Heimskringla - 25.02.1948, Síða 1

We recommend lor
your approval our
//
BUTTER-NUT
LOAF
//
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeg Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgj.

We recommend for
, your approval oux
//
BUTTER-NUT
LOAF
//
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeg Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgr.
LXII. ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN., 25. FEBRÚAR 1948
NÚMER 22.
FRETTAYFIRLIT OG UMSAGNIR
Frá þjóðræknisþinginu
JÞjóðræknisþingið hófst í byrj
un þessarar viku og stendur enn
yfir. Verða því ekki fullnaðar
fréttir sagðar af því í þessu blaði.
T»að er ekki komið að hinum
stærri málum, en hver þau erú,
gefur ávarp forseta, sr. Philips
Pétussonar í skyn, sem birt er á
ritstjórnarsíðu þessa blaðs.
Við setningu þingsins s. 1.
mánudag, var all-fjölment, þó
mannfleira er á leið. Það helzta
sem frarn fór fyrsta daginn, var
lestur forseta ávarpsins og flutn-
ingur skýrslna frá full/trúum
deilda félagsins. En þær eru
margar og senda flestar fulltrúa.
Var hljóðið misjafnlega gott í
fulltrúunum, enda veit maður
við hvaða erfiðleika er. að stríða
einkum hjá fámennari deildun-
um. Samt hefir í mörgum deild-
unum verið haldið í horfinu og
hjá nokkrum dálítið betur, aðal-
lega þeim deildum, sem aðstoð-
ar hafa notið frá Þjóðræknisfé-
laginu, með heimsóknum og
hjálp við rekstur starfsins. Hafði
félagið ráðið frú Hólmfríði Dan-
ielsson til slíks istarfs og hefir
nokkur sjáanlegur árangur víða
orðið að því. Fer á nokkrum
stöðum fram barnakensla í ís-
lenzku, en þær deildir eru þó
alt of fáar enn, sem við það verk-
efni ráða. Það er málið, sem
mestu skiftir í þjóðræknisstarí-
inu, en hvað þar þarf enn að
gera til þess að varðveizla ís-
lenzku hér vestra sé trygð, hjá
æskunni, vita allir sem opin
augu hafa fyrir því hvemig hér
er að fara með viðhald tung-
unnar, og vilja skilja þann sann-
leika, að án hennar, er samlband-
ið við stofnþjóðina llítt hugsan-
iegt. Alt sem í þessa átt er gert,
ber því að meta, jafnvel þó
skamt nái, borið saman við það,
sem gera þarf, ef ekki á fyrir
tíma fram, að fara ver.
t gærkvöldi hafði Icelandic
Canadian Club samkomu; var
hún vel sótt og þar fór margt
gott og skemtilegt fram. Það
eina sem að var, var að alt fór
þar fram á ensku. Efni sam-
komunnar var og alt enskt.
Annan þingdaginn voru aðal-
iega tvö mál á dagskrá. Var
annað húsbyggingarmálið. Hefir
verið starfað að því, að afla allra
upplýsinga um það og uppdrátt-
ur af því lagður fram. Augastað-
ur er hafður á lóð fáanlegri
skamt frá Eldliðsstöðvunum á
Sargent og Bumell. Byggingin
er sagt að kosta muni 50,000
dali eins og menn hugsa sér hana
í uppkastinu, ef því verður
fylgt. Auðvitað verður ekki fyrst
um sinn út í þetta lagt, en >að
undirbúningi verður unnið.
Hitt málið var háskólastóls-
málið. Eru sagðir komnir 65
þúsund dalir inn í þann sjóð og
T'jóðræknisféiagið veitti í við-
'hót tvær þúsundir á þinginu. —
Sýndi þingið með því, að það er
málinu hlynt, sem ekki var raun-
ar að efa, hvenær sem afgangur
fjárins fæst. Mun ráð gert fyrir
að 150 þúsund þurfi minst með.
Að kvöldi þessa dags (þriðju-
dagsins) hélt Frón Islendinga-
mót sitt. Var þar skemtun góð
°g alt fór þar fram á íslenzku.
