Heimskringla - 17.07.1946, Qupperneq 3

WINNIPEG, 17. JÚLI 1946
HEIMSKRINGLA
3. SIÐA
tagi þarf eg að inna af hendi,
áður en einhvert kveljandi
skyldustarf hrekur mig upp úr
töfrastólnum. Möguleikarnir eru
nærri því óþrjótandi. Eins og
vingjarnlegur álfur sit eg á
brúninni á tilraunaglasi í vinnu-
stofu Mariu Curie og brýt heil-
ann ásamt henni æstur í skapi
um geisla verkan í bikblandi. Eg
finn með henni nafnið radíum.
Með Vilhjálmi Stefanssyni og
eskimóum hans lifi eg mánuðum
saman á naumum kosti og tek
þátt í áhyggjum hans út af mein-
um siðmenningarinnar.
Og þegar Evaniste Galois á
sínum æskuheitu, fögru, skamm-
æju og ónæðissömu dögum sezt
niður til að leiða í ljós spánýjar
hugmyndir og aðferðir í hreinni
stærðfræði, er eg þar kominn til
að fagna með honum og láta vel-
þóknun mína í ljósi.” —--
Það er ánægjulegt og hress-
andi að fylgjast með Harlow
Shapley í hinum fjölþættu og
hrífandi hugleiðingum hans. —
Væri freistandi að taka niður
framhaldið, en geri það þó ekki,
því hér er aðeins um umgetning
að ræða, og ógerningur að skrifa
ágrip af öllu því sem bókin ræðir
um á nær því 700 blaðsíðum. En
allir þeir, sem unna fróðleik og
fylgjast vilja með hinum hrað-
skreiðu framförum nútímans,
ættu að eignast þessa bók. Hún
hefir ótæmandi auðlegð til
brunns að bera. Bókin fæst í
Björnsson’s Book Store, 702 Sar-
gent Ave., Winnipeg, Man., og
kostar í lausasölu $10.50 óbundin
en $14.00 í bandi, eða með öll-
um Máls og menningar bókun-
um, aðeins $17.00.
Davíð Björnsson
í ÖÐRUM HEIMI
Smásaga eftir Jón Björnsson
Einhversstaðat á Suðurlandi
liggur Fagravík. Það var lítið
þorp, sem hafði risið upp um-
hverfis verslunina og flestir íbú-
anna lifðu á að vinna fyrir kaup-
manninn eða kaupfélagið. Ein-
staka sinnum kom það fyrir að ró
ið var til fiskjar, en vegna hafn-
leysisins var það fremur sjaldan.
Flestir gengu því með hendurn-
ar í vösunum néma rétt á sumr-
in þegar vöruskipin komu og
um hásláttinn, er þeir fóru í
kaupavinnu eða öngluðu saman
nokkrum böggum af heyi handa
skepnum sínum.
Þorpið var heill heimur út af
fyrir sig. Mennirnir voru þar
eins og annarsstaðar í veröld-
inni, gæðafólk og miður góðar
manneskjur, vitringar og vit-
leysingar, bragðarefir og einfald-
ar sálir, hvað innan um annað
svona rétt eins og gengur. Nokkr-
um lék alt í lyndi, aðrir voru alt-
af á kúpunni. Heldur ekki það
var neitt sérkenni á þorpinu.
Ibúar 'þorpsins voru hertir í
eilífri baráttu við óblíða náttúru.
Öldur Atlandshafsins brutu á
sandinum rétt fyrir framan
dyrnar hjá þeim. Auðvitað var
hafið fult af fiski, en þeim var
sýnd veiðin en ekki gefin. Veðr-
ið skapraunaði þeim árið um
kring. Það var því ekki undar-
legt að þeir voru fremur fámælt-
ir og dálítið þungir. Þó þótti
þeim vænt um þorpið sitt og létu
sér ant um velferðarmál þess.
Fyrir nokkru síðan höfðu þeir
gert tilraun til að fá stjórnar-
völdin til að samþykkja að þorp-
ið yrði gert að sérstöku hrepps-
félagi, en þau höfðu dauðheyrst
við svo sjálfsagðri ósk. En menn
höfðu enn ekki gefið upp alla
von. Einn góðan veðurdag höfðu
íerðamenn uppgötvað þorpið.
F erðamannastraumurinn þang-
að jókst með hverju árinu. Það
varð til þess að framtakssamur
náungi tók sig til og bygði hótel
þar. Meira að segja svartsýnis-
sálirnar urðu nú að viðurkenna
að þorpið átti sér mikla framtíð
1 vændum.
