Heimskringla - 24.12.1947, Blaðsíða 3

WINNIPEG, 24. DES. 1947
HEIMSEBINGLA
3. SIÐA
an eg kæmi log sagði eg honum frá Islandi til Gander. Hentist
það. j hún til og frá, og urðum við að
“Jæja, svo þú kemur alla leið reyra okkur sem fastast til að
frá Islandi”, sagði maðurinn,
“þá hlýtur allt að vera lí lagi”.
hendast ekki úr sætunum. •
Leið nú nokkur tími og veðrið
Tókum við tal saman. Köm í enn við það sama. Framan af
ljós að maðurinn háfði kynnst 'hafði verið hlýtt í flugvélinni,
mörgum Islendingum á stríðs- en nú tókum við til að skjálfa
árunum. í>ótti honum mikið til af kulda, og veitti eg því athygli
koma hversu íslendingar væru að á rúðumar hafði sezt móða,
vel menntaðir og vingjarnlegir. svo að ekki sást glóra út um
Innan stundar vorum við orðn- j þær. Rétt í sama mund er okkur
ir ibestu mátar, og sagði eg hon- tilkynnt að halda okkur vel við
um þáð markverðasta frá ís- sætin, því að við yrðum að nauð-
landi. Óskaði hann mér góðrar lenda. Kvað flugstjóri enga
ferðar og skildumst við þar með. 'hættu á ferðum, en lendingin
Eftir eina klukkustund var gæti orðið nokkuð hörð, þar sem
svo aftur lagt af stað og skyldi lítt sást út fyrir móðu.
nú haldið til Moncton, sem er Biðum við nú sem verða vildi
liítil lendingarstöð milli Sidney og bjóst eg við hinu versta. Allt
og 'Montreal. Komum við þang- í einu fann eg þungan skell og
að eftir 4 klst.flug. Klukkan var Svo annan, og síðan stöðvuðust
þá 4 eftir hádegi 21. maí. Þar hreyflamir. Kom nú flugstjóri-
átti önnur vél að taka við. Bið- nn brosandi út frá stjórnklefa
um við þar í 6 klukkustundir. J sínum og þóttist eg þá vita að
Var nú aftur lagt af stað Ikl. j við værum sezt. Við rannsókn
10 um kvöldið til Montreal, var kom í ljós að hitunartæki flug-
þá skollið á myrkur og var þetta vélarinnar hafði bilað. Höfðum
flug mun leiðinlegra en frá við lent á litlum flugvelli milli
Sidney til Mjoncton. Til Mont- Montreal og Toronto.
real komum við kl. 2 um nóttina^ Tók viðgerðin um eina klukku
og fengum ihúðarrigningu alla stUnd, og var síðan haldið af
leiðina. 1 Montreal er stór og stag ag nýju. Veðrið virtist nú
glæsileg flugstöð, flugvöllurinn mun itjetra og var komið glamp-
er með þeim stærstu í Canada, ancjt sólskin er við lentum í Tor-
var tilkomumikið að sjá úr loft-1 onto
inu alla ljósadýrðina meðfram
Ílugbrautunum. Leiðarlok
, 1 Frá Toronfco fórum við um kl.
Þegar við komum mn a flug-
.... *. . , - - 6 um kvoldið, og var þa heiður
sfcóðma aflaði eg mer upplysmga ... , ®
um, hvenær næsta vél færi, og 'himinf kyrrt veður alla leið’
var okkur sagt að hún legði upp ma 11 ínnipeg orgar.
kl. um 7 1_------------ I um vlð Ijosadyrð borgarmnar
8 þá um morguninn.
Ekkert gistihús var þarna á
staðnum, og urðum við því að
fá okkur leiguibíl fil að aka okk-
ur til borgarinnar. Útvegaði af-
greiðslustúlka okkur bæði bif-j
reið svo og iherbergi á gistihúsi.
úr 6 — 10 km. fjarlægð og var
1 S L A N D
Fornhelga frelsisland,
frægðanna gullna land,
ljósguða land!
