Heimskringla - 08.10.1947, Síða 3

WIiNNIREG, 8. OKT. 1947
HEIMSKBINGLA
3. SIÐA
Björn Eymundsson
bóndi og hafnsögumaður
í Lækjarnesi
DANARMINNINC
Á rúmu einu ári, frá í júní
1946 og til júlíbyrjunar þessa
ars> hafa fimm nafnkenndir
bændur Nesjasveitar í Homa-
firði horfið af sjónarsviðinu. —
Byrst Björn Jónsson í Dilksnesi,
naest Moritz Steinsen í Krossbæ.
þá Ragnar Gíslasan á Grund,
síðan Guðmundur J. Hoffell í
Hoffelli og síðast Björn Ey-
mundsson í Lækjarnesi. Fjórir
þeirra voru orðnir rosknir að
aldri, meira en sjötugir, en einn,
Ragmar Gíslason, miðaldra. All-
lr þessir menn höfðu skilað
miklu og þjóðnýtu dagsverki,
gegnt trúnaðarstörfum fyrir
sveit sína og sýslu og voru mik-
ils metnir. Þeir höfðu “sett svip”
a sveitina sína með þátttöku
sinni í athafnalífi hennar og á-
hrifum margs konar mála.
Hér verður að nokkru getið
sins þessara nafnkunnu Nesja-
hænda, Bjöms Eymundssonar í
Lækjarnesi, sem lézt 3. júlí síð-
sstliðin í Landakotsspítala í
Reykjavík, en þangað kom hann
dauðvona, eftir þung veikindi
beima allan seinni hluta síðasta
vetrar og í allt vor.
Bjöm var á 75 aldursári,
faeddur 16. nóv. 1872 í Dilksnesi
i Hornafirði, en þar bjuggu þá
°g lengri síðan foreldrar hans,
Lymundur Jónsson, nafnkunn-
Ur listasmiður, læknir og skáld
°g kona hans Halldóra Stefáns-
dóttir, alþingismanns í Árna-
nesi Eiríkssonar. Þau Eymundur
°g Halldóra lifðu til 'hárrar elli,
°g önduðust hjá börnum sínum
a höfn og í Dilsnesi, eftir meira
en sextíu ára hjónaband. Björn
Var tekinn á 3 ári til fósturs af
rnoðurbróður sínum, síra Birni
Stefánssyni í Sandfelli, en hans
naut skamma stund við, lézt
1877, og fluttist þá Bjöm Ey-
niundsson að Þinganesi í Nesj-
um og var í fóstri fram undir
fermingaraldur, hjá Jóni bónda
^uðmundssyni frænda sínum.
Ensíðan með foreldrum sínum í
Hilksnesi. Um tvítugsaldur fer
bann ásamt Sigríði systur sinni
fil Vesturheims og er þar næstu
^ árin, en kemur heim aftur 1895
°g er þá um skeið á heimili for-
eldra sinna. Upp úr aldamótum
reisir hann nýbíli í Lækjarnesi
en hverfur þaðan 1904 til Vest-
urheims í annað sinn, ásamt for-
eldrum sínum og flestum syst-
binum. Hann dvelur þar þó ekki
lungvistum, en er kominn heim
fil Islands aftur haustið 1907 og
sezt þá að í Lækjamesi, þar sem
hann síðan býr til dauðadags, í
fjóra ártugi, ásamt Sigrtíði syst-
ur sinni, sem lifir bróður sinn,
°g tveim sonum hennar Ragnari
°g Jóhanni. 1
Skömmu eftir heimkomuna
frá Ameríku, gerðist Björn hafn-
sögumaður á Hornafirði og
gegndi því starfi í 32 ár. Verður
þv* leiðsögn skipa annað aðal-
starf hans og fyrir það er hann
þekktastur og raunar þjóðkunn-
Ur- Samhliða búskap og hafn-
sögu, stundaði Björn margs kon-
ar smiíðar, en einkum báta og
húsasmíðar. Eru þeir margir
bátarnir, bæði smærri og stærri
árabátar, vélbájar og uppskip-
nnaúbátar, sem hann hefir lagt
höndur að um ævina, ýmist að
nýju eða til viðgerðar. Hann hóf
að smíða báta með sérstöku lagi,
miðað við bátaleiðirnar inni á
Homafirði, þar sem oft verður
að fara á grunnu vatni.
