Heimskringla - 29.10.1947, Blaðsíða 6

6. SlÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 29. OKT. 1947
NÝJAR
LEIÐIR
“Piltar---Taisie ætlaði að segja: “Góð-
an daginn, piltar, eins og venja hennar var, er
hún kom inn í dyrnar á eldhúsinu þar, sem pilt-
arnir sátu að snæðingi. En hún var hikandi
þennan dag.
Eins og venjulega var siður kúasmalanna,
þögðu þeir allir á meðan þeir snæddu. Eini há-
vaðinn, sem heyrðist var urgið í stálhnífunum á
blikkdiskunum; en þegar skuggi hinnar há-
vöxnu, ungu stúlku féll inn á gólfið í eldhúsinu,
reis Jim Nabours, formaðurinn á Sólbakka, úr
sæti sánu. Fimtán vinnumenn fylgdu dæmi
hans og rendu stólunum aftur og risu á fætur
sem einn maður og störðu á húsmóður sína rétt
eins og þeir hefðu verið opinberlega staðnir að
einhverri óhæfu. Annars var það venja þeirra,
er þeir snæddu morgunverð sinn, er var jafnan
nautakjöt og baunir, að hirða hvorki um himin
né jörð, né laða gest eða gangandi.
En Taisie Lockhart var erfða prinsessan
þeirra. Faðir hennar, Burleson Lockhart ofursti,
hafði látist fyrir tveimur áum síðan — hafði á
sinni tið verið hraustur og myndugur maður,
og átt hið víðáttumikla nautabú, Sólbakka, er
var hið mesta flæmi að stærð. Auk þessa hafði
hann átt, enginn vissi hve marga, bjúghymda
nautgripi, gamla og unga; einnig hið mikla
ibúðarhús, er var bygt úr afarstórum trjábolum
og tigulsteini, sem kallað var “Stóra húsið”;
einnig fjölmargar svínastíur og eikilunda ásamt
hnotunum, sem svínin hans átu; einnig átti
hann vinnufólkshúsin, gripahúsin, stöðlana. Já,
og það, sem var ennþá meira virði, hann átti
takmarkalausa hollustu, hvers einasta vinnu-
manns síns, alt frá formanninum niður að
klaufalegasta stráknum, sem vann hjá honum.
Erfingi alls þessa, átti Taisie einnig landið,
hjarðirnar og vinnumennina. En þar sem hún
var foreldralaus og einmana, auðsýndu vinnu-
mennirnir henni trúmensku og hollustu, sem
átti sér engan líka. Flestir þeirra höfðu þekt
hana og elskað alt frá blautu bamsbeini, og er
hún var orðin fullorðin, tilbáðu þeir hana alveg
hreint. Eigandinn að Sólbakka stóð nú þarna í
eldhúss dyrunum búin karlmannsfötum, var
sá búningur á þeim tímum talinn hneykslan-
legur stúlkum. En hún hafði kosið sér hann
vegna þess, að starfsemi hennar var algerlega
karlmannsverk, en ekki konu. Hún var eftir-
tektaverð þar, sem hún stóð í dyrunum, há,
grönn, liðleg og kvenleg og yndisleg. Hún var
stælt vegna þess, að árum saman hafði hún
sitið á hestbaki og smalað í sólskininu. Auk þess
var hún forkunnar fríð, og mundi hvar sem var
hafa vakið eftirtekt, en þama skemdi hún hálf-
étna máltíðina fyrir vinnumönnunum.
Gegn morgunbirtunni sáust ekki frekn-
urnar á andliti Anastasíu Lockhart, en það
gerði ekkert til, því að hver einn og einasti
þessara mann, hefði getað sagt upp á hár,
hversu margar þær vom og með hvaða lögun.
Já, þeir hefðu líka getað staðhæft, að frekn-
urnar ættu við háralitinn. Ljósið, sem skein
gegnum rauða hárið hennar, hún hafði sítt hár
og batt það saman að baka til með skóreim,
breytti hinum þúsund földu þráðum þess í dýrð-
arljóma, sem sést á dýrðlingamyndum, í kórónu.
