Heimskringla - 18.09.1946, Blaðsíða 3

WINNIFEG, 18. SEPT. 1946
HEIMSKRINGLA
3. SIÐA
heppilegu afstöðu þeirra á stríðs-
árunum.
Færeyjar eftir stríðið
Þegar stríðinu var lokið var fær
eyska vandamálið því ofar á
dagskrá en nokkru sinni áður.
Dönum var það ljóst, og Christ-
mas Möller því yfir i London
fyrir hönd “Frjálsra Dana”, að
Færeyingum sjálfum mundi
verða gefinn kostur á að ákveða
stjórnarstöðu sína i framtíðinni.
Færeyingar voru sammála um,
að ekki kæmi til mála að hverfa
aftur til ástandsins .frá því fyrir
stríð, er Færeyjar voru aðeins
amt í Danmörku, en hins vegar
voru menn ekki sammála um,
hvað ætti að koma í staðinn. Eða
réttara sagt: menn voru ekki
sammála um, hvað ætti að koma
í staðinn. Eða réttara s>agt: menn
voru ekki sammála um, hve
langt ætti að ganga í kröfunum
til Dana. Víða var ákveðin af-
staða tekin með þeirri skoðun,
að Færeyingar ættu að skilja að
fullu og öllu við Dani, en mörg-
um fanst það mundi verða hættu-
legt skref. Færeyingar væru lítil
þjóð, aðeins 20 þús. að tölu. Gætu
þeir bjargað sér hjálparlaust? —
Sambandsflokkurinn var ein-
dregið á móti öllum róttækum
breytingum og sósíal-demókrat-
arnir voru, að minsta kosti í upp-
hafi, á móti öllum skilnaði. —
Þriðji flokkur Lögþingsins, —
Fólkaflokkurinn, var í vafa, en
þegar á alt er litið, fylgdi hann
sjálfstæðiskröfunun?. — Kröfur
flokksins voru: — Færeyingar
fengju viðurkendan eiginfána,
Lögþingið fengi löggjafarvald,
færeyskur banki yrði settur á
stofn og færeysk mynt gefin út,
o. s. frv. 1 kosningunum um
haustið 1945 fékk Fólkaflokkur-
inn 12 þingmenn, Sambands-
flokkurinn 8 og sósíaldemókrat-
ar 3, en þingmannatala Lög-
þingsins er 23. Færeyskur al-
menningur gaf því sjálfstæðis-
stefnunni meirihluta í kosning-
unum. Eftir tilmælum frá Dön-
um sendu Færeyingar svo nefnd
7 manna til Kaupmannahafnar
þegar eftir nýárið til þess að
semja um stjórnarform eyjanna.
Form. nefndarinnar var Fólka-
fl.maðurinn, Thorstein Petersen
bankastj. Samningaumleitanir,
nefndarinnar og danskra stjórn-
arvalda stóðu yfir í tvo mánuði,
og nefndin fór síðan heim til
Færeyja í marz með ítarlegar
tillögur í fimtán liðum, sem
nefndin og Danir höfðu orðið
sammála um.
Höfuðatriði tillaganna voru
þessi: Færeyjar verði sem áður
hluti af danska ríkinu, en hin
gamla amtstilhögun verði feld
niður. í staðinn verði eyjunum
“stjórnað” af umboðsmanni
dönsku stjórnarinnar ásamt 4
stjórnarmeðlimum, sem séu
kosnir af Lögþinginu. Færeyski
fáninn sé viðurkendur, en ríkis-
stofnanir á eyjunum skuli fram-
vegis nota danska fánann. Fær-
eyskan verði á sama hátt jafn-
rétthá dönskunni í skólum og
opinberum stofnunum. Danir
hafa auk þess látið eftir ýmsum
kröfum Færeyinga varðandi
skattlagninguna og notkun skatt-
teknanna, og Lögþingið fær tak-
markað löggjafarvald. Um síð-
iasta atriðið var erfiðast að ná
samkomulagi, þar sem erfitt er
að fá það til að koma heim við
dönsku stjórnarskrána. En eins
og áður er það danska stjórnin,
sem skipar embættismenn á eyj-
unum og hefir úrslitavaldið í
flestum réttarfarslegum atriðum
t. d. varðandi útgerðina, annan
mikilvægasta atvinnuveg eyj-
anna.