Söm enn þér sólin skín,
söm eru bömin þín,
frelsið og frægðin þín,
fornhelga land!
Enn lifir íslenzk sál,
enn lifir skáldsins mál, —
ættemis orð.
Enn lifir andans glóð,
enn áttu þrek og móð,
lífssögu, list og óð,
lýðfrjálsa storð!
Enn logar innra bál,
enn vekur Baldurs mál
lifandi ljóð.
Hvar vestræn vorsól skín,
vonríka heillin þín,
hvar aldrei dagur dvín,
draumsæla þjóð!
Blessi þig hörg og hof,
hljómi þér verðugt lof
hver heillynd þjóð.
Þér Hliðskjálf hljómi frá
hljómur, er Óðinn má
sólbörnum sínum tjá —
sannleikans óð.
S. B. B.
það tilkomumikil og tignarleg í útlöndum þann vetur. Frk. ól-
sjón, sem við munum seint1 afía Jóhannesdóttir þekti mig og
gleyma. — Lentum við svo heilu; útvegaði mér þetta starf. Sam-
og höldnu á flugvellinum í tímis las eg forspjallsvísindi í
Winnipeg kl. um 12 aðfaranótt Prestaskólanum hjá sr. Eiríki
Héðinshöfða. Þeir vom líka góð
ir kunningjar faðir minn og Ein-
ar. Hafði Einar þann sið, að
koma til föður miíns og láta hann
ráða ljóðagátur sínar jafnóðum
og hann samdi þær.
Fékk eg yfirleitt mikil kynni
af fyrirmönnum héraðsins á
æskuámm mlínum. Því allir
vom þeir tíðir gestir hjá fóreldr-
H HAGBORG FUEL CO. H
★
Dial 21 331 No'.^l) 21 331 J
um mínum. Svo sem Jón í Múla,' hans’ r®ttsýni og skarpur skiln-
Benedikt á Auðnum, Sigurður í ln®ur u hverju máli sem til úr-
Felli, Pétur á Gautlöndum og
sr. Þorleifur á Skinnastað, sem!
var þeirra sérkennilegastur.- —
Hann var þunglyndur með köfl-
um og lá þá heima. En fekk gleði j
köst á milli og lék þá á als oddi skjalasafninú.
margfróður maður og skemmti-1 En jafnframt þeim störfum
skurðar kom.
Eftir að Benedikt hætti þing-
mensku, hefir hann verið bóka-
vörður í Landsbókasafninu og
síðast skjalavörður í Lands-
sem nú hafa verið talin, hafði
Benedikt um langt skeið á
hendi útgáfu Islendingasagna
hins 23 maí.
Tryggve Thorstensen
Benedikt Sveinsson Sjötugur
Briem, samkvæmt sérstöku leyfi
án þess að taka þáfct í öðru námi
þar.
Sumarið 1902 réðist eg til Ás-
geirs Sigurðssonar við Edinborg-
arverzlun, til þess að fara til
Ausfcfjarða, og kaupa þar fisk og
Benedikt Sveinsson á sjötugs-. Er eg bað hann að rifja upp se]ja ýmSa mabvöru við lágu
Sagðist stúlkan myndi hringja afmæli í dag (2. desember). I fyrir mig það helzta um skóla- verði. Líkaði mér starfið vel.
°g láta okkur vita þá er flug- Hans verður minst alla tíð göngu hans og fyrstu afskifti af Qg vildi gjarna vera áfram hjá
vélin færi.
Við vorum
örðin
meðan sjálfstæðisbarátta þjóð-
töluvert arinnar geymist í huga hennar.