En einn af íbúum þorpsins lét
sig litlu skipta um alt þetta. Það
var gamall maður, lágvaxinn og
með svart alskegg. Hann þjó al-
einn í litlum kofa í hlíðinni fyrir
ofan þorpið. Raunar var honum
sama um alt. Alt annað en hans
tvo tryggu og góðu vini, Grána
og Týru.
Hann hét Úlfar Stígsson. Hann
hafði komið til þorpsins að vest-
an endur fyrir löngu, og átti
enga ættingja þar. Hann þekti
fáa í þorpinu, og talaði næs.tum
aldrei við aðra en gamla kaup-
manninn, sem hann hafði skipt
við í öll þau ár sem hann hafði
búið í þorpinu.
Hann var af öllum álitinn sér-
vitringur og jafnvel ekki með
öllum mjallla á stundum.
En Úlfar gamli hafði líka sín-
ar meiningar um manneskjurn-
ar og þær gengu í einu orði sagt
út á að þær væru ekkert annað
en leiðindahyski, sem bezt væri
að hafa sem minst saman við að
sælda.
Það voru nokkur ár síðan að
þessi sannleiki gekk upp fyrir
honum. Það var þegar nágrann-
ar hans höfðu ætlað að drepa
Týru, annan bezta vininn hans.
Týra var ljómandi falleg tík.
Hún var kolsvört á kroppinn og
hafði eitthvað svo einkennileg
augu. Hann sat oft langa stund
og horfði inn í þessi dökku
hundsaugu, sem lýstu miklu
meiri samúð og skilningi en augu
mannanna.
Og svo hafði þetta hyski ætlað
að narra hann til þess að láta
skjóta Týru! Þeir sögðu að hún
væri orðin of gömul til að lifa.
Hann hafði orðið yfir sig reiður
og gat bjargað henni. En það
sem dó við þetta tækifæri var
trú hans á mennina.
Hinn góði vinurinn var Gráni.
Það var stólpagripur og næstum
því eins gáfaður og Týra. Gráni
var nú orðinn gamall eins og
Týra, en Úlfar áleit að þessir
vinir hans mundu geta lifað
jafnlengi honum sjálfum.
Hann gerði alt sem í valdi
hans stóð til þess að Grána og
Týru gæti liðið vel. Hann hafði
útbúið hús handa Grána undir
kofaloftinu. Týra svaf hjá hon-
um uppi. Hann var vakinn og
sofinn í að hugsa um þessa vini
sína og talaði við þá alveg einsog
aðrir tala við kunningja. Þegar
hann sagði eitthvað verulega
skemtilegt, var eins og hesturinn
skildi það. Geta hestar hlegið?
Já, hann var viss um að Gráni
gat það. Og ekki var Týra síðri.
Hún réði sér ekki fyrir kæti
þegar hún sá að gamla mannin-
um var létt í skapi.
Og Úlfar varð fyrir áhrifum af
þessum vinum sínum án þess að
hann vissi sjálfur af því. Hlátur
hans varð að hneggi og þegar
sérstaklega vel lá á honum hafði
hann það til að spangóla. Það
var matur fyrir gárungana í
þorpinu.
Úlfar var hamingjusamur. Og
hann hefði verið alveg ánægður
með tilveruna ef þetta hefði
ekki komið fyrir, að þeir ætluðu
að taka Týru frá honum. Síðan
hafði hann altaf verið á verði.
Árin liðu, Úlfar eltist, en mezt
tók þó ellin á Grána og Týru. En
hann sá það ekki. Honum fanst
þau altaf vera jafn ung. Hann
tók heldur ekki eftir þeirri
breytingu sem var orðin í þorp-
,inu, en hún var í því fólgin að
menningin var komin þangað.
Það var hlýjan sólskinsdag
snemma vors. Úlfar sat fyrir
utan kofadyrnar og lét sólina
baka sig. Gráni stóð í hlaðvarp-
anum og Týra lá undir kofa-
veggnum. Honum virtist Týra
vera eitthvað öðruvísi en hún
átti að sér. Hann hafði tekið
eftir því er hún alt í einu hafði
hætt að eta. Ef hún skyldi nú
deyja! Nei, hann gat ekki hugs-
að um það. Og þó hélt þessi
hræðilega hugsun honum vak-
andi á nóttinni.
Hann klappaði Týru. Tíkin
sleikti hönd hans og horfði á
hann eins og spyrjandi. En augu
hennar voru döggvuð. Hún var
víst að verða blind af elli.
Alt í einu reisti tíkin eyrun
eins og hún yrði einhvers vör.