ÞjóðaratkvæðagreiÖsla fyrir
15. september
Þetta eru höfuðatriðin í þess-
um tillögum, sem eru nú mest
rædda umræðuefni manna á
meðal í Færeyjum. Lögþingið
hefur samþykkt að láta fara
fram þjóðaratkvæða greiðslu um
tillögurnar fyrir 15. september vaknnigar orðið vart. Hámarki til sætis míns. Á meðan eg var
n. k., og samtímis gefst Færey-jhefur þessi vakning náð með að ónáða bekkjanauta mína og
ingum kostur á að svara því, hinni stórmerku, þjóðlegu, en- troða mér í sætið horfði eg upp
hvort þeir vilja aðskilnað við sku óperu Benjamins Brittens, á sviðið, og það sem bar mér fyr-
Danmörku eða ekki. Hvort sem“Peter Grimes”. Tekur höfund-|ir augu olli því að eg fór að
tillögurnar verða samþykktar ur þar ramþjóðlegt yrkisefni til brjótJa heilann um hvort leikur-
eða ekki, er þó gert ráð fyrir því,! meðferðar með þeim árangri að inn væri í rauninni byrjaður.
að Færeyingar geta síðar, ef síðan ópera þessi var frumsýnd í Sú staðreynd að búið var að
þeim finnst nauðsyn bera til, ^ fyrra hefur hún vakið alheims-' slökkva í salnum virtist þó sann-
borið fram kröfur um endur-1 athygli og er nú að hefja sigur- arlelga benda til þess. Hvað var
skoðun á þeim. Hver árangur | göngu sína um álfuna.
þjóðaratkvæðagreiðslunnar verðl
ur, er enniþá mjög óvíst. En til-; Leiklist á háu stigi.
lögurnar hafa mætt snarpri and- j Um leiklistina gegnir hins
stöðu meðal stjórnmálamanna í,vegar öðru máli. Hún stendur
Færeyjum, m. a. hafa 10
það þá sem kom mér svo kyn-
lega fyrir sjónir á leiksviðinu?
Við skulum nú virða það fyrir
okkur: Það er dimmt á sviðinu,
að
Aðstoðun við kornsölu
Sjáið Federal umboðsmanninn viðvíkjandi
kornsölu og búnaðarafurðum.
Kvöldið kemur og litli bærinn
undanskildu einu kastljósi er baðaður í tunglskini sumar-
þing-jenn á þeim styrku stoðum sem sem sýnir okkur miðaldra mann j mánans. Piltur á gelgjuskeiði og
menn Fólkaflokksins og einn Shakespeare smíðaði henni. Þar j feitlaginn, ósköp hversdagslega stúlka á svipuðum aldri sitja við
þingmaður sósíaldemokrata lýst er ekki heiglum hent að keppa klæddan, með hattinn aftur á jgluggann sinn á annari hæð sitt
yfir andstöðu sinni við þær. Mað- j við Breta. Þeir eiga stóran og hnakka, færa þar til borð og hvorum megin við götuna og
ur verður var sömu skoðunar, ef glæsilegan hóp framúrskarandi stóla. Þetta er Marc Connelly reyna að festa hugann við heimia-
hann ræðir við fólk. Mönnum1 leikara. Enda má segja að af öll- (frægur höfundur ^annars ágæts j vinnuna frá skólanum, en það er
finnst, að tillögurnar gangi ekkijum þeim margvíslegu skemtun-i leikrits, “GREEN PASTURES”).' eitthvað sem truflar þau. Það er
nærri nógu langt. Færeyingar ^ um, sem London hefur á boðstól- j Er hann hefir lokið verki sínu j tunglskinið og dögunin í vakn-
verði að fá sjálfstjórn, sem sé um, komist fátt til jafns við leik-1 gengur hann fram á sviðið til'andi tilfinningalifi þeirra. Mán-
sérstakri þjóð með sérstaka j sýningarnar. Einkanlega eru j vinstri og hallar sér makinda-jinn vekur hjá þeim spurningar
menningu verðug. En með því
er ekki sagt, að allir þeir, sem
á þessari skoðun eru, vilji full-
kominn skilnað frá Danmörku.