En þess þurfti samt ekki með, því að Taisía
Lockhart hafði lengi verið engill og dýrðlingur
í augum hvers manns, sem klæddist reiðstágvél-
um þótt hann dveldi í hundrað mílna fjarlægð
frá Sólbakka, sem var beint suður af fyrstu
bygðinni, er Stephen Austen hafði stofnsett.
Já, meira að segja í tveimur ríkjum, gamla
Texas og gömlu Louisiana, eins langt og fréttir
bárust, löngu áður en járnbrautir og talsími
náðu þangað, töluðu menn, og konur líka í hálf-
um hljóðum er minst var á Taisíu Lockhart.
Mennimir vegna virðingar fyrir fegurð hennar,
en konunar af meðauihkvun með forlögum
hennar. Foreldralaus og einmana á tvítugs-
aldri, rétt nýkomin heim úr klausturskólanum
í þeirri fornu borg New Orleans, án þess að eiga
nokkura frændkonu eða vinstúlkur, er vinnu-
konurnar voru frádregnar. Hvemig mundi
fara fyrir vesalings stúlkunni, 75 mílur frá
næsta bæ og tuttugu og fimm frá næsta nauta-
búinu, og svona forkunnar fögur og nafnfræg?
Á herðum hennar hvíldi ábyrgðin af stærsta,
eða það sem einu sinni var stærsta og ríkasta
nautabúið í míð Texas, og auk þess ábyrgðin
að vera svo fögur, að hún töfraði hvern einasta
mann, er sá hana.
Allar konur í Texas, eða,í þeim hluta rík-
isins, þar sem sýslumar Bexar, Guadalupe,
Conial, Gonzales og Caldwell liggja, vorkendu
Taisíu Lockhart. Hún barðist við að halda sam-
an eignum, sem hún hafði erft, er faðir hennar,
Burleson Lockhart, foringinn í hinum blóðugu
skærum er hófust á suðvestur landamærunum
1831, var myrtur. Og allar furðuðu þær sig á og
hugsuðu um, hvem hún mundi eiga, en öllum
kom þeim saman um, að hún ætti að giftast
hið bráðasta.
Faðir Burleson Lockhart átti heima í Ala-
bama. Sjálfur hafði hann á yngri ámm átt
heima í Louisiana, en fluttist svo til Texas
áður en það var sérríki. Kona hans var Ana-
stasia Brosseau, blíðleg og falleg stúlka frá Lou-
isiana er fúslega yfrigaf sitt suðræna og fagra
heimili til að fylgja manni rínum til Indlíana
landanna, og þeirra dóttir var Taisia, sem nú
átti ríkið eftir föður sinn. Móður sína hafði hún
mist þegar hún var sex ára gömul, og eftir það
hafði faðir hennar alið hana upp samkvæmt
nákvæmum fyirmælum hinnar látnu móður.
Nú var hún eigandi að öllum Sólbakka eftir
hann, eign, sem nú á dögum mundi vera margra
miljóna dala virði.
En Texas nú á dögum er alt annað en það
var 1867. Þá var það eyðiland, lagalaust og
ótamið; auk þess var það þá í sárum eftir
þrælastríðið, fólkið var órólegt og vonlaust.
Satt að segja, þama sem hún stóð í dyrunum
skorti hana sex þumlunga í sex fet, fögur var
hún, þrátt fyrir buxumar og reiðstígvélin, en
gersamlega gjaldþrota, þótt hún ætti stór auð-
æfi varð þeim eigi varið í fé, og sumt af arfi
hennar var þorrið með öllu. Það var ástæðan
að hún heilsaði vinnumönnum sínum hikandi,
þótt allir stæðu þeir upp frá borðinu og hópuðu
sig um Jim Nabours með þögulli eftirtekt.
“Piltar”, sagði hávaxna stúlkan á ný og
þagnaði svo aftur. Svo hallaði Taisía Lockhart
höfðinu að sólbrendu hendinni, er hún hafði
stutt á dyrastafinn og fór að gráta. En hver
einasti af vinnumönnunum óskaði þess heitt
og innilega, að hann gæti misþyrmt einhverjum.
