Heimskringla - 08.10.1947, Page 4

4. SÍÐA
REIMSKRINGLA
WINNIPBG, 8. OKT. 1947
^oooooooooooooooooooooeoooooooooooooooooeeeeocoocoecc
Hertnakringla
(BtofnuO im>
Kemui út 6 hverjum miðvikudeoi.
Ei?endur: THE VIKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg — Talsími 24185
Verfl blaflsins er $3.00 árgangurinn, borgist fyriríram.
Allar borganir sendisrt: THE VIKING PRESS LTD.
öll viflskiftabréf blaðinu aðlútandi sendist:
The Viking Press Limited, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFAN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans: 4
EDITOR HEIMSKRINGLA, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Advertising Manager: P. S. PÁLSSON
“Heimskringla" is published by and printed by
THE VIKING PRESS LIMITED
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man. — Telephone 24 185
Authorized as Second Class Mail—Post Ofíice Dept., Ottawa
WINNIPEG, 8. OKT. 1947
Þing Sameinuðu þjóðanna
Ræða flutt 5 okt. í Winnipeg af séra Philip Péturssyni
“Og þær munu smíða plógjám úr sverðum sínum og
sniðla úr spjótum sínum. Engin þjóð skal sverð reiða að
annari þjóð og ekki skulu þær temja sér hernað framar.”
(Jes. 2 : 4)
Um miðjan síðasta mánuð, september mánuð, komu saman við
Lake Success í New York, suður í Bandaríkjunum, fulltrúar allra
helztu þjóða heimsins og margra smáþjóða, — þeirra, — sem sæt;
eiga í hinni Sameinuðu þjóða stofnun (United Nations) til ,að ráða
úr hinum mörgu vandamálum, sem ríkja í heiminum, og ekki sízt
þeirra, — vandamálið að geta fylgt fyrirmælum Jesaja spámanns,
sem léitaði friðar fyrir þrjú þúsund árum, og vænti dagsins er
þjóðirnar mundu “smiíða plógjárn úr sverðum sínum og sniðla úr
spjótum sínum.”
En sá dagur er ekki enn kominn, — eftir allar þær aldir sem
liðið hafa sáðan, — og enn, einu sinni, eru mennimir að koma
saman, — eins og sumir halda, í síðustu tilraun þeirra til að stofna
frið á jörðu. — í>vií ef að þeim tekst það ekki nú, þá gefst ekki
annað tækifæri. Morðtólin eru orðin svo ægileg og banvæn, að ei
að þjóðunum tekst ekki með góðu og í bróðemi að stofna frið, þá
tekst þeim það með illu og blóðsúthellingum — en þá verður frið-
urinn, sem stofnaður verður, friður dauðans og eyðileggingar, þar
sem heyrist hvorki bæn né bölv, því allir verða orðnir eitt í dauð-
anuni) _ 0g kyrð eilífðarinnar, — streymir yfir þennan litla hnött,
sem mennimir vom settir á, en vegna græðgis og valda fýsnar,
gátu ekki lifað á í friði, en rifu og tættu í sundur, unz þeir eyði-
lögðu hnöttinn og sjálfa sig og alt ánnað verðmæti með.
Nú em fulltrúar heimsþjóðanna að halda fundi til að reyna
að afstýra því, að svo þurfi að verða. Hvort þeim tekst það eða
ekki, sýnir framtíðin ein.
Fréttablöðin hafa undanfarið birt fréttir um það, að þeim
fer fjölgandi meðal flestra þjóða, sem em að missa traust á Sam-
einuðu þjóðunum, að þær hafi framkvæmt miklu minna en þær
hefðu átt að gera, á því sviði sem þeim var falið að vinna á.