Það hlýtur að vera hægt að leysa
þetta .vandamál, svo að báðar
Shakespeare-sýningarnar af-jlega upp 'að súlu. Hann rennirjum undur alheimsins og hina
bragðs góðar. Eftirtektarvert er augunum yfir áhorfendabekkina undarlegu þrá þeirra hvort til
og það, að sé Englendingur, og segir ofur blátt áfram: “Þetta' annars. — Einhver kynni nú að
spurður hvar heyra megi fegurst i leikrit heitir “Bærinn okkar” ogj spyrja sem svo: “Já, þetta er nú
talaða ensku, ráðleggur hann er samið af Thornton Wilder. alt saman gott og blessað, en
hiklaust að fara annað hvort í Leikstjóri er Jed Harris”. Og
þjóðirnar geti verið ánægðar leikhús eða kirkju. Leikhúsið er'svo segir hann okkur hvað leik-
með lausnina. Menn eru nú líka
yfirleitt á þeirri skoðun.
★
Þegar við siglum út frá Þórs-
höfn, förum við fram hjá Kirkju-
bæ, þar sem þjóðhöfðinginn Jo-
annes Patursson býr. Islenzki
skipstjórinn, sem eg ferðast með
kann frá mörgu að §egja. Þarna
uppi í fjallinu faldi móðir Sverr-
is konungs sig og son sinn fyrir
fjandmönnum hans. Hér var þá
staðurinn, þar sem hinn sagn-
frægi konungur Noregs ólst upp,
— hann sem “stóð sem steinn
móti Rómarvaldi.”
—Þjóðv. 10. ágúst.
eins og vera ber eitt höfuðvígi j ararnir heita og nú þegar leikur-
tungunnar. í leikskólum eru, inn hefjist sé skammt til dögun-
NÝUNG í LEIKLIST
Eftir Ævar Kvaran
“Allar leiðir liggja til Róm”,
var sagt til forna. 1 því fólst 'að
sjálfsögðu ekki annað en það, að
Róm væri höfuðmiðstöð heims-
menningarinnar. Þangað þyrpt-
ust hinir metnaðargjörnu, fróð-
leiksfúsu og forvitnu. Þangað
lágu leiðir þeirra, sem töldu sér
nauðsynlegt að lauga sig í fersku
straumsvatni hámenningarinnar,
hvort sem þeir voru skáld, lista-
menn, hermenn eða blátt áfram
ævintýramenn. Sá, sem varð
frægur í Róm, var heimsfrægur.
Þrátt fyrir harða samkeppni
New York og Parísar má nú á
dögum svipað segja um gömlu
London og sagt var um Borgina
eilífu. Frægðarbraut flestra ligg-
ur fyr eða síðar um London. Þeir
sem langt komast í list sinni,
hafa tæpast staðist eldraun
heimsfrægðar fyr en þeir h'afa
reynt sig í þessari höfuðborg
hins mikla, brezka heimsveldis.
Þeir munu þannig vera teljandi
gerðar mjög strangar kröfur til
nemenda um notkun enskrar
tungu. Margur efnilegur leikar-
inn hefur bugast í þeirri raun
sökum þess, að mál það, sem al-
menningur talar, getur ekki tal-
ist til fyrirmyndar. Uppeldi og
mbntun skipa því mjög miklu
máli þegar um það er að ræða að
komast áfram á leiklistarbraut-
inni, enda ber enska leikarastj-
ettiri greinilegan svip þess.