Skemti frú Rósa Vemon þar
^Ueð íslenzkum söng og var á-
reiðanlega öllum unun, að heyra
hana syngja á ný. Dr. Árni
Pelgason frá Chicago sagði frétt- j
lr heiman af íslandi, en hann var |
staddur þar á s. 1. sumri; var er-
indið bæði fróðlegt og ítarlegt
um hag og horfur landsins og á
eftir því sýndi hann myndir, í
bæði héðan og að heiman. For-
seti Fróns, próf. Tryggvi Oleson
hafði og mjög viðeigandi ávarp, >
Ragnar Stefánsson las og upp
með ágætum, Dr. Sig. Júl. Jó-j
hannesson flutti frumort kvæði
og Þóra Ásgeirsson skemti með
píanóspili. Var að síðustu sezt
að ágætum veitingum í sam- j
komusal kirkjunnar. Þarna var
góð íslenzk samkoma eins og mót j
Fróns hafa vanalega verið og þó
vel væri sótt, er hinu ekki að
neita, að ungmenna var þar
fátt; þar mun enginn hafa verið
innan við giftingaraldur.
Af fjárhagsreikningum, sem
lagðir vom prentaðir fram í
byrjun þings, sézt, að umsetn-
ing Þjóðræknisfélagsins nemur
rúmum fjórum þúsund dölum áj
ári. 1 sjóði eru um fimtán hundr-
uð dalir eða lítið eitt meira en á
s. 1. ári. J. B. skólabyggingin er
nú hrein eign félagsins og gefur
nú nokkuð í aðra hönd. Tekjur
félagsins em aðallega Tímarit-
inu að þakka. Frá bæði félags-
mönnum og deildum bera skýrsl-
urnar með sér að inn hafi komið
um 500 dalir — sem verða þá
útgjöld Islendinga til félagsins!
Þingið hefir farið mjög skemti-
lega fram og það munu margir
minnast þess með ánægju, er
kost hafa átt á að vera þar. Þar
hafa margir góðkunningjar fund-
ist og glaðst.
1 dag fara fram kosningar í
stjórnarnefnd og í kvöld heldur
svo Þjóðræknisfélagið samkomu
í Sambandskirkjunni og lýkur
þingstarfi. En fróttir af því
bíða næsta blaðs og ýmsra mála,
sem ekki hefir verið lokið við.
Skeyti hafa þinginu iborist frá
íslandi, bæði frá Þjóðræknisfé-
laginu í Reykjavík, en forseti
þess er Sigurgeir Sigurðsson
biskup, frá sr. Valdimar Eylands
og fleirum.
“Aldrei deyr, þótt alt um
þrotni,
endurminning þess sem var”
“Þótt Gandhi sé látinn, mun
minning hans orka eins miklu
fyrir Indland, og þó hann væri
enn á lífi.”
Þessi orð eru höfð eftir Char-
les Gratke, erlendr'a frétta rit-
stjóra blaðsins “The Chistian
Science Monitor”, er var á ferð
hér í Winnipeg á síðast liðinni
viku. Mr. iGratke hélt því fram,
að æfistarfi Indlands leiðtogans
hafi verið lokið fyrir dauða hans.
Öllum á Indlandi var kunnugt
um hver afstaða Gandhis var;
minning hans verður lifandi og
óafmáanleg, sígilt afl, eins og
minning Washingtons og Lin-
colns í Bandaríkj unum. Bætti
hann því við, að dauði Gandhis
hefði valdið minni ófriði og upp-
hlaupum á Indlandi, en fólk
hefði óttast um, og búist við.
Hvað afstöðu og ástand Indlands
yfir höfuð snerti, sagði Mr.
Gratke að hin indverska þjoð
yrði, og væri að greiða grimmi-
lega há gjöld nú þegar fyrir
frelsi sitt, eins og hin frakk-
neska þjóð hefði orðið að gera
í stjórnarbyltingunni forðum, og
spáði hann því að Indland ætti
enn ægjilega örðuglpika fyrir
höndum. Um Palestínu, sagði
Mr. Gratke, að væri eins og með
Indland, að þar stæði öngþveitið
um tvo ósamræmanlega flokka.