Hvort að þessi umkvörtun eða þessi ákæra er réttmæt eða
ekki, eða hvort að tekin hafa verið til greina öll hin mörgu og
flóknu vandkvæði, sem Sameinuðu þjóðirnar hafa að gMma við,
veit eg ekki. En sannleikurinn er sá, að verkefni Sameinuðu þjóð-
anna, er miklu yfirgripsmeira og flóknara og örðugra viðfangs en
flestir okkar vita, og ekki minst þeirra verkefna er það, að varð-
veita tilvem stofnunarinnar sjálfrar, því ef að hiriar Sameinuðu
þjóðir leysast upp, þá hverfur einnig öll núverandi von um að
geta stofnað varanlegan frið — því um leið og Sameinuðu þjóð-
irnar leystust upp, tækju heimsþjóðimar aftur, sem einstakar
þjóðir, að ráða úr vandamálum sínum, á þann hátt sem hver
fyndist eiga bezt við, eða þá í sameiningu við aðrar, án tillits tii
þeirra, sem aðrar skoðanir hefðu. En þetta leiddi áreiðanlega, til
ófriðar aftur, þess ástands, sem hinar Sameinuðu þjóðir eru að
reyna að afstýra.
Leiðtogar heimsins vita hverjar afleiðingar ósamlyndis eða
rofs á grundvallaratriðum Sameinuðu þjóðanna yrðu, og em því
mjög alvömfullir ií öllu, sem þeir gera í sambandi við stöðu þeirra.
*Þeir vinna af mikilli alvöru, af föstum ásetningi, og einnig, í flest
öllum tilfellum, í einlægni og hreinskilni hver eftir sínum skiln-
ingi og Mfsskoðun.
En vér verðum að hafa það fast í huga, að þessir menn, þessir
fulltrúar heimsþjóðanna, sem koma saman í fundarsal Sameinuðu
þjóðanna, í tilraun til að tryggja frið heimsins, eru, þegar alí
kemur til alls, menskir menn, en ekki yfimáttúrlegar vemr, né
guðir, sem alvitrir eða almáttugir em. Þeir em menn, — skeikulir
og ófullkomnir á margan hátt. — Þeir eru auðvitað háttsettir
menn, leiðandi menn, hver á sínu sviði, en menn samt sem áður.
Og inn í fundarsalinn, kemur hver þeirra ekki alfullkominn eða
alvitur, en heldur, hver með sína hleypidóma og hlutdrægni, hver
með sitt hatur, ótta og tortrygni, sem er aldrei í fljótu bragði, eða
auðveldlega hægt að útrýma. Og á fundunum, er komið er saman.
á meðan að þeir standa yfir, verður heimurinn oft þessara lund-
erniseinkenna var er fulltrúamir, hver á fætur öðmm, lætur
skoðanir Sínar í ljósi um ýms mál sem uppi verða, og verða stund-
um ósparir á orðum er þeir flytja mál sitt.
Og það er þetta, sem vér fáum að lesa mest um í blöðunum,
ofsann og tortryggnina, og oftaSt án tillits til framkvæmdanna
sem verða á fundunum! Fréttirnar sem mest er varið í, eítir
mælikvarða flestra blaðamanna, sýnast vera þær, sem um ágrein-
ing, og uppþot, og ósamlyndi em, en sjaldnast um það, hve þjóð-
unum tekst að færast i átt friðar og skilnings. Og þannig eiga
dagblöðin þátt í því, að æsa fólk upp, að auka misskilning, að
vekja upp ótta og tortryggni, og ef til vill, vegna ótta, tortryggnis
og haturs, sem þau skapa með fréttum sínum, ónýta alt hið góða
sem unnið verður, og steypa heiminum út í ástand sem hinar
Sameinuðu þjóðir em beinlínis að vinna við að afstýra.
Fulltrúarnir á fundunum sem nú standa yfir, tala þar fyrir
hönd tveggja biljóna manna, þ. e. a. s. tvö þúsund miljóna heims
íbúa. Og þeir eiga að reyna, að túlka vilja, og vonir, og óskir
þessara tveggja biljóna fólks,’ vinur, Dr. Aibert Schweitzer,
um frið og tryggingu fyrir Mfinu,1 ritaði t. d. á tímum fyrra stníðs-
um friðsamlegan heim, þar sem
það getur lifað í friði með ná-
grönnum sánum og notið árang-
urs vinnu sinnar, án hræðslu eða
ótta.