Það eina, sem mér fannst á
ar. Daufur bjarmi tekur nú smátt
og smátt að lýsa upp baksviðs-
tjaldið. Á meðan lýsir herra
hvernig geta þau setið við sitt
hvorn glugga á annari hæð ef
engin leiktjöld eru notuð?” Úr
þessu er leyst ofur einfaldlega
með því, að tveir aðstoðarmenn
koma inn með tvo nokkuð háa
stjálfstandandi stiga og í efstu
Connelly fyrir okkur skipulagi þrepum þeirra sitt hvorum meg-
bæjarins, hvar pósthúsið sé,
kirkjan og j árnbrau tarstöðin.
Og nú kemur eftirtektarvert at-
riði: Þegar hann er að lýsa fyrir
okkur nokkrum smáverslunum
segir hann: “Það eru hestastein-
ar og girðingar fyrir framan þær.
Fyrsti bHlinn verður hér á ferð-
eftir svo sem fimm ár.” M. ö. o.
in á sviðinu standa þau, pilturinn
og stúlkan! —
Þegar aftur birtir á sviðinu
sjáum við bæjarbúa spariklædda
vera að ganga til sæta sinna og
nú er sviðið orðið að kirkjugólfi.
En það er engu líkara en það sé
jafnframt eitthvað anniað og
meira en það. Þegar áhorfandinn
sér þetta fólk ganga inn í bekkja-
skorta í leiklistarefninu í London j sem leiksviðsstjóri veit hann alt
síðast liðinn vetur, var það, hve Hann gerir okkur fært að lita ó^ragjrnar áður en athöfnin hefst
lítið var að sjá af nýjustu til- samtíðina vitandi um framtíðina. i vjrgíst manni að hér sé verið að
raunum í leiklist (experimentá' Sem leiksviðsstjóri hefur Mare sýna hvernig öll brúðkaup, í
in drama). 1 Rússlandi og Banda- Connelly blátt áfram sama hlut- ghum kirkjum hafi altaf farið
ríkjunum hafa á undanförnum verk þarna og kórarnir í gömlu, j frani. Þarna eru sýnd á svo aug-
árum verið gerðar mjög athyglis- grísku leikritunum. Hann er fjósan en um leið einfaldan hátt
miðillinn, tengiliðurinn milli
verðar tilraunir til nýsköpunar
í leiklist, þar sem reyndar hafa
verið algerlega nýjar leiðir.
Margar af hinum hefðbundnu
Reynt hefur verið að öðl'ast nýj-
reglum hafa verið þverbrotnar.
I öll einkenni þessarar fornu 'at-
leikenda og áhorfenda, sögumað- ^ hafnar. Pilturinn stendur til
ur og útskýrandi þess sem fram hliðar öðrum megin og stúlkan
fer. Hann heldur nú áfram lýs- hinum megin. Þau eru feimin
ingu sinni. Hann bendir á borð hvort við annað á þessum mikla
in hús herra Webbs, ritstjóraj
dagblaðsins. Því næst koma tveir
sðstoðarmenn sitt hvoru meg-
in inn á sviðið Qg ber hvor um
sig grindahlið skreytt vafnings-
viði. Leiksviðsstjórinn segir:
“Hérna er dálítill leiksviðsút-
búnaður-fyrir þá sem finnst þeir
endilega þurfa að hafa leik-
tjöld!” — Það birtir af degi
Blaðastrákurinn og mjólkursal-
inn koma á kreik á sinni venju-
legu leið frá einu húsinu til ann-
ars. Gibbs læknir kemur heim

og stóla sem komið er fyrir degi og óttast þann hræðilega
an skilning og kanna ný viðhorf, beggja megin á sviðinu, og hann ábryggarhiuta, sem framtíðin
í þessum efnum Þessi "ýje segi,^okkur eð ÖSru megii. sé . s^utlsér_ SjiUur lelksviSs.
stefna virðist greinilegt afkvæmi hus Gibbs lækms en hinum meg-1
síns tíma og minnir að ýmsu
leyti á nýjar stefnur í myndlist,
þar sem aukaatriðin eru látin
þoka æ meir fyrir meginatriðun-
um og merg málsins og sífelt eru
gerðar auknar kröfur til ímynd-
unarafls áhorfenda.