þreytt og hugðumst nú njóta Benedikt Sveinsson yngri hefir
hvíldarinnar, en illa gekk að hann stundum verið nefndur, til
sofna, því nokkur skarkali var aðgreiningar frá alnafna sínum
í rjæsta herbergi við okkur. — sýslumanninum og foringja
Beyrðist mér ekki betur en þar Heimastjórnarflobksins ifm
væru tveir menn við skál og töl- skeið.
uðu æði hátt. Virtust þeir vera Benedikt Sveinsson, sá, sem
að segja hvor öðrum æfisögu nu er sjötugur, kom fram á svið
sína. Sem betur fór kom gest-^ stjórnmálanna rétt um sama
gjafinn og bað söguhetjurnar að ieyti og hinn féll frá. Það þótti
hafa hljótt um sig og féll allt í svipur yfir nafninu. Benedikt
dúnalogn. j yngri hélt því vel uppi.
Klukkan 7 um morguninn j>ag er fra Upphafi Benedikts
vaknaði eg, komst nú skriður á ag Segja, að hann er fæddur í
fjölskylduna, iþví eins o^ áður Húsavík. Þar bjuggu foreldrar
er sagt áttum við von á simkalli hans Sveinn Víkingur Magnús-,
frá flugstöðinni um þetta leyti.j son og Kristjana Sigurðardóttir
Skundaði eg til gestgjafans og Sveinn faðir Benedikts var söðla
spurði frétta. Kvað hann ekkert smiður. En þau hjón ráku veit-
símkall hafa komið. Útvegaði ingahús í Húsavík. Hafði Sveinr
hann okkur bifreið, og bað eg bíl farig til Khafnar til þess að
stjóran að aka eins ihratt og stUnda þessa iðn sína og afla sér
unt væri. Kvað hann ibílinn eigi frekari kunnáttu. En atvinna
1 góðu lagi og myndi hann aka söðlasmiða var þá rýr í þeirri
gætilega. Tók eg þá upp dollara- borg. “Þú hefðir átt að vera
seðil og sagðist myndi láta hann ihérna þegar stríðið var við
öafa seðilinn sem aukaþóknun Þjóðverja,” sögðu söðlasmiðim-
ef 'hann reyndist vel. Þetta virt-j ir> “þá var nóg eftirspurn eftir
ist verka og tók bíllinn þegar reiðtýgjum”.
viðbragð og ókum við lí loftinþ. f>au Krbtjana og Sveinn giftu
ið komum út á flugvöll kl. 7.15 sjg ghömmu eftir að hann kom
var flugvélin þá nýfarin; stúlk-j heim Reistu þau bú á Banga-1
an Bafði gleymt að hringja tib stöðum { Kelduhverfi. En
mín- Biðum við þama fáeinar bjuggu þar ekki nema eitt ár.
klukkustundir. Var nú snædd- Fluttust þa tii Húnavíkur, og
Ur ^óður morgunverður, og þar-j áttu þar heima tii æfiioka. Sig-
Uaest var litast um, enda margt urgur fagir Kristjönu var sonur
uýstarlegt að sjá. Kl. 10 lögð- Hrisfjáns bónda Kristjánssonar
Um. við a'f stað, og nú átti að fró mugastogum { Fnjóskadal.
^ijuga til Toronto, sem er siðasta Kristj,án var héraðshöfðingi og
iendmgarstöðin milli Montreal er mikiU ættbálkur frá honum
§ Winnipeg. köminn og kendur við Illuga-
Verðum að nauðlenda staði. En Magnús faðir Sveins
Veðrið var fremur dmngalegt var sonur Gottskálks hrepp-
er við lögðum af stað frá stjóra að Fjöllum í Kelduhverfi.
^ontreal, og þá er við höfðum^
fl°gið nokkra stund, skall á Frá uppvaxtarárunum
blindhríð. Hækkaði flugmaður- Þegar eg hafði tal af Ðenedikt
mn flugig til ag reyna a^ komast Sveinssyni fyrir nokkmm dög-
UPP yfir veðrið. Við komumít Um, og ætlaði að fá hann til þess
UPP í 10 — 12 þús. feta hæð, enl að rekja fyrir mig helstu við-
^ar geisaði sama veðrið. Var þá burði ævi sinnar, svaraði hann
ekkl um annað að ræða en fljúga því helst til, að frá því hefði ver-
hndflug, sem kallað er. Þetta íð sagt í blöðum um það leyti,
Ásgeiri. En hann þóttist ekkb
hafa nóg starf fyrir mig allt ár-
ið. En vildi fá mig í þjónustu
stjórnmálum, skýrði hann svo
frá:
— Um líkt leyti og faðir minn
dó, ákvað móðir mín að eg! sína næsta sumar. Eg gat ekki^
skyldi fara í skóla. Má vera að bundið trúss við það. Svo leiðir
foreldrar mínir hafi verið búin okkar skildu.