Fulltrúarnir á fundunum em
að gera tilraun, eða eiga að vera
að gera tilraun, ekki einungis til
ins: “Hver maður hlýtur að
skilja það að heimmenningin er
að deyja út. Það sem enn stend-
ur er í bráðri hættu. Það stend-
ur aðeins vegna þess að hin eyði-
mikils kostnaðar. En varanlegur
friður, og alt sem hann getur
haft í för með sér fyrir heims-
þjóðimar, fyrir jnannkynið, er
meira virði en alt, sem nokkur
þjóð verður að leggja á sig,
meira virði en vinna, eða á
leggjandi áhrif sem lagt hafa1 reynsla eða erfiði af mörgu tagi,
mikinn part af heimsmenning
unni í rú'stir, hafa ekki enn náð
l
að tryggja frið heimsins, enitil þess. En það, eins og hitt,
á valtri undirstöðu og
burt við næstu skrið-
einnig til að stofna' fyrirkomu-
lag í heiminum sem tryggir ekki
aðeins friðinn, en sem eflir vel-
Mðan allra manna, sem á þessum
hnetti búa, ekki á aðeins einu
sviði, en á hverju sviði af mörg-
um mismunandi sviðum, eins og
t. d. á mentasviðinu, hagfræðis-
sviðinu, vásindalega, heilsufars,
iðnaðar, úthlutunar, framleiðslu.
samgöngu, mataræðis, húsnæðis
eða skjóls, o. s. frv., o. s. frv. Og
það er aðeins þegar vér fórum að
rannsaka öll vandamálin, sem af
þessum mörgu tilraunum stafa,
að vér förum að fá örlítinn skiln-
ing um hve erfitt viðfangsefni
hvert þeirra er, og vér förum að
skilja við hvað fulltrúamir hafa
mikið að gláma. Vor eigin litlu
vandamál innan félagsskapanna
sem vér vinnum meðal, vekja
oft ósamlyndi, rifrildi, misskiln-
ing, já og jafnvel hatur, meðal
vor, og oft út af mjög litlu. En
þau vandamál verða eins og þyt-
og meira virði en nokkuð sem
mælt er í fjárupphæðum. Það
er von allra manna, von vor
allra, að fulltrúar heimsþjóð-
anna finni góðan árangur af til-
raunum sínum á fundunum við
Lake Success, til að tryggj a frið
inn.
Það er tilgangur fundanna, og
að því hvort að honum fyndist, bænir allra manna eru með
nú, að skriðan sem hann nefndi, þeim í anda, því inst í hjarta
væri komin á stað, hvort að hún smUi vilja allir menn að nú geti
væri að falla á eftirstöðvar ag lokum, sá draumur ræst,
heimsmenningarinnar, sem eftir, sem Spámenri fortíðarinnar
stendur
sópast í
una.” |
Dr. Sohweitzer ritaði þessi orð
á dögum fyrra stríðsins. Fyrir
stuttu síðan var hann spurður|
voru frá fyrra stríðinu, og hann
sagði: “Því miður, verð eg að
svara “já”. Ekkert annað svar
verður hægt að gefa, í ljósi
þeirra atburða, sem hafa átt sér
stað á hinum síðustu þrjátóu ár-
um, er hin tvö geigvænlegustu
og skaðsamlegustu stríð, sem
heimurinn hefir nokkumtíma
þekt, hafa brotist út.”
Annar maður, sem heimsfræg-
ur er fyrir mikilfengt ritverk,
sem hann hefir samið um sögu
heimsins, er Arnold J. Toynbee.
Hann hefir ritað “A Study of
ur um eyru, í samantourði við History” í sex stórum bindum,
hin margsinnis flóknari og þýð-
ingameiri og örðugari viðfangs
— mál, sem eru á dagsskrá Sam-
eínuðu þjóðanna. Og vér förum
að skilja hve erfitt það getur
verið að ráða úr vandamálunum,
þessum stóru og þýðingarmiklu,
og hve erfitt það verður fyrir
stórþjóðafulltrúana að varðveita
frið heimsins, þegar einstakling-
ar heima fyrir, láta oft mjög Mtil
mál, rjúfa frið og bræðralag sín
á milli,
Sannleikurinn er, að þegar vér
förum að reyna að gera grein
fyrir þýðingu þessara stóru
mála, eigum vér engin orð til,
sem eru nógu alvöruþrungin né
akveðin til að útskýra hve bráð-
nauðsynlegt það er, að ráðið
verði úr þeim. Þau mál eiga t. d.