Hún húsmóðir þeirra var að gráta! En
hversvegna? Hafði einhver — hafði einhver. —
Hver einasti þeirra leit á nagla í þilinu, þar
sem hann eftr venjum og reglu hafði hengt
vopnið sitt áður en hann fór að borða.
Jim Nabours ræskti sig. Barkakýlið hófst
og seig með krampakendum kippum innan
undir sólbrendri og seigri húðinni. Taisia sá,
að hann ætlaði að taka til máls.
“Piltar”, sagði hún á ný, og sneri sér ör-
væntingarfull í áttina til mannanna og leit á
þá tárvotum augunum. Hún gekk nú alveg inn
í herbergið, “eg kem hingað til að kveðja ykk-
ur. Eg verð — við verðum — þið verðið að
fara héðan!”
• Mennirnir stóðu eins og steini lostnir. Við
hvað átti hún? Fara? Hvert? Hvað? Hætta
vinnunni. Fara frá Sólbakka? Yfirgefa hana,
hana húsmóður þeirra? Hvað átti þetta að
þýða? Jafnvel Jim Nabours gat ekki rofið
hina þungu þögn, sem ríkti inni í herberginu.
Hann, sem hafði verið ráðsmaður hennar í síð-
ustu tuttugu og fimm árin.
“Drengir”, sagði Taisia og rétti hendurnar
í áttina til þeirra, “eg er búin að vera! Eg er
gjaldþrota! Eg get ekki framar borgað ykkur
kaupið!”
Nú gat Taisia ekkert framar sagt fyrir
gráti. Hún Taisia Lockhart, sem átti fimtáu
þúsund ekrur af landi og hafði eitt sinn átt
fimtíu þúsund nautgripi. Hún varpaði sér niður
á trébekkinn við borðendann, lagði sitt lokka-
prúða höfuð á krosslagða handleggina og grét;
grét eins og harmþrungið barn. í öllum heim-
inum var enginn til að hugga hana, nema ef
sextán holdskarpir og klunnalegir kúasmalar
gætu gert það, sem þeir auðsæilega gátu ekki.
“Hvað áttu við, ungfrú Taisia?” spurði Jim
Nabours eftir langa þögn.
“Gjaldþrota!” hvíslaði Taisia. “Algerlega
gjaldþrota! Drengir, eg er gersamlega gjald-
þrota!”
“Eg á alls ekki við það,” svaraði formað-
urinn sorgmæddur á svip. “Það gerir ekkert
til, þótt maður sé gjaldþrota. Hann faðir þinn
var það. Allir í Texas eru gjaldþrota, og
hafa altaf verið það. Borga? Hann borgaði
ekki; enginn gerir það. En það, sem eg á við —
meina, hvað áttu við að þú segir að við verðum
að fara í burtu? Hvað höfum við gert fyrir
okkur? Hvað hefir þér þótt við okkur?”
“Alls ekkert, Jim.”
“Æ, hamingjan besta. Enginn er hér, sefh
ekki mundi — ekki mundi — í sannleika sagt,
ungfrú Taisia ekki einn einasti af okkur mundi
ekki. Og nú segir þú okkur að fara? Hvers-
vegna? Þú ættir þó að minsta kosti að segja
okkur það, ungfrú Taisia. Það er ekki nema
sanngjamt.” Hin raunamæddu augu stúlkunn-
ar litu beint inn í hans. Hún krefti hnefana
um svipuna, sem hún hélt á í hendinni. Hún
tók gjaldþrotinu með meira hugrekki en rnarg-
ur kaupmaðurinn hefir gert.
“Það er þetta sem grætir mig, að þið viljið
ekki fara þegar eg bið ykkur um það. Af því að
þið viljið vinna fyrir mig fyrir ekkert. Eg get
ekki til þess hugsað. Ef eg ræð ykkur til að
vinna fyrir mig verð eg einnig að borga ykkur.
En þar, sem eg get það ekki er búið með það.
Jæja, nú get eg það ekki. Eg væri fús til að
selja píanóið mitt til að fá peninga til að borga
ykkur þennan mánuð. Eg hefi reynt það, en get
ekki selt það.”