að ákveða þetta. Eg var sendur, Þá um haustið 1902, fór eg á
til séra Benedikts Kristjánsson- j Prestaskólann. Gerði það sum-
ar á Grenjaðarstað. Hann var, part að ráði Pálma Pálssonar, þó
góður latínumaður. Vetrarpart^ eg væri ekki serlega trúhneigð-
hafði eg notið tilsagnar hjá Guð- ur. Pálmi sagði, að hér væri um
mundi Friðjónssyni á Sandi. —1 að ræða “spekúlativ” vísindi, er
Hann kendi á Húsavók. Hann' maður hefði gott af að kynnast,
var þá nýkominn frá Möðruvalla! hvað sem síðar yrði. Mér féll
skóla. Hann kendi mér m. a. ís-j alltaf vel við Pálma meðan eg
lenzku svo mér var mikið gagn' var í skóla, bæði sem kennara
af. Hjá Bjarna Bjarnasyni verz.-j { islenzku og í sögu Norðlanda.
stjóra á Húsavík, hafði eg feng- þag var hann, sem örfaði mig til
ið íslenzka málfræði skrifaða, þess að vanda málfar mitt, ekki
eftir Jón A. Hjaltalín skólastjóraj einasta ritmál, heldur og talmól-
þar fekk eg undirstöðuna undir, ið, í staðinn fyrir að venja sig
legur.
Baráttan
Jæja. En við vorum að tala fyrir bókaverzlun Sigurðar
um Landvöm. Þegar komið var Kristjárnssonar, og starfaði á
fram yfir nýjár, var allur guð-, þann hátt að því að auka kynni
fræðióhugi minn rokinn og eg almennings á fornbókmentum
allur bominn 'í pólitíkina. Hætti vorum, svo samtíð hans og æsk-
þá á Prestaskólanum. j an í landinu þyTfti ekki að búa
Vorið 1903 var kosið til Ail- við svo tilfinnanlega þröngan
þingis. Við Landvarnarmenn kost í þeim efnum, einsog hann,
höfðum nokkra menn í kjöri frá meðan hann var ungur. Mun
okkar hálfu, en komum engum þetta verk hans lengi halda
þeirra að. Einar Benediktsson minningu hans á lofti.
bauð sig þá fram á móti Lárusi j
á Snæfellsnesi. En við héldum Fortíð og framtíð
áfram þrátt fyrir það. Og sfcofn-j Eg ^ Benedikt SveinsSon
uðum nú blaðið Ingólf. Bjami fyrst fyrir nai. 40 árum. Þá var
frá Vogi var einn af atkvæða- hann nýkominn á þing. Glæsi-
mestu mönnum í flokki okkar.' menni f framgöngu, stéfnufast-
Hann var fyrSti ristjóri blaðsins.j ,ur f þjóðmálum svo af bar, ein-
En honum líkaði ekki kjörin, beittur. en málvöndun og orð-
þá tók eg við ritstjórninni. Það kyngi í ræðum fóru manninum
var í árslok 1905. Átti að fá sv0 vei ag hann hlaut að vekja
þriðjunginn af öllum þeim tekj- aðdáun ungra manna.
um sem inn kæmu. Það var, Eg fann sfðan að hann er að
heldur htið i þa daga. I eðiisfari hlédrægur maður. Eins
Við landvarnarmenn hofðum Qg ^ viU vgrða um þá sem fi_
serstaka flokksstjom. Þar attrn^ sefja málefnin ofar mönn_
sæh við Bjarni fra Vogi, J<>n, unum, sem meta lítUs eigin h
Jenson, Einar Benediktsson og . _A.„ .. ,
_ _ ’ , . , . V mots Vlð Pað> að verða þjoð
Guðmundur Magnusson læknir. I ginni ag Uði
Hann lagði gott til málanna en
á, að hafa sífelt á tunngunni alls
konar útlendar ambögur.