við að afstýra því að stórþjóðirn-
ar grípi til atom sprengjunnar í
striði, og á sama tíma, að létta
byrði þeirra ótal miljóna i Ev-
rþpu, og út um víðan heim, sem
eru enn bágstaddari í mörgum
tilfellum nú en þær voru á stríðs-
árunum! 1 raun og veru, er á-
standið svo ískyggilegt nú í Ev-
rópu að einn maður, Sir John
Balfour, í brezka sendiráðinu í
Washington, hefir sagt, að hinn
yfirstandandi hættutími, sé geig-
vænlegri en nokkur, sem þekst
hefir í Evrópu sáðan að Róma-
ríkið féll og innleiddi hinar svo-
kölluðu myrku aldir í heiminum.
Þetta ástand í Evrópu nú, er
afleiðing hins grimmasta og
skaðsamlegasta stríðs sem heim-
urinn hefir enn þekt. Það er til
þess að afstýra öðru, enn skað-
samlegra stríði, og til að mynda
friðsamlega alheims stofnun, að
hinar Sameinuðu þjóðir eru nú
að halda fundi sína.
Þeir menn eru til sem efast
mikið um að nokkur árangur
verði af þeim fundarhöldum. En
aðrir skoða þessa fundi sem strá-
ið sem druknandi maður grípur
er hann er að sökkva, í tilraun
til að bjarga sér. Þessir síðustu
skoða heiminn sem kominn út á
yztu brún eyðileggingarinnar,
og að samvinna Sam. þjóðanna
sé síðasta úrræðið, og ef að
þar tekst ekki að ná tilgangi
sínum, þá sé heimurinn búinn að
vera, og allar þjóðir, og allir
íbúar jarðarinnar með.
Ekki vil eg vera alveg þetta
svartsýnn. En samt veit eg að
til eru menn, færustu og fremstu
spekingar heimsins, sem halda
að heimurinn sé áfallanda fæti,
þó að sumir þeirra segi, að enn
sé dáMtil von um að hapn geti
bjargast, ef að gripið verður til
réttra ráða áður en of langt Mð-
ur.
Hinn mikli og göfugi mann-
og hefir nokkuð Mka skoðun og
Dr. Schweitzer, nefnilega, að
heimurinn sé að eyðileggja sjálf-
an sig. Og þar áður, nokkuð fyr-
ir síðasta stríðið, enn annar mað
ur, Oswald Spengler, í gríðar
stórri bók, — “Decline of the
West”, — spáir að hinn vestræni
heimur gereyðileggist menning-
arlega, og að hinn austræni
heimur nái yfirráðunum. Hann
ritaði nokkrum árum fyrir atom-
sprengju uppfyndii^guna og
hann væri víst nú miklu ákveðn-
ari í skoðun sinni og enn svart-
sýnni.
Þessir menn, fræðimenn mikl-
ir, og með góða þekkingu á því,
sem hefir gerst í heiminum, eru
að dæma framtíðina eftir því,
sem frotíðin hefir verið, og hafa
látið í ljósi sannfæringu 9Ína.
En það er nú, til þess að af-
stýra hinni síðustu ógæfu, sem
þeir sjá framundan, að hinar
Sameinuðu þjóðir eru að halda
fundina í New York, og að í-
huga og ræða um öll þau ráð
sem geta bjargað heiminum.
