALTORS
Rental. Insurance and Financíal
Agents
Sími 97 538
308 AVENUE BLDG.—Wiimipeg
THE WATCH SHOP
CARL K. THORLAKSON
Dlamond and Weddlng Rlngs
Agent for Bulova Watchee
Marriage Licenses Issued
899 SARGENT AVE
H. HALDORSON
BUILDER
23 Music and Arts Studios
Broadway and Carlton
Phone 93 055
Winnipeg, Canada
CANADIAN FISH
PRODUCERS, LTD.
J. H. Page, Managing Director
Wholesale Distributors ol
Fresh and Frozen Fish
311 CHAMBERS ST.
Office Phone 26 328
Res. Phone 73 917
ÁSGEIRSON’S PAINTS,
WALL PAPER AND
HARDWARE
698 SARGENT AVENUE
Winnipeg, Man.
Telephone 34 322
WINDATT COAL Co.
LIMITED
Established 1898
307 SMITH STREET
Office Phone 97 404
Yard Phone 28 745
Frá vini
A. SAEDAL
PAINTER & DECORATOR
*
Phone 93 990
★
Suite 1 Monterey Apts.
45 Carlton St., Winnipeg
DR A. V. JOHNSON
DBNTIST
SM Somerset Bldg
Office 97 932 Res. 202 398
ANDREWS, ANDREWS,
THORVALDSON &
EGGERTSON
Lögfrœðingar
Bank of Nova Scotia Bldg.
Portage og Garry St.
Sími 98 291
DRS. H. R. and H. W.
TWEED
Tannlœknar
m TOEONTgKjEN. TRUSTS
Cor. Portage Ave. og Smith St.
PHONE 96 952 WINNIPEG
THE
BUSINESS CLINIC
specialize in aiding the smaller
business man to keep adequate
records and prepare Income
Tax Returns.
ANNA LARUSSON
508 Mclntyre Blk. Ph. 97 130
PRINCESS
MESSENGER SERVICE
Við flytjum kistur og töskur,
húsgögn úr smœrri íbúðum
og húsmuni af öllu tœi.
58 ALBERT ST. — WINNIPEG
Sími 25 888
C. A. Johnson, Mgr.
H. J. PALMASON & Co.
Cbartered Accountants
1103 McARTHUR BLDG.
PHONE 94 358
Rovatzos Floral Shop
253 Notre Dame Ave., Phone 27 9S9
Fresh Cut Flowers Dally.
Plants in Seaacm
We speclalize in Wedding & Concert
Bouquets <& Funeral Designs
Icelandtc spoken
A. S. BARDAL
selur lfkklstur og annast um útfar-
ir. Allur útbúnaður sá besti.
Bnnfremur selur hann aUskonar
minnisvarða og legsteina.
843 8HERBROOKE ST.
Phons 27 324 Winnipeg
Union Loan & Investment
COMPANY
Rental, Insurance and Financial
Agents
Sími 95 061
510 Toronto General Trusts Bldg.
GUNDRY-PYMORE Ltd.
British Quality - Fish Netting
60 Victoria St., Winnipeg, Man.
Phone 98 211
Manager: T. R. THORVALDSON
Your Patronage Will Be
Appreciated
Halldór Sigurðsson
Contractor & Builder
★
594 Alverstone St., Winnipeg
Sími 33 038
FINKLEMAN
OPTOMETRISTS
and
OPTICIANS
KENSINGTON BLDG.,
275 Portage Ave. Winnipeg
PHONE 93 942
DR. CHARLES R. OKE
TANNLÆKNIR
404 Toronto Gen. Trust Bldg.
283 Portage Ave., Winnipeg
Phone 94 908
iQKSTOREJ
’tl'lAÁ
702 Sargent Ave_ Winnipeg,