Björn ^ar lengi lögskipaður
skoðunarmaður skipa á Horna-
firði. Jafnframt þeim störfum,
sem hér hefir verið minnst á,
stundaði Björn sjósókn flest ár-
in, á vetrarvertíð og oft með góð-
um árangri. Án efa hefir hann
haft þá atvinnugrein í huga er
hann valdi sér bólstað í Lækj ar-
nesi, þaðan að heiman sést vel
til sjávar og er bátgengt heim að
túni.
Björn stundaði þannig lengst
ævinnar hin ólíkustu störf, var
bóndi, hafnsögumaður, báta-
smiður, húsasmiður og sjómaður
og lagði flest á gjörva hönd. —
Ekki hafði hann í neinn skólann
gengið fremur en flestir jafn-
aldrar hans, en hann las jafnan
töluvert og mundi vel.
Hann talaði og las enska
tungu og Norðurlandamálin og
kom það sér oft vel á hinum
langa tíma, er hann var hafn-
sögumaður og þurfti að leið-
beina erlendum skipum.
Það hefir löngum verið talið
mikið vanda- og ábyrgðarstarf,
að vera hafnsögumaður, en er þó
vitanlega mjög mismunandi eft-
ir staðháttum. Við Hornafjörð
er sá vandi meiri en víðast ann-
ars staðar, og þarf oft að beita
bæði áræði og snarræði ef ekki
á út af að bera. Skipaleiðin inn
á fjörðinn er um þröngt sund,
Hornafjarðarós, þar sem annars
vegar er klettahöfði, Hvanney,
en hinum megin sandtangi —
Austurfjörur — sem breytist oft
og mikið. Utan óssins eru grynn-
ingar og leiðin óhrein vegna
boða og skerja, og er þar brima-
samt mjög.
í þessu þrönga sundi er að
jafnaði mjög þungur. straumur,
nema um háflæði og háfjöru.
Innan óssins eru grynningar
sem taka miklum breytingum,
oft á stuttum tíma. Þar sem er
góð leið og skipalægi þennan
daginn, getur orðið ófær leið
eftir skamman tíma. Öllu þessu
verður hafsögumaður að gefa
sterkar gætur og mæla oftsinn-
is. Þeir, sem ókunnugir eru,
fara þessa leið liitt eða ekki, an
leiðsögu, en oft komist í hann
krappan hafi þeir gerst svo
djarfir. Þarna má ekkert út af
réttri leið bera, ef vel á að
farnast.
Björn Eymundsson var þar
hverjum manni kunnugri, hinn
mesti snillingur að halda í horf-
inu og að þræða hina þröngu ála
þar sem oft mátti ekki muna
hársbreidd, ef vel átti að fara.
Við hafnsögumannsstarfið
naut Bjöm ótakmarkaðs trausts,
allra, sem til þekktu og gerðu
sér grein fyrir vandanum. Þar
sem hann var kominn á skips-
fjöl var öllu talið borgið, þótt
óro og kvíði hefði gert vart við
sig áður.
Ekki er það hættulaust starf,
að hafa hafnsögu á hendi og
sízt á Hornafirði. Skipi verður
að mæta þótt veður og sjór æði
ef nokkur tök eru á. Um hafn-
sögumannsstarfið telja fleiri sig
dómbæra en mörg önnur störf í
almenningsþágu, og dómsfor-
sendurnar eru þá stundum fljót-
gerðar, enda ekki ævinlega til
úrskurðarins vandað.