Kvað hann einu úrlausnina, er
hann vildi mæla með þá, að
Bretland og Bandaríkin tækju
sig saman um það, að stofna al-
þjóðlegt (intemational), lög-
gæzlulið í Palestínu.
Engu vildi Mr. Gratke spá um
framtíð “Landsins Helga”, en
kvað það geta komið fyrir að
stefna kæmi fram um það að
skiftingu yrði komið þar á, sem
þó væri ekki veruleg skifting, en
hún yrði innifalin í algerðri
skiftingu eða aðskilnaði Araba
og Gyðinga í þeirra eigin sér-
skildu bygðarlögum, með sér-
stökum og óháðum landsvæða-
stjórnum, en Palestína yrði að-
eins í landfræðislegri merkingu
sameinuð.
Kvað hann flest bygðarlögin
aðskilin nú, en undirbúning
þyrfti að hefja til að skipuleggja
stærri aðskilda landshluta.
1 sambandi við það, hversu
mikinn þátt olíuuppsprettur
ættu í stjómmálum umheims-
ins, sérstaklega þá þessum aust-
urlandasvæðum, lét Mr. Gratke
þá spurnnigu falla, hversu lengi
oMuauður myndi hafa svo á-
kveðin og róttæk áhrif á alþjóð-
leg stjórnmál, og var hans eigin
ágizkim sú að það myndi verða
enn um 25 ára skeið. Grund-
vallaði hann svar sitt á því,
hversu langan tíma hefði þurft
til að færa sér á nyt ýmsar vís-
indalegar uppgötvanir í liðinni
tíð; kvað hann oMu ennlþá mjög
nauðsynlegt og þýðingarmikið
atriði, en annað yrði þó mikil-
vægara í framtíðinni.
iMr. Gratke kvaðst sannfærð-
ur um, að út í næsta alheims-
stríð yrði ekki lagt á næstu 10—
12 ámm, ef þá nokkurt alheims-
stráð ætti sér stað héðan á frá.
Það, að Rússland virtist vaða
uppi og þjappa að á ýmsum
stöðvum heimsins, taldi Mr.
Gratke eðlilegt og náttúrlegt.
ÓbeinMnis kvað hann aðrar
þjóðir heimsins hafa gert hið
sama. Þær hefðu sett takmark-
anir, og ákveðið að Rússland
skyldi ekki fara út fyrir þær á-
kveðnu takmarkanir.
Árangurinn væri sá, að styr-
inn stæði um þessi ákveðnu tak-
mörk.
iMr. Gratke sagði, að þegar
hann var í Evrópu á síðastliðnu
sumri, hefði sér borist það að
eyrum með góðum heimildum,
að stjórnarráðuneyti Rússa hefði
tilkynt stórninni í Júgóslavíu,
að hún gæti gert alt það uppi-
stand sem henni þóknaðist, en ef
hún lenti í alvarlegu uppistandi
og ónáð við Bandaríkin og Bret-
land, þá yrði hún að berjast við
þau lönd ein, og án sinnar hjálp-
ar.
Þannig fórust þessum ment- Mynd þessi barst Hkr. of seint
aða og víðförla manni orð. Má j til þess að birtast í sáðasta blaði,
hann vissulega vita eitthvað en hún er af Axel Vopnfjörð,
Axel Vopnfjörð
BEZTA FORNIN
Flutt á Frónsmóti 24. febrúar 1948
Um heimsmál flest við þegjum, en við hugsum sjálfsagt öll,
þó hugsun okkar trufli kannske nokkur lykkjuföll,
er bömin leika vitringa og vitringarnir börn,
og veit ei meira þorskur hafs en síli’ í heimatjörn.
Eg var að lesa blöðin — þessi feikna fundahöld;
þar flestir sýnduist keppast við að hrifsa meiri völd.
Eg las þar — fanst mér — aftur þetta sama sem í gær,
það sama og daginn þar á undan. — Eg var engu nær.
Eg sofnaði eins og venjulega, var i sveit með þeim,
sem vissu hvorki’ í þennan eða nokurn annan heim.