Það fer að verða ljóst, bæði á
þessum fundum og hjá almenn-
ingi, að á þessum tímum sem vér
lifum á, þar sem að alt fer með
óhugsanlegum hraða, og breyt-
ingar eru örari og margþætt-
ari en nokkru sinni fyr, að það
verður að leita annara úrlausna
en þeirra, sem einu sinni hefðu
dugað. Menn verða að skoða öll
vandamál sín frá alveg nýju
sjónarmiði, sem verður í sam-
ræmi við hraðann og breyting-'
arnar miklu sem eru orðnar svo'
margar í heiminum. Það sem|
\ dugði einu sinni dugar ekkij
lengur. Hleypidómar verða að
gleymast, og nú verður sannleik-
ur og staðreyndir einar að vera
við völdin. ótti verður að hverfa
fyrir hinum nýju tilraunum til
að stofna frið, og tortryggni og
hatur verður að gleymast. Eng-
in úrlausn sem á að vera varan-
legs eðlis getur skapast, á með-
an að menn eru ekki hreinskiln-
ir hver við annan. Án hrein-
skilni og ráðvendni þjóða á milli
í öllum málum, verða vandamál
in aðeins meiri, og hafettan meiri.
Þetta er ekki auðveldlega unn
ið verk, sem þjóðirnar hafa val
ið sér að vinna.
Það verður ekki auðveldlega
ráðið úr öllum vandamálunum.
En enginn maður hefir nokk-
urntíma búist við, að það yrði
hlaupið að því, að það yrði létt
verk.
Sigur í stríði er aldrei unnin
fyrirhafnarlaust, eða án mikils
kostnaðar.
Árangur með að stofna frið, fæst
aldrei heldur, án áreynslu eða
dreymdi, og upp frá vorum tím-
um, öll þessi þúsund ár eftir að
fyrst var farið að tala um al-
heims frið, vildum vér, að heim-
urinn færi að nota hina miklu
krafta, sem í mannkyninu búa,
efnislega krafta og andlega
krafta, ekki lengur til þess að
heyja stríð, heldur til þess að
stofna váranlegan frið. — Með
því, væri hugsanlegt að nýtt og
glæsilegt tímabil byrj aði í heim-
inum, og hugsanlegt einnig, að
það sem spámaðurinn forðum
átti við, með orðum sínum, rætist
og alt sem vér, með vorum aukna
skilningi og fullkomnari þekk-
ingu, lesum inn í þau orð, þar
sem hann sagði. Og þjóðimar
“munu smíða plógjárn úr sverð-
um sínum og sniðla úr spjótum
sínum. Engin þjóð skal sverð
reiða að annari þjóð og ekki
skulu þær temja sér hemað
framar.”
Yfir aldirnar allar sem liðið
hafa síðan að orð þessi voru fyrst
rituð, koma þessi orð til vor
eins og ljós í myrkri, von
vonleysinu, hughreystandi og
styrkjandi. — Ekki enn hefir
mannkyninu tekist að uppfylla
þau. En nú, er ekki nema um
tvent að velja, að fylgja þeim
eða að fórna heiminum.
Guð blessi og styðji og styrki
hverjia tilraun sem í alvöru og
einlægni er unnin til að stofna
frið á rneðal heimsþjóðanna, og
að varðveita allar menningar
stofnanir sem reistar hafa verið
mannkyninu til góðs og heilla
og helgaðar hafa verið glæsilegr
og fagri framtíð.
“ELDFLUGUR
Fyrir nokkrum vikum síðan
barst mér í hendur ný ljóðabók
sem ber með sér að hafa verið
prentuð hjá Columtoia Press
Ltd., í Winnipeg. Bókin heitir
“Eldflugur” og er höfundurinn
Vigfús J. Guttormsson að Lund-
ar, Man.
Mér skilst að upplagið alt sé
aðeins 100 eintök og höfundur
hafi sjálðfur gefið út á eigin
kostnað, og alls ekki í gróða-
skyni heldur til útbýtingar ó
keypis til hinna ýmsu íslenzku
bókasafna og nokkurra vina og
velunnara.
Eg hafði búist við að sjá fljót-
lega eirihverju umgetningu um
iþessa bók í öðru hvoru íslenzka
blaðinu, eða báðum; en hingað
til hefi eg ekki orðið þess var, og
þykir mér það gæta furðu. Aðal
ástæðan er máske sú, að bókin
er ekki markaðsvara og þarf því
engar aðhlynningar í þvií tilliti,
og er það líklega eins dæmi í við-
skiftalífi okkar landa hér i álfu.