íslenzkukunnáttu mína.
— En hvenær febkst þú ábuga
fyrir fomsögum?
— Það mun hafa verið um það! Stjómmálin
leyti, sem eg hafði lært að lesa. I Meðan eg var á Austurjörðum
Bókabostur var ekki mikill á sumarið 1902, hélt Einar Bene-
Húsavík í þá daga. Ekkert lestr-1 diktsson mótmælafund hér í
arfélag. En þar var kona ein,! Reykjavík út af Alberti-fleygn-
sem átti ólalfs sögu Tryggvason- j um svokallaða. Alberti haifði sett
ar. Eg fór til hennar og bað hana það í stjómarskrárfmmrvarpið,
að lána mér bókina. x
Það er nú ekki, gott, sagði hún,
að lána börnum bækur. En samt
bom hún með fyrsta bindið, og
sagði. Ef þú skilar þessu fljótt,
þá skal eg lána þér hið næsta.
Eg fór með bókina allshugar feg
inn og Skilaði henni skömmu
að íslenzk sérrnál skyldu borin
upp fyrir konung í ríkisráði
Dana.
Heimastjórnarflpkkurinn —
hafði verið þessu andvígur, en
hafði nú fallist á það, til miðl-
unar og Valtýingar voru með
því líka. Þá var Benedikt
síðar. Því eg las hana í striklotu Sveinsson fallinn frá. Við nokkr-
Snorra Eddu hafði eg eitthvað ir menn snerumst andvígir gegn
ihandleikið áður. En gafst upp þessu og lentum því á móti báð-
við hana í það sinn, því eg skildi
hana ekki.
Skólaár
Eg kom í skóla haustið 1895.
En fór úr skólanum að afloknu
um þáverandi flokkum í land-
inu. Tókum við okkur nú saman
er kom fram á jólaföstu og gáf-
um út blaðið Landvörn. Það var
tækifærisblað. Kom alls út 10
sinnum. Við vorum í ritnefnd
4 bekkjarprófi. Ætlaði að lesa'Einar Benediktsson, Einar Gunn
Þingeyingar
Við þekktumst vel og vorum
BPI , . „ góðir kunningjar frá því eg var
Var tveggja hreyfla vél, og mun Sem hann varð sextugur, sem í. barnaskólanum í staðinn fyrir að alast upp á Húsavík. Þá var
heima. En úr því varð lítið. Kom arsson og eg
hingað suður nokkru fyrir próf
vorið 1901, með litlu meiri kunn
áttu en eg hafði, þegar eg fór úr
skóla. Varð prófið eftir því.
Fyrsta veturinn minn eftir
stúdentspróf kendi eg íslenzku í
Einar Benediktsson skrifaði
mest í blaðið.
mmui en sú sem við flugum í frásögur væri færandi.
I frk. Guðlaugu Arasen. Hún var ihann oft hjá föður sínum að
hól't aldrei ræður á mannlfund-
um. Guðmundur Hannesson var
líka með okkur er fram í sótti
og hann kom hingað suður o. fl
o. fl. Magnús gamli Stephensen
landshöfðingi er talinn var í-
haldssamur um margt, var al-
gerlega á móti ríkisráðs ákvæð-
■Pu-
Svo kom Þingvallafundurinn
sumarið 1907. Þá varð eiginlega
enginn ágreiningur lengur á
milli okkar og ísafoldarmanna.
Og flokkstjórnin var sameigin-
leg eftir það. En nokkrir liðs-
menn okkar yfirgáfu flokkinn
sumarið 1908 sem kunugt er.