Hún reyndi að gelta en geltið
varð að vesaldarlegu tísti. Áður
en Úlfar fékk tækifæri til að
líta í kringum sig, fann hann að
einhver lagði hendina á öxlina
á honum.
“Góðan daginn, Úlfar Stígs-
son.”
Hann varð hvumsa við þessa
hátíðlegu kveðju. Er hann leit
upp sá hann að fyrir framan
hann stóð ungur maður með
byssu um öxl sér í “sport”-föt-
um og gljáandi leðurstígvélum.
Augu hans sáust ekki fyrir
stórum hornspangargleraugum.
Úlfar stóð stuggur af hinum
, valdsmannlega svip þessa unga
manns.
“Hver er maðurinn?” stamaði
hann dálítið seinna er hann hafði
jafnað sig eftir þessa óvenjulegu
heimsókn.
“Eg er sendur af Dýravernd-
unarfélaginu í þorpinu”. svaraði
hann án þess að skeyta um að
segja til nafns síns. — Það er
viðvíkjandi hundinum yðar”.
Úlfar fékk ákafan hjartslátt.
“Hvað hefir Týra nú gert?”
stamaði hann.
“Ekkert, alls ekkert. Já, það
er að) segja að það er komið
hundaífár upp í sveitinni. Fjár-
hundarnir hrynja niður og til
þess að hafa hemil á pestinni
hefir nefndin ákveðið að láta
skjóta alla gamla hunda. . . Já,
það er bráðnauðsynlegt.........
Annars er hún orðin alt of göm-
ul, svo að það er dýramisþyrm-
ing að láta hana lifa lengur”,
sagði hann og benti með byssu-
hlaupinu á tíkina.
“Það á þó ekki að skjóta
hana!” Úlfar gamli þaut upp.
“Jú einmitt”.
“En eg fyrirbýð það — fyrir
býð það!” sagði hann skjálfandz
af geðshræringu. “Eg á tíkina”.
“Það skiftir engu máli”, sagði
ókunni maðurin ofur rólega, eg
verð að framkvæma það sem
fyrir mig er lagt”.
“En eg banna það!” æpti Úlf-
ar gamli. “Og viltu snauta héð-
an burtu á augnablikinu stíg-
vélaði fábjáninn þinn!”
! Ókunni maðurinn hikaði lítið
eitt þegar hann sá hve æfur
gamli maðurinn varð. En svo
reigði hann sig og sagði þurrlega:
I “Eg skal fara eftir augnablik”.
Hann rjálaði lítið eitt við byss-
una, það kom hár hvellur og
Týra lá með molað höfuð fyrir
framan hann. Gráni varð hrædd-
ur við hvellinn, og hljóp spotta-
korn út á grundina og stansaði
síðan við lík Týru. Það var eins
og hann skildi hvað um var að
vera.
Það var hræðilegt að sjá Úlfar
gamla. Hárin risu á höfði hans
og augun ranghvolfdust í honum
og brunnu af óslökkvandi hatri.
Samtímis komu grátviprur á
munnvikin á honum og hann
froðufeldi. Það leit út eins og
hann væri að fá slag og ókunni
maðurinn var tilbúinn til að
styðja hann. En alt í einu tók
Úlfar undir sig stökk og fyrr en
varði sló hann gestinn í andlitið
með kreptum hnefa svo að blóð-
ið streymdi.
“Morðingi-” hvesti hann
,Svo setti að honum ákafan
grát. Hann grúfði sig yfir Týru.
Líkami hans hristist af ekka.
En myndugleikasvipurinn á
unga manninum hvarf ekki að
heldur. Hann ypti öxlum, leit á
gamla manninn, þar sem hann
lá yfir hundshræinu, kastaði
byssunni kæruleysislega um öxl
og sagði við sjálfan sig um leið
og hann gekk burtu:
“Hann er sérvitur í meira
lagi, sá gamli”.
-----Úlfar lá lengi hjá dauðri
tíkinni. Seint um kvöldið reis
hann á fætur. Hjátrar og sköll
bárust að eyrum hans neðan úr
þorpinu. Hvaða læti voru nú
þetta? Jú nú mundi hann að
ungmennafélagið hafði boðað til
fundar einmitt þetta kvöld.
Unga fólkinu þótti svo gaman
að skemta sér. Ojá, það mátti
það gjarna, að minsta kosti fyrir
honum. Hann ætlaði ekki að ó-
náða neinn framar.
Hann strauk um múlann á
Grána. Hesturinn kumraði á-
nægjulega og nuggaði sér upp að
honum.