En oft hafa blöðin okkar að
minsta kosti getið afreka, sem
ekkert hafa átt skylt við fjár-
málin, hafi þau hinsvegar snert
þjóðrækniskendina og virst vera
ökkur Islendingum til sóma. Og
það tel eg afdráttarlaust að þessi
nýja bók sé.
Ekki er það ætlan mín, með
þessu frumhlaupi, að ritdæma
þessi ljóð að neinu marki; til
þess finn eg mig ekki fyllilega
umkominn, og er þess líka með-
vitandi að ýmsir aðrir gætu það
teggja fram álit mitt í aðal drátt-
um, í þakklætis- og virðingar-
skyni við höfundinn, enda þótt
við séum óvíða á sama farrými
í hugsana-heiminum.
Það er þá fyrst, að allur frá-
gangur toókarinnar er hinn
prýðilegasti; pappír og band
með ágætum og prófarkalestur
viðunandi. Hvergi hefir verið
klipt við neglur sér, og er þvi
bókin hin eigulegasta gjöf, eins
og höfundur hefir bersýnilega
ætlast til.
Um innihaldið er það að
segja, að ljóðin eru nærri því öll
vél samin og lýtalaus, en fremur
fábreytt að efni og áróðri. Að
fráskildum tveim, þrem fer-
skeytum um pólitík er aðeins
eitt ádeilu-vers og einn skamma-
bragur um mannhund, “Harð-
stjórinn í hundalestinni.”
Margar af ferhendingunum
eru með afbrigðum vel gerðar,
eins og til dæmis þessar:
“Stjómarpyngjan keyrð var
kring
að kaupa óslingan almenning,
og senda á þing með svívirðing
sálarringan vitfirring.”
“Nú má eg til að koma og tala
við þig stund,
Þú trúir ekki hvað mér finst það
gaman.
Á því er enginn vafi að bezt það
lyftir lund
Um litla stund að mega vera
saman.”
“Skelfing er að heyra héðan,
heljan boðar öllum neyð,
fjörutíu fyrir neðan
frostið var í nótt, sem leið.”
/
Af lengri kvæðunum vil eg
fyrst nefna “Kveðja til Fljóts-
bygðar”. Það er hugðnæmt og
sterk-fagurt ljóð. 1 því eru þessi
erindi:
“Viíst er sárt að verða að skilja
við þig kæra bygðin mín.
Síðar er eg vís að vilja
víkja aftur heim til þín.
Eitt er víst: að aldri dvínar
ást til þín í brjósti mér.
Allar beztu bænir mínar
bið eg komi fram á þér.
Lán og blessun breiðist yfir
braut, sem framtíð opnar þér..
Þroskist alt, sem á þér lifir.
Andans kraptur magnist hér.
Vaxi dáð og blómgist betur
bú og hagur sérhvers manns.
Stirðni fyr en steypt þér getur
stelvís armur kúgarans.”
“Kveðið til landnemanna” er
einnig gull-fagurt kvæði bæði
að áferð og efni. Enda má segja
það um nálega alt, sem í bókinni
er. Fegurð og léttleiki prýða
hvert erindi. En mér þykir fuli-
nóg um þakklætis-andann og
bjartsýnina. Sem sýnishom í
því tilliti mætti benda á þetta:
Far vel á braut, þú gamla, góða
ár,
þín glaða, bjarta sól er runnin
undir;
far vel með gleði, bros og brenn-
heit tár,
og beztu þakkir fyrir liðnar
stundir.
Eg sé hvað tíminn hratt á brott
þig ber;
eg blessi þig og geymi’ í fersku
minni.
Og þegar síðsta kvöldið kyrlátt
þver,
3ig kveðja skal sem bróður
hinsta sinni.”
Bjartsýnin hefir löngum verið
taMn dygð, og víst er um það að
sá, sem henni beitir, verður vin-
sæll í landinu; enda mun enginn
vafi á því vera að Vigfús sé virt-
ur og vel látinn í sinni bygð. En
Degar svo langt gengur að farið
sé að hæla liðnu ári á þessari öld
er bjartsýnin komin á það stig
að ganga glæpi næst. Hún er þá
mlínum augum orðin skyld við
stórum betur. En mér er ljúft að lítilþægni, sem sæmir víkingum