Annars hefi eg rakið þetta
mál allítarlega í grein þeirri sem
eg skrifaði í Andvara um Bjarna
frá Vogi, segir Benedikt að lok-
um. Lýkur hér samtali okkar
Margvísleg störf
Benedikt hafði á hendi rit-
stjórn Ingólfs til ársins 1909. En
þá voru ekki lengur skarpar
markalínur á milli Landvarnar-
flokksins og annara sem fastar
héldu á kröfunum í sjálfstæðis
málinu. Á árunum 1910— 1911
var hann ritstjóri Fjállkonunn-
ar en tók aftur að sér ritstjórn
Ingólfs á árunum 1913 — 1915.
Hvarf hann þá frá ristjóra
störfum.
Á næstu áurm hafði hann
margvísleg störf með höndum.
Var endurskoðandi Landsreikn-
inga 1916 — 1917, gæslustjórí
Landsbankans 1917, og banka-
stjóri þess banka árið 1918—’21,
endurskoðandi íslandsbanka
var hann í mörg ár og átti sæti
í milliþinganefnd í bankamál-
um árið 1925.
Á árunum 1914 — ’20 átti
Benedikt sæti í bæjarstjórn
Reyk j avíkur.
Þingmaður Norður - Þingey-
inga var hann frá 1908 samfleytt
fram til ársins 1913, og forseti
neðri dei'ldar í 11 ár. Er það al-
mannarómur að vart hafi nokk-
Einkenni Benedikts Sveips-
sonar vil eg telja það, að sjón-
deildarhringur hans nær langt
út fyrir samtíðina. Frá bam-
æsku hefir heimur fortíðarinn-
ar og sagnanna, hinna fomu
bókmenta, staðið honum opinn.
Það hefir verið hjartfólgnasta
hugsjón hans, að þjóðin öll lærði
af fortíð sinni, fengi þaðan upp-
eldi sitt til þjóðræknis og djörf-
ungar. 1 sjálfstæðismálum henn-
ar hefir Benedikt ekki hugsað
í árum heldur í öldum, eins og
þar stendur.
Eg minnist Benedikts eina
morgunstund á Alþingishátíð-
inni 1930. Þar sem hann stóð á
Lögbergi, en áheyrendur hans
skiftu mörgum hundruðum, þar
sem hann útskýrði fyrir aðkomu
mönnum þingstaðinn, þinghald-
ið forna og nokkra helstu við-
burði sem þar höfðu gerst og
markað spor í sögu og menningu
þjóðarinnar. Aheyrendumir
hugfangnir af ræðu hans og frá-
sögn allri. Það var eins og sagan
kæmi þar lifandi á móti manni
með litbrigðum sínum og til-
þriifum. Stundin hátíðleg, sól-
bjart umhverfið, og hinn höfð-
inglegi ræðumaður, alt varð til
þess að opna hugi áheyrendanna
fyrir því, hvíMkur styrkur það
er fámennri þjóð að eiga lifandi
sögu sína. Og eg hugsaði með
sjálfum mér í ræðulokin, þvíMk
lífsnauðsyn það alla tíma verður
íslenzkri þjóð að eiga bjartsýna
framfaramenn sem geta með
þekkingu og orðsnild tengt sam-
an nútíð og fortíð. Tengt geta
hollan framfarahug , við hina
sögulegu fjársjóði.
Þessi mynd af Benedikt
Sveinssyni líður mér aldrei úr
minni. V. St.
—Mbl. 2. desember
Töpuð systir
Hiallfríður Jónsdóttir, áður
Sölvason. f. árið 1891 á íslandi
og flutt til Manitoba árið 1909,
er vinsamlega beðin að senda
ur þingskömnga vorra notið sín heimilisfang sitt til Guðrúnar
betur en hann í forsetastól. Þar Jónsdóttur, Bergstaðastræti, 17
kom fram samfcímis röggsemi Reykjavik, Island.