“Þú skalt að minsta kosti ekki
komast í klærnar á þessu helvít-
is hyski!” sagði hann og kysti
klárinn á snoppuna.
Svo staulaðist hann inn í kof-
ann sinn og sótti beisli og hnakk.
Hann sté á bak og reið niður í
þorpið.
“Nei, sjáið þið Úlfar gamla!”
hrópuðu nokkrir drengir og ætl-
uðu strax að gera at í gamla
manninum. En er þeir sáu það
augnaráð sem hann sendi þeim
hikuðu þeir og nokkrir þeirra
urðu lafhræddir.
Úlfar reið beina leið niður að
sjó. Það var brim og húsháar
öldurnar skullu á fjörusteinun-
um.
Þegar sást til hans niðri í fjöru
fór fólk að gruna margt. Hann
var vízt eitthvað skrítinn, karl-
fuglinn. Það var vízt vissara að
gæta að honum.
En er fólk kom á staðinn, var
það um seinan. Úlfar reið út í
öldurnar. Tvisvar sinnum sást á
höfuð hans upp úr sjónum —
svo hvarf hann og sást ekki
meira. Hann hlaut að vera
druknaður.
“Hann hefir verið orðinn
þreyttur af lífinu og við því er
ekkert að gera,” sagði kaupmað-
urinn gamli.
“Ætli það sé ekki fremur af
því að Týra hans er dauð,” sagði
leinhver í hópnum.
“Týra? Var það konan hans?”
“Nei, hundurinn hans, æfa-
gömul tík. Eg skaut hana í dag,”
sagði maðurinn í stígvélunum.
“En hefði mig grunað þetta. .
Já, hefði mann bara grunað!
Fólkið varð eitthvað svo kindar-
legt á svipinn. Hefði mann bara
grunað. Já, þá hefði kanske
margt verið öðru vísi í heimin-
um. En fólkið í fjörunni vissi
ekkert — ekki fremur en fólk í
öðrum fjörum ....
Það var lögn þögn.
Svo sagði búðarþjónninn í
kaupfélaginu um leið og hann
fægði gleraugun sín:
“Hann var altaf svo sérvitur,
hann Úlfar gamli.”
En alt í einu gall hvell
drengjarödd við:
“O, ætli það hafi ekki heldur
verið það, að hann lifði í öðrum
heimi — heimi, sem þið skilduð
ekki.”
Nokkrir litu í, kring um sig.
Það var eins og alt í einu gengi
H HAGB0RG FUEL CO. H
★
Dial 21 331 no'^1) 21 331
upp fyrir þeim að þetta var satt.
Hver var það sem sagði þetta?
“O, það var bara hann Palli
sveitarlimur”, sagði maðurinn í
gljáfægðu stígvélunum, um leið
og hann ypti öxlum. “Hann þarf
altaf að vera að kjafta um hluti
sem hann hefir ekki vit á”.
—Lesb. Mbl.
since 1939
Amountpaidtoplant employees........... DOUBLED
Income Taxpayments..........INCREASED SIX FOLD
Projitspaidtoshareholders . . . NO INCREASE AT ALL
I ■
❖
Year’s payments by Year ended March 31
Dominion Textile 1939 1946 Increase
To plant employees
To Income Tax
To shareholders®*
$4,503,785 $9,297,538 106%*
244,513 1,509,647 617%
1,485,842 1,485,842 NONE
*68% out of this is wage rate increases; the remaining
38% is due to increased production since 1939.
•*As of June 12, 1946, there were 3,765 shareholders.
DOMINION TEXTILE
COMPANY LIMllTED
“Cotton... the Master Fabric”
Unnið ai kappi til viðbótar við raforkuna trá Slave Falls virkjuninni
AFL í smíðum
Það var sá tími, að það var nefndur munaður er fáir aðeins notuðu, en
%
raforku þjónusta er nú ómissandi hlutur. í dag er notkun raforku almenn.
Skrifstofur, búðir og verksmiðjur, vitandi um þau hægindi er raforku
fyfgja, nota altaf meir og meir.
Þetta krefst meira afls frá raforkuvirkjununt. City Hydro er þar fyrir að
bæta við orkuvirkjunina við Slave Falls. Tvö 12,000 hestafla einingar
verða bygðar þetta ár. Og öðrurn tveimur 12,000 hestafla einingum verður
bætt við 1947.
Þegar þessu er fullkomlega kmnið í verk, hefir Slave Falls raforkuvirkj-
unin 96,000 hestöfl að útbýta með lágu verði meðal Winnipeg heimila og
iðnaðar. *
CITY HYDRO er þitt-notaðu það!