Alger nýung
Eitt leikrit þessarar tegundar
var eg-þó svo heppinn að eiga
kost á að sjá í London. Leikrit
stjóVinn leikur þarna enruþá i
sínum hversdagslegu fötum hlut-
verk prestins, og það er eftir-
tektarvert, að ekki finnst manni
neitt alihugavert við það. — Þeg-
ar þessari athöfn er lokið dimm-
ir á leiksviðinu, að því undan-
skildu að við sjáum leiksviðs-
stjórann okkar í kastljósi. Hann
segir við okkur: “Fyrsti þáttur
var kallaður DAGLEGT LÍF
Þessi þáttur heitir ÁST OG
HJÓNABAND, og enn annar
þáttur fer á eftir. Eg geri ráð fyr-
ir að þið getið farið nærri um
það, hvað hann fj'allar um”. —
Og í þriðja þætti sjáum við
svo ýmsa borgara bæjarins sitj-
andi teinrétta á stólum. Þeir eru
iátnir. Þeir eru í fullu sviðsljósi
og halda uppi samræðum um þá
sem eftir sig lifa á hinn venju-
lega, hverdagslega hátt. Þó er
einihver bitur hrygðarblær yfir
hreyfingarleysi þeirra. Þetta er
ennþá betur undirstrikað þegar
Emily (unga stúlkan í leiknum),
sem hefur látist af barnsförum,
brýst í gegn um þröng hinna
dökkklæddu syrgjenda í hvíta
brúðkaupskjólnum sínum til að
sameinast hinum látnu. Auður
stóll bíður hennar við hlið hinna.
Hún teku.r sæti sitt meðal þeirra
sem látist hafa á undan henni. —
Það er kvöld. Endalokin. Leik-
sviðsstjórinn lítur á úrið sitt og
segir okkur að fara heim.
ímyndunaraflið fyllir í eyðurnar
Hver er tilgangur Wilders?
Hefur hann ekki handjárnað
túlkunarmöguleika sína með því
að nota engin leiktjöld? Þvert á
móti. Það er annar aðili, sem læt-
ur honum þau í té á áhrifameiri
og ódýrari hátt en nokkur leik
tjaldasmiður gæti gert. Sá aðili
Frh. á 7. bls.
Ófrávíkjanleg heilsu-
rannsókn allra sem
GIFTAST VILJA
BYRJAR 1. OKTÓBER 1946
þetta heitir “OUR TOWN” (Bær-
inn okkar) og er eftir Bandaríkja
manninn Thornton Wilder. Leik- frá sjúklingi sem hann hefur far- ^
flokkur frá Bandaríkjunum kom ið að vitja snemma um morgun- |
með það yfir Atlantshiafið til sýn-j inn. Frú Gibbs og frú Webb
af frægustu píanóleikurum ogjingar í London. Um þetta verk^kveikja upp í eldavélum sínum.
fiðlusnillingum nútímans, sem er það í skemstu máli að segja, J Fjölskyldurnar koma niður til
ekki hafa látið til sín heyra í
Albert Hall eða einhverri annari
hljómleikahöll í London. M'aður,
sem dvelst nokkra mánuði í
London, getur verið alveg viss
um það, að eiga kost á því að sjá
eða heyra einhverja af fremstu
listamönnum heimsins í þessari
miklu borg. Á listasviðinu er
London alþjóðleg borg. Skerfur
Breta til þess sem er þar á boð-
stólum í þessum efnum, er mis-
jafnlega mikill eftir því um
hvaða listgrein er að ræða. Enska
óperan þolir til dæmis ekki sam-
anburð við þá þýsku eða ítölsku.