En alt í einu sá eg — mig það sjálfsagt hefir dreymt —
þá sýn, er lífið hafði’ í minni undirvitund geymt.
Mér fanst eg svífa á vængjum yfir vegleysur og höf,
og vera loksins staddur rétt hjá alveg nýrri gröf.
Eg horfði á gegnum moldina og sá hvar einhver svaf
á sæluríkri friðarró, sem strit og þreyta gaf.
Eg horfði í gegn um moldina; mér fanst eg þekkja þann,
sem þarna svaf og hvíldist, og eg starði lengi' á hann.
Og þó hann lægi’ í gröfinni, eg sá hann bara svaf
í sæluríkri friðarrós, sem strit og þreyta gaf.
Er allra sízt mig varði, hann þar upp á fætur stóð,
og augun skinu Mkt og væru friðsæl vermiglóð.
I öllum svip og dráttum birtist eitt um þennan mann:
Að Islendingur væri ei til, ef þetta væri’ ei hann.
Eg ávarpaði hann feimnislega’, en andspænis þó stóð:
“Hvort ert þú, vinur, — má eg spyrja? —brot af minni þjóð?”
“Eg hnúta leysti’ á Þingvöllum, mitt heitj Þorgeir var;
og hér er”, sagði’ hann: “vandi’ á ferðum, engu minni’ en þar.
Nú hendir alla veröld sama’ og Þingvöll henti þá: t
Að þar er eina hugsjónin að slást og fljúgast á.
Og fulltrúar á þingi sitja fyrir hverja þjóð,
sem friðinn eiga að skapa — en þeir heimta meira blóð.
Og þjóðin okka, sem var löngum snjöll að byggja brýr,
á beztu menn í þingunum — eg held þeir séu þrír —
Eg með þeim sæki þingin öll, eg fer þeim aldrei frá,
þó finnist ei né sjáist þar, eg sit á bak við þá.
Eg hef það með mé bólið mitt, eg flyt það stað úr stað;
ef stundarhvíld mér leyfist, get eg hallað mér í það.
Þú manst að undir feldinum eg forðum þreyttur lá,
en friðarandinn jafnvel sýnist vanmáttugri’ en þá.
Þó fulltrúarnir okkar geymi vilja’ og vizku brunn,
eg vildi’ eg gæti stundum talað fyrir þeirra munn;
þá stórþjóðunum segði’ eg alla sögu litla Fróns
um sigurinn á Þingvöllum og friðarvinning “Jóns”.
Að landinn hefði barist miklu meira en hundrað ár;
já, minsta þjóð á jarðríki, en aldrei hlotið sár:
Hún aldrei þekti manndrápsbyssu, aldrei sverði hjó,
hún aðeins beitti penna’ og tungu’ — En sigri fagnar þó.
§
Eg þetta mundi segja þeim — og sagan vitni ber. —
Eg síðan mundi leggja til að allra þjóða her
sé lagður niður tafarlaust og drápsvélunum drekt. —
Það drotni mundi bezta fórn, sem mannkyn hefði þekt.
Sig. Júl. Jóhannesson
meira um þá hluti sem eru að
gerast í alheiminum, en fáfróð-
ur almenningur, frétta-ritstjóri
að einhverju hinu gagnmerkasta
blaði í Bandaríkjunum, en tíð-
ræddast varð honum um örlög
Gandhis, taldi hann hann vera
einn hinn merkasta, og jafn-
framt einkennilegasta stjóm-
málafræðing og heimspeking, er
nokkurt land hefði átt í sinni tíð,
ojg myndi minning hanis lifa
langan aldur hjá þjóð h^ns, sem
hann lifði og dó fyrir.