“Hvað þá? Þú ætlar að selja píanóið á Sól-
bakka. Hvað meinar þú með þessu, Miss Taisia?
Eg'hjálpaði til að flytja það hingað frá Galve-
ston. Það er eina píanóið í mið Texas, svo langt
sem eg veit til. Á því stendur fangamarkið
T. L.! Og þú ætlaðir að selja það til að borga
fáeinum fáráðlings kúasmölum mánaðarkaupið
þeirra, kaup sem þeir alls ekki hafa unnið fyrir?
Hvað hugsar þú, Miss Taisia?”
Nú sáust aftur drættir í hálsi Jim Nabours.
“O, eg efaðist alls ekki um, að þið vilduð
vera hérna, vegna þess að þið hafið unnið hérna
svo lengi. Ykkur væri sennilega öllum sama
um launin. Þið munduð gera fyrir mig hvað
sem væri vegna þess að eg er stúlka, ykkur
finst það sé skylda ykkar. Eg held það ekki —
og eg lít svo á, að eg megi það ekki. Eg er í við-
skiftum eins og hver annar. Geti eg ekki látið
Sólbakka bera sig, verð eg að hætta búskapnum.
Það er alt og sumt. 1 dag skulda eg ykkur
fjögra mánaða kaup”, hélt hún áfram máli sínu,
“og ekki einn einasti ykkar hefir kvartað. Búrið
er tómt eins og þið vitið, og ef til vill eru sumir
ykkar tóbakslausir, en enginn ykkar hefir
kvartað um það. Þetta svíður mér svo sárt. Þið
eruð bestu mennirnir, sem setið hafa í söðli, og
eg get ekki borgað ykkur. Nú, jæja, fyrst eg
get það ekki, þá getið þið heldur ekki unnið
fyrir mig.”
“En hlustið nú á mig, Miss Taisia,” svaraði
ráðsmaðurinn hennar. “Hvaða mun gera fáein-
ir skildingar? Við getum ekkert keypt hvort
sem væri fyrir þá, og hirðum ekkert um það
heldur. Og ennfremur, hvað ætti um okkur
að verða? Og hvað yrði af þér? Hefir þú íhug-
að það? Hét eg ekki honum föður þínum og
henni móður þinni það líka, að sjá fyrir þér og
þínum ástæðum á meðan við bæði lifðum?
Hvað um það loforð?”
“Eg hefi ekki vit á nemu nema á nautgrip-
um, Miss Taisia. En það þekki eg eins vel og
nokkur annar maður. 1 þessum hluta Texas eru
ekkert annað en nautgripir til að lifa af, eins og
við öll vitum, en hér er enginn markaður og
verður aldrei. Við getum ekki selt nautgrip
fyrir sex shillings stykkið, og við vitum það
öll, né heldur húðina af honum. Allir hafa
nautgripi, auðvitað. En það sem eg á við, að
geti SóLbakka búið ekki borið sig, þá getur það
enginn hér í Texas. Eg lít svo á, Miss Lock-
hart að mennirnir mínir séu þeir bestu í öllum
heiminum. Eg hefi sett á meira en tólf hundruð
af lausa gripum í vetur, og bað eg menn mína
að velja þá með nákvæmni hvað kálfa og tví-
vetrunga snertir.”
Hann var kófsveittur og forðaðist að líta í
augu húsmóður sinnar.
“Nóg höfum við vatnið og nógan hagann.
Við mistum ekki einn af hundraði síðast liðið
sumar, og suma veturna höfum við ekki mist
neitt. Hjörðin hefir aukist svo mjög, að það
gengur glæpi næst, Miss Lockhart. Ef við söfn-
uðum öllum gripunum saman í rétt — sem við
ættum að gera — má hamingjan vita hvað
margir yrðu með þínu marki. Eg þori að á-
byrgjast að þeir yrðu ein sextíu og firnm þús-
und. Ef við getum ekki fleyst af, getur enginn
það í öllu Texas.”
Hann foraðist að líta á hana meðan hann
laug þannig að henni, en hélt samt áfram án
þess að hika:
“En þrátt fyrir það talar þú um að leggja
árar í bát! Því ættir þú svo sem að gera það?