Bjöm var ekki hugdeigur
maður, hugrekki og dirfska voru
sterkir þættir í skapgerð hans,
en oft komst hann í krappan
dans við Ægi, og oftar en um er
vitað, því hann hafði hættur þær
og mannraunir lítt í hámæli,
sem hann í lenti. Alkunnugt er
þó, er hann á síðustu hafnsögu-
árum sínum fylgdi skipi út úr
ósnum, seinni hluta dags um há-
vetur, og var einn a litlum ara-
bát, en náði ekki ósnum aftur
vegnia straums og veðurs, er fór
hvessandi. Varð hann þvi að láta
hrekjast frá landi undan veðri,
eftir að náttmyrkur var á dottið,
án þess að vart yrði úr landi.
Alla þessa löngu vetrarnótt
varð hann að láta bátin berasti
eins og straumur og veður féllu, j
en komst að loknu, mjög þrekað- j
ur, undir morgun, í færeyskt
fiskiskip á Mýraflóa, sem síðan
skilaði honum til Hornafjarðar
eftir hálfs annars sólarhrings
burtveru.
Var Björn þá nær sjötugur að
aldri, og hefðu fáir þolað sláka
þrekraun.
Leiðsögumannsstarfinu gegndi
Björn af mikilli lagni, heppni
og fyrirhyggju, bæði fyrr og síð-
ar. Var það mikið lán Austur-
Skaftfellingum, að slíkur maður
hafði það á hendi á þessu tíma-
ibili, þegar siglingar til Horna-
fjarðar voru að aukast og ná
föstu skipulagi. Hans þáttur í
því, að Hornafjörður er fyrir
löngu talinn og er orðinn sjálf-
sagður viðkomustaður strand-
ferðaskipanma, er mikill og meiri
en flestir hafa gert sér í hugar-
lund eða álitið að væri, á meðan
áhrifin af starfi Björns hafa ver-
ið að festast. Skipti það miklu,
eins og ætíð, að sá er fyrirsvar
hefði, skyldi og gerði sér þess
grein hver ábyrgðin á starfinu
bar, ekki aðeins gagnvart hverju
skipi, sem leiðsögu fékk, heldur
einnig gagnvart samtíð og fram-
tíð. Hann kappkostaði að auð-
velda í framkvæmd þá miklu
nauðsyn, að hafist gætu og hald-
ist sem hagfelldastar samgöngur
á sjó til þessa eina staðar á sýsl-
unni, er sæmileg hafnarskilyrði
hefir.
Til þess enn betur að tryggja
það, að skip vildu koma á Homa
fjörð vildi hann að þau greiddu
sem minnst gjald fyrir leiðsög-
una og yrðu þá fúsari til að koma
þangað oftar.
Þannig vildi hann fóma eigin
hagsmunum því til öryggis, sem
hann áleit að skipti hérað hans
mjög miklu, jafnvel meiru en
flest annað, en það voru hag-
kvæmar samgöngur á sjó.
Sýslufélagið greiddi, einkum
seinni árin, nokkra þóknun fyr-
ir hafnsögustarfið, og sýndi hon-
um og starfi hans með því
nokkna viðurkenningu, sem
margir mundu nú kjósa að hefði
verið meiri.
Nokkru áður en hann Iét af
starfinu, var hann sæmdur ridd
arakrossi fálkaorðunnar, án efa
sem vott um hið mikla og fórn-
fúsa starf í þágu siglinganna til
Homfjarðar.
Þess er áður getið, að búskap-
ur hafi verið annað aðalstarf
Björns, og mun bújörð hans
Lækjarnes, lengi geyma minn-
ingu hans. Lækjarnes er lítið
býli, sem þau systkinin, Björn
og Sigríður, bættu og prýddu á
margan hátt, og þar heima var
hugur hans jafnan, þótt starfið
væri utan heimilisins.