S^far það aðallega af því, að
BretJar hafa síðan á dögum Pur-
cells (d. 1658) ekki átt nein óp-
eratónskáld sambærileg við óp-
eraskáld hinna stórþjóðaníia, þá
er önnur ástæðan vafalaust sú,
að hin miklu kórverk (oratorios^
hafa um langan aldur skipað
Sama sess í tónllistarlífi Breta
og óperurnar annars staðar. Á
síðustu árum hefur þó í óperu-
að eg fekk ekki betur séð en svo morgunverðar. En (og þar er það
að segja allar meginreglur um sem áhorfandann rekur í roga-
sviðsetningu og byggingu leik- stans) uppkveikj'an, afhending
rita væru þar þverbrotnar. Til
dæmis má nefna eftirfarandi:
Leiktjöld eru engin notuð; það
er sífelt verið að grípa inn í rás-
viðburðanna og stöðva hana;
þeytst er með leikara og áhorf-
dagsblaðanna og mjólkurfllaskn-
anna, snæðing morgunverðarins
— allar þessar athafnir eru sýnd-
með látbragði einu saman.
ar
Enginn matur er sjáanlegur,
engin dagblöð og engar mjólkur-
endur fram og aftur í rúmi og flöskur! Eg mun koma síðar að
tím'a; stöðugt verið að breyta til ^ ástæðunum til þess að þessari
um þá staði þar sem leikurinn á tækni er beitt. Að svo komnu
að gerast, án þess að nokkur' máli skal þess einungis getið, að
sviðsbreyting eigi sér stað, að því þrátt fyrir það þótt engin þess-
undanskildu að færðir eru til ara tækja séu notað og engin
nokkrir stólar á sviðinu. Fyrstu( leiktjöld heldur, fer ekki hjá því
áhrifin af þessari undarlegu ný-1 að allar þessar athafnir sýni
breytni gera áhorfandann hálf-'manni með undarlegum skýr-
ringlaðan, og hann furðar sig á (leik að bærinn sé að'vakna. Það
því í skollanum “OUR TOWN” er engu líkara en þessi aðferð
hafi getað krækt í Pulitzer-verð- dragi áhorfandann upp á sviðið
launin. __ °§ inn í hringiðu viðburðanna. í
stað þess að standa utan við
Allar reglur þverbrotnar ramman er maður staddur inni í
Eg var svo óheppinn að vera. bænum og skiptist á kveðjum
síðbúinn í leikhúsið þetta kvöld, við mjólkursalann, blaðberann jj
svo að búið var að slökkva í á- og börnin, sem eru á leið sinni tii
Áformað
• Enginn prestur, eða aðrir, mega gifta hjón nema
þau bæði geti sýnt vottorð um það að blóðprófun
hafi verið gerð.
• Sú skoðun verður að vera Tramkvæmd af lögleg-
um lækni.
• Ekki mega líða meira en þrjátíu dagar frá því að
skoðunin fór fram, og þess tíma sem giftinguna
á að framkvæma.
• Læknirinn verður að gefa því fólki sem hann
prófar:
Skrifaða skýrslu um útkomu skoðunar-
innar. (Þessi skýrsla er eign hvers þess
sem þetta próf tekur).
Skýrsla sem segir að skoðun hafi farið
fram, en gefur engar upplýsingar um
niðurstoðuna. (Sú skýrsla skal falla í
hendur þess sem giftinguna framkvæm-
ir). \
Alntennar vísbendingar
Ef lengra líður en þrjátíu dagar frá skoðuninni þar til
giftingin er ákveðin, verður að fara undir aðra skoðun.
Að minsta kosti verður að bíða eina viku eftir úrskurði
læknisins.
Bf læknirinn úrskurðar að blóðið sýni syfilis, gerir hann
ráðstafanir hvern veg sé bezt að taka.
TIL ÞESS AÐ FÁ FREKARI UPPLÝSINGAR ÞÁ SKRIFIÐ:
DEPT. of HEALTH and PUBLIC WELFARE
320 SHERBROOK STREET - WINNIPEG, MANITOBA
HON. IVAN SCHULTZ, K.C., Minister
tónsmíðum Breta * þjóðlegrar áhorfendasalnum þegar eg gekk skólans.