Lónslétturnar eru hinar frjósömustu sem til eru
í Texas. Grasið hérna er svo kjamgott, aö
hver gripur er hundrað og fimtíu pundum
þyngri en neðar í ströndinni.
“Og ef þú talar um að láta okkur fara frá
Iþér, hvert ættum við þá að fara? Það langar
mig að þú segir mér, Miss Taisia?”
“Ef nokkur markaður væri,” svaraði hún,
“væri alt öðru máli að gegna. Eins og nú
standa sakir erum við þeim mun fátækari þess
fleiri naut, sem við mörkum.”
“Nú jæja, við erum ekkert fátækari en
nágrannar okkar. Markaður! Auðvitað er eng-
inn markaður til. Hann fór ásamt Rockport
verksmiðjunni, niðursuða á kjöti ber sig ekki.
Verð á húðum er lágt. Enginn hagur er á verzl-
uninni við skipin og austur þýðir ekkert að
rekjy síðan stríðið hætti, auk þess lifir alt
hjá okkur hér á Sólbakka, svo að húðir höfum
við engar til sölu.”
“Hvað kálfana snertir erum við ekki ver
sett en Sam gamli Maverick, sem aldrei hirti
um að markra nokkra skepnu, og átti í styrjald-
arlokin ógrynni nautgripa. Við höfum meira
af ónotuðu beitilandi vestur af okkur, en
nokkrir aðrir, en enginn reynir nú að selja gripi
eða húðir. Það kostar meira að senda grip á
markaðinn í New Orleans, en fyrir hann fæst
iþegar þangað er komið. Gufuskipin hafa drep-
ið alla verzlun fyrir okkur austur frá; við getum
ekki sent neitt með skipum til að græða á því.
Allir vita þetta vel.”
“Alt of mikið af nautgripum,” sagði Taisia
og hristi höfuðið. “Já, á meðan á styrjöldinni
stóð óx nautafjöldinn eins og gras, hér og al-
staðar í Texas. Markaður? Nei! En þegar við
höfurn nú byrjað á að ala upp skepnur og höfum
markað gripi, sem enginn hefir alið upp og séð
hjarðimar aukast og margfaldast, þá er ekkert
við þvi að gera. Enginn hjarðeigandi getur að
því gert. Hefðum við sölu fyrir þær. Já. En
við höfum það ekki og munum aldrei hafa það:
en til hvers er að gráta yfir því? Ætti hver
hjarðeigandi í Texas að hætta griparæktinni
vegna þess að engin markaður er til, og að
hann getur ekkert selt? Geri hann það, má ríkið
eins vel hætta við að vera ríki. Það mætti svo
sem alveg eins vel gera það, síðan fjandans
Jankíamir tóku að stjórna því eftir styrjöldina.”
Skugginn af endurreisn landsins okkar
hvíldi yfir svip Jims Nabours. Og það sem
hann sagði, sagði alla söguna um hið alment
illa ástand í hinu stóra ríki, sem gætt var slik-
um ógna auði og gæðum, er biðu þess að vera
notuð. Þannig var Texas eftir þrælastríðið.
Útpínt og örsnautt, fult af þeirri feikna auð-
legð, ótamdri og ónotaðri, sem er eins dæmi i
hinu mikla landi voru. Hinn fyrsti Engil-Sax-
neski eigandi Sólbakka, galt fyrir sumt af
landinu með landseðlum, og kostaði ekran
hann minna en tvö og hálft sent. Hin uppruna-
lega landareign hans kostaði hann ennþá minna.
Landseðlarnir komu í böggum og bindum og
voru álitnir einskis virði. Menn hlógu að þeim,
sem áttu þá. Land? Aldrei mundi land skorta.
Veröldin var svo stór. Sólin var svo góð; llífið
var létt, glatt og örugt.