Um 1920, reistu þau vænt og
laglegt íbúðarhús, sem hann síð-
ar umbætti. Hann ræktaði þar
upp og girti nokkurt tún og mat-
jurtagarða, og gróðursetti heima
við mikið af trjám, er hann hlúði
að og annaðist með umhyggju
og nákvæmni. Hann hafði mikið
yndi af að skoða þau, og sýna
þeim er að garði bar vöxt þeirra
og viðgang. Getur þar orðið hinn
fegursti skrúðgarður þegar
stundir líða, og er nú þegar til
mikillar prýði og ánægjuauka
fyrir heimilið. ÖU var umgengni
á heimili þeirra systkina hin
snyrtlegasta og tekið var þar á
móti gestum af mikilli rausn,
alúð og virðuleik.
Hér að framan er á það drep-
ið, að Björn fór tvívegis á unga
aldri til Vesturheims, og kom
þaðan aftur eftir stutta dvöl í
bæði skiptin. Ekki er þeim sem
þetta ritar það kunnugt, hverj-
ar orsakir voru að þeim ferðum.
Án efa hefir hann viljað leita sér
fjár og frama, eins og forfeður
vorir er lögðust í víking, ef til
vill ætlað sér að setjast þar að
til fulls, eins og svo margir Is-
lendingar gerðu þá, en ekki hef-
ir hann fest þar yndi til lengdar.
Átfhagarnir, hin fríða Nesja-
sveit, með sína óviðjafnanlegu
náttúrufegurð hefir heillað hug
hans til sín og sú “ramma taug
sem rekka dregur föðurtúna til”
hefir mátt sín meira, en það sem
hið nýja heimkynni hafði að
bj óða.
Á þeim tíma, sem Björn fór
vestur um haf, flutti þangað
fjöldi manna héðan af landi, en
fæstir komu aftur, enda var það
ekki leikur einn að fara þá hina
löngu leið, og með þeim farkosti
er þá fékkst. Mörgum mun hafa
þótt nóg um ferðina vestur, og
ekki treyst sér í aðra slíka, þótt
átthagarnir hafi heillað.
Björn lét aldrei smámunina
'aftra sér frá, að stefna að settu.
marki.
Björn Eymundsson var flest-
um viljasterkari, drengur góður
og þrekmaður mikill, einarður
vel og lét ekki leiðast af fortöl-
um né áróðri. Sannfæring hans
sjálfs var það leiðarljós og mæli
snúra, sem vásaði veginn, hvort
sem öðrum þótti ljúft eða leitt,
en var þó fús til að hlusta á og
meta rök annarra og vildi jafnan
hafa það er sannara reyndist.
Hann var hinn gervilegasti að
vallarsýn, í hærra lagi og þrek-
lega vaxinn, rösklegur og snar í
hreyfingum og gekk að hverju
verki með áhuga og kappi. Hann
lagði gerva hönd á hvert það
verkefni, sem hann tók að sér
Öll var framkoma Bjöms hin
fyrirmannlegasta, kurteis og
virðuleg, svo sem höfðingja var
samiboðið, enda naut hann mik-
illar og almennrar virðingar,
hvar sem hann fór.
Hann var skapstór en löngum
stilltur vel, jafnan glaður og
reifur, bæði í fjölmenni og með
fáum, fórnfús og gestrisinn eins
og bezt gerist, enginn málskrafs-
maður og mat meira að vera en
að sýnast. Hann var hinn þjóð-
ræknasti í allri hugsun og átti
meira þjóðarstolt en gjarnan
verður vart.
Við burtför hans er stórt skarð
fyrir skildi, og mikill söknuður
í huga vina hans og ættmenna,
og allir, sem þekktu hann minn-
ast hans með þökk og virðingu.