Launahækkun löggilt
Kauphækkun hefir verið á-
kveðin fyrir annan fjölmennan
flokk Samlbandsstjómar-þjóna,
fór sú stjómarbót fram í Ot-
tawa-þinginu nýlega.
iSamkvæmt skýrslum eru það
um 33,000 manns, er þessi
launahækkun nær til, og á hún
að teljast frá 1. oktðber, síðast-
liðnum, eins og gilti um hina tvo
flokkana, er launahækkun hafa
fengið á hinum tveimur síðast-
liðnum mánuðum.
iSá hluti stjómarþjóna, er nú
[ fá launauppbót em meðal ann-
ara þeir, er að byggingaupp-
dráttum vinna, vélfræðingar,
jarðyrkjufræðingar, flugstöðva,
sjóhers og veðurstöðvaþjónar í
farartækja og flutningadeildun-
um, og starfsfólk á sjúkrahúsum.
Ríkjasamingur Sovét-
Sambandsins
V. M. Molotov, utanrlíkisráð-
herra Rússa, sagði í Moskva ný-
lega að Rússland hefði nú stað-
fest sáttmála við allar þjóðir á
vestur-landamærunum, þar sem
samningarnir við Ungverjaland
eru nú undirritaðir, hljóðuðu
allir þessir sáttmálar um frið og
gagnkvæma hjálp. Kvað hann
Ungverjalandssamningana' síð-
asta hlekkinn í sáttmálakeðjunni
sem kynnu að mynda nokkrar
hindranir fyrir einræðisríkin.
iSamkvæmt fréttum frá Mos-
kva-útvarpinu, hafa Rússar und-
irritað verzlunar samninga 'við
Belgian-Luxembourg sambandið
um að flytja unnið stál, rafmagns
áhöld og aðrar iðnaðarvörur til
Rússlands, í skiftum fyrir hveiti
og aðrar kornmatartegundir,
trjávið og málma.
sem um mörg ár hefir verið
barnakennari i þessu fylki og
áunnið sér hið bezta orð. Hann
er maður vel að sér og eitt hið
mesta prúðmenni og hugljúfi
allra er honum kynnast. Hann
stjómaði samkomu klúbbsinis s.
1. mánudag í Fyrstu lút. kirkju
og flutti við það tækifæri að-
dáanlega vel orðað ávarp.
Dr. Árni Helgason
frá Chicago, flutti fyrirlestur og
fréttir heiman af Islandi á Is-
lendingamóti Fróns, s. 1. þriðju-
dagskvöld og sýndi myndir bæði
héðan og að heiman. Hann var
heima á íslandi s. 1. sumar. Var
erindi hans hið fróðlegasta og
hið bezta rómað. Sýnir hann
myndirnar aftur á samkomu
Þjóðræknisfélagsins í Sam-
tbandskirkjunni í kvöld (mið-
vikudag).
HITT OG ÞETTA
Hon. D. C. Abbott, fjármála-
ráðherra, lýsti því yfir nýlega,
að stjómin væri að bollaleggja
þá uppástungu, að þeir sem
stríðsspamaðar-skírteini hafa
með höndum, geti fengið þau
endurgreidd á pósthúsum, og
verði tilkynning gefin út um
það innan fárra daga. Til þess
að fá þessi skírteini útborguð
nú, þarf að snúa sér til bank-
anna og greiðsla kemur frá Can-
ada bankanum, oft með löngum
drætti.
* * * *
Danskur maður, 36 ára gam-
all, Oscar Nordstreom að nafni,
er gert hefir víðreist um heim-
inn, lagði á stað nýlega frá Berg-
en í Noregi, á 19. feta löngum
bát, (oanoe) sem hann ætlar að
róa og sigla yfir Atlantshafið.
Hyggur hann, að hafa sína fyrstu
viðdyöl á Skotlandi.
Franska stjómin er að undir-
búa leiðangur til Ishafsland-
anna, og á hann að leggja upp í
næsta marz-mánuði, og setja á
stofn útvarps og veðurathugana-
stöð í miðhluta Grænlands. Á
hún að vera flugförum og skip-
um til leiðbeiningar og bjargar.
Einnig eiga þar að fara fram
rannsóknir á ljósvita (beacon)
sendingum og fleim þar að lút-
andi. Haft er eftir franska ráðu-
neytinu, að þessi kostnaðarsami
leiðangur teljist fyllilega rétt-
mætur, þar sem aðal loftleiðir í
framtíðinni, muni mynda net
yfir heimskautaisvæðunum.