Landseðill hljóðaði aldrei upp á minna en
ferhyrnings mílu. Enginn vandi var því að eiga
þúsund fermílur ef einhvern langaði til þess,
og á þessu svæði gátu hundruð þúsund naut-
gripir reikað ótaldir og ómarkaðir. Var það því
satt, að stórbændurnir í Texas gátu verið ör-
eigar, þrátt fyrir þessa auðlegð, væru þeir svo
heimskir, að gjalda tvö til fimm sent fyrir
hverja ekru, en gátu ef þeir vildu notað landið
án þess að borga neitt fyrir það, og fengið alla
þá gripi, sem þeir vildu, án þess að hafa fyrir
að telja þá eða marka.
Svona var ástandið fyrst. 1887 tóku Ameri-
kanar að leggja fræin að engil-saxneskri menn-
ingu 1 Texas. Þarna gátu menn lifað góðu lífi
án þess að kosta neinu til, eða þurfa að hirða
um lög né rétt. Heill heimur, t^kmarkalaus að
stærð, er eigi var skilinn né skírður, var að
byggjast upp.
En sérhver, sem gat skilið atriðið í eldhús-
inu á Sólbakka, sá að þessi heimur var bygður
af mönnum, fullum af gremju yfir úrslitum
ófriðarins og albúnir að staðhæfa, að heimur-
inn þeirra hefði bæði verið bygður og rifinn
niður. Einn þeirra var Taisia Lockhart, sem átti
ógrynni auðs, sem eigi varð fluttur né í fé varið,
var henni aðeins til áhyggju og angurs. Einnig
jók það á raunir hennar, að hún var öðrum
mentaðri, hafði öðlast meira útsýni en hinir
yfir lífið og tilveruna. Og frá foreldrum síiium
ihafð hún erft þann drengskap, sem gerði bana
öðrum viðkvæmari fyrir réttu og röngu.
En endrum og sinnum aumkvast guðirnir
yfir raunir æsku og fegurðar. Þeir hafa þær
aðferðir, sem þeir sjálfir kjósa og ákveða þau
meðöl, sem þeir nota. Þessi foreldralausi erf-
ingi, sem langaði til að gjalda skuldir sínar, varð
eitt fyrsta ráðið í fyrirætlun guðanna til að
skapa eitt hið merkilegasta æfintýri sem gerst
hefir í sögunni. Ekki löngu síðar en þessi
raunalega ráðstefna í eldhúsinu á Sólbakka
gerðist, urðu þeir atburðir af henni fæddir, er
gerðu allar venjur að engu, og ógnuðu jafnvel
hinum eldgömlu lögum er ákváðu breiddar-
gráður og fermílur. En alt þetta gerðist ekki á
svipstundu.
“Sestu niður, Miss Taisia,” sagði hinn grá-
hærði formaður stirðlega en góðmótlega, hálf
vandræðalegur yfir því að segja húsmóðurinni
á Sólbakka að fá sér sæti ;í sínu eigin eldhúsi.
Hún hafði risið á fætur, hélt höndunum fyrir
augun og var á leið út úr herberginu. Nú stað-
næmdist hún og horfði á hann, og var nú í senn
lémagna og svift öllu hugrekki.
“Hlustaðu nú á mig, Miss Taisia,” sagði Jim
gamli Nabours mjög ákveðinn. “Þú veizt að eg
hefi unnið fyrir ættmenni þín alla æfi mína,
altaf síðan eg kom frá Brazos fljótinu fyrir
fjörutíu árum síðan. Eg kom hingað aftur þeg-
ar ófriðnum létti. — Menn Kirlby Smiths gáf-
ust upp síðastir allra hjá rauðafljótinu. Héma
á eg heima. Það er alt og sumt. Og nú hefi eg
rétt til að tala við þig í alvöru og greinilega, og
það ætla eg að gera. Er þú talar um að reka
þá bestu menn, sem til eru í Texas, bara vegna
þess, að þú getur eigi framar goldið þeim laun,
já, þá sýnir þú hvorki dómgreind né skynsemi.
Eg er formaður hérna á þessum búgarði. Það
sem eg segi eru lög. Þegar þú segir að við séum
hættir starfinu hérna, þá talar þú heimskulega,
þvií það erum við ekki! Hvað hirðum við um
laun? Segðu mér það? Fengum við nokkur
laun í hemum? Geldur nokkur laun í öllu
Texas? Hvernig ættir þú þá að geta það?