Eins og fyrr er sagt andaðist
Björn í Reykjavík 3. júlí þessa
árs. Strandferðaskipið Esja, sem
oft sinnis hafði hlotið leiðsögn
hans um Hornafjarðarós, flutti
hann nú látinn til átthaganna,
eftir að kveðjuathöfn hafði far-
ið fram í Reykjavík. Á skipa-
legunni á Homafirði tók hafn-
sögubátur Jóhanns frænda hans
við kistu hans og sigldi með
hana undir þjóðfánanum heim
að túni í Lækjarnesi.
Jarðarförin, sem fór fram 16
júlí frá sóknarkirkju hans, var
fjolsóttari en þekkst hefir í
Austur-Skaftafellssýslu. J.
—Tíminn 2. sept.
NÝ BóK
Eg hefi verið beðinn að skrifa
nokkur orð um ný útkomna bók,
sem heitir “Eilífðarblóminn, ást
og kærleikur”.
Þetta er þriðja bókinn, sem
kemur frá útgefenda hennar
Halldóri Friðleifssyni með
stuttu millibili og frambald af
hinum tveim.
Bók þessi er að því leyti frá-
brugðinn öðrum bókum að hún
HHAGBORG U
FUEL co. n
★
Dial 21 331 No'.ií) 21331
er samin frá öðrum heimi af
kvennguði, sem er íslenzkrar
ættar. Hefir hún magnað í sér
“Allífs” þroska og hefir öll völd
á himni og jörðu; talar hún fyr-
ir munn Halldórs í “trans” á-
standi, og skrifar kona hans jafn
óðum það sem sagt er. Hefir
hún útvalið þau hjón til þess
að birta okkur fávísum jarðar-
börnum boðskap sinn, sem er
frumlegur og nýstarlegur í senn
Kvennguð þessi er hin mesti
spekingur að viti, og hefir eng-
inn uppgötvað hana áður. Ætti
sérstaklega kvenþjóðin að kaupa
og lesa þessa bók með fögnuði,
fyrir þann boðskap, að æðsti guð.
inn er kvennguð. Og karlmenn
ættu að taka ofan með lotningu
fyrir guði af betri helmingi
mannkynsins.
Eitt ásamt fleiru, sem bók
þessi fræðir okkur um, er með-
ferð á börnum, sem deyja í móð-
ur-Mfi. Fyrir þau eru sérstakar
stofntmir í öðru iífi, sem taka
öllum stofnunum fram á jörðu
hér hvað aðbúnað snertir. Er auð
séð að þar er kvennguð að verki,
sem skilur móðurástina betur en
karlguð.
Kvennguð þessi gefur svo-
hljóðandi yfirlýsing:
“Til þess var eg fædd inn í
mannheim og til þess fór eg úr
Frh. á 7. bl§.
>X;Xv:;

Sökum kröfu almennings
Eru þau boðin
á ný
af því yður féllu þau áður
Þegar meira en miljón Canada-búa kaupir
Canada Verðbréf, hlýtur að vera einhver
góð ástæða! Og hana er ekki erfitt að
finna! Ástæðan er, að með Canada Sparn-
aðar Verðbréfum getur fólk sparað pen-
inga, trygt, stöðugt, og reglulega.
Svo sökum þess að fólki hefir fallið þessi
aðferð að spara, þá er tækifærið hér til
að halda því áfram. >
Þér getið keypt hin nýju Canada Verð-
bréf á hinn sama þægilega hátt, fyrir
peninga (út í hönd) eða með auðveldum
niðurborgunum. Vextirnir eru enn 2%%
og þér getið keypt alt að $1000 undir einu
nafni (en ekki meira).
Ákveðið nú hvað mikið yður langar til
að spara á næstu 12 mánuðum, leggið svo
fram beiðni yðar tafarlaust.
Til sals 14. október í bönkum og hjá
milligöngumönnum, eða sparnaðarkerfi
yðar eigin félags.
Þú sérð aldrei eftir að spara!
Cánada
Bonds
SECOND SERIES
S